Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 czerwca 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że S. O. jako pracownik u płatnika składek T. (...) BIS spółki z.o.o. w likwidacji nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 5 czerwca 2018 roku. W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, że świadczenie przez S. O. pracy w ramach umowy o pracę nie miało miejsca, w toku postępowania przed ZUS nie zostały przedstawione żadne dowody potwierdzające fakt wykonywania przez nią pracy, zaś osoba ta często i długotrwale była niezdolna do pracy z powodu choroby. W ocenie ZUS S. O. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jedynie w celu uzyskania prawa do wypłaty świadczeń od wyższej podstawy, wobec tego na podstawie art. 83 § 1 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy stwierdził, że umowa o pracę zawarta między stronami, jako zawarta dla pozoru, jest nieważna, a zatem z tytułu zawartej umowy o pracę S. O. nie podlega ubezpieczeniom społecznym od 5 czerwca 2018 r. (decyzja – k. 714-717 akt ZUS załączonych do akt sprawy)

S. O., reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika, odwołała się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę i ustalenie, że jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z.o.o. w likwidacji podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 5 czerwca 2018 roku. Wniosła nadto o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazała, że wykonywała pracę w miejscu wskazanym i pod kierownictwem płatnika składek, także w okresie likwidacji spółki, że nieprzerwanie od 2003 roku było zapotrzebowanie na jej pracę, a zatem zachodziły wszystkie konstytutywne elementy stosunku pracy. Podniosła, że w dacie zawierania umowy o pracę nie wiedziała (i zachodziła obiektywna niemożność przewidzenia tego), że za kilka lat stanie się niezdolna do pracy. Wskazała także, że od 2005 roku do dnia 30 czerwca 2020 roku pracowała na tym samym stanowisku, wykonując te same obowiązki, a ZUS w sposób absolutnie dowolny wyłączył ją od pierwszego dnia niezdolności do pracy choć do tej pory za ubezpieczoną były płacone składki sumiennie i fundusz nie był nadużywany. (odwołanie – k. 3-13)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jej oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Jednocześnie wniósł o zasądzenie od płatnika na rzecz ZUS kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. (odpowiedź na odwołanie – k. 25-26 verte)

Na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, działająca w imieniu płatnika przyłączyła się do stanowiska skarżącej. Z kolei pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. (końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):28:02 – 00:40:24 – płyta CD – k. 408)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

T. (...) BIS spółka z.o.o (obecnie) w likwidacji została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 23 stycznia 2002 roku. Przedmiotem działalności spółki w okresie jej faktycznego działania była m.in. sprzedaż detaliczna drobnych wyrobów metalowych, farb i szkła prowadzona w wyspecjalizowanych sklepach, w tym sprzedaż łożysk. Początkowo wspólnikami spółki była matka ubezpieczonej - B. P., ojciec ubezpieczonej - R. P., siostra ojca - T. N. oraz jej syn - M. N.. W lipcu 2016 roku otwarto likwidację spółki. Na dzień 25 maja 2021 roku wspólnikami spółki są: T. N. (25 udziałów o łącznej wartości 12,500 złotych), B. P. (25 udziałów o łącznej wartości 12,500 złotych oraz 25 udziałów o łącznej wartości 12.500 złotych we współwłasności w 1/3 części z S. P. i K. P.), M. N. (25 udziałów o łącznej wartości 12,500 złotych), S. P. (25 udziałów o łącznej wartości 12,500 złotych we współwłasności w 1/3 części z B. P. i K. P.), K. P. (25 udziałów o łącznej wartości 12,500 złotych we współwłasności w 1/3 części z B. P. i S. P.). (przesłuchanie wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):14:07 – 00:22:12 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 00:10:17 – 00:15:45 – płyta CD – k. 255, wypis z KRS – k. 238-244)

S. O. ma wykształcenie wyższe. Jest absolwentką (...). W dniu 23 marca 2007 roku uzyskała tytuł licencjata na kierunku zarządzanie i marketing, zaś w dniu 8 lipca 2009 roku uzyskała tytuł magistra na kierunku zarządzanie, specjalność: zarządzanie zasobami ludzkimi. (dyplomy – k. 36, k. 50 akt ZUS załączonych do akt sprawy)

