Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 czerwca 2021 roku

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie:

Sędzia Leon Miroszewski (przewodniczący)

Sędzia Ryszard Iwankiewicz

Sędzia Agnieszka Bednarek-Moraś

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Karolina Ernest

po rozpoznaniu w dniu 20 maja 2021 w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa – Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo G.

przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą w K.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 6 października 2020 roku oraz na skutek zażalenia powoda na postanowienie tego Sądu z dnia 27 listopada 2020 roku, sygnatura akt VIII GC 74/20

I.  prostuje w sentencji wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 6 października 2020 roku oznaczenie poszczególnych punktów, w ten sposób, że punkt następujący po punkcie II. tego wyroku oznacza jako III. a kolejny punkt tego wyroku oznacza jako IV.;

II.  oddala apelację;

III.  zmienia zaskarżone postanowienie w ten sposób, że uzupełnia orzeczenie w punkcie III. wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 6 października 2020 roku poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda wskazanej w tym punkcie kwoty tytułem kosztów zastępstwa procesowego, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2021 roku do dnia zapłaty;

IV.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 8.100,00 (osiem tysięcy sto) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 9 czerwca 2021 roku do dnia zapłaty;

V.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 240,00 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 9 czerwca 2021 roku do dnia zapłaty.

Ryszard Iwankiewicz Leon Miroszewski Agnieszka Bednarek-Moraś

Sygnatura akt I AGa 20/21, I AGz 2/21

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 6 października 2020 roku, sygnatura akt VIII GC 74/20, Sąd Okręgowy w Szczecinie w punkcie I. zasądził od pozwanej (...) spółki akcyjnej w K. na rzecz powoda Skarbu Państwa – Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe Nadleśnictwo G. kwotę 474.148,20 zł z odsetkami: od kwoty 473.973,74 zł ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 3 lipca 2018 r., a od kwoty 174,46 zł ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 lipca 2018 r; w punkcie II. oddalił powództwo w pozostałym zakresie; w punkcie III. zasądził od pozwanej (...) spółki akcyjnej w K. na rzecz Skarbu Państwa Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 10.800 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego; w punkcie IV. nakazał pobrać od pozwanej (...) spółki akcyjnej w K. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Szczecinie kwotę 23.671 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

29 października 2015 r. Skarb Państwa – Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo G. i (...) spółka akcyjna w K. zawarły umowę o ustanowienie służebności przesyłu w formie aktu notarialnego na podstawie, której obciążono na czas nieokreślony, za wynagrodzeniem na rzecz spółki (...) służebnością przesyłu nieruchomości opisane w załączniku nr 1 do umowy, zajęte pod linie i urządzenia elektroenergetyczne. Służebność przesyłu miała polegać na prawie utrzymywania na nieruchomościach obciążonych linii wysokiego napięcia oraz w celu przesyłania energii elektrycznej oraz prowadzenia jej eksploatacji w granicach pasa technologicznego objętego służebnością, dokonywania czynności eksploatacyjnych, usuwania awarii, modernizacji i przebudowy urządzeń przesyłowych oraz likwidacji linii, prawie dostępu, wejścia, przechodu i przejazdu, znoszeniu istnienia posadowionych linii i urządzeń elektroenergetycznych oraz korzystania z działek wymienionych w umowie.

Zgodnie z § 6 umowy służebność przesyłu ustanowiono za wynagrodzeniem w wysokości odpowiadającej wartości podatków i opłat poniesionych przez Nadleśnictwo G. w danym roku od części działek wymienionych w umowie, których łączna powierzchnia wynosiła 734.191 m ². Spółka (...) zobowiązała się płacić wynagrodzenie w kwotach i terminach wynikających z faktur wystawionych przez Nadleśnictwo G..

Zgodnie z §7 umowy wynagrodzenie miało być płatne za każdy rok w terminie do dnia 30 czerwca; faktura wystawiona przez Nadleśnictwo G. miała być wystawiana i doręczona spółce (...) do 9 czerwca każdego roku począwszy od 2016 r. W przypadku doręczenia faktury w późniejszym terminie odpowiedniemu przesunięciu miał ulec termin płatności faktury; do wynagrodzenia miał zostać doliczany podatek od towarów i usług w wysokości obowiązującej w dniu wystawienia faktury. W przypadku nieterminowego realizowania zobowiązań spółka (...) miała zapłacić odsetki za opóźnienie w wysokości ustawowej w terminie 14 dni od dnia doręczenia spółce wystawionej przez nadleśnictwo noty odsetkowej.

27 października 2016 r. Rada Miejska w G. uchwaliła stawki podatku od nieruchomości na terenie miasta i gminy G. na 2017 r. Stawka podatku od gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej polegającej na produkcji lub dystrybucji energii elektrycznej wynosiła 0.89 zł od 1m ². Stawka podatku od gruntów pod wodami powierzchniowymi stojącymi lub płynącymi jezior i zbiorników sztucznych wynosiła 4,12 zł/ha. Stawka podatku od gruntów pozostałych wynosiła 0,35 zł/m ².

2 listopada 2016 r. Rada Gminy W. uchwaliła stawki podatku od nieruchomości na 2017 r. Stawka podatku od gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej bez względu na sposób sklasyfikowania w ewidencji gruntów i budynków wynosiła 0,85 zł od 1m ². Stawka podatku od gruntów pod wodami powierzchniowymi stojącymi lub płynącymi jezior i zbiorników sztucznych wynosiła 4,54 zł/ha. Stawka podatku od gruntów pozostałych wynosiła 0,46zł/m ².

15 listopada 2016 r. Rada Gminy B. uchwaliła stawki podatku od nieruchomości na 2017 r. Stawka podatku od gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej bez względu na sposób sklasyfikowania w ewidencji gruntów i budynków wynosiła 0.91 zł od 1m ². Stawka podatku od gruntów pod wodami powierzchniowymi stojącymi lub płynącymi jezior i zbiorników sztucznych wynosiła 4,63 zł/ha. Stawka podatku od gruntów pozostałych wynosiła 0,48 zł/m ².

28 listopada 2016 r. Rada Gminy S. uchwaliła stawki podatku od nieruchomości na 2017 r. Stawka podatku od gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej bez względu na sposób sklasyfikowania w ewidencji gruntów i budynków wynosiła 0.89 zł od 1m ². Stawka podatku od gruntów pod wodami powierzchniowymi stojącymi lub płynącymi jezior i zbiorników sztucznych wynosiła 4,54 zł/ha. Stawka podatku od gruntów pozostałych wynosiła 0,37 zł/m ².

27 listopada 2017 r. Rada Gminy K. uchwaliła stawki podatku od nieruchomości na 2018 r. Stawka podatku od nieruchomości na terenie Gminy S. od gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej bez względu na sposób sklasyfikowania w ewidencji gruntów i budynków wynosiła 0.89 zł od 1m ². Stawka podatku od gruntów pod wodami powierzchniowymi stojącymi lub płynącymi jezior i zbiorników sztucznych wynosiła 4,54 zł/ha. Stawka podatku od gruntów pozostałych wynosiła 0,25 zł/m ².

