Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 lipca 2021r.

Sąd Okręgowy we Włocławku Sekcja Odwoławcza I Wydziału Cywilnego

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 lipca 2021 r. we Włocławku

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Gminy Miasto W. - (...) we W.

przeciwko M. W.

o eksmisję

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego we Włocławku

z dnia 15 września 2020 r., sygn. akt I C 1293/20

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuję sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu we Włocławku pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSO Mariusz Nazdrowicz

I1 Ca 462/20

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy we Włocławku nakazał pozwanemu M. W., aby opuścił i wydał powódce Gminie Miasto W.
– (...) bliżej wskazany w sentencji lokal mieszkalny w stanie wolnym od osób i rzeczy ,,prawa ich reprezentujących” oraz zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 440 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd I instancji ustalił m.in., że najemcą lokalu mieszkalnego, położonego we W.
ul. (...) (będącego własnością powódki) była od 23 maja 1990r.
– na podstawie stosownej umowy – E. R.. Wobec zalegania z należnościami
za zajmowany lokal umowa została wypowiedziana z dniem 30 czerwca 2007r.
E. R. zmarła 28 lipca 2008r. Do zamieszkiwania z nią były uprawnione jej dzieci, w tym córka E. S. (poprzednio S.). W dniu 12 grudnia 2014r. pozwany zawarł z D. L. – siostrą E. R. umowę najmu dotyczącą przedmiotowego lokalu nie wiedząc, że nie miała ona prawa do dysponowania nim.
Powódka po kilku latach (w 2019r.) wezwała go do opróżnienia mieszkania. W odpowiedzi wniósł on o przyznanie lokalu zastępczego i lokalu nie opuścił.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie Właścicielowi na podstawie art. 222 § 1 kc przysługuje roszczenie windykacyjne przeciwko osobie, która włada jego rzeczą, chyba że osobie tej przysługuje względem właściciela uprawnienie do władania tą rzeczą. Pozwany zajął przedmiotowy lokal bez tytułu prawnego, gdyż D. L. nie mogła skutecznie (tj. ze skutkiem prawnym względem powódki) zawrzeć umowy najmu z M. W.. W świetle przywołanego przepisu nie ma on uprawnienia do zajmowania przedmiotowego mieszkania. Po przeprowadzeniu analizy prawnej przepisów ustawy z 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst. jedn.: Dz.U.2020.611 – dalej: ,,ustawa”) uznał, że skoro doszło do zajęcia lokalu bez tytułu prawnego to w ogóle zbędne było badanie, czy pozwanemu przysługuje prawo do lokalu socjalnego czy też nie przysługuje. Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach procesu był przepis art. 98 kpc.

Apelację od tego wyroku wniósł powód zarzucając sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego wskutek braku przyjęcia, że został oszukany
przy zawieraniu umowy najmu oraz nieprzeprowadzenia wnioskowanych przez niego dowodów, a także naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie
art. 222 § 1 kc i nieprzyznanie wbrew treści przepisu art. 17 ust. 1 ustawy ,,prawa do lokalu socjalnego’’. Powołując się na powyższe skarżący wniósł o ,,zmianę wyroku; odrzucenie wyroku i zalegalizowanie pobytu stałego w tym lokalu”.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie oraz o nieobciążanie pozwanego kosztami procesu za drugą instancję.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja skutkowała koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania wobec nierozpoznania istoty sprawy (art. 386 § 1 kc).

