Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 marca 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Rosłan - Karasińska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 marca 2021 r. w Warszawie

sprawy M. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...)w W.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania M. N.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

z dnia 23 kwietnia 2020 r., znak: (...)

oddala odwołanie.

Sygnatura VII U 813/20

UZASADNIENIE

M. N. w dniu 6 lipca 2020 r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. z dnia 23 kwietnia 2020 r., znak: (...)wnosząc o zmianę wysokości przyznanej emerytury bądź o uchylenie dokonanego rozstrzygnięcia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez organ rentowy oraz o zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych. Ubezpieczona stwierdziła, że w maju 1994 r. została uprawniona do wcześniejszej emerytury, zaś w 1999 r. osiągnęła wiek emerytalny. Odwołująca wskazała, że otrzymała prawo do emerytury wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym w kwocie 1.271,91 złotych. W jej ocenie kwota ta błędnie uległa obniżeniu w porównaniu do świadczenia, które otrzymywała od dnia 1 stycznia 2018 r. ( odwołanie z dnia 6 lipca 2020 r., k. 3 a. s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Organ rentowy w uzasadnieniu swojego stanowiska wskazał, że wydana decyzja z dnia 16 lutego 2018 r., na mocy której przyznano ubezpieczonej prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym na podstawie art. 55 i 55a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach jest błędna.
W jego ocenie odwołująca osiągnęła powszechny wiek emerytalny w dniu 8 czerwca 1999 r., lecz przed tą datą nie podlegała ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu, którym została objęta dopiero w dniu 1 lipca 2008 r. Organ rentowy uznał, że M. N. nie kontynuowała ubezpieczenia po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, co dało podstawę do ustalenia świadczenia według starych zasad. Jego zdaniem ubezpieczona
w okresie od 1 stycznia 2018 r. do 30 kwietnia 2020 r. pobrała zawyżone świadczenie o kwotę 52.390 złotych ( odpowiedź na odwołanie z dnia 17 lipca 2020 r., k. 4 a. s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. N. w dniu 11 kwietnia 1994 r. wystąpiła z wnioskiem do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. o przyznanie emerytury. Ubezpieczona została uprawniona do pobierania wcześniejszej emerytury od dnia 8 czerwca 1994 r. na mocy decyzji z dnia 10 maja 1994 r., znak: E (...) ( wniosek z dnia 11 kwietnia 1994 r.
i decyzja z dnia 10 maja 1994 r., tom I a. e.).

Ubezpieczona urodzona (...) osiągnęła powszechny wiek emerytalny
w dniu 8 czerwca 1999 r. Odwołująca wówczas nie podlegała ubezpieczeniom społecznym. Dopiero w okresie od 1 lipca 2008 r. do 31 grudnia 2008 r. M. N. była objęta ubezpieczeniami z tytułu umowy zlecenia zawartej z (...) Związkiem (...)
w W. ( pismo z dnia 20 grudnia 2008 r., tom I a. e.).

Odwołująca w dniu 23 stycznia 2018 r. złożyła wniosek o przyznanie emerytury
w powszechnym wieku emerytalnym. Ubezpieczona otrzymała świadczenie od dnia 1 stycznia 2018 r. na podstawie decyzji z dnia 16 lutego 2018 r., znak: (...)na mocy art. 55 i 55a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w kwocie 2.860,74 złotych. Do emerytury przysługiwał jej również dodatek pielęgnacyjny w kwocie 209,59 złotych ( wniosek z dnia 23 stycznia 2018 r. i decyzja z dnia 16 lutego 2018 r., k. 1 i 9 tom II a. e.).

