Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 maja 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

po rozpoznaniu 21 maja 2021 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) Sp. z o.o. w B.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów i nałożenie kary pieniężnej

na skutek odwołania (...) Sp. z o.o. w B. od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 31 października 2013 r. Nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w jej punkcie V podpunkcie 1 w ten sposób, że obniża nałożoną w nim na (...) Sp. z o.o. w B. karę z kwoty 521.741zł do kwoty 500.827 zł (słownie: pięćset tysięcy osiemset dwadzieścia siedem złotych), a w pozostałej części oddala odwołanie dotyczące tego punktu decyzji,

2.  oddala odwołanie w części zaskarżającej punkt I i punkt VI decyzji,

3.  zasądza od (...) Sp. z o.o. w B. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

a)  kwotę 360 zł (słownie: trzysta sześćdziesiąt złotych) z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w pierwszej instancji,

b)  kwotę 360 zł (słownie: trzysta sześćdziesiąt złotych) z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w drugiej instancji,

4.  oddala wniosek pozwanego o zasądzenie na jego rzecz od powoda kosztów postępowania kasacyjnego,

5.  nakazuje pobrać od (...) Sp. z o.o. w B. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 1000 zł (słownie: jeden tysiąc złotych) z tytułu opłaty sądowej od apelacji pozwanego, od której poniesienia był on zwolniony z mocy prawa.

Sędzia SO Andrzej Turliński

Sygn. akt XVII AmA 4/21

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: Prezes UOKiK, pozwany) decyzją z dnia 31 października 2013 r. Nr (...), po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przeciwko (...) Sp. z o.o. w B.:

I.  na podstawie art. 26 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej: uokik) uznał za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów określone w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 uokik, bezprawne działania ww. przedsiębiorcy polegające na naruszaniu obowiązku udzielania konsumentom w „Umowach pożyczek gotówkowych tytuł: S” i „Umowach pożyczek gotówkowych tytuł B”:

1.  rzetelnej i prawdziwej informacji, o jakiej mowa w art. 30 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (dalej: ukk), tj. o rodzaju kredytu,

2.  rzetelnej i pełnej informacji, o jakiej mowa w art. 30 ust. 1 pkt 19 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, tj. o warunkach wypowiedzenia umowy i nakazał zaniechania ich stosowania;

II.  na podstawie art. 26 ust. 1 uokik, uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów określone w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 uokik, bezprawne działanie ww. przedsiębiorcy polegające na naruszaniu obowiązku udzielania konsumentom w „Umowach pożyczek gotówkowych tytuł: S” i „Umowach pożyczek gotówkowych tytuł: B” oraz „Umowach pożyczek gotówkowych: tytuł: E” rzetelnej i pełnej informacji, o jakiej mowa w art. 30 ust. 1 pkt 11 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, tj. o rocznej stopie oprocentowania zadłużenia przeterminowanego i nakazał zaniechanie jej stosowania;

III.  na podstawie art. 26 ust. 1 uokik, uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów określoną w art. 24 ust. 1 i 2 uokik, bezprawne działanie ww. przedsiębiorcy polegające na umieszczaniu w „Umowach pożyczek gotówkowych” postanowień: „W przypadku zwrotu środków w terminie określonym w p. 10.2 z wyłączeniem sytuacji określonej w p. 10.5 Pożyczkobiorca zobowiązany jest do zapłaty odsetek (8) * w wysokości … zł naliczonych od całkowitej kwoty pożyczki (1) * za każdy dzień za okres od dnia wypłaty pożyczki do dnia zwrotu wypłaconych mu środków”, „W przypadku zwrotu środków w terminie określonym p. 8.2 z wyłączeniem sytuacji określonej w p. 8.5 Pożyczkobiorca zobowiązany jest do zapłaty odsetek (8) * w wysokości … zł naliczonych od całkowitej kwoty pożyczki (1) * za każdy dzień za okres od dnia wypłaty pożyczki do dnia zwrotu wypłaconych mu środków”, które są sprzeczne z art. 54 ust. 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim i nakazał zaniechania jej stosowania;

IV.  na podstawie art. 26 ust. 1 uokik, uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów określoną w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, bezprawne działanie ww. przedsiębiorcy polegające na wprowadzaniu konsumentów w błąd co do proporcji pomiędzy całkowitym kosztem kredytu a całkowitą kwotą kredytu poprzez prezentowanie informacji o całkowitej kwocie kredytu obliczonej przy założeniu, że powinna ona uwzględniać kredytowane koszty kredytu, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 5 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym i nakazał zaniechania jej stosowania;

V.  na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik, po przeprowadzeniu z urzędu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, nałożył na (...) Sp. z o.o. kary pieniężne, z tytułu naruszenia zakazów, o jakich mowa w art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, w zakresie:

1)  opisanym w punkcie I i II sentencji decyzji w wysokości 521.741 złotych,

2)  opisanym w punkcie III sentencji decyzji w wysokości 173.914 złotych,

3)  opisanym w punkcie IV sentencji decyzji w wysokości 140.469 złotych;

VI.  na podstawie art. 77 ust. 1 w związku z art. 80 uokik oraz na podstawie art. 263 § 1oraz art. 264 § 1 k.p.a. w związku z art. 83 uokik obciążył (...) Sp. z o.o. w B., kosztami postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz zobowiązał tego przedsiębiorcę do zwrotu Prezesowi UOKiK kosztów postępowania w kwocie 28 PLN, w terminie 14 dni od uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

(...) Sp. z o.o. w B. odwoaa si od ww. decyzji do Sądu Okręgowego w Warszawie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zarzucając jej:

1.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 3 ust. 1 i 2 pkt 1 i 5 oraz 30 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. Nr 126, poz. 715 ze zm.) w związku z art. 24 ust, 1 i 2 pkt 2 uokik poprzez przyjęcie, że powód naruszył obowiązek udzielenia konsumentom rzetelnej i pełnej informacji o rodzaju kredytu w „Umowach pożyczek gotówkowych tytuł:S” i „Umowach pożyczek gotówkowych tytuł:B” na skutek braku wskazania, że stanowią one kredyt odnawialny, podczas gdy pożyczki udzielane przez powoda nie spełniają żadnego z kryteriów kredytu odnawialnego, a tym samym powód nie mógł udzielać konsumentom takich informacji;