W dniu 17 listopada 2003 roku pomiędzy T. (...) BIS spółką z.o.o. a S. O. została zawarta umowa zlecenia na okres od dnia 17 listopada 2003 roku do dnia 31 grudnia 2003 roku. (umowa zlecenia – k. 49 akt ZUS załączonych do akt sprawy)

Wykonując umowę zlecenia skarżąca zajmowała się obsługą klientów spółki, obsługą faxu i wysyłaniem wiadomości e-mail. (przesłuchanie wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):14:07 – 00:22:12 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 00:10:17 – 00:15:45 – płyta CD – k. 255)

W dniu 31 grudnia 2003 roku wnioskodawczyni zawarła z T. (...) BIS spółką z.o.o. umowę o pracę, na mocy której została zatrudniona na stanowisku przedstawiciela handlowego, na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy, ze stawką płacy zasadniczej w wysokości 1430 złotych brutto. (umowa o pracę – k. 48-48 verte załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W ramach umowy o pracę do obowiązków skarżącej należała obsługa klientów, sprawdzanie paczek, przygotowywanie wysyłek, wysyłanie zapytań dotyczących specjalistycznych łożysk. (przesłuchanie wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):14:07 – 00:22:12 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 00:10:17 – 00:15:45 – płyta CD – k. 255)

Od 1 grudnia 2005 roku w ramach zawartej umowy wnioskodawczyni powierzono obowiązki dyrektora do spraw handlu i sprzedaży. Określona wskazaną umową płaca zasadnicza wnioskodawczyni wynosiła 5712 złotych. (umowa o pracę – k. 47-47 verte akt ZUS załączonych do akt sprawy)

Dotychczasowe obowiązki skarżącej wynikające z uprzednio zawartej umowy o pracę zostały rozszerzone o nowe, tj. dodano obowiązek zamawiania towaru, obsługi reklamacji, szkolenia nowych pracowników, wyprowadzania stanów magazynowych, wyszukiwania najlepszych ofert, przyjmowania zamówień od sklepów i nadzorowania uzupełniania towaru.

W związku z wprowadzeniem w 2007 roku nowego systemu komputerowego, S. O. była także odpowiedzialna za wprowadzanie pozostałych pracowników w jego obsługę.

(przesłuchanie wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):14:07 – 00:22:12 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 00:10:17 – 00:15:45 – płyta CD – k. 255)

Wnioskodawczyni uprawniona była także do zgłaszania problemów i błędów w działaniu programu komputerowego do helpdesku. (przesłuchanie wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):14:07 – 00:22:12 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 00:26:58 – 00:34:11 – płyta CD – k. 255)

Wystawiała także faktury i wprowadzała je do systemu, zastępowała nieobecnych pracowników. Współpracowała z następującymi firmami: (...), (...), (...), (...). (przesłuchanie wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):14:07 – 00:22:12 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 00:34:11 – 00:42:29 – płyta CD – k. 255, faktury – k. 692-707 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Przeszkolenie nowej osoby do obsługi klienta trwało w spółce 3 miesiące, bowiem wymagało nabycia bardzo specjalistycznej wiedzy. (zeznania świadka T. O. na rozprawie w dniu 25 maja 2021 roku e-protokół (...):00:52 – 01:09:32 – płyta CD – k. 255, przesłuchanie wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):14:07 – 00:22:12 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 00:26:58 – 00:34:11 – płyta CD – k. 25)

Zgodnie z umową o pracę zawartą w dniu 2 stycznia 2011 roku S. O. została zatrudniona przez płatnika na stanowisku dyrektora do spraw handlu i sprzedaży na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości 6910 złotych. (umowa o pracę – k. 46-46 verte akt ZUS załączonych do akt sprawy)

