Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 listopada 2020 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Renata Gąsior

Protokolant sekr. sąd. Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 listopada 2020 r. w Warszawie

sprawy J. A.

z udziałem E. A. i D. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W.

o rentę rodzinną

na skutek odwołania J. A.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. z dnia 6 października 2016 r., znak: (...)

1. zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. z dnia 6 października 2016 r., znak: (...) w ten sposób, że przyznaje odwołującemu J. A. prawo do renty rodzinnej po zmarłym L. A. do dnia 31 sierpnia 2017 r.

2. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. na rzecz odwołującego J. A. kwotę 30,00 zł (trzydzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu,

3. wniosek odwołującego z dnia 2 marca 2017 r. o wypłatę odsetek przekazuje do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W..

SSO Renata Gąsior

UZASADNIENIE

W dniu 6 października 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. wydał decyzję, znak: (...), którą w pkt I przeliczył rentę rodzinną od dnia 1 września 2016 r., zaś w pkt II uznał, że uprawnionym do renty rodzinnej jest J. A. do dnia 31 marca 2017 r. ( k. 47 a. r.).

J. A. w dniu 16 listopada 2016 r. wniósł odwołanie za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. do Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie od decyzji ww. organu rentowego z dnia 6 października 2016 r., znak: (...). Odwołujący zaskarżył pkt II decyzji w zakresie okresu przyznania renty rodzinnej, wnosząc o ustalenie przedmiotowego świadczenia do końca obecnego – ostatniego – roku studiów. Wnioskodawca wskazał, że zgodnie z przedłożonym do organu rentowego zaświadczeniem wystawionym przez Uniwersytet w L., dzień 31 sierpnia 2017 r. jest datą końca programu studiów, które kończą się uzyskaniem tytułu zawodowego magistra ( k. 2-4 a. s.).

W piśmie procesowym J. A. reprezentowany przez matkę E. A. rozszerzył swoje roszczenie poprzez wniosek o wypłatę świadczenia wraz z odsetkami ustawowymi za okres od końca miesiąca, do którego zostało przyznane w decyzji organu rentowego, a dniem wypłaty zaległego świadczenia ( k. 14-16 a. s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie z dnia 21 listopada 2016 r. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Organ rentowy wskazał, że przyznał odwołującemu prawo do części renty rodzinnej do dnia 31 marca 2017 r., a więc do osiągnięcia 25-tego roku życia. Zdaniem Oddziału warunkiem kontynuowania wypłaty renty rodzinnej jest przedłożenie przez wnioskodawcę odpowiedniego zaświadczenia wystawionego przez władze uczelni potwierdzającego fakt zdania wszystkich egzaminów przewidzianych w ramach przedostatniego roku studiów oraz uzyskania wpisu na ostatni rok studiów ( k. 6 a. s.).

Wyrokiem z dnia 7 czerwca 2017r. Sąd Okręgowy Warszawa- Praga w Warszawie oddalił odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. z dnia 6 października 2016r., nr (...).

Na skutek apelacji J. A. Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 20 września 2019r. uchylił zaskarżony wyrok znosząc postępowanie przed sądem pierwszej instancji i przekazując sprawę Sądowi Okręgowemu Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpoznania, oraz pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego. Uchylając zaskarżone rozstrzygnięcie Sąd Apelacyjny wskazał, że Sąd Okręgowy, rozpoznając sprawę, pominął istotne okoliczności wynikające z dokumentów akt rentowych, a mianowicie, że odwołujący się J. A. nie jest jedynym uprawnionym do renty rodzinnej po zmarłym ojcu L. A.. Skoro zainteresowany D. A. nie został zawiadomiony o przysługującym mu uprawnieniu (art.477 ¹¹ § 2 zd.2 k.p.c.), to należało uznać, że jako strona został pozbawiony możności obrony swych praw, a zatem Sąd I instancji działał w warunkach nieważności postępowania w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c., którą to Sąd Apelacyjny jest zobowiązany uwzględnić z urzędu (art. 378 k.p.c.). Z powyższych względów, Sąd Apelacyjny zgodnie z art. 386 § 2 k.p.c. był zobligowany uchylić zaskarżony wyrok, znieść postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazać sprawę sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Ponadto Sąd Apelacyjny wskazał, że Sąd Okręgowy ponownie rozpoznając sprawę, powinien wnikliwie, ze szczególną uwagą ocenić zasadność roszczenia odwołującego się, odnosząc się do jego merytorycznej argumentacji podnoszonej w procesie oraz w apelacji. Sąd I instancji powinien również dokonać konkretnych ustaleń faktycznych (przeprowadzić ewentualnie dodatkowo stosowne dowody) w celu ustalenia istotnych dla rozstrzygnięcia faktów, a mianowicie: czy uczelnia w L. jest szkołą wyższą w rozumieniu art. 68 ust.2 u.e.r.f.u.s., okresu trwania spornych studiów zgodnie z obowiązującym na uczelni regulaminem i rzeczywistego ich odbycia przez odwołującego się i daty ich ukończenia.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie zawiadomił o toczącym się postępowaniu D. A., który wraz z E. A. przyłączyli się do stanowiska odwołującego (pismo z dnia 21 stycznia 2020 r. k. 118 i 119 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. A. w dniu 28 grudnia 2015 r. złożył wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. o rentę rodzinną ( k. 1 a. r.).