2.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 30 ust. 1 pkt 19 oraz art. 42 Ustawy o kredycie konsumenckim w związku z art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 uokik poprzez przyjęcie, że powód naruszył obowiązek udzielenia konsumentom rzetelnych i pełnych informacji o warunkach wypowiedzenia umowy w „Umowach pożyczek gotówkowych tytuł:S” i „Umowach pożyczek gotówkowych tytuł:B”, które nie mogą… być mniej korzystne niż warunki wypowiedzenia umowy kredytu odnawialnego, określone w art. 42 Ustawy o kredycie konsumenckim, podczas gdy powód nie miał takiego obowiązku prawnego, albowiem pożyczki gotówkowe udzielane przez powoda nie spełniają kryteriów kredytu odnawialnego;

3.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 30 ust. 1 pkt 11 Ustawy o kredycie konsumenckim w związku z art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 uokik poprzez przyjęcie, że powód naruszył obowiązek udzielenia konsumentom rzetelnej i pełnej informacji o rocznie stopie oprocentowania zadłużenia przeterminowanego w „Umowach pożyczek gotówkowych tytuł:S”, „Umowach pożyczek gotówkowych tytuł:B” oraz „Umowach pożyczek gotówkowych tytuł:E”, na skutek braku wskazania konkretnej procentowej wartości takiego oprocentowania, podczas gdy Ustawa o kredycie konsumenckim nie wprowadza takiego wymogu prawnego, a tym samym stosowane przez powoda postanowienia umowne są w pełni zgodne z prawem;

4.  naruszenie prawa materialnego, tj, art. 54 ust. 2 Ustawy o kredycie konsumenckim w związku z art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 uokik poprzez przyjęcie, że stosowane przez powoda postanowienia umów pożyczek gotówkowych umożliwiające powodowi, w przypadku odstąpienia konsumenta od umowy, pobieranie odsetek od całkowitej kwoty kredytu uwzględniającej kredytowane koszty, są sprzeczne z art. 54 ust. 2 Ustawy o kredycie konsumenckim, podczas gdy przepis ten zezwala na pobieranie odsetek od całkowitej kwoty udostępnionego kredytu, w tym także od kredytowanych kosztów, a tym samym stosowane przez powoda postanowienia umowne są zgodne z prawem;

5.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 5 pkt 7 Ustawy o kredycie konsumenckim w związku z art. 5 ust. 1 i art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. Nr 171, poz. 1206) oraz art. 24 ust. 1 i 2 uokik poprzez przyjęcie, że powód dopuścił się działań wprowadzających w błąd konsumentów na skutek prezentowania informacji o całkowitej kwocie kredytu uwzględniającej kredytowane koszty, podczas gdy przepis art. 5 pkt 7 Ustawy o kredycie konsumenckim pozwala na uwzględnienie w całkowitej kwocie kredytu również kredytowanych kosztów kredytu, a tym samym powód prezentował prawdziwą informację nieprowadzającą w błąd konsumentów;

6.  naruszenie prawa procesowego, tj. art. 6 k.p.a. oraz 8 k.p.a. w związku z art. 83 uokik, mające istotny wpływ na wynik sprawy, poprzez rażące naruszenie zasady równego traktowania stron przez organ administracyjny i uznanie za bezprawne działań powoda, które w przypadku innych przedsiębiorców, znajdujących się w tej samej sytuacji faktycznej i prawnej, były uznawane przez Prezesa Urzędu za zgodne z przepisami ustawowymi;

7.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 106 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 111 uokik poprzez nałożenie na powoda kar pieniężnych w rażącej wysokości, niespełniających kryteriów proporcjonalności w świetle precedensowego charakteru sprawy oraz braku jednoznacznych wskazówek ustawodawcy odnośnie do interpretacji przepisów Ustawy o kredycie konsumenckim, a także nieuwzględnienie wszelkich przesłanej wymiaru kary mających wpływ na ich wysokość.

W oparciu o powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonej Decyzji w całości poprzez umorzenie postępowania wobec braku podstaw do stwierdzenia naruszenia zbiorowych interesów konsumentów ewentualnie zmianę zaskarżonej Decyzji w punkcie V poprzez odstąpienie od nałożenia kar pieniężnych lub ich obniżenie do poziomu istotnie niższego od kar wymierzonych,

Powód wniósł także o zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 6 maja 2015 r. sygn. akt XVII AmA 5/14 Sąd Okręgowy w Warszawie:

1.  zmienił zaskarżoną decyzję w punkcie V (piątym) podpunkt 1 (pierwszy) w ten sposób, że obniżył karę pieniężną do kwoty 260.870,50 zł;

2.  oddalił odwołanie w pozostałej części;

3.  zniósł wzajemnie koszty postępowania między stronami.

Apelacje od powyższego wyroku wniosły obie strony.

Pozwany zaskarżył wydany w sprawie wyrok w części składając apelację:

- w zakresie pkt 1, którym Sąd I instancji zmienił decyzję z dnia 31 października 2013 r. Nr (...) w punkcie V podpunkt I w ten sposób, że obniżył karę pieniężną do kwoty 260 870,50 zł;

- w zakresie pkt 3, którym Sąd I instancji zniósł wzajemnie koszty postępowania między stronami.

Powód w swojej apelacji, zaskarżył wyrok w części dotyczącej punktu pierwszego, w zakresie w jakim Sąd zmienił decyzję Prezesa UOKiK z dnia 31 października 2013 r. nr (...) w jej punkcie V.1) w ten sposób, że kara nałożona na powoda wynosi 260 870,50 zł, tj. w zakresie w jakim kara została utrzymana, zaś w punkcie drugim i trzecim w całości.

Na skutek apelacji obu stron postępowania wniesionych od wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 12 grudnia 2016 r. sygn. akt VI ACa 1213/15 zmienił zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym w ten tylko sposób, że uwzględniając apelację pozwanego oddalił odwołanie powoda od punktu piątego podpunkt pierwszy zaskarżonej decyzji, oddalił apelację powoda w całości oraz orzekł o kosztach postępowania apelacyjnego.

Na skutek skargi kasacyjnej powoda od całości wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 12 grudnia 2016 r. Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 30 stycznia 2019 r. sygn. akt I NSK 9/18 orzekł co następuje:

1.  uchylił zaskarżony wyrok częściowo tj. w punkcie pierwszym i trzecim w całości oraz w punkcie drugim w zakresie, w jakim apelacja powoda została oddalona w części dotyczącej oddalenia odwołania co do punktu pierwszego i szóstego zaskarżonej decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, i w tej części przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Warszawie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego;

2.  oddalił skargę kasacyjną w pozostałej części.