Jednocześnie wskazano, że skarżąca zobowiązana była wykonywać powierzoną jej pracę na wskazanym stanowisku w Ł., przy ul. (...) (kamienica). Skarżąca pracę tę wykonywała codziennie w godzinach od 8:00 do 16:00. (zeznania świadka T. O. na rozprawie w dniu 25 maja 2021 roku e-protokół (...):00:52 – 01:09:32 – płyta CD – k. 255, przesłuchanie wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):14:07 – 00:22:12 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 00:26:58 – 00:34:11 – płyta CD – k. 255)

W 2015 roku wnioskodawczyni była niezdolna do pracy z powodu zaburzeń depresyjnych. Zwolnienie lekarskie trwało do sierpnia 2015 roku, zaś w listopadzie 2015 roku zaszła w ciążę. Następnie kolejno przebywała na zwolnieniu chorobowym, urlopie macierzyńskim oraz zasiłku opiekuńczym. Wróciła do pracy na okres 4 dni, a od dnia 20 maja 2017 roku do dnia 4 czerwca 2018 roku (z dwumiesięczną przerwą od dnia 11 października 2017 roku do dnia 21 grudnia 2017 roku) była niezdolna do pracy z powodu choroby. Po powrocie do pracy odwołująca ponownie powzięła informację, iż jest w ciąży (czerwiec 2018 roku). Do dnia porodu była niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży. Drugie dziecko urodziła w dniu 2 stycznia 2019 roku i następnie przebywała na urlopie macierzyńskim do końca grudnia 2019 roku. Po tym urlopie odwołująca powróciła do pracy. (dokumentacja medyczna w kopercie – k. 70, k. 73-95, k. 98, k. 101- 116, k. 119, k. 125-127, k. 134, k. 136-159, k. 217-218, k. 222-223, k. 286-386, k. 389, k. 392-396, tabela wypłaconych świadczeń – k. 719 verte – 724 akt ZUS załączonych do akt sprawy, przesłuchanie wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):14:07 – 00:22:12 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 00:15:45 – 00:26:58 – płyta CD – k. 255, przesłuchanie działającej w imieniu płatnika B. P. na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):22:12 – 00:27:46 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 01:28:46 – 01:36:40 – płyta CD – k. 255,)

Od momentu wejścia spółki w stan likwidacji (lipiec 2016 roku) zakres obowiązków skarżącej uległ zmianie. Koniecznym stało się wówczas posegregowanie łożysk, opisanie ich i wycena. (zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):14:07 – 00:22:12 – płyta CD – k. 408 w związku z e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 00:26:58 – 00:34:11 – płyta CD – k. 255)

W 2019 roku doszło do sprzedaży przez spółkę kamienicy przy ul. (...), w związku z czym wnioskodawczyni od tego momentu świadczyła pracę w A., przy ul. (...) – w miejscu zamieszkania swej matki - likwidatora spółki będącej płatnikiem. (zeznania świadka T. O. na rozprawie w dniu 25 maja 2021 roku e-protokół (...):00:52 – 01:09:32 – płyta CD – k. 255, przesłuchanie wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):14:07 – 00:22:12 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 00:26:58 – 00:34:11 – płyta CD – k. 255,)

Mąż wnioskodawczyni - T. O. oraz znajomy - M. J. przewozili samochodem dokumenty spółki z ul. (...) w Ł. do A. Ł.. (zeznania świadka T. O. na rozprawie w dniu 25 maja 2021 roku e-protokół (...):00:52 – 01:13:25 – płyta CD – k. 255, zeznania świadka M. J. na rozprawie w dniu 25 maja 2021 roku e-protokół (...):13:25 – 01:22:27 – płyta CD – k. 255, przesłuchanie działającej w imieniu płatnika B. P. na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):22:12 – 00:27:46 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 01:28:46 – 01:36:40 – płyta CD – k. 255)

W styczniu 2020 roku S. O. ponownie stała się niezdolna do pracy, zwolnienie lekarskie trwało do marca 2020 roku. Kolejno odwołująca ponownie powróciła do pracy, by w kwietniu 2020 roku korzystać z zasiłku opiekuńczego w związku z pandemią C.-19, podczas której przedszkola były zamknięte. W czerwcu 2020 roku powróciła do pracy. (tabela wypłaconych świadczeń – k. 719 verte – 724 akt ZUS załączonych do akt sprawy, przesłuchanie wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):14:07 – 00:22:12 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 00:34:11 – 00:42:29 – płyta CD – k. 255)