Organ rentowy w dniu 13 marca 2020 r. zawiadomił odwołującą o wszczęciu postępowania z urzędu w sprawie ustalenia prawidłowej wysokości jej emerytury. Na skutek powyższego ZUS wydał zaskarżoną decyzję z dnia 23 kwietnia 2020 r., znak: (...) zgodnie z którą obniżył ubezpieczonej wysokość emerytury od 1 marca 2020 r. do kwoty 1.220,88 złotych. Dodatek pielęgnacyjny został ustalony na kwotę 229,91 złotych. Argumentując dokonane rozstrzygnięcie organ rentowy wskazał, że odwołująca nie kontynuowała ubezpieczenia emerytalnego i rentowego po osiągnięciu wieku 60 lat określonego w art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, co nie daje podstaw do obliczenia emerytury z zastosowaniem art. 55 i 55a w/w ustawy ( zawiadomienie z dnia 13 marca 2020 r. i decyzja z dnia 23 kwietnia
2020 r., tom II a. e.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych. W tym stanie rzeczy, w ocenie Sądu, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, niekwestionowany przez strony, stanowił wystarczającą podstawę do wydania orzeczenia.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie M. N. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. z dnia 23 kwietnia 2020 r., znak:(...) jest niezasadne
i podlega oddaleniu.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył możliwości przeliczenia świadczenia emerytalnego odwołującej w oparciu o art. 55 w związku z art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2020 r., poz. 53 z późn. zm.), zwanej dalej ,,ustawą’’.

Zgodnie z art. 55 ustawy ubezpieczonemu spełniającemu warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27, który kontynuował ubezpieczenie emerytalne i rentowe po osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie wieku emerytalnego i wystąpił z wnioskiem o emeryturę po dniu 31 grudnia 2008 r., może być obliczona emerytura na podstawie art. 26, jeżeli jest wyższa od obliczonej zgodnie z art. 53 tej ustawy.

W myśl art. 27 ust. 1 i 2 ustawy, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: osiągnęli wiek emerytalny określony w ust. 2 albo 3 oraz mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a. Wiek emerytalny dla kobiet wynosi co najmniej 60 lat.

Sąd zważył, że dla niektórych osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. przewidziana została możliwość obliczenia emerytury według wartości zgromadzonych składek, na zasadach określonych w art. 25 i 26 ustawy. Jak wskazuje powołany wyżej art. 55 ustawy, dotyczy to tych osób, które po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego pozostawały w ubezpieczeniach emerytalnym i rentowych, a z wnioskiem o emeryturę wystąpiły po dniu 31 grudnia 2008 r. Warunkiem uwzględnienia takiego wniosku jest ustalenie, że emerytura obliczona na podstawie art. 26 jest wyższa od obliczonej zgodnie z art. 53, co jest możliwe w przypadku osób, które po wejściu w życie ustawy podlegały ubezpieczeniom przez odpowiednio długi okres i osiągały wysokie przychody.

Sąd Najwyższy, porównując w istocie prawa ubezpieczonych do pobierania świadczenia emerytalnego ze względu na przesłankę wieku, wskazał, że ubezpieczony urodzony przed dniem 1 stycznia 1949 r., który osiągnął powszechny wiek emerytalny, kontynuował ubezpieczenie i wystąpił o emeryturę dopiero po dniu 31 grudnia 2008 r., może złożyć wniosek o wyliczenie tego świadczenia niezależnie od tego, czy wcześniej złożył wniosek o emeryturę w niższym wieku emerytalnym lub o emeryturę wcześniejszą. Przepis art. 55 tej ustawy, umożliwiając ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r. wyliczenie emerytury w wieku powszechnym według jej art. 26, "zrównuje" w pewnym sensie sytuacje tych osób (urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.) z sytuacją osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., które nabywając prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym albo do tzw. emerytury wcześniejszej mogą złożyć wniosek o ustalenie prawa do emerytury
w powszechnym wieku emerytalnym wyliczanej według art. 24 ustawy ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2014 r., sygn. akt I UK 345/13).