W piśmie z 9 maja 2018 r. Nadleśnictwo G. przesłało (...) spółce akcyjnej w K. dwa egzemplarze oświadczenia o wysokości deklarowanych stawek podatkowych na 2018 r. dla gruntów pod liniami elektroenergetycznymi z prośbą o podpisanie i odesłanie jednego egzemplarza. Z zestawienia zapłaconych podatków za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2018 r. za grunty pod liniami i urządzeniami elektroenergetycznymi wynika, że powierzchnia nieruchomości znajdujących się w Gminach W., G., S., B., K., która stanowiła podstawę opodatkowania to 724.183 m ², od wszystkich nieruchomości zapłacono podatek w wysokości 621.499,55 zł według stawki dla gruntów związanych z działalnością gospodarczą. Przesyłka z pismem została odebrana przez pracownika (...) spółki akcyjnej w K. 14 maja 2018 r.

5 czerwca 2018 r. Nadleśnictwo G. wystawiło (...) spółce akcyjnej w K. fakturę VAT nr (...) za udostępnienie gruntów na kwotę 764.444,45 zł.

Przesyłka z fakturą VAT została odebrana przez pracownika (...) spółki akcyjnej w K. 8 czerwca 2018 r.

3 lipca 2018 r. (...) spółka akcyjna w K. dokonała przelewu na rachunek Nadleśnictwa w G. kwoty 290.470,71 zł.

W wezwaniu do zapłaty z 13 lipca 2018 r. Nadleśnictwo w G. wezwało (...) spółkę akcyjną w K. do zapłaty 473.973,74 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie tytułem zapłaty za fakturę VAT nr (...). Przesyłka z wezwaniem do zapłaty została odebrana przez pracownika (...) spółki akcyjnej w K. 16 czerwca 2018 r.

30 stycznia 2018 r. Nadleśnictwo G. złożyło Wójtowi Gminy W. deklarację na podatek od nieruchomości na 2018 r., w której wskazano podstawę opodatkowania – 53.154 m ², stawkę podatku od gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej bez względu na sposób sklasyfikowania w ewidencji gruntów i budynków – 0,85 zł/m ², kwotę podatku – 45.180,90 zł.

30 stycznia 2018 r. Nadleśnictwo G. złożyło Wójtowi Gminy S. deklarację na podatek od nieruchomości na 2018 r. na łączną kwotę podatku w wysokości 412.362 zł, Wójtowi Gminy B. - na łączną kwotę podatku w wysokości 80.354 zł, Wójtowi Gminy K. - na łączną kwotę podatku w wysokości 16.410 zł, zaś 31 stycznia 2018 r. - Burmistrzowi Miasta i Gminy G. - na łączną kwotę podatku w wysokości 456.361 zł.

Kurs euro na 29 czerwca 2018 r. to 4,3616 zł

Sąd Okręgowy uznał powództwo za uzasadnione niemal w całości. Wskazał, że § 6 ust. 1 umowy o ustanowienie służebności przesyłu odpowiada treści art. 39a ustawy o lasach i w tych postanowieniach oraz że w tej regulacji normatywnej należy upatrywać podstawy prawnej roszczenia. Na podstawie przywołanego przepisu ustawy o lasach oraz powołanej umowy wskazał, że wysokość wynagrodzenia, która jest sporna w niniejszej sprawie, odpowiadać ma wysokości wartości podatków i opłat, które poniosła strona powodowa od nieruchomości, którą obciążono służebnością przesyłu na rzecz strony pozwanej. Z istoty postanowień umownych i regulacji normatywnych wyprowadził również wniosek, że wynagrodzenie powinno pokryć koszty podatkowe poniesione przez Nadleśnictwo, bowiem umowa o ustanowienie służebności przesyłu ma zapewniać powodowi zwrot rzeczywiście poniesionych należności publicznoprawnych.

W ocenie Sądu Okręgowego grunty pod liniami elektroenergetycznymi podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości. W tym zakresie wskazał ten Sąd na brzmienie art. 1 ust. 1 i 2 oraz art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o podatku leśnym. Przytoczył także orzecznictwo sadów administracyjnych, z których wynika, że grunty leśne pod liniami energetycznymi należy kwalifikować jako zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej, w związku z czym podlegają one opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości (wskazał Sąd Okręgowy na wyroki NSA z dnia 18 lutego 2016 r., sygn. akt II FSK 829/14, z dnia 9 czerwca 2016 r., sygn. akt II FSK 1238/14).

Odnośnie zarzutu pozwanej, że strona powodowa ustalała wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na rzecz pozwanej za lata poprzednie aż do 2017 r. według stawek podatku za grunty rolne i leśne Sąd pierwszej instancji wskazał, że wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu w tożsamych sprawach było kwestią sporną, a rozstrzygnięcie w sprawie kwalifikacji opodatkowania ukształtowała dopiero praktyka orzecznicza. Poza tym, jak zauważył Sąd Okręgowy, fakt deklarowania podatku i jego zapłata w wysokości innej (niższej) w latach poprzedzających rok 2018 nie świadczy o tym, że była to praktyka prawidłowa.

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z ustawą z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o podatku rolnym, ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz ustawy o podatku leśnym (Dz. U. z 2018 r. poz. 1588) grunty pod liniami wysokiego napięcia stanowią przedmiot opodatkowania podatkiem leśnym począwszy od 1 stycznia 2019 r., zaś skoro obowiązek powoda powstał przed wskazaną datą, to zmiana przepisów nie ma zastosowania w przedmiotowej sprawie.

Sad Okręgowy podkreślił jednocześnie, że przepis art. 39a ustawy o lasach nie pozostawia stronom możliwości umówienia się na wynagrodzenie w innej wysokości aniżeli odpowiadające wartości podatków i opłat ponoszonych przez Lasy Państwowe. Takie postanowienie umowne byłoby nieważne. Zresztą, jak wskazał Sąd Okręgowy, na gruncie postanowień łączącej strony umowy nie ma podstaw do przyjęcia, że w § 6 ust. 1 takie niedozwolone postanowienie zawarto. Nie wskazano w nim, jakiego typu daninę powód miał uiszczać. Sąd pierwszej instancji wskazał także, że na gruncie obowiązujących przepisów powód, jako podatnik ww. daniny, zobowiązany był do samodzielnego składania deklaracji obejmującej jej wysokość, a możliwe do rozpoznania okoliczności sprawy nie wiodą do wniosku, że deklaracja wskazywała wysokość odprowadzonej daniny w sposób niezgodny z obowiązującymi w tym zakresie normami. Wręcz przeciwnie, zdaniem Sądu Okręgowego, ustalono ją prawidłowo, co oznacza, że powód zasadnie domagał się zapłaty różnicy pomiędzy kwotą uiszczonego podatku a kwotą uregulowaną przez pozwaną.

