Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 10.02.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z 31.12.2020 r. przyznał M. S. prawo do emerytury na podstawie art. 24 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 53 ze zm.) od 1.12.2020 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne (17.958,34 zł) oraz kapitału początkowego (805.179,17 zł) z uwzględnieniem waloryzacji składki i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Podstawę obliczenia emerytury pomniejszono o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych wcześniejszych emerytur (326.966,68 zł). Tak ustaloną podstawę podzielono przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę (164,00 miesięcy). Emerytura wyliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej wyniosła = 3.025,43 zł brutto [(17.958,34 zł + 805.179,17 zł) - 326.966,68 zł] : 164,00 = 3.025,43 zł. (decyzja k. 99-103 plik III akt ZUS)

Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 17.03.2021 r. wniosła ubezpieczona domagając się zmiany zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie jej prawa do emerytury bez pomniejszania jej wysokości o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur, przyznanych przed osiągnięciem przez odwołującą powszechnego wieku emerytalnego z uwzględnieniem wszystkich zmian wysokości świadczenia, jakie miały miejsce od dnia jej przyznania, w tym zmiany wynikającej z waloryzacji, jakimi emerytura była objęta oraz zmiany wynikającej z załatwienia zgłoszonych wniosków, powołując się na art. 194i ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Podniosła, że ww. przepis winien mieć do niej jako osoby urodzonej w (...) r. zastosowanie per analogiam. ( odwołanie k. 4-11)

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując zajęte stanowisko. Dodatkowo podniósł, że brak jest możliwości w stosunku do wnioskodawczyni jako osoby urodzonej w (...) r. (a nie w 1953 r.) zastosowania art. 194i ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. ( odpowiedź na odwołanie k. 13-13v)

W piśmie procesowym z 1.06.2021 r. wnioskodawczyni podtrzymała dotychczasowe stanowisko w sprawie. (pismo k. 23-25).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

M. S. urodziła się (...) (okoliczność bezsporna)

Ubezpieczona była uprawniona do emerytury w wieku obniżonym (art. 46 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) na mocy decyzji ZUS z 17.11.2005 r. (okoliczność bezsporna, decyzja k. 36-36 akt ZUS plik II)

W dniu 7.11.2013 r. wnioskodawczyni wystąpiła z wnioskiem o emeryturę z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego 60 lat. ( wniosek k. 1-8 akt ZUS plik III/.

Decyzją z 3.12.2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpoznaniu wniosku z 7.11.2013 r., przyznał ubezpieczonej emeryturę od 1.11.2013 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek, której wysokość obliczono z zastosowaniem art. 25 ust 1b ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm.), czyli podstawę emerytury pomniejszono o sumę kwot pobranych emerytur.

Wypłata emerytury została zawieszona, gdyż korzystniejszym świadczeniem była dotychczasowa emerytura. (decyzja k. 37-39 akt ZUS plik III)

Decyzją z 16.01.2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., umorzył postępowanie w sprawie wniosku o przyznanie prawa do emerytury z 7.11.2013 r. na podstawy art. 116 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wobec cofnięcia przez wnioskodawczynię wniosku o przyznanie emerytury. (decyzja k. 59 akt ZUS plik III)

Wyrokiem z 6.03.2019 r. w sprawie P 20/16 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1270 oraz z 2019 r. poz. 39 ) w brzmieniu obowiązującym do 30.09.2017 r. w zakresie w jakim dotyczy urodzonych w (...) r. kobiet, które przed 1.01.2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. (okoliczność notoryjna)

Wyrok ten został ogłoszony w dniu 21.03.2019 r. (okoliczność bezsporna)

W dniu 31.12.2020 r. wnioskodawczyni wystąpiła z wnioskiem o emeryturę z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego 60 lat, powołując się na art. 194i ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Wniosła o wydanie nowej decyzji, w której emerytura zostanie obliczona bez zastosowania w art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z FUS, tj. bez pomniejszania o kwotę pobranych wcześniej emerytur. ( wniosek k. 87 akt ZUS plik III/.