Pracę skarżącej nadzorowała likwidator B. P., która także wydawała jej polecenia służbowe. (zeznania świadka T. O. na rozprawie w dniu 25 maja 2021 roku e-protokół (...):00:52 – 01:09:32 – płyta CD – k. 255, przesłuchanie wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):14:07 – 00:22:12 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 00:34:11 – 00:42:29 – płyta CD – k. 255, przesłuchanie działającej w imieniu płatnika B. P. na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):22:12 – 00:27:46 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 01:28:46 – 01:43:59 – płyta CD – k. 255)

W trakcie trwania zwolnienia lekarskiego czy przebywania na urlopach macierzyńskich wnioskodawczyni sporadycznie pomagała B. P., wysłała na jej prośbę wiadomość e- mail lub coś przepisała. (korespondencja e-mail k 21-22, karta przekazania odpadu k 23, przesłuchanie wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):14:07 – 00:22:12 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 00:42:29 – 00:54:26 – płyta CD – k. 255)

W czerwcu 2018 roku wnioskodawczyni wykonywała czynności zlecone jej w drodze telefonicznej przez B. P.. Spisywała towar z natury. Po wykonaniu pracy przekazała spis B. P.. Zajmowała się także wyceną spisanych łożysk. (korespondencja e-mail k 16, zeznania świadka T. O. na rozprawie w dniu 25 maja 2021 roku e-protokół (...):00:52 – 01:09:32 – płyta CD – k. 255, przesłuchanie wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):14:07 – 00:22:12 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 00:42:29 – 00:54:26 – płyta CD – k. 255, przesłuchanie działającej w imieniu płatnika B. P. na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):22:12 – 00:27:46 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 01:28:46 – 01:43:59 – płyta CD – k. 255)

Wynagrodzenie za czerwiec 2018 roku wypłacane zostało wnioskodawczyni w gotówce. (przesłuchanie wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):14:07 – 00:22:12 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 00:42:29 – 00:54:26 – płyta CD – k. 255, PIT -11 za 2018 r. – 35-37, informacja roczna (...) za 2018 r. – 38-41, karta wynagrodzeń za 2018 r. – k. 42, listy płac – k. 268, k. 271, k. 274, k. 277-278, potwierdzenia wypłaty – k. 269, k. 272, k. 276, transakcje gotówkowe – k. 270, k. 273, k. 275, dowody wypłaty – k. 279-280)

Na miejsce wnioskodawczyni w okresie jej zwolnień lekarskich, urlopów macierzyńskich oraz opiekuńczego nie został zatrudniony żaden inny pracownik. Jej czynności wykonywali wówczas inni wspólnicy spółki np. B. P. czy M. N.. (przesłuchanie wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):14:07 – 00:22:12 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 00:26:58 – 00:34:11 – płyta CD – k. 255, przesłuchanie działającej w imieniu płatnika B. P. na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):22:12 – 00:27:46 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 01:28:46 – 01:36:40 – płyta CD – k. 255)

Na dzień 18 czerwca 2019 roku (...) spółka z o.o. miała zaległości w opłacaniu należności z tytułu ubezpieczeń społecznych, podatków i innych danin, do których stosuje się przepisy ordynacji podatkowej, w tym zalegała z podatkiem od nieruchomości oraz toczyły się przeciwko niej postępowania egzekucyjne. (umowa – k. 15)

W 2020 roku skarżąca, na ustne polecenie B. P. zajmowała się porządkowaniem dokumentów w A., przy ul. (...). (zeznania świadka M. J. na rozprawie w dniu 25 maja 2021 roku e-protokół (...):13:25 – 01:22:27 – płyta CD – k. 255, przesłuchanie wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):14:07 – 00:22:12 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 00:34:11 – 00:42:29 – płyta CD – k. 255, , przesłuchanie działającej w imieniu płatnika B. P. na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):22:12 – 00:27:46 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 01:36:40 – 01:43:59 – płyta CD – k. 255)