O obowiązku zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Sąd Okręgowy podzielił perspektywę zakreśloną w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 9 lipca 2020 r. (C-199/19), zgodnie z którym pojęcie „usługi” należy rozumieć szeroko, w sposób pozwalający objąć nim każde świadczenie, które nie jest objęte innymi swobodami, tak aby żadna działalność gospodarcza nie pozostała poza zakresem stosowania swobód podstawowych, a w związku z powyższym Sąd ten nie podzielił twierdzenia strony pozwanej, że umowa o ustanowienie służebności przesyłu nie jest transakcją handlową w rozumieniu tej ustawy.

Powód wystawił fakturę VAT za udostępnienie gruntów za 2018 r. w dniu 5 czerwca 2018 r. na kwotę 764.444,45 zł. Przesyłka z fakturą VAT została doręczona 8 czerwca 2018 r. (k.143-144). Pozwana dokonała przelewu kwoty 290.470,71 zł w dniu 3 lipca 2018 r. (k.145). W związku z tym, że 30 czerwca 2018 r. przypadał w sobotę, to Sąd Okręgowy wskazał, że termin zapłaty wynagrodzenia upływał z dniem 2 lipca 2018 r., dlatego odsetki za opóźnienie naliczył od dnia następnego na podstawie art. 481 k.c.

Sąd Okręgowy uznał także, że powodowi przysługuje równowartość kwoty 40 euro, przeliczonej na złote według średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne, stanowiącej rekompensatę za koszty odzyskiwania należności. Zgodnie z wykazem kursów walut przedstawionym przez powoda kurs euro na 29 czerwca 2018 r. to 4,3616 zł, co po pomnożeniu z kwotą 40 euro dało Sądowi pierwszej instancji kwotę 174,46 zł. W zakresie powyżej równowartości kwoty 40 euro Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo.

Uzasadniając orzeczenie o kosztach Sąd I instancji powołał się na przepisy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. Obciążył pozwaną kosztami procesu, na które złożyło się wynagrodzenie radcy Prokuratorii Generalnej RP ustalone w kwocie 10.800 zł na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. O nieuiszczonych kosztach sądowych, stanowiących opłatę od pozwu, od której uiszczenia zwolniony był powód, Sąd Okręgowy rozstrzygnął przy zastosowaniu przepisu art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Prokuratoria Generalna RP wniosła o uzupełnienie wyroku w ww. punkcie II (prawidłowo III) przez dodanie sformułowania „z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi zgodnie z art. 98 § 1 1 k.p.c.”. Sąd Okręgowy oddalił ten wniosek uznając, że odsetki te nie wymagają odrębnego zasądzenia i może je naliczyć w razie potrzeby organ egzekucyjny. W tym zakresie Sąd Okręgowy wskazał na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 2020 r. (sygn. akt IV CSK 218/20).

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go w części, tj. co do pkt I, II (który powinien być oznaczony jako pkt III) i III (który powinien być oznaczony jako pkt IV) oraz zarzucając mu naruszenie:

1.  art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i pominięcie kontekstu sytuacyjnego, w jakim była zawarta sporna umowa, a w konsekwencji uznanie, że wykładnia umowy pozwala przyjęcie, iż powód mógł nie konsultować z pozwaną deklaracji podatkowych składanych w zw. z opodatkowaniem gruntów, na których ustanowiona została służebność przesyłu i tym samym mógł jednostronnie pozbawić stronę pozwaną wpływu na wynagrodzenie przysługujące powodowi;

2.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez określenie, iż treść umowy nie ma w niniejszej sprawie znaczenia określenia kontroli stawki podatku przez pozwaną i tym samym należnego powodowi wynagrodzenia, skoro w tym względzie obowiązują w ocenie Sądu bezwzględne przepisy czym Sąd oparł się na orzecznictwie sądów administracyjnych, w dodatku niejednolitym, co do stawek podatkowych;

1.  art. 353 ¹ k.c. poprzez całkowite pominięcie w ocenie sprawy zasady swobody umów;

2.  art. 316 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę stanu rzeczy w chwili zamknięcia rozprawy, ustalenie stanu faktycznego sprzecznego z materiałem dowodowym i nierozważenie wszystkich okoliczności sprawy w zakresie możliwości niekonsultowania przez powoda zmiany sposobu obliczenia wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu;

3.  art. 39a ust. 2 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach poprzez jego niezastosowanie i uznanie, że grunt jest w całości zajęty pod prowadzenie przez pozwaną działalności gospodarczej i obciążony powinien zostać podatkiem od nieruchomości, podczas gdy korzystanie ze spornych gruntów jest jedynie ograniczone, co uzasadnia stosowanie podatku od gruntów leśnych lub rolnych odpowiednio;

4.  art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie i brak uznania, że działania powoda w postaci składania deklaracji co do rodzaju stawek i wymiaru podatku bez konsultacji z pozwaną, są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i dobrymi zwyczajami;

7. art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne poprzez jego niezastosowanie i uznanie, że powód był uprawniony do opodatkowania spornych gruntów wyższym podatkiem od nieruchomości, tj. niezgodnie z danymi zawartymi w ewidencji gruntów i podatków, co w konsekwencji doprowadziło do bezpodstawnego wzrostu wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu;

8. art. 7 § 1 i art. 10 § 1 pkt 1 w zw. z art. 4 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, poprzez ustalenie, że umowa zawarta między stronami to transakcja handlowa, czyli umowa stanowiąca odpłatne świadczenie usług zawarta w związku z wykonywaniem przez strony działalności gospodarczej;

9. art. 2 ust. 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych z dnia 12.01.1991 r. poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że grunty zajęte na potrzeby wykonywania służebności przesyłu (rolne i leśne) zostały zajęte na potrzeby wykonywania działalności gospodarczej.

Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I poprzez oddalenie powództwa w części uwzględnionej przez Sąd oraz w pkt II i III dotyczących kosztów postępowania (które prawidłowo powinny być oznaczone jako pkt III i IV wyroku) poprzez zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania przed pierwszą i drugą instancją, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych pozwany wniósł także o przeprowadzenie rozprawy. Pozwany złożył również wnioski ewentualne o uchylenie zaskarżonego wyroku w części zaskarżonej i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi i instancji i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Powód złożył zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 27 listopada 2020 r. w całości, zarzucając mu naruszenie art. 351 § 1 k.p.c. w związku z § 3 tego przepisu w związku z art. 98 § l ¹ k.p.c. poprzez błędne zastosowanie polegające na mylnym przyjęciu, że wyrok jest kompletny, i odmowie uzupełnienia wyroku, podczas gdy wyrok nie zawiera dodatkowego orzeczenia, które według przepisów ustawy Sąd powinien był zamieścić w urzędu i art. 98 § l ¹ k.p.c. w związku z art. 776 k.p.c. w związku z § 2a rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 sierpnia 2014 roku ws. określenia brzmienia klauzuli wykonalności (Dz. U. z 2014 roku, poz. 1092 ze zm., dalej: rozporządzenie klauzulowe) przez ich błędną wykładnię polegającą na ocenie, że odsetki od kosztów postępowania nie muszą zostać objęte treścią tytułu egzekucyjnego w postaci wyroku sądowego a organ egzekucyjny może je naliczyć samodzielnie w toku egzekucji, podczas gdy brak jest normy kompetencyjnej upoważniającej organ egzekucyjny do samodzielnego naliczania należności innych niż objęte tytułem egzekucyjnym (następnie wykonawczym), a po drugie, przepisy wykonawcze zawarte w rozporządzeniu klauzulowym jednoznacznie wskazują, że prawodawca zakłada, iż orzeczenie ma przyznawać odsetki od kosztów procesu.