Zaskarżoną decyzją z 10.02.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z 31.12.2020 r. przyznał M. S. prawo do emerytury na podstawie art. 24 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 53 ze zm.) od 1.12.2020 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Zakład wskazał, że podstawa obliczenia emerytury podlega pomniejszeniu o kwoty pobranych wcześniej emerytur, i że wysokość emerytury została obliczona od podstawy obliczenia pomniejszonej o kwoty pobranych wcześniej emerytur. (decyzja k. 99-103 plik III akt ZUS)

Ustalenia faktyczne Sąd poczynił na podstawie całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w procesie, w szczególności w oparciu o dokumenty zawarte w aktach sprawy, w tym o dokumenty z akt emerytalnych wnioskodawczyni. Podnieść należy, że stan faktyczny był co do zasady bezsporny między stronami.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

W n/n sprawie wyrok został wydany, na podstawie art. 148 ¹§1 k.p.c., na posiedzeniu niejawnym. Sąd Okręgowy uznał bowiem, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, albowiem materiał dowodowy pozwala na ustalenie wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia sporu okoliczności, a stanowiska stron zostały jasno sformułowane. W rozpoznawanej sprawie strony nie wnosiły o rozpoznanie sprawy na rozprawie w pierwszym piśmie procesowym, a złożone dotychczas pisma procesowe przez każdą ze stron dawały podstawę do przyjęcia, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Zdaniem Sądu w przypadku, gdyby głosy stron miałyby się ograniczyć tylko do powtórzenia argumentacji zawartej w złożonych do akt sprawy pismach procesowych, to wyznaczanie rozprawy tylko w tym celu nie byłoby uzasadnione (tak wyrok SA w Gdańsku z 26.06.2018, III AUa 1815/17, Lex nr 2609414). Sprawa nie miała zresztą charakteru wielowątkowego, ani wymagającego wyjaśnienia twierdzeń stron, czy odniesienia się do złożonych wniosków dowodowych. Sąd Okręgowy uznał, że w tym stanie rzeczy n/n sprawa w świetle jednoznacznych stanowisk stron i zebranych dokumentów nie budziła żadnych wątpliwości (por. wyrok SA w Warszawie z 26.04.2018 r., VI ACa 1694/17, Lex 2545189).

Wstępnie wskazać należy, że kwestie, które w uzasadnieniu odwołania podnosi odwołująca, tj. równego traktowania kobiet urodzonych w (...) r. w świetle zasad przeliczenia ich emerytur w wieku powszechnym była już przedmiotem rozpoznania Trybunału Konstytucyjnego w sprawie P 20/16 zakończonej wyrokiem z 6.03.2019 r. Wnioskodawczyni zresztą ma niewątpliwie taką świadomość, skoro sama domagając się przyznania jej prawa do emerytury powszechnej, bez dokonywania pomniejszeń o kwoty pobranych wcześniej emerytur na to właśnie orzeczenie TK powoływała się.

Przechodząc do oceny merytorycznej zasadności odwołania Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie z art. 194i ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 291) do ustalenia podstawy obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ubezpieczonego urodzonego w (...) r., nie stosuje się przepisu art. 25 ust. 1 b, jeżeli wniosek o przyznanie tej emerytury zgłosi w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy z 19.06.2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. poz. 1222), pod warunkiem , że prawo do emerytury przed osiągnięciem wieku emerytalnego ma ustalone na podstawie wniosku złożonego przed dniem 1.01.2013 r.

Z kolei stosownie do treści art. 194j ust. 1 ustawy emerytalnej kwotę emerytury przyznanej na podstawie art. 24 ubezpieczonemu urodzonemu w (...) r., który wcześniej pobierał emeryturę wymienioną w art. 25 ust. 1b na podstawie wniosku złożonego przed dniem 1 stycznia 2013 r., ustala się ponownie od podstawy ustalonej z zastosowaniem art. 194i. Przeliczeniu podlega podstawa obliczenia emerytury przyjęta w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury (art. 194j ust. 2 ustawy emerytalnej). Do ustalenia nowej kwoty emerytury przyjmuje się średnie dalsze trwanie życia przyjęte w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury, a następnie uwzględnia się kolejne zmiany wysokości świadczenia (art. 194j ust. 3 ustawy emerytalnej). Emerytura w ponownie ustalonej wysokości przysługuje od dnia, od którego podjęto wypłatę emerytury przyznanej na podstawie art. 24, a w przypadku gdy prawo do tej emerytury było zawieszone - od dnia, od którego mogłaby być podjęta jej wypłata (art. 194j ust. 4 ustawy emerytalnej). Jeżeli ponownie ustalona wysokość emerytury przyznanej na podstawie art. 24 jest wyższa od wypłacanej dotychczas, emerytowi wypłaca się wyrównanie. Kwotę wyrównania stanowi różnica między sumą kwot emerytur, jakie przysługiwałyby w okresie od dnia, o którym mowa w ust. 4, do dnia wydania decyzji, o której mowa w ust. 1, z uwzględnieniem ich waloryzacji, a sumą kwot wypłaconych w tym okresie (art. 194j ust. 5 ustawy emerytalnej).