Po rozpoznaniu ponownie sprawy w zakresie przekazanym przez Sąd Najwyższy, Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 23 lipca 2020 r. sygn. akt VII AGa 244/18 uchylił zaskarżony wyrok częściowo tj. w punkcie pierwszym i trzecim w całości oraz w punkcie drugim w części oddalającej odwołanie co do punktu pierwszego i szóstego zaskarżonej decyzji i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie Sądowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacje zasługiwały na uwzględnienie w zakresie, w jakim na skutek częściowego uwzględnienia skargi kasacyjnej strony powodowej zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego nie uprawomocnił się na skutek wydania poprzedniego wyroku Sądu Apelacyjnego, tj. w punkcie pierwszym i trzecim w całości oraz w punkcie drugim w zakresie, w jakim apelacja powoda została oddalona w części dotyczącej oddalenia odwołania co do punktu pierwszego i szóstego zaskarżonej decyzji Prezesa UOKiK.

Na wstępie swych rozważań Sąd Apelacyjny wskazał, że w świetle treści art. 398 ²⁰ k.p.c. sąd II instancji, któremu przekazano sprawę po uchyleniu jego wyroku przez Sąd Najwyższy, jest związany wykładnią prawa zawartą w orzeczeniu Sądu Najwyższego w zakresie, w jakim skarga kasacyjna okazała się zasadna i w którym w związku z tym sprawa, po częściowym uchyleniu zaskarżonego wyroku, została przekazana Sądowi II instancji do ponownego rozpoznania.

W przedmiotowej sprawie oznaczało to, że Sąd Apelacyjny rozpoznający ponownie apelacje od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 6 maja 2015 r. związany był poglądem prawnym Sądu Najwyższego wyrażonym w uzasadnieniu ww. wyroku z dnia 30 stycznia 2019 r. sygn.. akt I NSK 9/18, w którym Sąd Najwyższy dokonując, m.in. w oparciu o treść Dyrektywy 2008/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki, w tym jej różnych wersji językowych, orzecznictwa TSUE i Sądu Najwyższego, wykładni pojęcie umowa o kredyt odnawialny użytego w art. 42 u.k.k. wskazał, że użyte w art. 42 u.k.k. pojęcie „umowa o kredyt odnawialny” należy rozumieć jako „umowa kredytu konsumenckiego zawarta na czas nieoznaczony”, gdyż wyłącznie taka interpretacja pozwala na osiągnięcie rezultatu wynikającego z postanowień dyrektywy 2008/48/WE zarówno na płaszczyźnie abstrakcyjnej, ujmowanej jako harmonizacja regulacji w państwach członkowskich, jak i na płaszczyźnie zagwarantowania konkretnych uprawnień stron (w tym zwłaszcza konsumenta) tj. możliwości wypowiedzenia umowy kredytu konsumenckiego zawartej na czas nieoznaczony. Oznacza to, że konsument ma prawo w każdym czasie, bez dodatkowych opłat, wypowiedzieć umowę o kredyt konsumencki zawartą na czas nieoznaczony (art. 42 ust. 1 u.k.k.), a jeżeli umowa o kredyt tak stanowi, kredytodawca ma prawo wypowiedzieć, na trwałym nośniku, umowę o kredyt konsumencki zawartą na czas nieoznaczony z zachowaniem co najmniej dwumiesięcznego okresu wypowiedzenia (art. 42 ust. 2 u.k.k.) i tak samo pojęcie „umowa o kredyt odnawialny” powinno być interpretowane na tle art. 43 u.k.k.

W tym stanie rzeczy nie można odmówić racji argumentacji powoda, który wskazał, że skoro umowy, objęte zaskarżoną decyzją Prezesa UOKiK są umowami zawieranymi na czas oznaczony, to nie spoczywa na nim obowiązek, o którym mowa w art. 30 ust. 1 pkt 19 u.k.k., tj. określenia w umowie warunków rozwiązania umowy przewidzianych w art. 42 i 43 u.k.k. Jeżeli bowiem umowy zawierane przez powoda na podstawie wzorców umów będących przedmiotem niniejszego postępowania są umowami na czas oznaczony, to przepisy art. 42 i 43 u.k.k. ich nie dotyczą. Tym samym, skarżący realizując obowiązek przewidziany w art. 30 ust. 1 pkt 19 u.k.k. (określenia w umowie warunków rozwiązania umowy) nie był zobowiązany do odwołania się do treści art. 42 i 43 u.k.k. Jednakże, co także ustalił Sąd Najwyższy, w rozważaniach Sądu Okręgowego brak jest stanowczych ustaleń co do tego, czy sporne umowy są zawierane na czas oznaczony czy też na czas nieoznaczony, gdyż argumentacja Sądu I instancji koncentruje się na tym, czy umowy te mogą być zakwalifikowane, jako umowy o kredyt odnawialny, a dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy jest to okoliczność drugorzędna, co także przesądził Sąd Najwyższy. Z tych względów także odnoszenie się do zarzutów skarżących co do wymiaru kary określonej w pkt V ppkt 1 decyzji było przedwczesne, ponieważ określenie wysokości tej kary jest determinowane ustaleniami, które będą dokonane w ponownym postępowaniu przed Sądem Okręgowym, w tym zwłaszcza co do oceny praktyk stosowanych przez powoda, jako naruszających obowiązki określone w art. 30 ust. 1 pkt 2 i 19 u.k.k.

Sąd Apelacyjny zaznaczył, że Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na to, że kara w tym punkcie decyzji odnosi się do dwóch praktyk powoda (opisanych pkt I i II decyzji), z których jedna dotycząca niepodawania konkretnej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego (pkt II decyzji) jest niewątpliwie, co zostało prawomocnie przesądzone w przedmiotowej sprawie, praktyką naruszającą zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 24 ust. 2 pkt 2 u.o.k.k., to brak jest jednak podstaw do ustalenia, w jakim zakresie kara ta dotyczy praktyki określonej w pkt II decyzji, a w jakim – w pkt I tej decyzji.

Reasumując, Sąd Apelacyjny stwierdził, że dokonane przez Sąd Okręgowy ustalenia istotne dla rozpoznania sprawy w zakresie, w jakim wyrok Sądu I instancji jeszcze się nie uprawomocnił, są niepełne, a obszerne rozważania prawne tego Sądu w świetle stanowiska Sądu Najwyższego nie dotyczą w części istoty problemu w odniesieniu do tej części wyroku.