Powód wniósł o zmianę postanowienia poprzez uzupełnienie wyroku Sądu Okręgowego w ten sposób, że dodać w tym punkcie sformułowanie: „z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi zgodnie z art. 98 § l ¹ k.p.c.", ewentualnie: „z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od tej kwoty od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty" oraz zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania zażaleniowego w postaci kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa — Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i o zasądzenie na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa zwrotu kosztów postępowania przed Sądem odwoławczym, w tym kosztów zastępstwa procesowego na podstawie art. 32 ust. 3 ustawy o PGRP.

W odpowiedzi na zażalenie pozwana wniosła o jego oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego od powoda na jej rzecz, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Uzasadnienie prawne

W zakresie apelacji na wstępie należy wskazać, że postępowanie apelacyjne, jakkolwiek jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, zachowuje charakter postępowania rozpoznawczego. Oznacza to, że sąd odwoławczy ma pełną swobodę jurysdykcyjną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia. Podkreślić też należy, że sąd ten nie może poprzestać jedynie na ustosunkowaniu się do zarzutów apelacyjnych. Merytoryczny charakter orzekania sądu drugiej instancji polega na tym, że ma on obowiązek poczynić własne ustalenia i ocenić je samodzielnie z punktu widzenia prawa materialnego. Z tego względu sąd ten może, a jeżeli dostrzeże naruszenie prawa materialnego – powinien, naprawić wszystkie stwierdzone w postępowaniu apelacyjnym naruszenia popełnione przez sąd pierwszej instancji i to niezależnie od tego, czy zostały one podniesione w apelacji, jeśli tylko mieszczą się w granicach zaskarżenia (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2000 r., III CKN 812/98, OSNC 2000/10/193 i in.). Jak jednolicie wskazuje się w judykaturze, obowiązek rozpoznania sprawy w granicach apelacji (art. 378 § 1 k.p.c.), oznacza związanie sądu odwoławczego zarzutami prawa procesowego (tak Sąd Najwyższy m.in. w uchwale z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 55), za wyjątkiem oczywiście tego rodzaju naruszeń, które skutkują nieważnością postępowania.

W przedmiotowej sprawie granice zaskarżenia wyznaczył pozwany, zaskarżając wyrok w części dotyczącej punktów I, II i III (prawidłowo oznaczonych jako I, III i IV).

Skarżący nie podnosił zarzutu nieważności postępowania. Naruszenia przez Sąd meriti przepisów prawa procesowego, które skutkowałyby nieważnością postępowania, nie dopatrzył się również Sąd odwoławczy.

Uwzględniając treść przepisu art. 387 § 2 ¹ pkt 1 k.p.c., wskazać należy, że Sąd Apelacyjny, dokonując własnej oceny przedstawionego pod osąd materiału procesowego stwierdził, że Sąd Okręgowy prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, a poczynione ustalenia faktyczne (zawarte w wyodrębnionej redakcyjnie części uzasadnienia zaskarżonego wyroku) nie są wadliwe i znajdują odzwierciedlenie w treści przedstawionych w sprawie dowodów. Sąd odwoławczy ustalenia Sądu Okręgowego czyni częścią uzasadnienia własnego wyroku, nie znajdując potrzeby ponownego ich szczegółowego przytaczania (por. np. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 1935 r., C III 680/34. Zb. Urz. 1936, poz. 379, z dnia 14 lutego 1938 r., C II 21172/37 Przegląd Sądowy 1938, poz. 380 i z dnia 10 listopada 1998 r., III CKN 792/98, OSNC 1999, nr 4, poz. 83).

Chybione okazały się zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. i art. 316 § 1 k.p.c. Zarzuty te pozostały niedoprecyzowane, nie zostały rozwinięte w uzasadnieniu apelacji, odnoszą się też raczej do oceny prawnej, niż do sfery faktów.

Pozwany upatrywał naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. w tym, że Sąd Okręgowy, dokonując oceny prawnej roszczenia pozwu, oparł się na obowiązujących przepisach i orzecznictwie sądów administracyjnych, zamiast na zawartej pomiędzy stronami umowie. Zarzut tak sprecyzowany jest oczywiście chybiony, bowiem Sąd Okręgowy dokonał oceny dowodu z dokumentu umowy, przy czym jego interpretacja należy do sfery oceny materialnoprawnej, a nie faktycznej.

Zarzut naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. jest niezrozumiały, bowiem nie wiadomo w czym miała się przejawiać rzekomo błędna ocena stanu rzeczy w chwili zamknięcia rozprawy, czy błędne, w kontekście tego przepisu, ustalenie stanu faktycznego sprzecznego z materiałem dowodowym i nierozważenie wszystkich okoliczności sprawy w zakresie możliwości niekonsultowania przez powoda zmiany sposobu obliczenia wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. Powołanie się na art. 316 § 1 k.p.c. sugeruje, że w toku postępowania doszło do zmiany faktów skutkującej tym, że stan faktyczny w chwili orzekania jest inny niż w okresie poprzedzającym, czy też zmiana prawa, a tak przecież w niniejszej sprawie nie jest. Pojęcie „stan rzeczy” w rozumieniu powołanego przepisu oznacza okoliczności faktyczne ustalone przed zamknięciem rozprawy oraz stan prawny, to jest obowiązujące przepisy, które mogą stanowić podstawę rozstrzygnięcia (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 13 września 2018 r., I AGa 159/18).

Wracając do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wyjaśnić należy, że dla skuteczności tego zarzutu konieczne jest wskazanie przede wszystkim, które dowody sąd ocenił z przekroczeniem wynikającej z powołanego przepisu zasady swobodnej oceny dowodów i także wyspecyfikowanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 23 stycznia 2001 roku, IV CKN 970/00; z dnia 12 kwietnia 2001 roku, II CKN 588/99; z dnia 10 stycznia 2002 roku, akt II CKN 572/99). Zarzutów o takim charakterze w apelacji nie podniesiono co czyni omawiany zarzut oczywiście bezzasadnym. Pozwany nie wskazał, w czym upatruje uchybień Sądu I instancji w zakresie dokonanej oceny dowodów, na czym polegała wadliwość stanowiska zaprezentowanego w uzasadnieniu wyroku tego Sądu, które z reguł rządzących tą oceną zostały naruszone. Z tego powodu zarzut ten nie poddaje się weryfikacji, co uniemożliwia jego uwzględnienie.