Z uzasadnienia odwołania wynika, że skarżąca stoi na stanowisku, że z uwagi na przyznanie jej prawa do emerytury powszechnej zaskarżoną decyzją z 10.02.2021 r. w oparciu o niekonstytucyjny wobec niej, jako kobiety z rocznika 1950, przepis art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej i pobieranie dotychczas wyłącznie emerytury wcześniejszej, należy uznać, że przyznanie jej prawa do emerytury powszechnej mocą zaskarżonej decyzji powinno skutkować obliczeniem wysokości jej emerytury powszechnej na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej ale bez zastosowania art. 25 ust. 1 b ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2021 r. poz. 291).

Stanowisko to nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z powołanym przepisem art. 25 ust. 1b, który wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2013 r., jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2017 r. poz. 1189), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Należy podkreślić, że przepis art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej nie został usunięty z porządku prawnego wobec wszystkich ubezpieczonych, a jedynie wobec osób z rocznika 1953. Jedynie dla ubezpieczonych z rocznika 1953, art. 194i ustawy emerytalnej, wprowadził wyjątek, w stosunku dla pozostałych ubezpieczonych, w postaci korzystniejszej regulacji, polegającej na wyeliminowaniu przy ustalaniu wysokości emerytury art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej. Do pozostałych ubezpieczonych ma on nadal zastosowanie.

Brak tym samym podstaw do przyjęcia, że wnioskodawczyni została nierówno potraktowana w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego.

W realiach n/n sprawy na mocy zaskarżonej decyzji z 10.02.2021 r. na podstawie art. 24 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 53 ze zm.) na wniosek ubezpieczonej z 31.12.2020 r. przyznano ubezpieczonej emeryturę od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek, tj. od 1.12.2020 r., dokonując jej pomniejszenia o kwoty pobranych wcześniej emerytur. Wysokość emerytury nabytej wraz z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego w zaskarżonej decyzji z 10.02.2021 r. określono zatem zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 26 w/w ustawy emerytalnej, z zastosowaniem art. 25 ust 1 b tej ustawy, czyli podstawę emerytury pomniejszono o sumę kwot pobranych emerytur.

Stosownie bowiem do treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 6.03.2019 r. w sprawie P 20/16: art. 25 ust. 1 b ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1270 oraz z 2019 poz. 39 ) w brzmieniu obowiązującym do 30.09.2017 r. w zakresie w jakim dotyczy urodzonych w (...) r. kobiet, które przed 1.01.2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (OTK-A 2019/11).

W dniu 10.07.2020 r. weszła w życie ustawa z 19.06.2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. poz. 1222; dalej także jako ustawa zmieniająca). Ustawa ta dostosowała przepisy do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 6.03.2019 r., P 20/16, wprowadzając możliwość obliczenia wysokości emerytury powszechnej bez pomniejszania podstawy jej obliczenia.

Ustawa zmieniająca w art. 1 dodała do ustawy emerytalnej art. 194i, na mocy którego osoby urodzone w (...) r., pobierające wcześniejszą emeryturę przyznaną przed 2013 r., mogą obecnie przejść na emeryturę powszechną bez pomniejszania podstawy jej obliczenia o kwoty wypłaconej dotychczas wcześniejszej emerytury. Natomiast osobom, które przeszły już z wcześniejszej emerytury na emeryturę powszechną świadczenie to zostanie przeliczone o czym z kolei stanowi przepis art. 194j ustawy emerytalnej.