Wyżej przedstawione braki spowodowały, że nie było możliwe zbadanie przez Sąd Apelacyjny prawidłowości rozumowania Sądu Okręgowego. Dało to podstawę do uznania, że w powyższym zakresie nie została rozpoznana przez Sąd Okręgowy istota sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p., co uzasadniało częściowe uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie w tym zakresie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, bez konieczności roztrząsania pozostałych zarzutów apelacji, w tym tych, z których część dotyczyła zagadnień, już prawomocnie przesądzonych w niniejszej sprawie.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy został zobowiązany dokonać brakujących ustaleń w powyższym zakresie, a dokonując rozważań prawnych zwrócić uwagę na to, że nawet, jeśli powód w ramach art. 30 ust. 1 pkt 19 u.k.k. nie miał obowiązku określenia w umowie warunków jej rozwiązania, o których mowa w art. 42 i 43 u.k.k., to nie zwalniało go z konieczności wskazania innych warunków rozwiązania umowy, o ile takowe tych umów dotyczyły. Za niezbędne uznał rozważenie, czy tego rodzaju ewentualne uchybienie mieści się w granicach praktyki zarzucanej powodowi, opisanej w zaskarżonej decyzji. Polecił Sądowi Okręgowemu zwrócić uwagę na to, że w tym aspekcie sprawy, przy wykładni zakresu obowiązków przedsiębiorcy wynikających z art. 30 ust. 1 pkt 19 u.k.k. nie można pominąć treści art. 10 ust. 2 lit. s dyrektywy 2008/48/WE, zgodnie z którym to przepisem w umowie o kredyt w sposób jasny i zwięzły określa się m.in. procedurę mającą zastosowanie przy korzystaniu z prawa do rozwiązania umowy o kredyt. W ten sposób należy rozumieć określenie „warunków rozwiązania umowy” użyte w art. 30 ust. 1 pkt 19 u.k.k. Przedsiębiorca udzielający kredytu konsumpcyjnego ma wobec tego obowiązek nie tylko określić (wymienić i zdefiniować) okoliczności uprawniające do wypowiedzenia umowy, ale także przedstawić sekwencję czynności (w tym wymagania co do formy i treści), prowadzących do rozwiązania umowy oraz opisać skutki dokonania takich czynności.

Rozpoznając ponownie sprawę w zakresie przekazanym przez Sąd Apelacyjny Sąd Okręgowy ustalił, a następnie zważył co następuje.

(...) Sp. z o.o. w B. (dalej: (...), (...), powód) jest przedsiębiorcą, prowadzącym działalność gospodarczą m. in. w zakresie udzielania pożyczek gotówkowych. Powód zawiera umowy pożyczek konsumenckich w oparciu o następujące wzorce umowne:

- „Umowa pożyczki gotówkowej nr … Tytuł: B/”

- „Umowa pożyczki gotówkowej nr … Tytuł: S/”

- „Umowa pożyczki gotówkowej nr … Tytuł/:”, od 9.10.2012 r. jako „Umowa pożyczki gotówkowej nr … Tytuł: E/”.

Umowa „Tytuł:B/” jest stosowana jeśli klient wyraża chęć uzyskania bezpłatnego odroczenia rat oraz Kolejnej Wypłaty; umowa „Tytuł:S/” jest stosowana w przypadku, gdy klient nie chce bezpłatnej prolongaty, ale oczekuje prawa do Kolejnej Wypłaty, natomiast umowa „Tytuł/:E” jest udzielana jeśli klient nie chce ani bezpłatnej prolongaty i Kolejnej Wypłaty oraz jest zainteresowany pożyczką do 12 miesięcy.

W dwóch pierwszych z ww. wzorców umownych (przykładowo k 108-114 i k 145-151 akt adm.) znajdują się następujące postanowienia:

- w pkt 1.1: „Pożyczkodawca udziela Pożyczkobiorcy pożyczkę gotówkową (dalej zwaną „Pożyczką Pierwotną”) w wysokości (1) *, tj. całkowitą kwotę pożyczki – jest to suma środków pieniężnych, które Pożyczkodawca udostępnił Pożyczkobiorcy na podstawie niniejszej umowy.”,

- w pkt 3.1: „W przypadku spłaty przez Pożyczkobiorcę każdych 12 rat odpowiednio, Pożyczki Pierwotnej lub Kolejnej Wypłaty, przy pożyczkach z pierwotnym terminem spłaty 12 i 18 miesięcy, albo terminowej spłaty 18 rat odpowiednio, Pożyczki Pierwotnej lub Kolejnej Wypłaty przy pożyczkach z pierwotnym terminem spłaty 24 i 30 miesięcy, albo terminowej spłaty każdych 24 rat odpowiednio, Pożyczki Pierwotnej lub Kolejnej Wypłaty przy pożyczkach z pierwotnym terminem spłaty 36 miesięcy, albo spłaty 30 rat odpowiednio, Pożyczki Pierwotnej lub Kolejnej Wypłaty dla pożyczki z pierwotnym terminem spłaty 42 miesiące, albo terminowej spłaty 36 rat odpowiednio, Pożyczki Pierwotnej lub Kolejnej Wypłaty dla pożyczek z pierwotnym terminem spłaty 48 miesięcy, Pożyczkodawca przekaże Pożyczkobiorcy kolejną kwotę w wysokości (12)* (dalej zwaną „Kolejną Wypłatą”)”

- w pkt 3.4: „Ilość Kolejnych Wypłat dla Pożyczek Pierwotnych z terminem spłaty 12, 18, 24, 30 i 36 miesięcy wynosi 3, dla Pożyczek Pierwotnych z terminem spłaty 42, 48 wynosi 2.”,

- w pkt 3.6: „Pożyczkobiorcy przysługuje prawo do rezygnacji z Kolejnej Wypłaty bez podania przyczyny.”,

- w pkt 3.7: „Rezygnacja może zostać złożona w formie pisemnej, w sposób określony w p. 10.1 niniejszej umowy – przed dniem Kolejnej Wypłaty określonej w p. 3.1 niniejszej umowy lub poprzez zwrot środków Kolejnej Wypłaty w terminie 30 dni od daty pisma określonego w p. 4.1.”,