Okoliczność zawarcia przez strony w dniu 29 października 2015 roku umowy o ustanowienie służebności przesyłu była w sprawie bezsporna. Przedmiotu sporu nie stanowiło również uprawnienie powoda do żądania wynagrodzenia z tego tytułu. W istocie zarzuty sformułowane w apelacji sprowadzają się do kwestionowania dokonanej przez Sąd pierwszej instancji wykładni łączącej strony umowy w zakresie wysokości należnego powodowi wynagrodzenia. W tym zakresie pozwany sformułował zarzuty naruszenia art. 65 § 1 i 2 k.c. oraz art. 353 ¹ § 1 k.c. Zarzuty te okazały się bezzasadne.

Zdaniem apelującego dotychczasowe zachowanie stron (i to przed zawarciem umowy z dnia 29 października 2015 r. o ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu, jak też po jej zawarciu) w najlepszy sposób oddaje zgodny zamiar stron stanowiący podstawę wykładni treści tej umowy. Wykładnia (interpretacja) oświadczeń woli polega na ustaleniu ich znaczenia. Ma ona na celu ustalenie właściwej treści regulacji zawartej w oświadczeniu woli. Ogólne reguły interpretacyjne oświadczeń woli określone zostały w art. 65 k.c. Norma art. 65 § 2 k.c. pozwala na wyodrębnienie trzech poziomów wykładni umowy: dosłowne (literalne) brzmienie umowy, treść oświadczeń woli ustalaną z zastosowaniem kryteriów interpretacyjnych zawartych w art. 65 § 1 k.c., wreszcie sens oświadczeń woli ustalony przez odwołanie się do zgodnego zamiaru stron i celu umowy – art. 65 § 2 k.c.

Można zgodzić się, ze stanowiskiem, że art. 65 k.c. nie daje podstaw do zacieśnienia wykładni czynności prawnych do „niejasnych” postanowień umowy, lecz dopuszcza sytuacje, w których właściwy sens czynności prawnej, z uwzględnieniem kontekstu złożonych oświadczeń woli, będzie odbiegał od „jasnego” w świetle reguł językowych znaczenia (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 8 czerwca 1999 roku, II CKN 379/98; z 7 grudnia 2000 roku, II CKN 351/00; z 15 grudnia 2006 roku, III CSK 349/06; z 18 lutego 2005 roku, V CK 469/04; z 2 grudnia 2011 roku, III CSK 55/11).

Na mocy wspominanej umowy z dnia 29 października 2015 roku o ustanowieniu służebności przesyłu powód obciążył nieruchomość na rzecz pozwanej jako przedsiębiorstwa energetycznego w sposób wskazany w treści art. 305 ¹ k.c. za wynagrodzeniem określonym w treści umowy. Możliwość zawarcia tego rodzaju umów przewidziana została w art. 39a ustawy z dnia 28 września 1991 roku o lasach (Dz.U. z 2011 r. Nr 12, poz. 59). W świetle ust. 1 tego artykułu nadleśniczy może za zgodą dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych obciążyć, za wynagrodzeniem, nieruchomości pozostające w zarządzie Lasów Państwowych służebnością przesyłu, z uwzględnieniem zasad gospodarki leśnej. Kwestie wynagrodzenia, w tym jego wysokość z uwagi na sposób wyliczenia, w okolicznościach sprawy determinuje treść art. 39a ust. 2. Zgodnie z nim wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej ustala się w wysokości odpowiadającej wartości podatków i opłat ponoszonych przez Lasy Państwowe od części nieruchomości, z której korzystanie jest ograniczone w związku z obciążeniem tą służebnością.

Z literalnego brzmienia umowy wynika, że wynagrodzenie należne powodowi na gruncie postanowienia § 6 odpowiadać miało wartości podatków i opłat poniesionych przez Nadleśnictwo G. w danym roku od części działek wymienionych w umowie, których łączna powierzchnia wynosiła 734.191 m ². Zgodnie z §7 lit. d umowy Nadleśnictwo G. miało do 31 maja każdego roku przekazywać spółce (...) oświadczenie Nadleśniczego zawierające sposób obliczenia wynagrodzenia ze wskazaniem jego wysokości, a na żądanie spółki dokumenty źródłowe stanowiące podstawę opodatkowania. Uchybienie terminowi przekazania dokumentów miało stanowić podstawę do odpowiadającego temu uchybieniu wydłużenia terminu zapłaty wynagrodzenia.

Mając na uwadze powyższe i dokonując wykładni oświadczeń woli stron dokonanej zgodnie z art. 65 § 1 i 2 k.c. prawidłowo przyjął więc Sąd Okręgowy, że zgodnym zamiarem stron, nie pomijając ustawowej regulacji art. 39a ustawy o lasach, było takie ukształtowanie należnego powodowi wynagrodzenia od pozwanej za ustanowienie służebności przesyłu, które zapewniłoby pokrycie w całości ponoszonych przez powodowe Nadleśnictwo kosztów podatkowych zaistniałych z uwagi na posadowienie na jego gruncie linii elektroenergetycznej, w zależności od kategorii gruntów wynikających z ewidencji gruntów i budynków zadeklarowanych przez Nadleśnictwo. Spółka (...) zobowiązała się do zapłaty odpowiadającej podatkowi zapłaconemu przez Nadleśnictwo G.. Umówione wynagrodzenie w istocie miało więc zagwarantować powodowi zwrot rzeczywiście ponoszonych opłat publicznoprawnych w związku z ustanowieniem na pozostających w jego zarządzie gruntach służebności na potrzeby napowietrznych linii energetycznych wchodzących w skład przedsiębiorstwa pozwanej.

Również z aksjologicznego punktu widzenia brak jest uzasadnienia dla sytuacji, w której powód, już obciążający swoją nieruchomość na rzecz innego podmiotu, miałby ponosić koszty wyższego podatku od nieruchomości – jako związanego z zastosowaniem stawki dla gruntów, na których prowadzona jest działalność gospodarcza, skoro nie on jest podmiotem wykonującym tego rodzaju działalność - podmiotem takim jest pozwana spółka, której status przedsiębiorcy energetycznego doprowadził do przyjęcia takiej, jak obowiązująca, podstawy i wysokości stawki, a w konsekwencji obciążenia powoda wyższą kwotą podatku, tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości powoda. Kwestia ta była przedmiotem wielu wypowiedzi w judykaturze, w tym w ostatnim czasie w wyroku NSA z 20 stycznia 2021 roku, sygnatura akt III FSK 2588/21, w którym stwierdzono, że przepis art. 39a ustawy o lasach, wskazuje wyraźnie na wolę ustawodawcy opodatkowania nieruchomości w zarządzie Lasów Państwowych w zakresie obejmującym pas techniczny pod linią elektroenergetyczną stawką podatku od nieruchomości i traktowania nadleśnictw jako podatników podatku od nieruchomości w razie ustanowienia na tych gruntach służebności przesyłu. Tym samym unormowanie art. 39a ust. 2 powołanej ustawy ma zagwarantować podatnikowi środki na zapłatę danin i nie stwarza możliwości niedozwolonego modyfikowania treści obowiązku podatkowego i obciążania przez to podmiotu obarczonego obowiązkiem zapłaty podatku od nieruchomości (wcześniej podobnie między innymi w uzasadnieniu uchwały 7 sędziów NSA z 9 grudnia 2019 roku, II FPS 3/19, ONSAiWSA2020/2/12).

