Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 16 grudnia 2020 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Michał Marcysiak

Sędziowie: Beata Błaszczyk

Iwona Podsiadła

Protokolant: protokolant sądowy Elwira Stolarska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 grudnia 2020 r. w Warszawie

sprawy z wniosku I. H.

z udziałem A. R.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego dla (...)

z dnia 12 października 2018 r., sygn. akt I Ns 319/18

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że punktowi 4. tego postanowienia nadać następującą treść:

„ 4. dokonać podziału majątku wspólnego I. H. i A. R. w ten sposób, że:

a)  składnik wskazany w punkcie 1. podpunkt l) podzielić w ten sposób, że I. H. przyznać środki zgromadzone na jej subkoncie w (...) do kwoty (...) zł, a A. R. – do kwoty (...)

b)  składniki wskazane w punkcie 1. podpunkty a), e), g), j) przyznać na wyłączną własność I. H.,

c)  składniki wskazane w punkcie 1. podpunkty b), c), d), h), i), k), m) przyznać na wyłączną własność A. R.”;

II.  oddalić apelację w pozostałym zakresie,

III.  zasądzić od I. H. na rzecz A. R. kwotę 2800 (dwa tysiące osiemset) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej.

Beata Błaszczyk Michał Marcysiak Iwona Podsiadła

Sygn. IV Ca 392/19

UZASADNIENIE

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie w przeważającej części.

Zasadnie zarzucał uczestnik, że zastosowany przez Sąd Rejonowy sposób podziału kwoty składek zewidencjonowanych na subkontach wnioskodawczyni i uczestnika, o których mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 266, 321, 568, 695 i 875) był błędny. Niewątpliwie, jak wprost wynika z art. 31 § 2 pkt 4 k.r.o., składki te należą do majątku wspólnego. Z kolei zgodnie z art. 40e ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zwaloryzowane kwoty składek, środków, odsetek za zwłokę i opłaty prolongacyjnej, zewidencjonowane na subkoncie, podlegają podziałowi m.in. w razie rozwodu. Podział ma być dokonany na zasadach określonych w przepisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, dotyczących podziału środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo śmierci. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych odsyła zatem w tym zakresie do ustawy z 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1906 ze zm.), która w szczególności w art. 126 stanowi, że w razie rozwiązania małżeństwa członka otwartego funduszu emerytalnego przez rozwód, środki zgromadzone na rachunku członka funduszu, przypadające byłemu współmałżonkowi w wyniku podziału majątku wspólnego małżonków, są przekazywane w ramach wypłaty transferowej na rachunek byłego współmałżonka w otwartym funduszu. W świetle przywołanych przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych dotyczy to również składek zgromadzonych na subkoncie w ZUS (tak też w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2019 r. sygn. V CSK 22/18).

W sytuacji gdy żadne z byłych małżonków nie żądało, aby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każde z nich przyczyniło się do powstania tego majątku (art. 43 § 2 k.r.o.), mają oni równe udziały w majątku wspólnym (art. 43 § 1 k.r.o.). W konsekwencji podział majątku wspólnego w zakresie każdego składnika tego majątku musi uwzględniać tę okoliczność. Podzielenie przez Sąd Rejonowy składnika majątku wspólnego w postaci składek zaewidencjonowanych na subkontach stron w ZUS poprzez przydzielenie każdej ze stron składek przez nią zgromadzonych bez spłat świadczyło zatem o naruszeniu przez Sąd Rejonowy art. 43 § 1 i 2 k.r.o. w zw. z art. 46 k.r.o. w zw. z art. 1035 k.c. w zw. z art. 212 § 2 k.c. – albowiem norma wywodzona z tych przepisów nie pozwalała Sądowi Rejonowemu na odstąpienie od obowiązku ustalenia spłaty uczestnika z tego składnika majątku wspólnego. Przyznanie każdej ze stron składek przez nią zgromadzonych nie wydaje się być wykluczone przez wyżej wskazane przepisy Kodeksu cywilnego, Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a także ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, jednak taki sposób podziału musi pociągać za sobą ustalenie odpowiedniej spłaty pieniężnej, jeśli strony zgromadziły na subkontach w ZUS składki w różnej wysokości. W ocenie Sądu Okręgowego rozwiązaniem korzystniejszym, z punktu widzenia aktualnych interesów majątkowych wnioskodawczyni, jest odpowiedni podział środków zgromadzonych przez nią na subkoncie w ZUS. W tym bowiem przypadku spłata zasądzona od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika nie ulegnie już podwyższeniu. Z niekwestionowanych zaś przez strony ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że wnioskodawczyni zamierza sfinansować zasądzoną przez ten Sąd spłatę z kredytu bankowego, a więc na chwilę obecną wnioskodawczyni nie dysponuje środkami niezbędnymi na uiszczenie spłaty. Natomiast koszt kredytu bankowego czyni w ocenie Sądu Okręgowego nieopłacalnym spłacanie nim składnika majątku wspólnego w postaci składek zewidencjowanych na subkoncie w ZUS. Skoro zatem o odpowiadający udziałom w majątku wspólnym podział środków na subkoncie wnioskodawczyni w ZUS wnosił uczestnik, a podział składników majątku wspólnego przez podział w naturze winien być stosowany zawsze wówczas, gdy zachodzą ku temu warunki, jako że ma on pierwszeństwo przed pozostałymi sposobami podziału poszczególnych składników majątku wspólnego (art. 46 k.r.o. w zw. z art. 1035 k.c. w zw. z art. 212 § 2 k.c.), to należało uczestnikowi przyznać środki zgromadzone na jego subkoncie w całości, a więc w kwocie 17 512,32 zł, a na subkoncie wnioskodawczyni do kwoty 27 887,97 zł. Natomiast wnioskodawczyni należało przyznać pozostałą część środków zgromadzonych na jej subkoncie, tj. kwotę 45 400, 28 zł.