Przekazywała także na polecenie pracodawcy dokumentację do ZUS. (korespondencja e-mail k 17-20)

W 2020 roku skarżąca zajmowała się także przekazaniem dokumentacji do księgowości. (korespondencja e-mail złożona na rozprawie w dniu 25 maja 2021 roku, zeznania świadka A. S. na rozprawie w dniu 25 maja 2021 roku e-protokół (...):02:45 – 02:10:43 – płyta CD – k. 255, przesłuchanie wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):14:07 – 00:22:12 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 00:54:26 – 00:57:23 – płyta CD – k. 255, przesłuchanie działającej w imieniu płatnika B. P. na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):22:12 – 00:27:46 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 01:54:47 – 02:00:23 – płyta CD – k. 255)

Z dniem 30 czerwca 2020 roku została rozwiązana umowa o pracę łącząca dotychczas skarżącą z płatnikiem składek z powodu likwidacji stanowiska, po wskazanym dniu skarżąca nie pracowała już na rzecz spółki. (przesłuchanie wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2021 roku e-protokół (...):14:07 – 00:22:12 – płyta CD – k. 408 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z dnia 25 maja 2021 roku 00:10:17 –00:26:58 – płyta CD – k. 255)

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Zgodnie z art. 6 ust 1 pkt.1 i art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021r., poz. 423 ze zm.), obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym - podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Definicja pracownika, na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych, została zawarta w przepisie art.8 ust.1 ww. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, iż za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Pojęcie stosunku pracy o jakim mowa w art.8 ust.1 ww. ustawy jest równoznaczne z pojęciem stosunku pracy definiowanym przez art.22 k.p. (wyrok SN z 13.07.2005 r., I UK 296/04, OSNP 2006/9-10/157).

Według art. 22 § 1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Według art. 22 § 1 ¹ k.p. zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)).

Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

Wskazać należy, że stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok SA w Lublinie z 17.01.2006 r. III AUa 433/2005, Wspólnota (...)).

Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok SN z 18.10.2005 r., II UK 43/05, OSNAPiUS 2006/15 – 16/251).

Umowa o pracę wywołuje zatem nie tylko skutki bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, kształtując stosunek ubezpieczenia społecznego, w tym wysokość składki, co w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Oznacza to, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także interesu publicznego.

Według art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek.

W myśl art.58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Zgodnie z § 2 art. 58 k.c., nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Zgodnie z treścią art. 83 k.c. w związku z art. 300 k.p. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba oświadczająca wolę nie chce, aby powstały skutki prawne, jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem. Inaczej mówiąc strony niejako udają, że dokonują jakiejś czynności prawnej np. zawierają umowę o pracę. Pozorność jest zatem wadą oświadczenia woli polegającą na świadomej, a przy tym ujawnionej wobec adresata i przez niego aprobowanej, niezgodności pomiędzy treścią złożonego oświadczenia woli, dostępną dla innych uczestników obrotu, a rzeczywistą wolą osoby składającej to oświadczenie. Pozorne oświadczenie woli ma miejsce wówczas gdy jest skierowane do adresata. Wada tego oświadczenia polega na niezgodności między aktem woli a jej przejawem na zewnątrz (art. 83 § 1 k.c.).

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, na co Sąd Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę, że nie jest skuteczna w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego tylko taka umowa o pracę, która nie wiąże się z faktycznym wykonywaniem tej umowy, a zgłoszenie do ubezpieczenia następuje tylko pod pozorem istnienia tytułu ubezpieczenia w postaci zatrudnienia. Chodzi tu zatem o "fikcyjne" zawarcie umowy, gdzie następuje zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego jako pracownika osoby, która w rzeczywistości pracy nie świadczyła (wyrok SN z 16.03.1999r. II UKN 512/98, OSNAPiUS 2000/ 9/ 36; wyrok SN z 28.02.2001r. II UKN 244/00, OSNAPiUS 2002/ 20/496; wyrok SN z 17.12.1996 r. II UKN 32/96, OSNAPiUS 1997/15/ 275; wyrok SN z 4.08. 2005 r. II UK 320/04, OSNAPiUS 2006/ 7-8/122; wyrok SN z 25.01.2005 r. II UK 141/04, OSNAPiUS 2005/ 15/ 712).