Z umowy pomiędzy stronami nie wynika, by powód miał obowiązek deklarowania podatku po uprzednim porozumieniu z pozwanym, ani też by miał deklarować ten podatek w jednej stałej stawce, korzystnej dla pozwanego, mając jednocześnie świadomość, że taki podatek nie odpowiada przepisom prawa podatkowego. Nie do przyjęcia jest też stanowisko prezentowane przez stronę pozwaną, że taka deklaracja podatkowa stanowiła jednostronną zmianę treści umowy i arbitralne ustalenie przez powoda wysokości zobowiązań pozwanej. Strona powodowa nie ustalała wysokości zobowiązań pozwanego tylko wypełniła ciążący na niej obowiązek podatkowy, a uczyniła to kierując się obowiązującą wykładnią przepisów podatkowych, zaś obowiązki strony pozwanej w zakresie wysokości wynagrodzenia określiła zawarta umowa, która wysokość tego wynagrodzenia wiązała ściśle z obowiązującym opodatkowaniem. Z umowy tej nie wynikało, że podatek będzie wartością stałą, ani że będzie to podatek leśny lub rolny. To na powodzie, jako podatniku, spoczywa obowiązek corocznego składania deklaracji podatkowych w zgodzie z obowiązującymi w tym względzie przepisami prawa podatkowego, a zgodnie z §7 lit. d) umowy winien on przekazywać pozwanemu w terminie do 31 maja każdego roku oświadczenia Nadleśniczego zawierające sposób obliczenia wynagrodzenia ze wskazaniem jego wysokości, a na żądanie powoda dokumentów źródłowych, stanowiących podstawę opodatkowania, przy czym to oświadczenie miało jedynie charakter informacyjny, zaś pozwany nie miał możliwości negocjowania danych zawartych w takim oświadczeniu. To, że pozwany nie miał żadnego realnego wpływu na treść złożonej przez powoda deklaracji wynika także z przyjętego w umowie terminu do przedstawienia pozwanemu oświadczenie Nadleśniczego zawierające sposób obliczenia wynagrodzenia ze wskazaniem jego wysokości. Przyjęty w umowie termin do 31 maja danego roku, następował po terminie właściwym do złożenia przez powoda deklaracji właściwym organom, albowiem zgodnie z art. 6 pkt 5 ustawy z dnia 30 października 2002 roku (Dz.U nr 200, poz. 1682, z późniejszymi zmianami), o podatku leśnym, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki, nieposiadające osobowości prawnej, jednostki organizacyjne Lasów Państwowych, a także jednostki organizacyjne Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa są obowiązane składać, w terminie do dnia 15 stycznia, organowi podatkowemu, właściwemu ze względu na miejsce położenia lasów, deklaracje na podatek leśny na dany rok podatkowy.

Należy także zaznaczyć, na co słusznie wskazuje powód w odpowiedzi na apelację, że postanowienie pozwalające de facto na uniezależnienie wynagrodzenia należnego powodowi w formule wynikającej z umowy, ale także z art. 39a ust. 2 ustawy o lasach, od obowiązku podatkowego powoda, nie mogłoby się w niej znaleźć, bowiem strony umowy nie mogą ingerować w treść zobowiązań podatkowych, a o tym, w jakiej wysokości podatki należą się od nieruchomości decyduje ustawa podatkowa i ukształtowana na jej tle linia orzecznicza Naczelnego Sądu Administracyjnego. Miało to miejsce również w niniejszej sprawie, gdzie na skutek utrwalonej linii orzeczniczej NSA, grunty pod liniami energetycznymi zaliczone zostały do kategorii gruntów związanych z prowadzeniem działalnością gospodarczej.

Nadto zauważyć należy, że pozwana nawet nie wskazuje, jakie miałyby być konsekwencje braku jej zgody na złożenie przez powoda deklaracji na podatek od nieruchomości wg stawki dotyczącej prowadzenia działalności gospodarczej. Nawet gdyby hipotetycznie przyjąć, jak twierdzi pozwana, że powód nie wykonał swych obowiązków umownych polegających na umożliwieniu jej skorzystanie z prawa bieżącej weryfikacji oświadczenia powoda o wysokości zadeklarowanych w danym roku podatkowym podatków i opłat, to i tak w okolicznościach sporu nie byłoby podstaw do twierdzenia o braku obowiązku pozwanej dokonania zapłaty kwoty dochodzonej pozwem. Ewentualny brak takiej konsultacji nie wstrzymywałby procesu złożenia przez powoda deklaracji organom wymierzającym podatek. Nie powodowałby też nieważności deklaracji. A ostatecznie nie powodowałby także tego, że za obowiązujące strony wynagrodzenie uważałoby się wówczas to, które ustalone zostało w poprzednim roku, kwartale czy miesiącu.

Odnosząc się z kolei do zarzutu pozwanej dotyczącego naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 353 ¹ k.c., wskazać należy, że zgodnie z tym przepisem strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Przepis ten należy do kategorii przepisów iuris cogentis, a więc naruszenie któregokolwiek z wymienionych w nim kryteriów swobody kontraktowej i w rezultacie sprzeczność treści lub celu umowy z ustawą, zasadami współżycia społecznego lub naturą stosunku wykreowanego przez tę umowę, powoduje nieważność czynności prawnej lub jej części na podstawie art. 58 k.c. Ocenie pod kątem kryteriów wskazanych w art. 353 ¹ k.c. podlega nie tylko treść kwestionowanego postanowienia umownego, ale także jego cel.

Tym samym skoro w myśl art. 39a ust. 2 ustawy o lasach wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej ustala się w wysokości odpowiadającej wartości podatków i opłat ponoszonych przez Lasy Państwowe od części nieruchomości, z której korzystanie jest ograniczone w związku z obciążeniem tą służebnością, to w tym zakresie ustawodawca wyłączył swobodę ustalania tego wynagrodzenia przez strony umowy, a w konsekwencji, co już akcentowano powyżej, decydująca dla wysokości należnego stronie powodowej wynagrodzenia jest kwota podatku rzeczywiście przez stronę powodową poniesionego.

Pozwana w apelacji wskazywała także, że błędnie Sąd Okręgowy uznał, że grunty zajęte na potrzeby wykonywania służebności przesyłu (rolne i leśne) zostały zajęte na potrzeby wykonywania działalności gospodarczej, podczas gdy korzystanie z nich jest jedynie ograniczone, co w konsekwencji doprowadziło do uznania niezgodnie z danymi zawartymi w ewidencji gruntów i podatków, że powód był uprawniony do opodatkowania spornych gruntów wyższym podatkiem od nieruchomości. W tym zakresie pozwana wskazała na naruszenie art. 39a ust. 2 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach, art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne oraz art. 2 ust. 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych z dnia 12 stycznia 1991 r.

