Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 2014 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa D. P.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce

z dnia 6 listopada 2013 r. sygn. akt I C 975/12

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) zł tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

UZASADNIENIE

Powódka D. P. wystąpiła przeciwko pozwanemu (...) S.A. w W. z pozwem o zapłatę zadośćuczynienia w kwocie 100.000,00 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 19.07.2012 r. do dnia zapłaty i odszkodowania w kwocie 11.000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od powyższej daty do dnia zapłaty. Wnosiła też o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Wskazywała jako podstawę prawną dochodzonych roszczeń : art. 448 k.c. w zw..z art. 24 k.c. i art. 446 § 1 k.c. , i wyjaśniła, że w dniu (...) zginęła w wypadku drogowym jej córka M. P., zaś sprawca szkody ubezpieczony był w pozwanej firmie.

Pozwany w odpowiedzi na pozew, wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Uzasadniając swoje stanowisko procesowe zakwestionował możliwość dochodzenia od niego roszczeń z art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. zaistniałych na tle zdarzeń, które miały miejsce przed 2008 r. Nadto art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. O ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152) wyłącza z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby , wobec której ubezpieczony ponosi odpowiedzialność na zasadzie art. 448 k.c.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce I Wydział Cywilny w wyroku z dnia 26.11.2013 r., sygn. akt: I. C. 975/12 zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 40.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia i kwotę 11.000,00 zł tytułem odszkodowania – płatne wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 19.07.2012 r. do dnia zapłaty; oddalił powództwo w pozostałej części i rozstrzygnął odpowiednio o kosztach procesu.

W uzasadnieniu Sąd przeanalizował okoliczności śmierci małoletniej M. P., zawinienie sprawcy ubezpieczonego w pozwanym Zakładzie oraz charakter i zakres uszczerbku materialnego i moralnego, który dotknął powódkę. Sąd nie podzielił poglądu pozwanego, że art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. nie może stanowić podstawy prawnej dochodzenia zadośćuczynienia związanego ze śmiercią osoby bliskiej wskutek deliktu popełnionego przed dniem 4 sierpnia 2008 r. Prezentując pogląd odmienny, Sąd odwołał się do treści utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego. Rozmiar krzywdy powódki został oceniony jako bardzo znaczny. Zmarła M. P. była jej pierworodnym dzieckiem i wspomnienie córki pozostaje u powódki ciągle żywe doprowadzając do zaburzeń emocjonalnych i wywołując potrzebę przeprowadzenia terapii zapobiegającej trwałym zmianom osobowości powódki. Z drugiej strony, Sąd dostrzegł upływ czasu łagodzący traumę D. P., która zachowała zdolność do pracy zawodowej, opiekuje się 5-osobową rodziną i realizuje bez przeszkód swoje plany i zamierzenia. W tych warunkach zasądzona kwota zadośćuczynienia jest zdaniem Sądu „odpowiednia” w rozumieniu art. 448 k.c. Zasądzone koszty pogrzebu obejmują wydatki związane z wykonaniem nagrobka na cmentarzu w O. i zorganizowaniem pogrzebu M. P..

Apelację od tego wyroku wywiódł pozwany, który zaskarżył orzeczenie w całości zarzucając:

1)  obrazę art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. poprzez przyjęcie, że powódce przysługuje zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dóbr osobistych pod postacią więzi emocjonalnej istniejącej między członkami rodziny,

2)  naruszenie art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. O ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych przez przyjęcie, że umowa obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmuje odpowiedzialność odszkodowawczą zakładu ubezpieczeń za naruszenie dóbr osobistych innych niż zdrowie i życie,

3)  przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów „poprzez oddalenie wniosku dowodowego o dołączenie biegłego ds. ruchu drogowego i połączenie postępowań do wspólnego rozpoznania”,

4)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyrokowania.

Podnosząc te zarzuty apelujący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku, oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Powódka w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za II instancję według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie.

Pogląd o dopuszczalności dochodzenia przez członka rodziny ofiary wypadku zaistniałego przed dniem 4 sierpnia 2008 r. zadośćuczynienia na zasadzie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. jest powszechnie akceptowany w doktrynie i judykaturze. Katalog dóbr osobistych określony w art. 23 k.c. ma charakter otwarty i dotyczy wartości niematerialnych związanych z istnieniem i funkcjonowaniem podmiotów prawa cywilnego, uznawanych za doniosłe i zasługujących na ochronę. Wśród tych dóbr wymienia się tradycję rodzinną, pamięć o osobie zmarłej, więzi rodzinne, itp. Przejawem tych ostatnich jest związek emocjonalny istniejący między członkami rodziny i kultywowany nie tylko między osobami blisko spokrewnionymi, ale również dalszymi krewnymi. Intensywność tych relacji ma charakter indywidualny i powinna być badana przez Sąd z uwzględnieniem specyficznych okoliczności danej sprawy (por. SN w uzasadnieniu uchwały z dnia 22.10.2010 r., III. CZP. 76/10, Lex nr 604152).