Tytułem do ubezpieczenia, z którym przepisy ubezpieczeń społecznych łączą podleganie ubezpieczeniu i prawo do świadczeń, jest zatrudnienie jako wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy. Istotne jest, czy strony miały realny zamiar zobowiązania się – przez pracownika do wykonywania pracy, a pracodawcy do przyjmowania tego świadczenia i dawania wynagrodzenia oraz to czy zamiar taki został w rzeczywistości zrealizowany.

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, że świadczenie przez ubezpieczoną pracy w ramach umowy o pracę w okresie od dnia 5 czerwca 2018 roku nie miało miejsca i stosunek pracy w tym okresie nie istniał, bowiem był utrzymywany celem umożliwienia skarżącej korzystania z ochrony ubezpieczeniowej w okresie długotrwałych zwolnień chorobowych przypadających w drugiej ciąży, podczas urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.

W świetle całego dostępnego materiału dowodowego uznać jednak należy, że umowa o pracę łącząca S. O. z (...) spółką z o.o. od dnia wskazanego w spornej decyzji (5 czerwca 2018 roku) nie przestała wiązać jej stron, w szczególności nie sposób w żaden sposób przyjąć, że od tej daty istnienie tej umowy było tylko pozorne.

Wyraźnego podkreślenia w niniejszej sprawie wymaga okoliczność, że stosunek pracy S. O. łączący ją z (...) spółką z o.o. został nawiązany długo przed sporną datą. Jak wynika bowiem z niespornych w tym zakresie ustaleń umowa o pracę skarżącej z płatnikiem zawarta została w dniu 31 grudnia 2003 roku, a zatem była wykonywana przez niemalże 14 lat do daty jej zakwestionowania, przy czym od 1 grudnia 2005 roku wnioskodawczyni była zatrudniona na stanowisku dyrektora ds. handlowych.

Fakt ten - w ocenie Sądu Okręgowego – nie pozwala na dowolne uznanie przez organ rentowy, że stosunek pracy skarżącej – ze względu tylko na korzystanie przez nią ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, do których jako wieloletni pracownik była w sposób oczywisty uprawniona, przestał istnieć w dacie powrotu ubezpieczonej do pracy (5 czerwca 2018 roku).

O dowolnym uznaniu przez ZUS, że omawiany stosunek pracy od tej daty przestał istnieć świadczy choćby fakt niezakwestionowania w okresie niezdolności do pracy S. O. (zarówno w okresie jej pierwszej ciąży jak i po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego) prawidłowości wykorzystywania przez nią zwolnień lekarskich w okresie do 4 czerwca 2018 roku.

Organ rentowy nie zakwestionował nadto żadnych dalszych okresów niezdolności do pracy wnioskodawczyni, w szczególności w okresie jej drugiej ciąży oraz po wykorzystaniu przypadającego po tej ciąży urlopu macierzyńskiego.

Niezależnie od tego wskazać należy, co wprost wynika z zebranych w sprawie dowodów, że w okresach powrotu do pracy (nawet krótkotrwałych) wnioskodawczyni wykonywała na rzecz spółki czynności powierzone jej przez likwidatora – B. P. –– m.in. spisywała z natury towar, wyceniała go, porządkowała dokumentację spółki, którą następnie dostarczała do księgowej zajmującej się rozliczeniem spółki, przekazywała dokumentację żądaną przez ZUS, a dotyczącą spółki oraz jej likwidatora.

Powyższego ustalenia Sąd dokonał w oparciu o niepodważone przez organ rentowy zeznania świadków, korespondujące z dokumentacją zgromadzoną w postępowaniu przed ZUS i przesłuchaniem stron w niniejszym postępowaniu.