Sąd Okręgowy nie podziela podnoszonego przez wnioskodawczynię zarzutu nadużycia przez uczestnika prawa podmiotowego wobec żądania przez niego podziału składek zaewidencjonowanych na subkoncie wnioskodawczyni w ZUS. Przede wszystkim wskazać należy, że to wnioskodawczyni wystąpiła w niniejszej sprawie z wnioskiem o podział całego majątku wspólnego i nie domagała się jednocześnie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. W ocenie Sądu Okręgowego podnoszone przez wnioskodawczynię okoliczności, które mają świadczyć o niezgodności z zasadami współżycia społecznego podziału składek na subkoncie wnioskodawczyni w ZUS mogły być rozpatrywane jedynie jako przesłanka ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, a żądania w tym przedmiocie wnioskodawczyni przed Sądem Rejonowym nie zgłosiła. Wnioskodawczyni popada również w sprzeczność, albowiem nie kwestionuje równego udziału uczestnika w najbardziej wartościowym składniku majątku wspólnego, tj. w lokalu mieszkalnym o wartości 418 048 zł, natomiast sprzeciwia się temu, aby uznać, że uczestnik jest w równym udziale uprawniony do, o wiele mniej wartościowego składnika tego majątku, w postaci składek zaewidencjonowanych na subkoncie wnioskodawczyni w ZUS. Niezależnie od tego zwrócić należy uwagę, że w orzecznictwie sądu Najwyższego wyklucza się stosowanie art. 43 § 2 k.r.o. jako podstawy prawnej do ustalenia nierównych udziałów małżonków jedynie w niektórych składnikach majątku wspólnego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2003 r., sygn. IV CKN 278/01).

Z tych względów zaskarżone postanowienie należało na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zmienić – jak w punkcie I postanowienia. W celu uczynienia możliwe najbardziej czytelnym rozstrzygnięcia w przedmiocie repartycji majątku wspólnego stron, Sąd Okręgowy zdecydował się nadać nowe brzmienie całemu punktowi 4. zaskarżonego postanowienia. Merytoryczna zmiana, w stosunku do rozstrzygnięcia wydanego przez Sąd Rejonowy, polega jednak wyłącznie na podziale składek zaewidencjonowanych na subkoncie wnioskodawczyni w ZUS w sposób opisany w nowym podpunkcie a) punktu 4. postanowienia Sądu Rejonowego. Sąd Okręgowy w żaden natomiast sposób nie ingerował w sposób podziału pozostałych składników majątku wspólnego. Sąd Okręgowy pominął jednak sformułowanie o tym, że podział niektórych składników majątku wspólnego stron następuje bez spłat i dopłat, jako że zbędne jest zamieszczanie takiego stwierdzenia w postanowieniu działowym.

W pozostałym zakresie apelacja uczestnika podlegała oddaleniu, o czym orzeczono w punkcie II postanowienia na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Uczestnik niezasadnie kwestionował bowiem sposób rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przez Sąd Rejonowy. Niewątpliwie w orzecznictwie sądowym utrwalony jest pogląd, że w sprawach działowych nie zachodzi przewidziana w art. 520 § 2 i 3 k.p.c. sprzeczność interesów uczestników, którzy domagają się podziału, niezależnie od tego, jaki sposób podziału postulują (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z 3 lutego 2012 r. sygn. I CZ 133/11 oraz dnia 15 grudnia 2011 r. II CZ 120/11). Przywołane natomiast w apelacji postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2012 r. sygn. I CZ 148/12 nie ma żadnego przełożenia na sprawy o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności małżeńskiej albowiem zapadło w sprawie o ustanowienie drogi koniecznej, która w zakresie kosztów postępowania ma zupełnie inną specyfikę.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono natomiast stosownie do art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., wychodząc z założenia, że na etapie postępowania apelacyjnego interesy wnioskodawczyni i uczestnika były już sprzeczne. Wnioskodawczyni domagała się bowiem oddalenia apelacji, w której uczestnik zabiegał o zgodny z przepisami prawa podział majątku wspólnego stron. Z tego względu Sąd Okręgowy obciążył wnioskodawczynię obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez uczestnika. Do kosztów tych należy opłata sądowa od apelacji w kwocie 1000 zł oraz koszty zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym, które Sąd Okręgowy ustalił w stawce minimalnej, tj. w kwocie 1800 zł na podstawie § 4 ust. 1 pkt 8 w zw. § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1668).

Beata Błaszczyk Michał Marcysiak Iwona Podsiadła

Zarządzenie: odpis postanowienia z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawczyni, a pełnomocnikowi uczestnika – po usunięciu przez niego braków formalnych wniosku.

Warszawa, dnia 22 stycznia 2021 r.