Wbrew sugestiom skarżącego Sąd I instancji dokonał prawidłowych,
a przede wszystkim wystarczających ustaleń faktycznych w zakresie samego orzeczenia eksmisji. Należy tutaj wskazać, że zgodnie z treścią art. 227 kpc przedmiotem dowodu są fakty, mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Ocena, które z nich mają taki charakter zależy nie tylko od tego, jakie są to fakty, lecz także, a nawet w pierwszej kolejności od tego, jak sformułowana i rozumiana jest norma prawna, która w konkretnej sprawie znajduje zastosowanie. Dokonane ustalenia faktyczne oceniane są w aspekcie określonego przepisu prawa materialnego, który wyznacza zakres koniecznych ustaleń i ma rozstrzygające znaczenie dla oceny, czy określone fakty – jako ewentualny przedmiot dowodu – mają w okolicznościach sprawy wpływ na treść orzeczenia. Z powyższego wynika też, że Sąd ma uprawnienia
do selekcji zgłaszanych dowodów w wyniku przeprowadzonej oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu te dowody mają służyć. W rozpatrywanej sprawie prawną podstawą dochodzonego roszczenia był przepis art. 222 § 1 kc (na marginesie można zauważyć, że wynajmujący może dochodzić zwrotu rzeczy najętej na podstawie art. 675 § 1 kc).
Słusznie Sąd a quo przyjął, że pozwanemu nie przysługuje jakiekolwiek uprawnienie
do władania lokalem będącym przedmiotem sporu. Nie jest nią umowa zawarta przez M. W. z D. L., która nie była w żaden sposób umocowana do dokonywania czynności prawnych dotyczących wspomnianego mieszkania. Jak wielokrotnie wskazywał
Sąd Najwyższy w orzecznictwie dotyczącym sprzedaży rzeczy przez osobę nieuprawnioną (niebędącą właścicielem – np. w wyrokach: z 24 września 2003r. III CKN 356/01 opubl.
OSP 2004/10/122, z 3 listopada 2010r. V CSK 148/10 nie publ., LEX nr 787017
i z 20 października 2016r. II CSK 585/15 nie publ., LEX nr 2195661), a które to judykaty
w pełni znajdują odpowiednie zastosowanie przy umowie najmu – umowa sprzedaży w takich warunkach (w tym przypadku najmu) nie jest wprawdzie nieważna, jednakże zasada, że nikt nie może przenieść więcej praw aniżeli sam posiada rzutuje na jej skutki. Jest ona wobec właściciela (wynajmującego) pozbawiona jakichkolwiek skutków prawnych i w świetle prawa to on jest cały czas właścicielem, a kontrahent osoby nieuprawnionej w przypadku umowy najmu nie nabywa statusu najemcy i w konsekwencji nie posiada żadnego uprawnienia
do władania rzeczą, które stałoby na przeszkodzie uwzględnieniu roszczenia windykacyjnego. Przeprowadzenie w takiej sytuacji dowodów na okoliczność ,,potwierdzenia stanu lokalu i całej sytuacji” (bo na taką okoliczność mieliby zeznawać świadkowie wskazani w odpowiedzi
na pozew – k.29) byłoby oczywiście zbędne, podobnie jak i z dokumentów przywoływanych przez apelującego.

Aczkolwiek ze środka odwoławczego jasno to nie wynika, to jednak najwyraźniej skarżący stoi na stanowisku, że pewne okoliczności przemawiają przeciwko uwzględnieniu powództwa w świetle przepisu art. 5 kc. Jest to jednak stanowisko błędne. Przede wszystkim odwołanie się do konstrukcji sprzeczności żądania z zasadami współżycia społecznego
nie może doprowadzić do unicestwienia prawa, a do tego w okolicznościach sprawy prowadziłoby oddalenie powództwa, gdyż Gmina pozbawiona byłaby podstawowego atrybutu właścicielskiego tj. swobodnego dysponowania przedmiotem własności i to praktycznie
przez czas nieograniczony (do momentu opuszczenia mieszkania przez pozwanego). Ponadto trudno mówić o nadużyciu prawa przy żądaniu eksmisji w sytuacji, gdy doszło do zajęcia lokalu bez tytułu prawnego. Pozwany powołuje się wprawdzie na oszustwo ze strony osoby zawierającej z nim umowę najmu, ale to na nim jako jej kontrahencie spoczywał bezwzględny obowiązek sprawdzenia, czy ,,wynajmujący” ma w ogóle jakiekolwiek uprawnienie
do dokonania takiej czynności prawnej. Ryzyko niepodjęcia stosownych działań obciąża jego i nie można przerzucać go na powódkę. Nie ma przy tym znaczenia, w jaki sposób Gmina interesowała się lokalem i jakie podejmowała w związku z tym czynności. I wreszcie nie można tracić z pola widzenia, że pozwany jest osobą młodą, zdrową, nie posiada nikogo na utrzymaniu i pracuje za granicą. Tak więc takie okoliczności związane z jego sytuacją osobistą i majątkową nie świadczą o tym, by zaistniały warunki do oddalenia powództwa na podstawie art. 5 kc.