- w pkt 4.1: „Pożyczkobiorca zobowiązuje się spłacić Pożyczkodawcy każdą kolejną faktyczną całkowitą kwotę do zapłaty (21)* będącą sumą całkowitej kwoty Kolejnej Wypłaty (12)* oraz wynagrodzenia umownego (14)* za Kolejne Wypłaty – na podany w Części A Umowy pożyczki rachunek bankowy Pożyczkodawcy w (19)* ratach miesięcznych, w wysokości raty Pożyczki Pierwotnej i z terminem zapłaty (dzień miesiąca) poszczególnych rat jak rat Pożyczki Pierwotnej, to jest (15)*, każda płatna wg aktualnego Kalendarza Spłat, który Pożyczkodawca wyśle wraz z informacją o Kolejnej Wypłacie Pożyczkobiorcy w terminie 2 dni roboczych od daty Kolejnej Wypłaty.”,

- w pkt 5.1: „Umowę pożyczki zawiera się na czas udzielenia Pożyczki Pierwotnej i Kolejnych Wypłat aż do całkowitego spłacenia wszystkich zobowiązań Pożyczkobiorcy wynikających z niniejszej umowy.”,

- w pkt 5.2: „Pożyczkodawcy przysługuje prawo odstąpienia od Kolejnej Wypłaty, w przypadku jeżeli Pożyczkobiorca nie spłaca pożyczki zgodnie z obowiązującą umową pożyczki lub zalega ze spłatą raty bądź rat lub ocena ryzyka dokonana przez Pożyczkodawcę jest negatywna.”,

- w pkt 10.1: „Pożyczkobiorca ma prawo, bez podania przyczyny, do odstąpienia od umowy pożyczki w terminie 14 dni od dnia zawarcia niniejszej umowy. Odstąpienie od umowy pożyczki następuje poprzez złożenie przez Pożyczkobiorcę pisemnego oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy pożyczki (ze względów dowodowych), w powyższym terminie. (…)”,

- w pkt 10.2: „W razie spełnienia świadczenia przez Pożyczkodawcę przed upływem terminu do Odstąpienia Pożyczkobiorca zobowiązany jest do zwrotu otrzymanych środków bez nieuzasadnionej zwłoki, ale nie później niż w terminie do 30 dni od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu.”,

- w pkt 10.3: „W przypadku zwrotu środków w terminie określonym w pkt 10.2 z wyłączeniem sytuacji określonej w p. 10.5 Pożyczkobiorca zobowiązany jest do zapłaty odsetek (8)* w wysokości …zł naliczonych od całkowitej kwoty pożyczki (1)* za każdy dzień za okres od dnia wypłaty pożyczki do dnia zwrotu wypłaconych mu środków,”

- w pkt 10.5: „W przypadku zwrotu przez Pożyczkobiorcę wpłaconych środków oraz złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy w terminie 14 dni od zawarcia niniejszej umowy, Pożyczkobiorca nie ponosi żadnych kosztów.”,

- w pkt 11.1: „Jeżeli Pożyczkobiorca nie zapłacił w terminach określonych w umowie pełnych rat pożyczki za co najmniej dwa okresy płatności, Pożyczkodawca może wypowiedzieć umowę z zachowaniem 30 – dniowego terminy i wypełnić weksel po uprzednim wezwaniu Pożyczkobiorcy do zapłaty zaległych rat w terminie 7 dni od otrzymania wezwania.”

Natomiast w „Umowie pożyczki gotówkowej nr … Tytuł:E/” zawarto postanowienia:

- w pkt 8.2: „W razie spełnienia świadczenia przez Pożyczkodawcę przed upływem terminu do odstąpienia Pożyczkobiorca zobowiązany jest do zwrotu otrzymanych środków bez nieuzasadnionej zwłoki, ale nie później niż w terminie do 30 dni od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu.”,

- w pkt 8.3: „W przypadku zwrotu środków w terminie określonym w pkt 8.2 z wyłączeniem sytuacji określonej w pkt 8.5 Pożyczkobiorca zobowiązany jest do zapłaty odsetek (8)* w wysokości … zł naliczonych od całkowitej kwoty pożyczki (1)* za każdy dzień za okres od dnia wypłaty pożyczki do dnia zwrotu wypłaconych mu środków.”,

- w pkt 8.5: „W przypadku zwrotu przez Pożyczkobiorcę wypłaconych środków oraz złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy w terminie 14 dni od zawarcia niniejszej umowy, Pożyczkobiorca nie ponosi żadnych kosztów.”,

- w pkt 11.1: „Jeżeli Pożyczkobiorca nie spłaci w terminie poszczególnych rat pożyczki lub innego zobowiązania pieniężnego, wynikającego z niniejszej umowy, w tym zobowiązania naliczonego na podstawie pkt 9.2 umowy, niespłacona kwota staje się zadłużeniem przeterminowanym. Od zadłużenia przeterminowanego Pożyczkodawca nalicza odsetki umowne za każdy dzień zwłoki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego.”.

Wzorce umowne: „Umowa pożyczki gotówkowej nr … Tytuł: B/” oraz „Umowa pożyczki gotówkowej nr …Tytuł:S/” były wykorzystywane od dnia 18 grudnia 2011 r.

Od 12 czerwca 2012 r. Spółka (...) wprowadziła do ww. wzorców pkt 13.1 o treści: „Jeśli Pożyczkobiorca nie spłaci w terminie poszczególnych rat pożyczki lub innego zobowiązania pieniężnego, wynikającego z niniejszej umowy, w tym zobowiązania naliczonego na podstawie pkt. 11.2 umowy, niespłacona kwota staje się zadłużeniem przeterminowanym. Od zadłużenia przeterminowanego Pożyczkodawca nalicza odsetki umowne za każdy dzień zwłoki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego.”.

Dalsze zmiany we wzorcach polegały na uzupełnieniu – od dnia 9 października 2012 r. – nazwy umowy „Tytuł:/…” , poprzez wprowadzenie identyfikatora literowego – obecna nazwa umowy „Tytuł: E/…”.

Umowy pożyczek uwzględniające treść ww. wzorców umownych były zawierane w różnych miastach na obszarze całego kraju.

W roku 2012 Spółka (...) osiągnęła przychód w wysokości wskazanej w pkt 30 zeznania o wysokości osiągniętego dochodu – CIT-8.