Zakresem podmiotowym tego przepisu objęci są ubezpieczeni „spełniający warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27” kontynuujący ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Z tego wynika, że chodzi o nabycie prawa do tego świadczenia in abstracto, a nie in concreto przez osobę, która po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego kontynuowała ubezpieczenia emerytalne i rentowe występując następnie z wnioskiem o emeryturę. Taka interpretacja odpowiada również wynikom wykładni systemowej i celowościowej. Przepis art. 55 ustawy został umieszczony
w Dziale II Rozdziale 4 ustawy emerytalnej, zatytułowanym „Ustalanie wysokości emerytur,
o których mowa w art. 27-50e”. Nie budzi wątpliwości, że wszystkie przepisy zawarte w tym rozdziale ustawy dotyczą ustalania wysokości emerytury z określonego tytułu przyznawanej na skutek pierwszego wniosku o to świadczenie, a nie przeliczania wysokości wcześniej przyznanej tego rodzaju emerytury. Przepisy odnoszące się do przeliczania wysokości nabytej wcześniej emerytury umieszczone są w zupełnie innej części ustawy emerytalnej, a mianowicie w Dziale VIII Rozdziale 3 tej ustawy, zatytułowanym „Zmiany w prawie do świadczeń i ich wysokości”. Oznacza to, że w art. 55 ustawy uregulowano sposób obliczenia wysokości emerytury uzyskanej w wieku powszechnym na skutek pierwotnego wniosku o to świadczenie. Dotyczy on zatem tylko tych ubezpieczonych, którzy w chwili składania tego wniosku spełniali warunki z art. 55 ustawy, a więc przede wszystkim kontynuowali ubezpieczenie emerytalne
i rentowe po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, nie realizując uprawnienia do emerytury i w ten sposób przyczyniając się do powiększenia Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2018 r., sygn.. akt III PK 86/17).

Możliwość skorzystania z wtórnego przeliczenia świadczenia na podstawie art. 55 ustawy została przez ustawodawcę ściśle określona i nie dopuszcza wykładni rozszerzającej. Ustawodawca wyraźnie przewidział możliwość zastosowania art. 55 ustawy tylko dla osób spełniających warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27 ustawy, które kontynuowały ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie wieku emerytalnego, a z wnioskiem o przyznanie emerytury wystąpiły po dniu 31 grudnia 2008 r., ergo wyraźnie wyłączył przeliczenie „starej” emerytury według nowych zasad ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2017 r., sygn. akt II UK 652/15).

W uchwale Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2013 r. ( sygn. akt II UZP 4/13) wytłumaczono sformułowanie „kontynuował ubezpieczenie” jako oznaczające emeryta, który nie rozwiązał stosunku pracy, nawiązując do zmian prawa po wejściu w życie art. 103 ust. 2a ustawy. Przed tą zmianą prawo do emerytury przysługiwało bez względu na rozwiązanie stosunku pracy, a po niej ulegało zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Sąd Najwyższy stwierdził, że warunek kontynuowania ubezpieczenia i wystąpienia z wnioskiem po dniu 31 grudnia 2008 r. miał umożliwić wyliczenie emerytury w tzw. formule zdefiniowanej składki, biorąc pod uwagę, że sposób wyliczania emerytury przewidziany w art. 55 w związku art. 26 ustawy zaczął obowiązywać od dnia 1 stycznia 2009 r.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego, począwszy od w/w uchwały, przesłankę kontynuowania ubezpieczenia wiązano z dalszym i nieprzerwanym zatrudnieniem. Uznawano, że przesłanka ta została spełniona, jeżeli w dniu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu i kontynuował je bez przerwy ( wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 7 listopada 2013 r., sygn. akt II UK 143/13, 6 kwietnia 2016 r., sygn. akt II UK 78/15, oraz 8 marca 2017 r., sygn. akt II UK 755/15). Należy zatem stwierdzić, że zwrot kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu przewidzianego w art. 27 ustawy wieku emerytalnego należy odczytywać jako konieczność pozostawiania
w wymienionych ubezpieczeniach w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, nieskorzystanie z powstałego w tym dniu prawa do emerytury i pozostawanie w ubezpieczeniu po tym dniu.

