Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 lipca 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U z 2020, poz. 53) oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.) i art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych ( Dz. U. z 2008r., Nr 237, poz. 1656) po rozpatrzeniu wniosku z dnia 3.07.2020 r. odmówił K. M. prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, ponieważ nie udowodnił on wymaganego 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zakład poinformował, że nie uwzględnił jako pracy w warunkach szczególnych okresu od 09.09.1976 r. do 25.10.1976 r. oraz od 6.11.1978 r. do 30.09.1999 r., ponieważ występuje rozbieżność w rodzaju wykonywanej pracy w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z 30.09.1999 r. pracodawca podał stanowisko mistrz, natomiast w świadectwie z dnia 29.09.1999 r. pracodawca podał stanowiska: pomoc dziewiarza, dziewiarz, nastawiacz maszyn i mistrz. Zakład wskazał, że ponowne rozpatrzenie prawa do świadczenia może nastąpić po przedłożeniu nowych środków dowodowych tj.: oryginalne świadectwo pracy wydane przez zakład pracy z powołaniem się na zarządzenie resortowe lub w przypadku likwidacji zakładu angaże, karty wynagrodzeń, wykazy zajmowanych stanowisk jednoznacznie potwierdzające zatrudnienie w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w poszczególnych okresach. (decyzja k. 17 – 17 verte akt ZUS)

W odwołaniu złożonym w dniu 16 marca 2021 r. do Sądu Okręgowego w Łodzi wnioskodawca uznał powyższą decyzję za krzywdzącą i wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do rekompensaty w związku z utratą możliwości nabycia emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Ubezpieczony podkreślił, że w spornych okresach od 09.09.1976 r. do 25.10.1976 r. oraz od 6.11.1978 r. do 30.09.1999 r. wykonywał kolejno prace w szczególnych warunkach jako pomoc dziewiarza, dziewiarz, nastawiacz maszyn i mistrz w jednym Oddziale tj. na Dziewiarni i zostały one wymienione w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 30 września 1999 r. (odwołanie k. 3 )

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego odrzucenie wywodząc jak w zaskarżonej decyzji a dodatkowo wskazał, że odwołanie zostało złożone znacznie po terminie. (odpowiedź na odwołanie - k. 6 - 7)

Na terminie rozprawy poprzedzającej bezpośrednio wydanie wyroku z dnia 3 listopada 2021 r. wnioskodawca poparł odwołanie a organ rentowy wniósł o jego oddalenie. (e- protokół rozprawy z dnia 3.11.2021 r. 00:05:23, płyta CD k. 24)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

K. M. urodził się w dniu (...), ukończył Technikum Włókiennicze o specjalności dziewiarz. (okoliczność bezsporna)

Wnioskodawca w okresie od 9.09.1976 r. do 30.09. 1999 r. był zatrudniona na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w firmie (...) S.A. w Ł.. W okresie od 26.10.1976 r. oraz od 18.10.1978 r. odbywał on zasadniczą służbę wojskową. W dniu 6.11.1978 r. został ponownie przyjęty do pracy w tym zakładzie pracy. (świadectwo pracy k. 5, wniosek. 7 , karta obiegowa k. 8)

U wskazanego wyżej pracodawcy ubezpieczony otrzymał angaże na następujące stanowiska pracy:

- od 9.09.1976 r. – pomoc dziewiarza na Wydziale Dziewiarni;

- od 21.10.1976 r. – dziewiarz na Wydziale Dziewiarni;

- od 6.11.1978 r. - pomoc dziewiarza na Wydziale Dziewiarni;

- od 15.02.1979 r. – dziewiarz na Wydziale Dziewiarni;

– od 1.04.1982 r. - nastawiacz maszyn na Wydziale Dziewiarni;

- od 1.09. 1982 r. do 30.09.1999 r. – mistrz na Wydziale Dziewiarni. (umowa o pracę k. 48 , karta obiegowa zmiany k. 51, k. 56, angaże k. 57 - 93, k.94 - 97)

W świadectwie pracy z dnia 29.09.1999 r. oraz w świadectwie pracy w szczególnych warunkach z dnia 30.09.1999 r. firma (...) S.A. w Ł. zaświadczyła, że wnioskodawca w okresach od 09.09.1976 r. do 25.10.1976 r. oraz od 6.11.1978 r. do 30.09.1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach. (świadectwo pracy k. 5, świadectwo pracy w szczególnych warunkach k. 6 akt ZUS)