Sytuacja prawna ubezpieczonej z rocznika 1953, która przeszła na emeryturę w 2013 r., czy też ubezpieczonej z rocznika 1953, która wniosek o emeryturę złożyła zgodnie z art. 194 i ustawy emerytalnej w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy z 19.06.2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. poz. 1222), jest odmienna od sytuacji ubezpieczonych z rocznika 1949-1952, co ma miejsce w przypadku wnioskodawczyni (rocznik 1950).

Cytowany wyżej wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6.03.2019 r. w sprawie P 20/16 dotyczy jedynie urodzonych w (...) r. kobiet, które do obliczenia emerytury miały zastosowany art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 marca 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 z póź. zm.) zwanej ustawą emerytalną. Zgodnie z tym przepisem, podstawa obliczenia emerytury przyznanej w związku z ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego, została pomniejszona o kwoty pobranych emerytur wcześniejszych, przyznanych na podstawie art. 46 w związku z art. 29 ustawy emerytalnej. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie dotyczy kobiet urodzonych w (...).

Zdaniem Trybunału, wprowadzenie do ustawy o FUS mechanizmu potrącania kwot pobranych świadczeń z tytułu wcześniejszej emerytury przy obliczaniu podstawy emerytury powszechnej dla kobiet urodzonych w (...) r. nastąpiło z naruszeniem wynikającej z art. 2 Konstytucji zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Ubezpieczone, które zdecydowały się przejść na wcześniejszą emeryturę, nie miały - w momencie podejmowania tej decyzji na podstawie obowiązującego wówczas stanu prawnego - świadomości co do skutków prawnych, jakie może ona wywoływać w sferze ich przyszłych uprawnień z tytułu emerytury powszechnej. Nie mogły przewidzieć, że przejście na emeryturę jeszcze przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, będzie wiązało się z pomniejszeniem zgromadzonego kapitału o pobrane świadczenia. Nie spodziewały się, że fakt wypłacania świadczeń emerytalnych wpłynie na sposób ustalania wysokości świadczenia w ramach emerytury powszechnej. Dodatkowo należy zaznaczyć, że kobiety te przez cztery lata mogły realizować swoje uprawnienia w oparciu o obowiązujący przed 2013 r. stan prawny. Natomiast zasady ustalania wysokości świadczeń emerytalnych, wypłacanych kobietom urodzonym w latach 1949­ - 1952, które przeszły na tych samych warunkach na emeryturę wcześniejszą, pozostały niezmienione. Na tle nowych uregulowań wprowadzenie przez ustawodawcę możliwości skorzystania przez kobiety z rocznika 1949-1953 przejścia na emeryturę na zasadach obowiązujących przed reformą było niewątpliwie rozwiązaniem korzystniejszym. Miały możliwość alternatywnego - w stosunku do powszechnego wieku emerytalnego - przechodzenia na emeryturę z uwagi na posiadanie odpowiednio długiego stażu pracy. Unormowania te zakładały - również od samego początku - powiązanie sposobu ustalania wysokości świadczenia emerytalnego „na starych zasadach”, czyli zgodnie z uchylaną formułą zdefiniowanego świadczenia. Wykorzystanie tej możliwości przez ubezpieczonych spełniających kryteria ustawowe musiało zatem oznaczać decyzję co do tego, czy chcą oni wcześniej uzyskiwać świadczenie emerytalne przypisane do „starego” systemu, czy też wolą kontynuować pracę zawodową i opłacać składki na ubezpieczenie społeczne do momentu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego i uzyskania - z mocy prawa - emerytury powszechnej, której wysokość będzie ustalona według nowych zasad. W każdym takim wypadku była to zatem decyzja o charakterze systemowym. Ubezpieczony rozstrzygał, czy - mając taki ustawowy przywilej - chce otrzymywać świadczenie emerytalne zgodnie z dotychczasowymi zasadami, czy też decyduje się wyłącznie na warunki przewidziane w nowym systemie emerytalnym.