Zgodnie z odpisem skróconym aktu małżeństwa z dnia 6 kwietnia 2009 r., odwołujący był synem zmarłego L. A., który pozostawał w związku małżeństwem z jego matką E. ( k. 19 a. r.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. po rozpoznaniu wniosku przyznał odwołującemu prawo do renty rodzinnej począwszy od dnia 1 grudnia 2015 r. do dnia 30 grudnia 2016 r. na mocy decyzji z dnia 14 stycznia 2016 r., znak: (...). Jednocześnie w decyzji wskazano, iż renta rodzinna dla trzech osób uprawnionych wynosi łącznie 3.301,32 zł po 1.100,44 zł dla każdej osoby uprawnionej. Zgodnie z decyzjami z tego samego dnia Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał rentę rodzinną również D. A. od 1 grudnia 2015r. do dnia 30 kwietnia 2017r. oraz E. A. od 1 grudnia 2015r. na stałe (decyzje z dnia 14 stycznia 2016 r. k. 25 a. r., k. 29 a.r. i k. 33 a.r.).

Zgodnie z zaświadczeniem z dnia 6 września 2016 r. wystawionym przez holenderski Uniwersytet w L., odwołujący został zarejestrowany w ramach studiów magisterskich prawniczych dziennych od dnia 1 września 2016 r. do dnia 31 sierpnia 2017 r. ( k. 45 a. r.).

W oparciu o ww. dokument, Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział
w W. wydał zaskarżoną decyzję z dnia 6 października 2016 r., znak: (...) przeliczającą rentę rodzinną. Organ rentowy wskazał, że odwołujący jest osobą uprawnioną do pobierania przedmiotowego świadczenia do dnia 31 marca 2017 r. ( k. 47 a. r.).

J. A. ukończył pięcioletnie studia jednolite magisterskie w Polsce w lipcu 2016 r. uzyskując tytuł magistra. Odwołujący pojechał do Holandii, gdzie odbywał jednoroczne studia magisterskie. W celu podjęcia studiów w Holandii należało legitymować się tytułem co najmniej licencjata. Zgodnie z zaświadczeniem z dnia 5 grudnia 2016 r. wystawionym przez holenderski Uniwersytet w L., odwołujący został zarejestrowany w ramach studiów magisterskich prawniczych dziennych w okresie od dnia 1 września 2016 r. do dnia 31 sierpnia 2017 r. Zgodnie z ewidencją Wydziału Prawa, wnioskodawca rozpoczął studia prawnicze we wrześniu 2016 r. ( k. 23-24 a. s.).

J. A. ukończył studia – specjalizacja Prawo europejskie na Uniwersytecie w L., która jest uczelnią wyższą w rozumieniu art. 68 ust.2 u.e.r.f.u.s. i uzyskał tytuł magistra prawa Uniwersytetu w L., co zostało potwierdzone w dniu 31 października 2018r. przez Radę Egzaminacyjną Uniwersytet w L. (suplement do dyplomu k. 128-130 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumentację z akt rentowych ubezpieczonego oraz dokumentów złożonych w toku procesu. Autentyczność zgromadzonych dokumentów i ich zgodność z rzeczywistym stanem rzeczy nie budziła zastrzeżeń, w związku z tym Sąd uznał dokumenty za pełnowartościowy materiał cechujący się wysokim walorem dowodowym. Sąd zważył, ze strony postępowania nie zgłaszały jakichkolwiek zastrzeżeń czy też uwag do materiału dowodowego, co pozwoliło na uznanie go za bezsporny.

Zdaniem Sądu zgromadzony materiał dowodowy był wystarczający do wydania orzeczenia.