Po ukończeniu Technikum Włókienniczego wnioskodawca pracował w (...) S.A. w Ł. jako pomocnik dziewiarza, czyli odbywał przystosowanie do zawodu, potem jako dziewiarz, nastawiacz maszyn, pomocnik mistrza i mistrz. Pomocnikiem dziewiarza był około 2-3 miesiące. W latach 1976-1978 odbywał on zasadniczą służbę wojskową. Jako mistrz pracował od początku lat 80 - tych. Jako mistrz kontrolował on stan techniczny maszyn i jakość produkcji. Wszystkie stanowiska pracy jakie były na Wydziale Dziewiarni nadzorował. To była praca w pełnym wymiarze czasu pracy na trzy zmiany. Wnioskodawca pracował na bardzo dużej hali maszynowej, gdzie znajdowały się różne maszyny osnowowe, krokiew, żakardy. Na zmianie było trzech mistrzów. Każdy z nich był odpowiedzialny za swój zespół maszyn. W ten sposób wnioskodawca pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczony w niektórych okresach zatrudnienia otrzymywał dodatek za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia. Przez cały okres zatrudnienia ubezpieczony świadczył pracę we wskazanym zakładzie pracy wraz z pracownikiem M. J., który zajmował tożsame stanowiska pracy w tym samym Wydziale Dziewiarni, początkowo na różnych zmianach a następnie na jednej. (zeznania wnioskodawcy 00:05:23, płyta CD k. 24, karty wynagrodzeń k. 37 – 47, świadectwo pracy w szczególnych warunkach k. 10 i świadectwo pracy k. 53 akt rentowych M. J. )

Pracownik M. J. pomimo nieprecyzyjnie sformułowanego świadectwa pracy wystawionego przez pracodawcę (...) S.A. w Ł., gdzie wskazano jedynie ostatnio wykonywane przez niego prace oraz ostatnio zajmowane stanowisko, otrzymał on z ZUS prawo do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. (świadectwo pracy w szczególnych warunkach k. 10 i świadectwo pracy k. 53, pismo ZUS z dnia 11.03.2021 r. k. 56, decyzja ZUS z dnia 5.03.2021 r. k. 48 – 50 akt rentowych M. J.)

W dniu 3 lipca 2020 r. K. M. złożył wniosek o przyznanie prawa do świadczenia emerytalnego wraz z rekompensatą z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach . (wniosek k. 1 – 6 verte akt ZUS)

Decyzją z dnia 13 lipca 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U z 2020, poz. 53) po rozpatrzeniu wniosku z dnia 3.07.2019 r. przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury z powszechnego wieku emerytalnego od dnia 1.07.2020 r., tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek. Przyjęto, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano emeryturę. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia ustalone na dzień zgłoszenia wniosku o emeryturę. Kwota składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła – 232590,97 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła – 631933,76 zł, średnie dalsze trwanie życia wyniosło 216,90 miesięcy, wyliczona kwota emerytury wyniosła zaś 3985,82 zł miesięcznie. (decyzja k. 14 - 16 akt ZUS)

Zaskarżoną decyzją z dnia 13 lipca 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 3.07.2020 r. odmówił K. M. prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, ponieważ nie udowodnił on wymaganego 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy . (decyzja k. 17 – 17 verte akt ZUS)

Wnioskodawca nie miał przyznanego prawa do emerytury pomostowej oraz emerytury wcześniejszej. (okoliczność bezsporna)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów zarówno w postaci dokumentów, w tym z akt osobowych wnioskodawcy z firmy (...) S.A. w Ł. oraz z akt rentowych M. J.- pracownika, który w spornych okresach był bezpośrednim współpracownikiem wnioskodawcy zatrudnionym na tożsamych stanowiskach pracy, jak i osobowych źródeł dowodowych, w postaci zeznań wnioskodawcy K. M.. Zeznania ubezpieczonego są logiczne, spójne na istotne okoliczności sprawy i Sąd dał im wiarę w świetle całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, a zwłaszcza w kontekście dokumentów zebranych w sprawie takich jak w szczególności: umowy o pracę, angaże, karty obiegowe zmian, świadectwo pracy z dnia 29 września 1999 r. oraz częściowo świadectwo pracy w szczególnych warunkach z dnia 30.09.1999 r. Ponadto zeznania ubezpieczonego nie zostały zasadnie podważone przez organ rentowy w toku procesu.

W ocenie Sądu dokument w postaci świadectwo pracy w szczególnych warunkach z firmy (...) S.A. w Ł., mimo, iż nieprecyzyjne co do stanowisk pracy oraz charakteru pracy to jednak zasadniczo potwierdza analogicznie jak świadectwo pracy, że w spornych okresach ubezpieczony świadczył w pełnym wymiarze pracy i stale pracę w warunkach szczególnych. Na podkreślenie zasługuje przy tym okoliczność, że bezpośredni współpracownik wnioskodawcy z tego zakładu pracy - M. J. pomimo nieprecyzyjnie sformułowanego świadectwa pracy wystawionego przez tego pracodawcę, gdzie (analogicznie jak ubezpieczonemu) wskazano jedynie ostatnio wykonywane prace oraz ostatnio zajmowane stanowisko, otrzymał z ZUS prawo do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r. poz. 1924 z późn. zm), ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Stosownie do treści art. 2 ust. 5 w/w ustawy, rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl do treści art. 21 ust. 1 analizowanej ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 15 lat.

Z kolei, zgodnie z art. 21 ust. 2 powoływanej ustawy, rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Art. 23 ust. 1 w/w ustawy stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o których mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 23 ust. 2 w/w ustawy). Jako dodatek do kapitału początkowego, razem z kapitałem początkowym podlega waloryzacjom.