W ślad za Trybunałem podkreślić należy również, że konsekwencją obowiązujących regulacji było uprzywilejowanie tych osób względem ubezpieczonych w systemie zdefiniowanej składki. Jednym z podstawowych założeń nowego systemu było bowiem oparcie zasad ustalania wysokości emerytury w relacji akumulacji składki do okresu jej konsumpcji. Tymczasem osoby, które przeszły na wcześniejszą emeryturę, a następnie po uzyskaniu powszechnego wieku emerytalnego przechodziły do systemu zdefiniowanej składki, przy wymiarze emerytury, nie miały uwzględnianej okoliczności wcześniejszego pobierania świadczenia. Wypłacone już emerytury nie wpływały na zmniejszenie indywidualnego kapitału ubezpieczonego. Ponadto osoby takie mogły dalej podejmować zatrudnienie, co wpływało na zwiększenie składki w nowym systemie. Składki te były dodatkowo waloryzowane. W efekcie takich uregulowań, bez względu na wysokość „skonsumowanego’ kapitału, ubezpieczeni mogli uzyskać świadczenie emerytalne w nowym systemie niepomniejszone o wypłacone wcześniej świadczenia. Powyższe korzyści wynikające z możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę przez kobiety z rocznika 1953, choć stanowiły wyjątek od założeń, na których opiera się nowy system emerytalny, nie stanowią usprawiedliwionego uzasadnienia zmiany ich sytuacji prawnej. Należy w ocenie Trybunału bowiem podkreślić, że to z mocy wyraźnego postanowienia ustawodawcy modyfikacja systemu emerytalnego nie objęła tej grupy kobiet, jeżeli spełniały warunki przejścia na wcześniejszą emeryturę i z możliwości takiej skorzystały. Tym samym stworzył on dodatkowe gwarancje realizacji uprawnień emerytalnych według zasad starego systemu. Z uwagi na to, że uprawnienia te z założenia miały charakter przejściowy - obowiązujący do czasu ich wygaśnięcia - nastąpiło niejako wzmocnienie usprawiedliwionego przekonania tych kobiet, że ustawodawca nie wycofa się z ich realizacji oraz że nie będą miały do nich zastosowania nowe uregulowania. Skoro ustawodawca w ramach nowego zreformowanego systemu stworzył pewnej grupie osób możliwość przejścia na emeryturę na uprzednich, korzystniejszych zasadach, to działając w zaufaniu do prawa, mogły one w sposób uprawniony oczekiwać, że ich uprawnienia będą realizowane w oparciu o te zasady. Nie ma tu znaczenia fakt, że miały one świadomość kapitałowego charakteru nowych regulacji, które będą podstawą ustalania wysokości emerytury kolejnych roczników. Jeżeli w tym systemie ustawodawca zrobił wyjątek w stosunku do pewnej grupy kobiet, to w takich okolicznościach sama świadomość pozostawania w uprzywilejowanej sytuacji oraz znajomość nowych zasad systemu emerytalnego opartego na kapitalizacji składek nie oznacza powinności liczenia się z możliwością objęcia tej grupy osób nowymi uregulowaniami. Podejmowanie decyzji o przejściu na wcześniejszą emeryturę nie może wiązać się z pozostawaniem w niepewności co do ukształtowania ich sytuacji prawnej w przyszłości, jeżeli jest konsekwencją decyzji podjętych w oparciu o obowiązujący stan prawny. Rozpoczęcie realizacji prawa do wcześniejszej emerytury, która bezpośrednio wpływa na wysokość emerytury powszechnej - w oparciu o zasadę zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa - stanowi podstawę uzasadnionego oczekiwania, że ustawodawca nie zmieni w sposób niekorzystny „reguł gry” w stosunku do osób korzystających ze swoich uprawnień na zasadach wskazanych w ustawie. Nie będzie tym samym pułapką dla tych, którzy w zaufaniu do obowiązującego prawa, określającego w dodatku horyzont czasowy wypłacanych świadczeń i zasad ich realizacji, skorzystali ze swoich uprawnień. Ustawodawca, dokonując zmiany zasad ustalania wysokości emerytury powszechnej w stosunku do kobiet urodzonych w (...) r., naruszył zatem zasadę lojalności państwa względem obywateli. Wprowadzając nowe, mniej korzystne zasady po rozpoczęciu realizacji uprawnień w zakresie wcześniejszej emerytury, naraził te kobiety na nieprzewidziane skutki, które w istocie stanowiły dla nich pułapkę. Gdyby w momencie podejmowania decyzji o przejściu na taką emeryturę wiedziały, jakie będą tego konsekwencje dla ustalania wysokości emerytury powszechnej, być może nie skorzystałyby z tego uprawnienia. Obowiązkiem ustawodawcy jest określenie skutków finansowych regulacji prawnych i podejmowanie racjonalnych decyzji w oparciu o możliwości finansowe państwa w odpowiedniej perspektywie czasu. Zasada zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa wyklucza możliwość formułowania obietnic bez pokrycia bądź nagłe wycofywanie się państwa ze złożonych obietnic lub ustalonych reguł postępowania. Stanowi to bowiem niedopuszczalne nadużywanie pozycji przez organy władzy względem obywateli (por. wyrok TK z 19.11.2008 r., sygn. Kp 2/08, OTK ZU nr 9/ (...), poz. 157).