Sąd dał wiarę powołanym dowodom, z których wprost wynika faktyczne świadczenie pracy przez wnioskodawczynię w ramach umowy o pracę zawartej z (...) Sp. z.o.o. (obecnie w likwidacji). Wersja zdarzeń przedstawiona przez skarżącą i likwidatora płatnika znajduje odzwierciedlenie w dokumentacji zebranej w sprawie i w zeznaniach świadków. Jednocześnie Sąd nie miał podstaw, by zeznaniom przesłuchanych w sprawie świadków odmówić wiarygodności. Zeznania te były spójne, niesprzeczne, złożone w sposób spontaniczny i korelowały z wyjaśnieniami skarżącej oraz płatnika.

Uwadze tutejszego sądu nie umknął fakt, iż wnioskodawczyni w toku zeznań bardzo szczegółowo odniosła się do kwestii obowiązków, których wypełnianie charakterystyczne było dla poszczególnych zajmowanych przez nią stanowisk pracy. Skarżąca dokonała w tym zakresie istotnych rozróżnień. W ocenie Sądu pewnego rodzaju bazę stanowiły czynności, które wykonywała na stanowisku przedstawiciela handlowego np. obsługa klientów czy przygotowywanie wysyłek, zaś w następnej kolejności zakres jej kompetencji stopniowo był rozszerzany o obowiązki przynależne do stanowiska dyrektora do spraw handlu i sprzedaży np. zamawianie towaru czy szkolenie nowych pracowników.

Sąd zauważył też, że zakres obowiązków odwołującej uległ zmianie z chwilą otwarcia likwidacji spółki w 2016 roku. Koniecznym stało się wówczas wykonywanie prac polegających na segregowaniu łożysk, opisaniu ich i wycenie. Tego rodzaju zadaniem, a ponadto wykonywaniem spisu z natury, wnioskodawczyni zajmowała się po powrocie do pracy w czerwcu 2018 roku,. Z kolei po powrocie do pracy w 2020 roku ubezpieczona zajmowała się porządkowaniem dokumentów, a także przekazywaniem dokumentacji księgowości i ZUS.

Fakt likwidacji spółki, powodujący niezaprzeczalnie zaprzestanie sprzedaży towarów – głównie łożysk i wymuszona tym konieczność zmiany zakresu obowiązków skarżącej na czynności mające na celu zakończenie działalności zatrudniającego ją pracodawcy – nie może w żaden sposób stanowić podstawy do twierdzenia, że omawiany stosunek pracy wówczas już nie istniał. Okoliczność ta była bowiem niezależna od wnioskodawczyni. S. O. wykonywała zaś nadal – co wynika z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie – inne niż dotychczas obowiązki, powierzone jej przez pracodawcę.

Powyższą tezę potwierdzają zgodne zeznania świadków: T. O., A. S., korespondujące ze złożoną dokumentacją (w tym mailową i księgową) oraz z przesłuchaniem wnioskodawczyni i działającej w imieniu płatnika składek B. P..

Jednocześnie z zeznań świadka M. J. wprost wynika, że w 2020 roku skarżąca segregowała i układała dokumentację spółki w nowej siedzibie w A.. Co więcej na poparcie przytaczanych przez siebie okoliczności skarżąca złożyła plik dokumentacji obejmującej faktury, które wystawiała w imieniu spółki.

W kontekście powyższego warto także wspomnieć, że początkowo wnioskodawczyni świadczyła pracę w kamienicy ul. (...) w Ł., zaś po jej sprzedaży (2019 rok) w A., przy ul. (...). W tym względzie warto zwrócić uwagę na spójne zeznania świadków: T. O. oraz M. J., którzy przyznali że wspólnie zajmowali się przewozem dokumentów spółki do wskazanego powyżej miejsca.

Z zeznań świadka T. O. oraz przesłuchania stron wprost wynika również, że pracę ubezpieczonej w imieniu pracodawcy nadzorowała B. P.. W tym zakresie, początkowo jako wiceprezes zarządu, a następnie likwidator, wydawała ubezpieczonej polecenia służbowe. Fakt wydawania przez tę osobę poleceń służbowych w okresach jej niezdolności do pracy w sposób oczywisty nie może działać na niekorzyść odwołującej i nie pozostaje w związku z przedmiotową sprawą.