Sąd zważył, że zgodnie z unormowaniem art. 30 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. Nr 126, poz. 715 ze zm.) umowa o kredyt konsumencki powinna określać rodzaj kredytu. Z kolei art. 10 ust. 2 lit. a dyrektywy 2008/48/WE nakazuje, aby w tego rodzaju umowie rodzaj udzielanego kredytu był określony w sposób jasny i zwięzły. W ocenie Sądu Najwyższego przedstawionej w wydanym w niniejszej sprawie wyroku z dnia 30 stycznia 2019 r. sygn. akt I NSK 9/18 naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 2 u.k.k. przez przedsiębiorcę może polegać na niepodaniu w ogóle w umowie informacji o rodzaju kredytu albo podaniu jej w sposób niejasny lub niezwięzły. W świetle motywu 31 ww. dyrektywy przez informacje o rodzaju kredytu należy rozumieć wszelkie informacje mające na celu umożliwienie konsumentom poznania swoich praw i obowiązków wynikających z umowy o kredyt.

Jak powód podał w swoich wyjaśnieniach w trakcie postępowania administracyjnego (k. 98 – 99 akt adm.) umowa pożyczki gotówkowej Tytuł: B to pożyczka gotówkowa na 12, 18, 24, 30, 36, 42, 48 miesięcy w zakresie całkowitej kwoty pożyczki otrzymanej przez klienta od 2 643 zł do 22 599 zł charakteryzująca się możliwością bezpłatnego odroczenia spłaty trzech rat w określonych przypadkach oraz możliwością otrzymania kolejnych wypłat (kolejna wypłata po spłacie minimum 2/3 pierwotnej pożyczki). Z kolei umowa pożyczki gotówkowej Tytuł: S to pożyczka na 12, 18, 24, 30, 36 miesięcy w zakresie całkowitej kwoty pożyczki otrzymanej przez klienta od 2 423 zł do 22 621 zł charakteryzująca się brakiem możliwości odroczenia spłaty rat oraz dająca możliwość otrzymania kolejnych wypłat (kolejna wypłata po spłacie minimum 2/3 pierwotnej pożyczki).

Można uznać, że w przedstawionych wyjaśnieniach powód scharakteryzował pozwanemu Prezesowi Urzędu przedmiot obydwóch umów (tytuły: B i S). Na próżno jednak szukać podobnego zwięzłego i jasnego komunikatu skierowanego przez powoda do pożyczkobiorców w ww. dwóch rodzajach umów.

I tak część B wzorców umów (tytuły: B i S) zatytułowana „Dane dotyczące pożyczki” określa całkowitą kwotę pożyczki pierwotnej oraz każdej kolejnej wypłaty, koszty pożyczki i kolejnej wypłaty, faktyczną całkowitą kwotę do zapłaty oraz do każdej kolejnej wypłaty, a także liczbę rat do spłaty.

W ocenie Sądu do równie ważnych informacji (danych), które powinny znaleźć się w tym miejscu, to jest w początkowej, wstępnej części umów należy zaliczyć definicję pożyczki pierwotnej z części C pkt 1.1 obydwóch rodzajów umów, możliwość otrzymania kolejnych pożyczek w ramach zawartej umowy co wymagało zdefiniowania pojęcia kolejnej wypłaty. Ponadto z uwagi na to, że powód twierdził, że oba rodzaje umów są zawierane na czas oznaczony, informacja o tej treści również powinna znaleźć się w części B umów, w szczególności w sytuacji, gdy dopuszczono w nich możliwość uzyskania dalszych pożyczek. Zamiast tego powód zdecydował się na wprowadzenie w części C pkt 5.1 umów ogólnej klauzuli stanowiącej, że umowa wiąże strony do momentu spłaty zobowiązań przez konsumenta.

Ponadto w części wstępnej umowy pożyczki gotówkowej (tytuł: B) powinna być podana jako cecha ją wyróżniająca możliwość odroczenia spłaty części rat.

Niezależnie od powyższych zastrzeżeń stwierdzić trzeba, że nietransparentne okazały się także inne postanowienia umów. Odtworzenie ich rzeczywistego sensu wymagało dokonania ich interpretacji.

Tak więc:

1.  Kolejne wypłaty dokonywane były na podstawie decyzji podejmowanej przez pożyczkodawcę, a pożyczkobiorca mógł co najwyżej zrezygnować z kolejnej wypłaty (pkt 3.3., 3.6 i 3.7 części B umów),

2.  Udzielenie kolejnej wypłaty i przelanie środków pieniężnych na konto pożyczkobiorcy nie wymagało wyrażenia przez niego zgody na zwiększenie zadłużenia w momencie uruchomienia kolejnej wypłaty (pkt 3.4) i nie było zależne od terminowego dokonania spłaty całego wcześniej zaciągniętego zobowiązania (pkt 3.1),

3.  Formalnie pożyczkobiorca pozostawał związany umową, nawet jeżeli po spłacie pożyczki pierwotnej skutecznie powiadomił pożyczkodawcę o rezygnacji z każdej z kolejnych wypłat (pkt 3.7 w związku z pkt 10.1).

Należy podkreślić, że analizowane umowy były o wiele bardziej skomplikowane i zawierały niestosowane powszechnie rozwiązania w stosunku do umowy pożyczki unormowanej w art. 710 k.c. Z tego powodu z nadanych im tytułów „umowa pożyczki gotówkowej” nie sposób było wywieść ich charakterystycznych cech. Zatem sam tytuł umowy nie pozwalał przypisać jej typowych cech pożyczki jako umowy nazwanej Kodeksu cywilnego, a więc tytuł umowy nie był transparentny w stosunku do jej treści.

W świetle przedstawionych rozważań pozwany Prezes UOKiK zasadnie przyjął w pkt I.1 zaskarżonej decyzji, że w umowach pożyczek gotówkowych (tytuł: B i C) zabrakło rzetelnej i pełnej informacji o jakiej mowa w art. 30 ust. 1 pkt 2 u.k.k. o rodzaju udzielonego konsumentowi kredytu. Przesądza to o stosowaniu przez powoda niedozwolonej praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów określone w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.).

Przechodząc do oceny praktyki przedstawionej punkcie I.2 zaskarżonej decyzji należało w pierwszej kolejności przesądzić czy umowy pożyczki gotówkowej tytuł: B i S były zawierane na czas oznaczony czy nieoznaczony, gdyż w tym drugim przypadku na powodzie jako pożyczkodawcy spoczywałby obowiązek odwołania się w treści umów do przepisów art. 42 i 43 u.k.k. dotyczących prawa wypowiedzenia przez konsumenta takich umów.