Zdaniem Trybunału, dotyczy to w szczególności sytuacji, w której obywatel, układając swoje interesy, podejmuje decyzje dotyczące długiej perspektywy czasu i przewiduje ich konsekwencje na podstawie obowiązującego stanu prawnego. Zmiana tego stanu oznacza wówczas zaskoczenie, którego w danych okolicznościach obywatel nie mógł przewidzieć, a tym samym dostosować się do nowej sytuacji, w sposób, który nie wywrze negatywnych konsekwencji w sterze jego uprawnień. Skoro ustawodawca wprowadził możliwość skorzystania z korzystniejszych regulacji, wskazując jednocześnie horyzont czasowy realizacji uprawnień, jego obowiązkiem było zagwarantowanie wypłaty świadczeń w tym okresie. Wprowadzając zmiany, ustawodawca powinien preferować rozwiązania najmniej uciążliwe dla jednostki i ustanawiać regulacje, które ułatwią adresatom dostosowanie się do nowej sytuacji. W konkretnych warunkach niniejszej sprawy pozostawienie okresu 6 miesięcy od uchwalenia zmiany art. 25 ust. 1b ustawy o FUS do czasu jego wejścia w życie nie miało żadnego znaczenia dla osób, które przeszły na wcześniejszą emeryturę do końca 2008 r. Ustawodawca, dokonując zmian regulacji wobec kobiet urodzonych w (...) r., zmienił skutki prawne ich decyzji podejmowanych w innym stanie prawnym. Niektóre kobiety nawet po czterech latach po przejściu na wcześniejszą emeryturę, dowiedziały się, że wypłacone im świadczenia emerytalne pomniejszą podstawę ustalenia wysokości emerytury powszechnej. Wprowadzenie nowych regulacji nastąpiło zdecydowanie za późno, by przygotować się do takiej zmiany i uniknąć nieprzewidzianych, niekorzystnych skutków prawnych. Kobiety te nie miały możliwości, by zmienić konsekwencje decyzji podjętych w 2008 r. Dlatego też Trybunał stwierdził, że art. 25 ust. 1b ustawy o FUS jest niezgodny z wynikającą z art. 2 Konstytucji zasadą zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Bez wątpienia zatem wyrok Trybunału Konstytucyjnego oraz art. 194i ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 291) dotyczą wyłącznie kobiet urodzonych w (...) roku, oraz uznanego za niezgodnego z Konstytucją art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Tym samym wyrok Trybunału Konstytucyjnego oraz cytowany art. 194i ustawy emerytalnej jako dotyczące wyłącznie kobiet urodzonych w (...) r. nie dotyczą ubezpieczonej, która jest osobą urodzoną w (...) roku zatem osiągnęła powszechny wiek emerytalny w 2010 r. (mogła złożyć wniosek o emeryturę w 2010 r.) i nie dotyczył jej przepis art. 25 ust. 1b. Fakt, że wnioskodawczyni złożyła wniosek o emeryturę dopiero w 2020 r. nie ma wpływu na rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie.