Sąd zważył co następuje:

Odwołanie J. A. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. 6 października 2016 r., znak: (...) jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.

Po myśli art. 68 ust. 1 z dnia 17 grudnia 1998 r. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2016.887 j.t. ze zm.) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

1) do ukończenia 16 lat;

2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Zgodnie z ust. 2 art. 68 Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Generalnie prawo do renty rodzinnej przysługuj zatem tym dzieciom zmarłego żywiciela, które ze względu na wiek lub pobieranie nauki nie mają możliwości wykonywania pracy zarobkowej lub innej działalności stanowiącej tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym. W konsekwencji tego, także prawo do renty rodzinnej bez względu na wiek przysługuje takiemu dziecku całkowicie niezdolnemu do pracy, jak również niezdolnemu do samodzielnej egzystencji, które nie miało możliwości uzyskania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, a więc takiemu, które stało się niezdolne do pracy w czasie, gdy nie mogło podlegać ubezpieczeniu społecznemu z powodu wieku lub uczęszczania do szkoły. Intencją ustawodawcy było powiązanie wymienionej w art. 68 ust. 1 ustawy granicy wieku zachowania uprawnień do renty rodzinnej (16 lat) z najniższym wiekiem, od jakiego w świetle art. 190 § 2 k.p. wolno młodzieży podejmować zatrudnienie w charakterze pracownika młodocianego. Celem tego unormowania jest więc zapewnienie środków finansowych młodej osobie do dnia, gdy może ona już samodzielnie się utrzymać, jeśli nie zamierza uzyskać wyższych kwalifikacji zawodowych w drodze nauki w szkole. W sytuacji kontynuowania nauki po ukończeniu 16 roku życia, osobie takiej przysługuje prawo do dalszej wypłaty renty rodzinnej aż do ukończenia nauki, nie dłużej niż do osiągnięcia 25 lat życia.

Z dniem ukończenia granicy wiekowej 25 lat, prawo do renty rodzinnej ustaje bez względu na okres, jaki pozostał do zakończenia nauki w szkole, jeżeli jest ona odbywana w szkole niebędącej szkołą wyższą. Jedyny wyjątek w tym zakresie ustanowiony został w art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W myśl tego przepisu, jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów. Hipotezą omawianej normy prawnej objęte są jednak tylko osoby odbywające studia w szkole wyższej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 2011 r., II UK 303/10, OSNP 2012 nr 7-8, poz. 98), w tym studia na zagranicznych uczelniach. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 grudnia 2010 r. wskazał wprost, iż „studia zagraniczne, które kończą się uzyskaniem tytułu zawodowego, są studiami wyższymi w rozumieniu art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w związku z art. 2 ust.1 pkt 5 Prawa o szkolnictwie wyższym, niezależnie od tego, że warunkiem ich rozpoczęcia jest wcześniejsze ukończenie studiów wyższych w Polsce. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2010 r., III UK 50/10, OSNP 2012 nr 3-4, poz. 49). Natomiast Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 lipca 2006 r. podnosił, iż „z omawianego przepisu w żadnym razie nie wynika jakakolwiek zależność pomiędzy prawem do renty rodzinnej a ukończeniem już jednego (innego) kierunku studiów w szkole wyższej. Z omawianego przypisu wynika natomiast jednoznacznie, że jedynym warunkiem przedłużenia prawa do renty rodzinnej jest kontynuowanie nauki na ostatnim roku studiów w szkole wyższej ponad wynikające z art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy ograniczenie wiekowe, a zatem niezależnie od wcześniejszego ukończenia studiów na innym kierunku i uzyskania tytułu magistra. Brak jest również podstaw do przyjęcia, że studia w szkole wyższej na innym kierunku, po wcześniejszym ukończeniu studiów magisterskich, nie są studiami w szkole wyższej w rozumieniu art. 68 ust. 2 ustawy. W myśl art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze zm.) w uczelni mogą być prowadzone jednolite studia magisterskie, studia wyższe zawodowe i uzupełniające studia magisterskie. Uczelnia może również prowadzić studia podyplomowe, studia doktoranckie oraz studia i kursy specjalne. Stosownie do art. 2 ust. 1 pkt 5 obowiązującej od dnia 1 września 2005 r. ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 164, poz. 1365) studia wyższe to studia prowadzone przez uczelnię posiadającą uprawnienia do ich prowadzenia, kończące się uzyskaniem odpowiedniego tytułu zawodowego, określonego w pkt 6 jako tytuł licencjata, inżyniera, magistra lub tytuł równorzędny (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2006 r., III UK 49/06, OSNP 2007/13-14/205).