W świetle dostępnych dokumentów i zeznań wnioskodawczyni nie ma przy tym, zdaniem Sądu, żadnych wątpliwości, że odwołująca posiada zarówno kierunkowe wykształcenie, jak i długoletnie doświadczenie zawodowe (nabyte w przedmiotowej spółce), które w konsekwencji pozwalało jej w sposób efektywny na wypełnianie różnorodnych zadań przynależnych jej stanowisku pracy.

Na uwzględnienie zasługiwały także twierdzenia ubezpieczonej i świadka T. O., którzy wskazywali, że specyfika działalności spółki niejako wymuszała ciągłe nabywanie nowych umiejętności. Szkolenie nowej osoby trwało 3 miesiące i wymagało zdobycia bardzo specjalistycznej wiedzy. To z kolei, co w sposób jasny i racjonalny wyjaśniła działająca w imieniu płatnika B. P., oprócz sytuacji finansowej spółki, prowadzącej ją do likwidacji, uzasadniało niezatrudnienie w okresie nieobecności wnioskodawczyni nowego pracownika na jej miejsce.

Analiza całego zebranego w sprawie materiału dowodowego doprowadziła Sąd Okręgowy do przekonania, że w istocie skarżąca, czego sama nie negowała w toku swoich zeznań, biorąc pod uwagę lata: 2015 – 2020 roku pozostawała w licznych okresach niezdolna do pracy (zwolnienia chorobowe), a także dwukrotnie przebywała na urlopach macierzyńskich. Nie ulega jednak wątpliwości, iż w okresach swojego powrotu do pracy faktycznie świadczyła na rzecz Spółki umówioną rodzajowo pracę.

Podkreślić także należy, że na uzasadnienie swojej wersji Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie przedstawił w toku procesu żadnych dowodów, które podważyłyby wartość dowodową opisanych dowodów, na których Sąd oparł się w niniejszym postępowaniu.

W szczególności przyznany przez wnioskodawczynię i likwidatora spółki fakt wypłaty wynagrodzenia w gotówce czy niewątpliwie trudna sytuacja finansowa pracodawcy nie przekreśla w żaden sposób ustalonego w sprawie faktu świadczenia przez S. O. pracy po dniu 4 czerwca 2018 roku, w okresach zdolności do jej wykonywania i niekorzystania z zagwarantowanych systemem ubezpieczeń społecznych świadczeń związanych z chorobą i macierzyństwem.

Wskazać w tym miejscu należy, że każda strona procesu jest zobligowana do wykazania twierdzeń, z których wywodzi skutki prawne (art. 232 k.p.c.). W postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych organ rentowy ma pozycję strony (art. 477 ¹⁰ § 1 k.p.c.), więc powinien przejawiać odpowiednią aktywność dowodową, w przeciwnym razie ponosi negatywne skutki prawne swej bierności, polegające zwłaszcza na zmianie wydanej decyzji. (vide wyrok SA w Katowicach z dnia 19.11.2013 r., III AUa 2476/12, opubl. LEX nr 1394193)

Zdaniem Sądu, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił,
iż zakwestionowana przez niego umowa o pracę miała charakter pozorny, czy była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie tylko potwierdził fakt wykonywania przez ubezpieczoną pracy na rzecz płatnika, ale wykluczył pozorny charakter zatrudnienia.

Uznać zatem należy, że w zakwestionowanym przez ZUS okresie skarżąca świadczyła pracę na rzecz spółki będącej jej pracodawcą, wykonując za wynagrodzeniem czynności powierzone jej i kontrolowane przez działającą w imieniu płatnika B. P..

Uwzględniając poglądy Sądu Najwyższego wyrażone w przytoczonych orzeczeniach, należy uznać, że w sytuacji gdy wolą stron zawierających umowę o pracę było nawiązanie stosunku pracy i doszło do faktycznego świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama nawet świadomość jednej ze stron umowy, czy obu jej stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego (np. choroby, ciąży), nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że S. O. podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik (...) spółki z o.o. w likwidacji w Ł. od dnia 5 czerwca 2018 roku do daty rozwiązania umowy – 30 czerwca 2020 roku.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł w oparciu o przepis art.98§ 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800).