Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 16 października 2020 roku, Sąd Rejonowy w S. - po rozpoznaniu sprawy z powództwa A. S. przeciwko Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu w S. o zapłatę, sygn. akt I C 1949/19:

I.  oddalił powództwo;

II.  odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł o ustalenia faktyczne i rozważania prawne wskazane w uzasadnieniu wyroku zawartym na k. 123 – 124.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód i zaskarżając wyrok w całości, wniósł o jego zmianę, poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia za umieszczenie osoby palącej w celi przeznaczonej dla osób niepalących oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu. Ponadto wniósł o dopuszczenie dowodu w postaci opinii biegłych specjalistów na okoliczność doznanego uszczerbku na zdrowiu w wyniku przebywania w celi zakładu karnego wspólnie z osobą palącą tytoń.

W uzasadnieniu apelacji skarżący szczegółowo uzasadnił swoje stanowisko.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja strony powodowej nie ma uzasadnionych podstaw.

Sąd Rejonowy zasadnie wskazał, że w niniejszej sprawie nie doszło do istotnego naruszenia dóbr osobistych powoda. Należy wskazać, że zgodnie z art. 417 § 1 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa. Zakresem wymienionej regulacji nie jest objęta przesłanka winy, a jedynie bezprawności działania.

Ewentualna odpowiedzialność deliktowa pozwanego w niniejszej sprawie wynikać może z art. 102 pkt 1 k.k.w., który stanowi, że skazany ma prawo w szczególności do odpowiedniego ze względu na zachowanie zdrowia wyżywienia, odzieży, warunków bytowych, pomieszczeń oraz świadczeń zdrowotnych i odpowiednich warunków higieny. Z kolei zgodnie z § 13 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie regulaminu organizacyjno - porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności, palenie wyrobów tytoniowych jest dozwolone w celach mieszkalnych wyznaczonych dla skazanych używających wyrobów tytoniowych oraz w miejscach do tego wyznaczonych. Ponadto § 3 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 września 2017 r. w sprawie szczegółowych warunków używania wyrobów tytoniowych, w tym nowatorskich wyrobów tytoniowych, lub papierosów elektronicznych na terenie obiektów jednostek organizacyjnych lub organów podległych lub nadzorowanych przez Ministra Sprawiedliwości i urzędu obsługującego Ministra Sprawiedliwości, a także w środkach przewozu osób używanych przez te podmioty stanowi, że dla osadzonych używających wyrobów tytoniowych wyznacza się odrębne cele mieszkalne.

Na kanwie niniejszej sprawy należy wskazać, że odpowiedzialność Skarbu Państwa nie wystąpiła z uwagi na fakt, że funkcjonariusze Służby Więziennej reagowali na skargi powoda, ale z uwagi na deklarację współwięźnia, co do tego, że jest osobą niepalącą został on umieszczony w stosownej celi, w której przebywał powód.

Służba Więzienna nie miała faktycznej możliwości zweryfikowania prawdziwości deklaracji owego współosadzonego na ówczesnym etapie i nie może odpowiadać za negatywne zachowania więźniów, które doprowadzają do podobnych zdarzeń chyba, że nie reaguje na skargi i nie podejmuje działań zaradczych.

Co więcej powód był narażony na dyskomfort w postaci przebywania z osoba palącą przez krótki okres, tj. palący współosadzony został umieszczony w celi w dniu 5 września 2019 roku około godziny 14:00, następnie w dniu 6 września 2019 roku A. S. przebywał od godziny 8:00 do 15:00 poza celą, a 7 września 2019 roku w godzinach porannych współosadzony został przeniesiony z uwagi na działania podjęte przez funkcjonariuszy. Czas działania funkcjonariuszy był w pełni uzasadniony z uwagi na fakt, że z poprzedniego oświadczenia współosadzonego wynikało, że jest osobą niepalącą, a weryfikacja zastrzeżeń składanych przez powoda wymagała czasu celem podjęcia odpowiednich czynności, w tym przeniesienia do odpowiedniej celi.

Twierdzenia powoda zostały uznane za wiarygodne co do faktu, że współosadzony był osobą w rzeczywistości palącą, jedna taka okoliczność nie stanowi jeszcze przejawu bezprawnych zaniechań pozwanego, który w odpowiednim czasie podjął działania i stąd nie może ponosić odpowiedzialności deliktowej, także w zakresie zadośćuczynienia za krzywdę wywołaną naruszeniem dóbr osobistych (art. 448 k.c.) w związku z niezgodnym z przepisami zachowania innych więźniów.