Podstawę zgłoszenia stosownej deklaracji podatkowej o treści wskazującej na wysokość podatku deklarowanego przez powoda stanowił art. 1 ustawy o podatku leśnym, w którym zdefiniowano przedmiot opodatkowania, wskazując w ustępie 1, że opodatkowaniu podatkiem leśnym podlegają określone w ustawie lasy, z wyjątkiem lasów zajętych na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż działalność leśna. Zgodnie z ustępem 2 lasem w rozumieniu ustawy są grunty leśne sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako lasy.

Pierwszym i podstawowym kryterium decydującym o zaliczeniu gruntu jako przedmiotu opodatkowania podatkiem od nieruchomości, rolnym czy też leśnym, jest jego klasyfikacja w ewidencji gruntów i budynków. To, że sklasyfikowanie gruntu ma podstawowe znaczenie w kontekście prawidłowego wymiaru podatku, wynika również z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. z 2010 r. Nr 193, poz. 1287 z późn. zm.). Zgodnie z tym przepisem podstawę planowania gospodarczego, planowania przestrzennego, wymiaru podatków i świadczeń, oznaczania nieruchomości w księgach wieczystych, statystyki publicznej, gospodarki nieruchomościami oraz ewidencji gospodarstw rolnych stanowią dane zawarte w ewidencji gruntów i budynków. To na podstawie tych danych organ podatkowy wymierza odpowiedni podatek i tymi danymi jest związany. Zgodnie z § 67 pkt 2 rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. z 2001 r. Nr 38, poz. 454), użytki gruntowe wykazywane w ewidencji dzielą się na m.in. grupę: grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione. W myśl natomiast § 68 ust. 2 rozporządzenia, grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione dzielą się na:

1) lasy, oznaczone symbolem - Ls,

2) grunty zadrzewione i zakrzewione, oznaczone symbolem - Lz.

Od wskazanej wyżej reguły co do związania organu podatkowego przy wymierzaniu podatku danymi wynikającymi z ewidencji gruntów i budynków istnieje jednak wyjątek i jest nim okoliczność „zajęcia gruntu na prowadzenie działalności gospodarczej" (art. 2 ust. 2 u.p.o.l., art. 1 ust. 1 u.p.l., art. 1 u.p.r., a także art. 7 ust. 1 pkt 10 u.p.o.l.). Co do zasady zatem grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako m.in. Ls (lasy) powinny zostać opodatkowane odpowiednio podatkiem leśnym, chyba że grunty te zostały zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej (innej niż leśna), wówczas podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości. Podobnie w odniesieniu do podatku rolnego, gdzie zajęcie na prowadzenie działalności gospodarczej, innej niż działalność rolnicza, gruntu, sklasyfikowanego w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne, wyklucza ich opodatkowanie podatkiem rolnym i skutkuje opodatkowaniem podatkiem od nieruchomości (art. 2 ust. 2 u.p.o.l.). Podobnie sytuacja przedstawia się w odniesieniu do gruntów stanowiących nieużytki, użytki ekologiczne, grunty zadrzewione i zakrzewione, które co do zasady zwolnione są od podatku od nieruchomości, chyba że są zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej.

Wyjątek od opodatkowania podatkiem od nieruchomości zawarty w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku leśnym należy interpretować w ten sposób, że grunty leśne, nad którymi przebiegają linie elektroenergetyczne, są zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie przesyłu energii przez przedsiębiorstwo energetyczne, co skutkuje ich opodatkowaniem podatkiem od nieruchomości, a konstatacji takiej nie stoi na przeszkodzie możliwość prowadzenia na tych gruntach, w ograniczonym zakresie, określonych czynności w ramach działalności leśnej. Pojęcie gruntów „zajętych” na prowadzenie działalności gospodarczej należy odnosić do faktycznego wykonywania konkretnych czynności, działań na gruncie, powodujących dokonanie zamierzonych celów lub osiągnięcie konkretnego rezultatu, związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Spółki energetyczne, prowadząc działalność w zakresie przesyłu energii elektrycznej wykorzystują w sposób trwały dla potrzeb tej działalności pasy techniczne pod napowietrznymi liniami energetycznymi, które zostały wytyczone w związku z przebiegającymi przez las liniami energetycznymi i które są niezbędne do prowadzenia przesyłu energii (por. uzasadnienie powołanej wyżej uchwały 7 sędziów NSA z 9 grudnia 2019 roku, II FPS 3/19, ONSAiWSA2020/2/12).

Działalność w zakresie przesyłu energii elektrycznej prowadzona jest przez pozwaną w sposób ciągły, a więc grunty pod liniami energetycznymi są wykorzystywane w tej działalności w sposób trwały i nie może na nich być prowadzona planowa działalność leśna. Chociaż więc grunty objęte służebnością przesyłu znajdują się w granicach lasu i przynależą do jego ekosystemu, to nie mogą być opodatkowane podatkiem leśnym, gdyż są zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie przesyłu energii elektrycznej.

Jak widać, w świetle powołanych regulacji, popartej utrwalonym i jednolitym orzecznictwem sądów administracyjnych, grunty znajdujące się pod liniami elektroenergetycznymi musiały być, w okresie, którego dotyczy niniejsza sprawa, opodatkowane podatkiem według stawek najwyższych, gdyż służą one prowadzeniu działalności gospodarczej. Na powyższe nie ma wpływu nowelizacja ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz ustawy o lasach, na mocy ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o podatku rolnym, ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz ustawy o podatku leśnym (Dz. U. z 2018 r. poz. 1588). Na mocy tej nowelizacji w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych w jej art. 2a dodano pkt 4 lit. a-c wyłączone zostały z zakresu opodatkowania podatkiem od nieruchomości grunty wykorzystywane w celu prowadzenia działalności gospodarczej będącej działalnością przesyłową, jednak trzeba wyraźnie wskazać, że przepisy te wywołują skutek dopiero na przyszłość w sferze obowiązków podatkowych, począwszy od dnia 1 stycznia 2019 r. Reasumując analiza materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że zastosowana przez powoda w deklaracjach podatkowych zarówno stawka jak i rodzaj podatku (tj. podatek od nieruchomości w stawce odpowiadającej opodatkowaniu gruntów zajętych pod prowadzenie działalności gospodarczej) były jedynym prawidłowym sposobem postępowania przez powoda przy składaniu deklaracji podatkowej oraz uiszczaniu stosownego podatku.

Odnosząc się jeszcze do podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie i brak uznania roszczenia powoda za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i dobrymi zwyczajami, należy wskazać, że zarzut naruszenia art. 5 k.c. może odnieść skutek tylko wtedy, gdy strona obowiązane wykaże, jakie konkretnie zasady współżycia społecznego naruszyła osoba, której stawia się taki zarzut. Apelacja pozwanej nie zawierała sprecyzowania takich zasad. Można nadto wręcz uznać, że raczej dążenie do obciążenia powoda opodatkowaniem związanym z działalnością pozwanej mogłoby naruszać dobre obyczaje (rozumiane jako odpowiadające w stosunkach gospodarczych zasadom współżycia społecznego), niż dochodzenie refundacji poniesionych przez powoda, w związku z działalnością pozwanej, danin publicznoprawnych.