Wbrew stanowisku apelującego , art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. O ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych – w brzmieniu sprzed dnia 11.02.2012 r. – nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c. (tak: SN w uchwale z dnia 20.12.2012 r., III. CZP. 93/12, Lex nr 1267081).

Mając na uwadze powyższe uznać należy pierwsze dwa zarzuty apelacji za nieuzasadnione. Weryfikacja zebranych w sprawie dowodów dokonana przez Sąd Okręgowy nie narusza ponadto zasad swobodnej oceny dowodów ( art. 233 § 1 k.p.c.) i nie nosi cech dowolności oraz arbitralności. Sąd I instancji oparł się na materiałach dowodowych zaoferowanych przez strony, a w szczególności na aktach szkodowych nadesłanych przez pozwanego i opinii psychologicznej sporządzonej w sprawie. Biegły psycholog wskazał we wnioskach końcowych ekspertyzy, że śmierć małoletniej M. P. wywołała u jej matki objawy zespołu stresu posttraumatycznego, które miały niekorzystny wpływ na jej funkcjonowanie w życiu osobistym, rodzinnym i społecznym; niektóre z tych objawów zaczęły ustępować, jednak szereg z nich, a w szczególności stany depresyjno – lękowe , utrzymują się do chwili obecnej. Zaburzenia emocjonalne, które pojawiły się u powódki po śmierci jej córki wymagają podjęcia terapii psychologicznej i wykazują tendencję do przejścia w trwałą zmianę osobowości stanowiącą uszczerbek na zdrowiu psychicznym (wnioski końcowe opinii – k. 108-109). Powyższa opinia jest spójna , logiczna i zbieżna z zebranym w sprawie materiałem dowodowym.

Suma 40.000,00 zł zasądzona tytułem zadośćuczynienia stanowi odpowiednie odzwierciedlenie krzywdy doznanej przez powódkę (art. 448 k.c.). Ocenę zaprezentowaną w tej materii w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Apelacyjny w całości podziela.

Przebieg zdarzenia z dnia (...) nie był sporny, zaś pozwany nie kwestionował swojej odpowiedzialności jako ubezpieczyciela sprawcy wypadku. W tych warunkach złożony na ostatniej rozprawie wniosek pełnomocnika pozwanego o załączenie materiału dowodowego zgromadzonego w innej sprawie cywilnej Sądu Okręgowego w Ostrołęce należało ocenić w kontekście art. 217 § 2 i 3 k.p.c. jako spóźniony i niekonkretny. Apelacja nie przedstawia ponadto okoliczności, które uzasadniać miałyby uwzględnienie tego wniosku.

Odszkodowanie zasądzone na rzecz powódki z tytułu zwrotu kosztów pogrzebu małoletniej M. P. (art. 446 § 1 k.c.) zostało skalkulowane prawidłowo i obejmuje koszt wykonania nagrobka za cenę 6.000,00 zł (k. 68 akt szkodowych) oraz sumę wyłożoną na opłacenie wydatków związanych z pogrzebem (zaświadczenie - k. 69 akt szkodowych). Poniesienie ich przez powódkę nie budzi wątpliwości.

Wynikająca z art. 219 k.p.c. możliwość połączenia do wspólnego rozpoznania kilku oddzielnych spraw toczących się przed tym samym sądem, jeżeli są one ze sobą w związku lub mogły być objęte jednym pozwem , powiązana jest z generalnym postulatem ekonomiczności czynności sądowych. Bezspornie w Sądzie Okręgowym w Ostrołęce prowadzone są postępowania o zapłatę wszczęte przez innych członków rodziny powódki z tytułu szkody wywołanej tym samym zdarzeniem. Oddalenie wniosku o połączenie z tymi sprawami niniejszego sporu na etapie bezpośrednio poprzedzającym wydanie wyroku nie może być uznane za oczywiście nieekonomiczne, ponieważ w pozostałych sprawach zaawansowanie procedowania mogło być mniejsze. Końcowo nadmienić należy, że ewentualne uchybienie dyspozycji art. 219 k.p.c. nie może być ocenione jako wpływające na treść końcowego rozstrzygnięcia , ponieważ każda ze spraw połączonych zachowuje , aż do momentu prawomocnego zakończenia procesu , swoją autonomię ( por. SN w wyroku z dnia 22.09.1967 r., I CR 158/67 , OSN 1968 , Nr 6 ,poz. 105 ).

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w pkt I wyroku na zasadzie art. 385 k.p.c.

O kosztach procesu odwoławczego postanowiono na zasadzie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 6 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490).