Co więcej samo naruszenie tychże dóbr było na tyle nieznaczne, że nawet gdyby uznać, że odpowiedzialność deliktowa co do zasady zachodzi, nie byłoby podstaw do zasądzenia jakiegokolwiek zadośćuczynienia za krzywdę, które jest w takim przypadku fakultatywne i uzależnione od oceny całokształtu okoliczności sprawy.

Abstrahując od powyższego, najbardziej istotne dla rozstrzygnięcia sprawy jest, że ze względu na sposób skonstruowania środka odwoławczego i jego treść należy przede wszystkim odnieść się do zmodyfikowanej przez powoda podstawy faktycznej i prawnej roszczenia zgłoszonego w apelacji.

W postępowaniu apelacyjnym sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, jednakże przedmiotem osądu są co do zasady skonkretyzowane już w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji żądania pozwu, których treść wyznacza nie tylko kwota żądania – tu 10.000 zł, ale także podstawa faktyczna, które dopiero razem indywidualizują powództwo.

Należy wskazać, że pozwem z dnia 10 września 2019 roku A. S. wnosił o zasądzenie na jego rzecz kwoty 10.000 zł z uwagi na naruszenie jego dóbr osobistych - art. 23 i 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c., natomiast w apelacji z dnia 23 grudnia 2020 roku wskazał, że podstawą jego żądania jest poniesiony przez niego uszczerbek na zdrowiu, co wskazuje na odmienną podstawę prawną żądania, tj. art. 445 §1 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c., ale także odmienną podstawę faktyczną, którą byłoby tu nie naruszenie dóbr osobistych lecz spowodowanie uszczerbku na zdrowiu – rozstroju zdrowia.

Kluczowe jest w tej kwestii unormowanie art. 383 k.p.c., który wprowadza zasadę, że w postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzać żądania ani występować z nowymi roszczeniami. W świetle art. 383 k.p.c. za niedopuszczalną należy uznać dokonaną w postępowaniu odwoławczym zmianę żądania, która polega na sformułowaniu nowego uzasadnienia zgłoszonego żądania – jego podstawy faktycznej.

W konsekwencji oznacza to, że przedmiotem rozpoznania apelacyjnego w niniejszej sprawie mogło być tylko zawarte w pozwie roszczenie, które było przedmiotem rozpoznania przez Sąd Rejonowy. Dokonana w apelacji zmiana powództwa była nieskuteczna i wiążące się z tym zagadnienie nie zostało poddane pod osąd Sądu drugiej instancji, co z kolei uniemożliwia Sądowi Okręgowemu wyrokowanie w przedmiocie nowo zgłoszonego roszczenia.

Sąd Najwyższy uznał, że w razie dokonania w postępowaniu apelacyjnym zmiany powództwa, apelacja zawierająca taką zmianę powinna być oddalona. W uzasadnieniu rzeczonego postanowienia wyrażono pogląd, zgodnie z którym niedopuszczalna zmiana w postępowaniu apelacyjnym, tj. art. 383 k.p.c. nie czyni apelacji niedopuszczalnej. Ocena zmiany pod kątem dopuszczalności ma bowiem miejsce w zakresie merytorycznego rozpoznania, a zatem wpływa na możliwość jej uwzględnienia, nie może natomiast doprowadzić do jej odrzucenia (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2001 r., I PZ 22/01, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 1998 r., III CKN 32/98). Potwierdzenie powyższego można znaleźć także w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2013 roku, I CSK 641/12, w którym wskazano, że w postępowaniu apelacyjnym nie można, oprócz niewchodzących w sprawie w rachubę wyjątków określonych w art. 383 k.p.c. (zmiana okoliczności, świadczenie powtarzające się), rozszerzyć żądania ani występować z nowymi roszczeniami. W przedmiotowej sprawie nie wystąpiły żadne wyjątki, które uzasadniłyby wystąpienie przez powoda z przedstawionym w apelacji roszczeniem.

W tym stanie rzeczy apelacja została oddalona, o czym na podstawie art. 385 k.p.c. orzeczono w punkcie I. sentencji wyroku.

Sąd Okręgowy, mając na uwadze sytuację życiową, materialną i osobistą powoda odstąpił od obciążania go kosztami procesu należnymi stronie pozwanej. Powód jest pozbawiony wolności, nie ma realnych możliwości zarobkowych, co wpłynęło również na zwolnienie go od kosztów sądowych w całości. Przedmiotowa sytuacja wpisuje się w szczególnie uzasadniony wypadek uregulowany w art. 102 k.p.c.

Stąd na podstawie ww. przepisu, w zw. z art. 108 § 1 k.p.c., orzeczono jak w punkcie II. sentencji wyroku.

Sędzia S.O. Sławomir Krajewski

Zarządzenia:

1.  (...)

2.  (...);

3.  (...)

(...)