Słusznie natomiast apelujący zarzuca, że Sąd meriti pominął treść przepisu
art. 17 ust. 1 a ustawy. Został on dodany ustawą z dnia 22 marca 2018r. o zmianie ustawy
o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych… (Dz.U.2018.756) i obowiązuje
od 19 kwietnia 2019r. Zmiana ta jednak kompletnie uszła uwagi Sądu Rejonowego.
W rezultacie doszedł do całkowicie błędnego wniosku, że w sytuacji zajmowania lokalu bez tytułu prawnego nie podlega badaniu, czy osobie takiej przysługuje lub nie uprawnienie
do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu (nie – jak uprzednio - ,,prawa do lokalu socjalnego”). Jak najbardziej po zmianach legislacyjnych znajduje tutaj zastosowanie przepis art. 14 ust. 1 obligujący Sąd do orzeczenia w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu
o wspomnianym uprawnieniu lub jego braku także wobec osób zajmujących lokal bezprawnie. Jest też oczywiste, że okoliczności, które nie są wystarczające do oddalenia powództwa
w świetle art. 5 kc automatycznie nie przesądzają o nieistnieniu podstaw do przyznania uprawnienia na podstawie art. 17 1 a ustawy.

Z powyższego wynika, że Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy w rozumieniu
art. 386 § 4 kc. Rozstrzygnięcie nakazujące wydanie lokalu pozostaje w ścisłym, nierozerwalnym związku z orzeczeniem w przedmiocie uprawnienia do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu. Tego rodzaju integralność wynika z tego, że Sąd nie może orzec eksmisji bez jednoczesnego rozstrzygnięcia w powyższej kwestii. Jeżeli więc Sąd w ogóle uchylił się od jej zbadania wychodząc z błędnego założenia, że nie ma ku temu podstaw prawnych to tym samym zaniechał zbadania materialnej podstawy orzeczenia o wspomnianym uprawnieniu, co jest równoznaczne z nierozpoznaniem istoty sprawy.
W toku dalszego prowadzenia sprawy Sąd Rejonowy przyjmie (art. 386 § 6 kpc),
że w świetle dotychczasowych ustaleń faktycznych żądanie powódki opróżnienia lokalu mieszkalnego jest w pełni zasadne i na przeszkodzie jego uwzględnienia nie stoi przepis
art. 5 kc. To zastrzeżenie jest niezbędne dlatego, że przy konstrukcji zakwestionowanego wyroku musiał on ulec uchyleniu w całości i w takim też zakresie sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania. Sąd Rejonowy dokona też ustaleń pod kątem posłanki wskazanej w art. 17 1 a ustawy i oceni, czy została ona spełniona.

Niezależnie od powyższego Sąd Rejonowy zwróci uwagę na sformułowane w odpowiedzi
na pozew żądanie zasądzenia od Gminy Miasto W. należności za remont, nadpłat czynszowych, nadpłat za wodę i kosztów remontu.

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 386 § 4 kpc Sąd Okręgowy we Włocławku orzekł jak w sentencji. o kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto w oparciu
o przepis art. 108 § 2 kpc.

SSO Mariusz Nazdrowicz