Zdaniem Sądu objęte sporem umowy były zawierane na czas oznaczony. Świadczą o tym postanowienia 5.1 każdej z nich (k. 93 i k. 109 akt adm.) w brzmieniu: „Umowę pożyczki zawiera się na czas udzielenia pożyczki pierwotnej i kolejnych wypłat, aż do całkowitego spłacenia wszystkich zobowiązań pożyczkobiorcy wynikających z niniejszej umowy.”

Tego rodzaju konstrukcja prawna w postaci zdarzenia przyszłego i niepewnego może wg art. 89 k.c. stanowić warunek, w szczególności może to dotyczyć wykonania lub niewykonania zobowiązania przez dłużnika (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 17 marca 2011 r. sygn. akt IV CSK 358/10 publ. w MoP 2021, Nr 4, s. 205).

Przedstawiona treść postanowień 5.1 obydwóch rodzajów umów daje podstawę do przyjęcia, że momentem ich rozwiązania jest całkowite spłacenie wszystkich zobowiązań pożyczkobiorcy z nich wynikających w świetle unormowania art. 89 k.c. tego rodzaju warunek jest warunkiem rozwiązującym, kończącym byt umowy. Skoro w ten sposób oznaczony został czas trwania umów, to niewątpliwie są one umowami zawieranymi na czas oznaczony. Oceny tej nie zmienia fakt przyznania sobie przez powoda prawa do ich wcześniejszego wypowiedzenia (pkt 11.1 umów) oraz nieprzyznanie takiego uprawnienia pożyczkobiorcy.

W świetle powyższego powód nie był zobligowany do uwzględnienia w treści umów rozwiązań odnoszących się do wypowiedzenia umowy o kredyt odnawialny tak przez konsumenta jak i przez kredytodawcę określonych w art. 42 i 43 u.k.k. Jak bowiem przesądził w niniejszej sprawie Sąd Najwyższy umowa o kredyt odnawialny jest umową zawieraną na czas nieoznaczony. Zatem w tym zakresie stanowisko Prezesa UOKiK zaprezentowane w decyzji było nieprawidłowe.

Pojęcie oznaczonego czasu trwania umów nakazywało Sądowi Okręgowemu zbadanie czy powód wskazał inne warunki rozwiązania umów, o ile takowe tych umów dotyczyły, jednakże pod warunkiem, że ewentualne uchybienie będzie się mieściło w granicach praktyki stwierdzonej punkcie I.2 zaskarżonej decyzji.

W tym aspekcie sprawy Sąd Okręgowy przy wykładni art. 30 ust. 1 pkt 19 u.k.k. uwzględnił treść art. 10 ust. 2 lit. s dyrektywy 2008/48/WE, według którego w umowie o kredyt w sposób jasny i zwięzły określa się, między innymi, procedurę mającą zastosowanie przy korzystaniu z prawa do rozwiązania umowy o kredyt. W ten sposób należy rozumieć określenie „warunków rozwiązania umowy” użyte w art. 30 ust. 1 pkt 19 u.k.k. Zatem kredytodawca udzielający kredytu konsumpcyjnego ma w umowie obowiązek:

1.  wymienić i zdefiniować okoliczności uprawniające do wypowiedzenia umowy,

2.  ustalić sekwencję czynności (procedurę) prowadzącą do rozwiązania umowy,

3.  przedstawić skutki przeprowadzenia procedury.

Powód udzielający pożyczek tytuły: E i S nie wywiązał się z przedstawionego wyżej obowiązku w sposób rzetelny i pełny. Rację ma pozwany Prezes Urzędu, że postępując rzetelnie powód powinien w umowie określić nie tylko okoliczności uprawniające go do wypowiedzenia umowy (co uczynił w postanowieniu 11.1 obydwóch umów), ale również przyznać takie uprawnienie pożyczkobiorcy i określić okoliczności zezwalające na skorzystanie z tego uprawnienia . Pominięcie tego rozwiązania w umowach niewątpliwie nie może być uznane za rzetelne postępowanie w stosunku do konsumenta jako słabszej strony kontraktu. Ponadto taka sytuacja pozbawia umowne postanowienia dotyczące wypowiedzenia umowy wymaganego przymiotu kompleksowości. Gdyby nawet przyjąć, że konsumentowi nie powinno przysługiwać prawo do wypowiedzenia przedmiotowych umów, stan ten powinien znaleźć odzwierciedlenie w ich treści przez jednoznaczne zapisy, że konsumentowi nie przysługuje prawo do wypowiedzenia umowy ze skutkiem jej ustania z upływem okresu wypowiedzenia.

Niezależnie od powyższych rozważań, realizując wytyczne Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy dopatrzył się nierzetelności w konstruowaniu umów tytułów: B i S polegającej na niepełnym unormowaniu innych warunków ich rozwiązania w postaci procedury i skutków wypowiedzenia tych umów.

W umowach tytuły: E i S procedura ich wypowiedzenia przedstawiona w jednakowo brzmiących postanowieniach nr 11 określa przyczynę i termin wypowiedzenia, natomiast nie określa formy tej czynności np. jako pisemnej bądź pisemnej na trwałym nośniku elektronicznym. W sposób niewystarczający zostały również sformułowane skutki wypowiedzenia umowy przez pożyczkodawcę. Określono je bowiem jako powstanie po stronie powodowego pożyczkodawcy uprawnienia do wezwania pożyczkobiorcy do zapłaty zaległych rat w terminie 7 dni od otrzymania wezwania, a następnie do wypełnienia posiadanego weksla w sposób określony w umowie. Natomiast nie został określony podstawowy skutek związany z dokonaniem wypowiedzenia, jakim jest rozwiązanie umowy z upływem okresu wypowiedzenia. Zagadnienia powyższe nie były przedmiotem oceny Prezesa UOKiK.

Nie ulega jednak wątpliwości , że ustalając na czym polega popełniony delikt administracyjny Sąd w przypadku rozbieżności między sentencją a uzasadnieniem decyzji związany jest treścią jej sentencji - w przedmiotowej sprawie brzmieniem jej punktu I.2. Z niego zaś wynika, że za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów Prezes UOKiK uznał wszelkie, bez jakichkolwiek wyjątków, uchybienia w udzieleniu konsumentowi rzetelnej i pełnej informacji o warunkach wypowiedzenia umowy.

Biorąc to pod uwagę należało przyjąć, że nie podanie przez powoda innych niż określone w art., 42 i 43 u.k.k., a wskazanych przez Sąd warunków rozwiązania umowy kredytu konsumenckiego mieściło się w granicach niedozwolonej praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów określonej w art. 24 ust.1 i ust. 2 pkt 2 uokik, wyszczególnionej w

punkcie I.2 zaskarżonej decyzji.