A zatem należy wskazać, że prawo do rekompensaty, zgodnie z w/w ustawą, mają osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.(tzw. przesłanki pozytywne).

Ostatecznie okolicznością sporną w niniejszej sprawie było ustalenie, czy wnioskodawczyni przysługuje świadczenie w postaci rekompensaty, której warunki przyznania reguluje art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych.

W celu rozstrzygnięcia, czy K. M. jest uprawniony do rekompensaty na podstawie art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych konieczne było zatem ustalenie, czy legitymuje się on 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz czy nie nabył prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Druga z wyżej wymienionych przesłanek nie była przedmiotem kontrowersji między stronami niniejszego postępowania. Bezspornie bowiem ubezpieczony nie pobiera świadczeń emerytalnych przyznanych z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Decyzją z dnia 13 lipca 2020 r. przyznano ubezpieczonemu prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym.

Podkreślić należy, że interpretacji ust. 2 powyższego przepisu, należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy zgodnie, z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1.1.1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej w zamian za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25.11.2010 r. (K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109).

Skoro jak wynika z powyższego celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi jedynie w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39 czy tez art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. (tak wyrok SA w Łodzi z dnia 14 grudnia 2015 r., sygn. akt III AUa 1070/15)

Organ rentowy kwestionował natomiast okoliczność posiadania przez wnioskodawcę 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych do dnia 1 stycznia 2009 r.

W ocenie Sądu wnioskodawca spełnia jednak również warunek co do posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

W świetle § 2 ust. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm) oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok SN z 15.12.1997 r. II UKN 417/97 – (...) i US (...) i wyrok SN z 15.11.2000 r. II UKN 39/00 Prok. i Prawo (...)).

Stosownie do § 2 ust. 2 okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

Regulacja § 2, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma jednak zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym zeznaniami świadków (por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 r. sygn. III UZP 5/85, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r. III UZP 6/84).

Podkreślić należy, że istotnym jest jakie prace realnie w toku swojego zatrudnienia wykonywał skarżący oraz czy prace te są wymienione w cytowanym wyżej Rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 roku, gdyż właśnie to Rozporządzenie jest aktem prawnym, w oparciu o który należy orzekać, czy dana praca była pracą w warunkach szczególnych. Sama natomiast nazwa stanowiska (lub brak tej nazwy) nie może dyskwalifikować faktycznie wykonywanych prac w spornym okresie zatrudnienia jako prac wykonywanych w szczególnych warunkach.

Dla celów ustalenia pracy w warunkach szczególnych znaczenie ma nie nazewnictwo zajmowanych stanowisk, lecz faktyczny zakres wykonywanych prac.

W przeprowadzonym postępowaniu sądowym ubezpieczony udowodnił złożonymi dokumentami popartymi zeznaniami, że wykonywał prace w szczególnych warunkach w firmie (...) S.A. w Ł. w spornych okresach od 09.09.1976 r. do 25.10.1976 r. oraz od 6.11.1978 r. do 30.09.1999 r. na stanowiskach pracy: pomocy dziewiarza, dziewiarza, nastawiacza maszyn oraz mistrza na Wydziale Dziewiarni.

Jako mistrz od 01.09.1982 r. kontrolował on stan techniczny maszyn i jakość produkcji. Nadzorował wszystkie stanowiska pracy jakie były na Wydziale Dziewiarni. Wnioskodawca pracował na bardzo dużej hali maszynowej, gdzie znajdowały się różne maszyny dziewiarskie takie jak: osnowowe, krokiew, żakardy

Ubezpieczony pracował w systemie trzy zmianowym w pełnym wymiarze czasu pracy. Wszystkie wskazane wyżej pracy wykonywał on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Analiza zaś treści wykazu A do powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że przedmiotowe prace są wymienione w dziale VII poz. 4 jako prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych oraz w dziale XIV poz. 24 jako prace przy kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno – technicznym na wydziale, w którym jako podstawowe wykonywane były prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych i są uznawane jako prace w szczególnych warunkach.

Wykaz wymienia zatem taki rodzaj prac, jaki wedle nie budzących wątpliwości ustaleń, wykonywał ubezpieczony.

Wyżej wymienione prace były wykonywane w sposób stały i w pełnym wymiarze czasu pracy przez wnioskodawcę. Stanowiły podstawowe, zasadnicze zajęcie pracownika.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowej sprawie zgromadzony materiał dowodowy wskazuje bezsprzecznie, że w okresie co najmniej 15 lat, wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał czynności zaliczane do pracy w warunkach szczególnych.

Powyższe oznacza, że ubezpieczony legitymuje się wszystkimi przesłankami warunkującymi przyznanie rekompensaty, o której mowa w art. 21 – 23 ustawy o emeryturach pomostowych.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴§ 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 13 lipca 2020 r., uznając odwołanie wnioskodawcy za zasadne.

Zarządzenie: odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć organowi rentowemu, wypożyczając akta emerytalne.

K.B.