W ocenie Sądu nie budzi wątpliwości, że studia odbyte przez odwołującego na Uniwersytecie w L. są studiami w szkole wyższej w rozumieniu ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r., obowiązującej na dzień wydania spornej decyzji. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 5 tejże ustawy użyte w ustawie określenie studia wyższe oznacza - studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie, prowadzone przez uczelnię uprawnioną do ich prowadzenia.

Ustawa nie zawiera także definicji zwrotu „będąc na ostatnim roku studiów” nie odsyła w tym zakresie również do przepisów innych aktów prawnych. Odpowiedzi na pytanie o istotę powyższego sformułowania nie daje też ani dawna ustawa z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 65, poz. 385 ze zm.) ani obecnie obowiązująca ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 572 ze zm.). Art. 144 ust. 1 pierwszej z wymienionych ustaw oraz art. 161 ust. 1 drugiej zawierają jednak upoważnienie dla senatu uczelni do uchwalania regulaminu studiów, którego przedmiotem, stosownie do art. 160 ust. 1 Prawa o szkolnictwie wyższym, powinna być organizacja i tok studiów, a w ich ramach - określenie liczby lat i semestrów studiów oraz dat ich rozpoczęcia i zakończenia. W judykaturze przyjmuje się zatem, że określenie ostatniego roku studiów następuje na podstawie regulaminu uczelni, a studentem ostatniego roku studiów jest osoba legitymując się stosownym wpisem na ten rok (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2003 r., II UK 138/03, OSNP 2004 Nr 15, poz. 271; z dnia 19 kwietnia 2006 r., II UK 134/05, LEX nr 1001297; z dnia 20 kwietnia 2006 r., I UK 265/05, Prawo Pracy 2006 nr 7-8, s. 53 i z dnia 8 sierpnia 2007 r., II UK 1/07, OSNP 2008 nr 19 - 20, poz. 295 z glosą krytyczną A. Wypych - Żywickiej OSP 2009 Nr 3, poz. 27). Zauważa się, że wprawdzie regulamin studiów nie ma charakteru normatywnego i nie należy do konstytucyjnie określonych źródeł prawa (art. 87 Konstytucji RP), to jednak musi być uznany za akt prawny konkretyzujący i uściślający znaczenie sformułowania „ostatni rok studiów w szkole wyższej”, zamieszczonego w art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W związku z tym ustalenie, kiedy dziecko pobierające rentę rodzinną było na ostatnim roku studiów w rozumieniu tego przepisu, następuje na podstawie wpisu na ostatni rok studiów, dokonanego w oparciu o regulamin obowiązujący uczelnię. W regulaminie określa się również indywidualny tok studiów, w którym daty rozpoczęcia i ukończenia poszczególnych semestrów i lat studiów nie muszą zbiegać się z datami obowiązującymi ogół studentów. W każdym wypadku regulamin uczelni decyduje o tym, na którym roku studiów kształci się student. W spornym okresie czasu J. A. był zarejestrowany na dziennych studiach magisterskich na Uniwersytecie w L.. Data rozpoczęcia studiów została określona jako 1 września 2016 r., zaś zakończenia jako 31 sierpnia 2017 r. Z suplementu do dyplomu poświadczonego przez Radę Egzaminacyjną w dniu 31 października 2018 r. wynika, że uzyskał tytuł magistra prawa.

Skoro zatem z poczynionych w sprawie ustaleń wynika, że skarżący ukończył 25 rok życia kontynuując naukę na ostatnim roku studiów magisterskich w szkole wyższej, należy zatem uznać, że spełnił warunki do renty rodzinnej określone w art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych niezależnie od tego, że nauka ta była kontynuowana po wcześniejszym ukończeniu studiów magisterskich w szkole wyższej na innym kierunku (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2006 r., II UK 174/05, OSNP 2007, nr 7-8, poz. 107).

Z tych też względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴§2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i przyznał J. A. prawo do renty rodzinnej do zakończenia roku akademickiego, tj. do dnia 31 sierpnia 2017 roku.

W zakresie roszczenia o wypłatę odsetek, wskazać należy, że jest to nowe roszczenie, nie objęte zaskarżoną decyzją, dlatego też Sąd na podstawie art. 477 ¹⁰§2 k.p.c. przekazał to żądanie celem rozpoznania organowi rentowemu.

SSO Renata Gąsior