Sąd Apelacyjny nie znalazł również podstaw do zakwestionowania rozstrzygnięcia w przedmiocie odsetek, które Sąd Okręgowy oparł na przepisie art. 7 ustawy z 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Zgodnie z art. 4 pkt 1 tej ustawy za transakcję handlową uważa się umowę, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony, o których mowa w art. 2 zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością, Powołana ustawa stanowi implementację do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych. W wyroku z dnia 9 lipca 2020 r. C-199/19, na który powołał się w swoim orzeczeniu Sąd Okręgowy, Trybunał Sprawiedliwości wyjaśnił, że art. 2 pkt 1 dyrektywy 2011/7 nie zawiera definicji pojęć „dostawy towarów” i „świadczenia usług”, nie odsyła on również do prawa państw członkowskich w tym zakresie. W takiej sytuacji przywołanym pojęciom należy nadać w całej Unii Europejskiej autonomiczną i jednolitą wykładnię, dokonując jej z uwzględnieniem wymogów jednolitego stosowania prawa Unii w związku z zasadą równości. Owe pojęcia stanowią zatem autonomiczne pojęcia prawa Unii, których zakresu nie można ustalić poprzez odniesienie do pojęć znanych prawu państw członkowskich lub do klasyfikacji dokonanych na szczeblu krajowym, toteż należy tego dokonać przy uwzględnieniu zarówno brzmienia, kontekstu, jak i celów przepisu, który się nimi posługuje (zob. podobnie wyrok z dnia 29 września 2015 r., Gmina W., C-276/14, EU:C:2015:635, pkt 25 i przytoczone tam orzecznictwo). Pojęcia „dostawy towarów” i „świadczenia usług”, a także pojęcie „transakcji handlowych”, o których mowa w art. 2 pkt 1 dyrektywy 2011/7, należy rozumieć szeroko. Traktat o funkcjonowaniu UE definiuje pojęcie „usługi” w sposób pozwalający objąć nim każde świadczenie, które nie jest objęte innymi działaniami, tak aby żadna działalność gospodarcza nie pozostała poza zakresem stosowania (zob. podobnie wyrok z dnia 3 października 2006 r., F. F., C-452/04, EU:C:2006:631, pkt 32). Umowa, w ramach której świadczenie główne polega na odpłatnym oddaniu nieruchomości do czasowego korzystania może stanowić „dostawę towarów” lub „świadczenie usług” w rozumieniu wskazanego przepisu.

Mając na uwadze powyższe, należało, po sprostowaniu zaskarżonego wyroku w zakresie numeracji jego punktów (art. 350 § 1 k.p.c.), oddalić apelację pozwanej na podstawie art. 385 k.p.c., jako bezzasadną.

Zasadne okazało się natomiast zażalenie wywiedzione przez powoda. Należy zgodzić się ze stanowiskiem, że brak jest normy kompetencyjnej upoważniającej organ egzekucyjny do samodzielnego ustalania i egzekwowania należności innych niż objęte tytułem egzekucyjnym (następnie wykonawczym).

Zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. Jeżeli orzeczenie to jest prawomocne z chwilą wydania, odsetki należą się za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty, a jeżeli orzeczenie takie podlega doręczeniu z urzędu - za czas po upływie tygodnia od dnia jego doręczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty. Potraktowanie wynikających z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. odsetek jako część kosztów procesu oznacza konieczność zastosowania do nich proceduralnych reguł dotyczących ustalania kosztów w orzeczeniu kończącym postępowanie. W szczególności, mając na uwadze treść art. 109 § 1 k.p.c., w orzeczeniu kończącym sprawę w danej instancji sąd powinien orzec o odsetkach wskazanych w art. 98 § 1 ¹ k.p.c., jeżeli strona reprezentowana przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego złoży wniosek o ich zasądzenie najpóźniej przed zamknięciem rozprawy poprzedzającej wydanie orzeczenia kończącego postępowanie.

Zasadą wynikającą z art. 797 § 1 k.p.c. jest wskazanie przez wierzyciela we wniosku o wszczęcie egzekucji lub żądaniu przeprowadzenia egzekucji z urzędu świadczenia, które ma być spełnione (do wniosku lub żądania dołącza się tytuł wykonawczy). Organ egzekucyjny jest zatem, co do zasady, związany wnioskiem, czyli może prowadzić egzekucję jedynie w zakresie wynikającym z tytułu wykonawczego. Co więcej, dłużnik spełniając świadczenie wynikające z tytułu wykonawczego, może skutecznie odmówić ich zapłaty, gdy z tego tytułu nie będzie wynikał obowiązek zapłaty odsetek od zasądzonych kosztów procesu. Tym samym wierzyciel byłby pozbawiony możliwości ich uzyskania. Komornik ma jedynie uprawnienie do przeliczenia świadczenia na walutę polską i to na wyraźne zobowiązanie sądu lub referendarza, co wynika z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 sierpnia 2014 roku w sprawie określenia brzmienia klauzuli wykonalności (Dz. U. 2014, poz. 1092, z poźn. zm.). W związku z tym brak jest podstaw do uwzględnienia z urzędu przez komornika odsetek, o których mowa w art. 98 § 1 ¹ i § 1 ² k.p.c. Oznacza to, że rozstrzygnięcie w tym przedmiocie powinno znaleźć się w tytule egzekucyjnym, a wskazane odsetki powinny być traktowane jako część kosztów procesu (por. T. Szanciło, Nowa regulacja odsetek od kosztów procesu w Kodeksie postępowania cywilnego, PUG 2020, nr 6, s 25-31).

Należy przy tym zwrócić uwagę na § 2a powołanego rozporządzenia, który wszedł w życie co prawda już po wydaniu wyroku przez Sąd Okręgowy, tj. 29 października 2020 r., ale został dodany rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości zmieniającym rozporządzenie w sprawie określenia brzmienia klauzuli wykonalności z dnia 5 października 2020 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 1789). Zgodnie z treścią tego przepisu, jeżeli z treści orzeczenia o kosztach procesu nie wynika wprost, od jakiej daty należą się od nich odsetki przyznane na podstawie art. 98 § 1 ¹ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego, w treści klauzuli wykonalności wskazuje się tę datę. Niewątpliwie więc odsetki od kosztów procesu winny być zawarte już w orzeczeniu kończącym postępowanie, a komornik określa jedynie datę, przy czym stosownie do wskazań wynikających z tego tytułu.

Wobec powyższego w punkcie III. niniejszego wyroku Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że uzupełnił orzeczenie w punkcie III. wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 6 października 2020 roku (numeracja po sprostowaniu) poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda wskazanej w tym punkcie kwoty tytułem kosztów zastępstwa procesowego, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2021 roku do dnia zapłaty.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 1 ¹ k.p.c. w zw. § 2 pkt 7 w związku z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych w związku z art. 32 ust. 3 ustawy o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej.

O kosztach postępowania zażaleniowego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 1 ¹ k.p.c. w zw. § 10 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych w związku z art. 32 ust. 3 ustawy o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej.

Ryszard Iwankiewicz Leon Miroszewski Agnieszka Bednarek-Moraś