W tym stanie rzeczy odwołanie od punktu I.1 i I.2 decyzji podlegało oddaleniu jako bezzasadne.

Przedmiotem dalszych rozważań jest kara pieniężna z tytułu naruszenia zakazów o jakich mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 uokik w zakresie opisanym punktach I i II sentencji decyzji, która została nałożona na powoda w punkcie V decyzji w kwocie 521 741 zł,

Już na wstępie trzeba zauważyć, że nie jest dobrą praktyką wymierzanie w sentencji decyzji jednej kary pieniężnej za kilka deliktów, jak uczyniono to w punkcie V decyzji. Uchybienie to nie spowodowało jej nieważności w tym punkcie wyłącznie z powodu dokładnego określenia w uzasadnieniu wysokości poszczególnych kar i przesłanek ich wyliczenia.

Według unormowania art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% obrotu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten choćby nieumyślnie dopuścił się naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.

Z kolei zgodnie z przepisem art. 111 uokik Prezes Urzędu ustalając wysokość nakładanej kary pieniężnej uwzględnia uprzednie naruszenia przepisów, a także okres, stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy.

Z sentencji i uzasadnienia zaskarżonej decyzji wynika, że w jej punkcie V na powoda zostały nałożone trzy kary pieniężne za trzy praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów określone w punktach I.1, I.2 oraz II decyzji, przy czym praktyka z punktu II jest już stwierdzona prawomocnie. Polega ona na naruszaniu przez powoda obowiązku udzielania konsumentom w umowach pożyczek gotówkowych tytuły: D, S i E rzetelnej i pełnej informacji o jakiej mowa w art. 30 ust. 1 pkt 11 u.k.k., tj. o rocznej stopie oprocentowania zadłużenia przeterminowanego.

Powód dostarczał pożyczkobiorcom jedynie dane o podstawie prawnej, według której będzie naliczane oprocentowanie zadłużenia przeterminowanego. Tymczasem ustawodawca poleca pożyczkodawcy podawanie w warunkach umów wartości tego oprocentowania. Z uwagi na brak tej informacji pożyczkobiorca zmuszony jest podjąć dodatkowe czynności w celu ustalenia wysokości oprocentowania. Może to wiązać się z realnymi czynnościami w uzyskaniu faktycznej wielkości stopy kredytu lombardowego NBP zarówno w momencie zawarcia umowy, jak i w trakcie jej realizacji. Ponadto dodatkowo umowa powinna określać warunki zmiany tego oprocentowania. Bezprawna praktyka powoda znacząco utrudniała pożyczkobiorcy możliwość oszacowania kosztów, jakie wiążą się z realizacją umowy od chwili jej zawarcia.

Prezes UOKiK prawidłowo oparł wyliczenia poszczególnych kar o przychód powoda osiągnięty 2012 r., tj. w roku poprzedzającym rok wydania decyzji. Przychód ten wyniósł (...) zł. Punktem wyjściowym obliczenia kar było ustalenie ich kwot bazowych na (...) ww. przychodu za każdą z trzech praktyk wymienionych punktach I.1, I.2 i II decyzji. Z uwag na to, że za trzy praktyki kwota bazowa wyniosła 401.339 zł to oznacza, że za każdą z nich naliczano ją w wysokości 133.780 zł. Przy ustaleniu kwoty bazowej pozwany wziął pod uwagę długi, ponadroczny, czas stosowania praktyk, posiadanie przez powoda świadomości obowiązków wynikających z obowiązującej u.k.k. w związku z poprzednim naruszeniem zbiorowych interesów konsumentów stwierdzonym decyzją z dnia 30 grudnia 2008 r. nr (...) oraz dopuszczenie się naruszeń na etapie zawierania umowy z wpływem na jej wykonanie. W dalszej kolejności pozwany stwierdziwszy, że w odniesieniu do ww. praktyk brak jest okoliczności łagodzących, nie obniżył kar w stosunku do przyporządkowanych im kwot bazowych. Ustalając ostateczny wymiar kar uwzględnił natomiast, jako okoliczności obciążające, znaczny zasięg praktyk z powodu zawierania umów z pożyczkobiorcami z różnych miast na obszarze całego kraju, a także fakt uprzedniego stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów polegającej między innymi na nieprzekazywaniu im informacji wynikających z wcześniej obowiązującej u.k.k. Według pozwanego stosowanie tej praktyki zostało powodowi zakazane w decyzji Prezesa UOKiK z dnia 30 grudnia 2008 r. nr (...). W związku z tym kary zostały w zaskarżonej decyzji podwyższone z kwot bazowych do kwot 173 914 zł (łącznie do kwoty 521 741 zł =3x 173 914 zł).

W ocenie Sądu omawiane sankcje finansowe okazały się zbyt wysokie. Prezes Urzędu nie udowodnił bowiem swojego twierdzenia, że w stosunku do powoda wydał w dniu 30 grudnia 2008 r. decyzję nr (...). W konsekwencji nie mogła być uwzględniona argumentacja pozwanego wskazująca na uprzednie naruszanie przez powoda przepisów uokik oraz na charakter naruszeń i umyślność w ich stosowaniu. Mając to na względzie Sąd zmniejszył karę wymierzoną w punkcie V.1 zaskarżonej decyzji do kwoty 500 827 zł (3x 166 942). Sumaryczna kara w tej wysokości spełni przypisane jej cele: represyjny, prewencyjny i edukacyjny. Pozostaje we właściwej proporcji do przychodu powoda, nie przekracza jego możliwości finansowych i jest wielokrotnie niższa od możliwej do wymierzenia kary maksymalnej.

W tym stanie rzeczy Sąd działając na podstawie art. 479 ^31a § 3 k.p.c. orzekł jak w pkt 1 wyroku; na podstawie art. 479 ^31a § 1 k.p.c. jak w pkt 2 wyroku; o kosztach procesu w pierwszej i drugiej instancji na podstawie art. 100 zdanie drugie k.p.c. jak w pkt 3 wyroku; a o kosztach postępowania kasacyjnego jak w pkt 4 wyroku nie znajdując podstawy prawnej do uwzględnienia stosownego wniosku pozwanego w tym zakresie. W pkt 5 wyroku orzeczono na podstawie art. 113 ust. 1 u.o.k.s. przy uwzględnieniu przepisu art. 100 zdanie drugie k.p.c.

Sędzia SO Andrzej Turliński