Wskazać także trzeba, że zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie Sądu Najwyższego stanowiskiem, skorzystanie z przywileju przejścia i pobrania wcześniejszych emerytur uzasadnia i usprawiedliwia pomniejszenie podstawy wymiaru emerytury, o której mowa w art. 24 ust. 1 i następnych ustawy emerytalnej o sumy poprzednio pobranych wcześniejszych emerytur przy zastosowaniu mechanizmu ustalania wysokości świadczeń emerytalnych w zależności od proporcjonalnego, prognozowanego " średniego trwania życia " osoby uprawnionej, ponieważ uprawnionym do takich samych rodzajowo świadczeń powinna przysługiwać emerytura ustalana według takich samych (równych) zasad obliczania jej wysokości bez względu na datę złożenia wniosku o emeryturę. Mechanizm ustalania wysokości świadczeń emerytalnych ma bowiem określone uwarunkowania majątkowe, które gwarantują prawem określoną wysokość ustalanych emerytur w prognozowanych długoterminowych okresach ich pobierania przede wszystkim ze względu na zgromadzony kapitał składowy, który pomniejszają wcześniej wypłacone kwoty pobranych długoterminowych świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Taki stan rzeczy usprawiedliwia ustawowe modyfikowanie wysokości emerytur ze względu na wcześniejsze pobranie i spożytkowanie tych samych rodzajowo, choć wcześniejszych świadczeń emerytalnych, które uszczupliły zgromadzony indywidualny kapitał emerytalny oraz Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, z którego emerytury są wypłacane (wyrok SN z 12.09.2017 r., 381/16, Lex 2376896; uchwała SN z 28.11.2019 r. III UZP 5/19, Lex 2744419).

W szczególności w powołanej uchwale z 28.11.2019 r. III UZP 5/19 Sąd Najwyższy stwierdził, że przepis art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1270 ze zm.) ma zastosowanie do urodzonej w (...) r. ubezpieczonej, która od 2008 r. pobierała wcześniejszą emeryturę, warunki uprawniające do przyznania emerytury z powszechnego wieku emerytalnego spełniła w 2012 r., a wniosek o przyznanie jej prawa do emerytury z powszechnego wieku emerytalnego złożyła w 2016 r. W uzasadnieniu powołanej uchwały Sąd Najwyższy wskazał, że zaprezentowane powyżej stanowisko nie pozostaje w sprzeczności z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, bowiem jeśli chodzi o kobiety z rocznika 1953 zgodnie ze stanowiskiem Trybunału nie miały one możliwości by zmienić konsekwencje decyzji podjętych w 2008 r. i stąd ze względu na naruszenie zasady lojalności ustawodawcy w odniesieniu do takich właśnie osób przepis art. 25 ust. 1b jest niekonstytucyjny. Dalej Sąd Najwyższy stwierdził, że fundamentalna różnica między osobami urodzonymi w (...) r. a osobami urodzonymi do końca 1952 r. polegała na tym, że kobiety z rocznika 1953 nie miały możliwości by zmienić konsekwencje decyzji podjętych w 2008 r., to inaczej kobiety z rocznika 1952 nie znalazły się " w pułapce " decyzji podjętych przed wejściem w życie art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej. Miały bowiem możliwość skorzystania z uprawnień w kształcie, jaki istniał przed nowelizacją, co w omawianym przypadku miało miejsce pomiędzy wrześniem a grudniem 2012 r. Podkreślił, że okoliczności stanowiące podstawę wydania wyroku P 20/16 na tyle różnią się od okoliczności niniejszej sprawy, że stwierdzenie, iż art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej ma zastosowanie do urodzonej w (...) r. ubezpieczonej, która od 2008 r. pobierała wcześniejszą emeryturę, warunki uprawniające do przyznania emerytury z powszechnego wieku emerytalnego spełniła w 2012 r., a wniosek o przyznanie jej prawa do emerytury z powszechnego wieku emerytalnego złożyła w 2016 r., nie stoi w sprzeczności z argumentacją zawartą w wyroku Trybunału.

Mając na uwadze powyższe rozważania tym bardziej nie sposób zdaniem Sądu Okręgowego uznać, że w takiej „pułapce” znalazły się kobiety z rocznika 1950.

Reasumując, Sąd Okręgowy uznał, że organ rentowy prawidłowo przyznał wnioskodawczyni prawo do emerytury wnioskodawczyni trafnie uznając, że nie spełnia ona warunków do przeliczenia świadczenia zgodnie z regulacją art. 194i ustawy emerytalnej, tj. bez dokonywania pomniejszeń o kwoty pobranych emerytur.

Mając na względzie wskazane okoliczności Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie wnioskodawczyni jako niezasadne.

K.W.