W wyroku z dnia 20 września 2017 r. ( sygn. akt I UK 339/16) Sąd Najwyższy dokonał wprost wykładni wykorzystanego w art. 55 ustawy o emeryturach i rentach zwrotu „kontynuował ubezpieczenia”. Stwierdzono wówczas, że wzmocnieniem poglądu o konieczności pozostawania w ubezpieczeniu w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego oraz przynajmniej w dniu następnym jest przywołanie art. 108 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach, który chociaż nie dotyczy obliczenia, lecz przeliczenia emerytury, zawiera podobną przesłankę. W rzeczonym przepisie ustawodawca posłużył się zwrotem, „jeżeli po dniu, od którego przyznano emeryturę (…), emeryt podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (…)”. Przypomniano także, że reguły wykładni językowo-logicznej nakazują nadawanie odmiennych znaczeń różnym pojęciom wykorzystywanym w jednym akcie prawnym, a zatem konfrontacja pojęcia „podlegania ubezpieczeniu po dniu”
z wykorzystanym w art. 55 ustawy zwrotem „kontynuowanie ubezpieczeń po osiągnięciu wieku” skłoniła wówczas Sąd Najwyższy do wniosku, że o ile w pierwszej sytuacji możliwe jest zastosowanie przepisu względem osoby, która rozpoczęła stosunek ubezpieczenia po wskazanym w przepisie dniu, o tyle drugi zwrot wskazuje na okresowość i ciągłość podlegania ubezpieczeniom, która powinna rozpocząć się co najmniej w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego i trwać po tym dniu. Podsumowano, że osoba, która nie podlegała w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu, nie kontynuowała tych ubezpieczeń po tym dniu, lecz przystąpiła do nich dopiero po osiągnięciu wieku emerytalnego, nie spełnia jednej z przesłanek zawartych w art. 55 ustawy o emeryturach i rentach.

Opierając się na treści obowiązujących przepisów prawnych, jak również orzeczeniach Sądu Najwyższego, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że aby nabyć prawo do emerytury obliczonej na podstawie art. 55 w związku z art. 26 ustawy, należy spełnić przesłanki zawarte w art. 27 ustawy kumulatywnie. W związku z powyższym odwołująca nie ma prawa do obliczenia przedmiotowego świadczenia metodą ,,kapitałową’’, ponieważ nie spełniła wszystkich warunków nakreślonych przez w/w przepisy ustawy. Jak wynika bowiem ze zgromadzonego materiału dowodowego w sprawie ubezpieczona na dzień 8 czerwca 1999 r., w którym osiągnęła wiek emerytalny, nie podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

W ocenie Sądu konieczność spełnienia przesłanki kontynuowania ubezpieczeń emerytalnego i rentowych przez odwołującą do uzyskania świadczenia została uregulowana
w art. 55 ustawy w brzmieniu nakreślonym w dniu wejścia jej w życie, a więc od 1 stycznia 1999 r., nie zaś w art. 55a, jak zostało przedstawione w piśmie procesowym. Przepis ustanawiający ten warunek nie wszedł w życie w 2015 r., dlatego nie można uznać, że
w rozpatrywanej sprawie naruszona została zasada, zgodnie z którą prawo nie działa wstecz. Rozwiązanie przyjęte przez organ rentowy nie narusza również przepisów Konstytucji RP ani zasad współżycia społecznego. Wymaga podkreślenia, że ZUS nieprawidłowo przyznał ubezpieczonej emeryturę w zawyżonej wysokości, którą pobierała od dnia 1 stycznia 2018 r.
W związku z tym stosując w sposób prawidłowy obowiązujące przepisy prawa organ rentowy dokonał zmiany w przeliczeniu wysokości świadczenia ubezpieczonej.

(...)

MK