Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

dnia 8 lutego 2022 r.

Sąd Rejonowy w Łęczycy, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Wojciech Wysoczyński

Protokolant: st. sekr. sądowy Katarzyna Retkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 stycznia 2022 r. w Ł.

sprawy z powództwa G. C., A. Z. (1), A. G.

przeciwko G. B.

o zapłatę

1.  odmawia odrzucenia pozwu;

2.  oddala powództwo;

3.  przyznaje ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łęczycy na rzecz adwokata M. K. kwotę 1.476 zł /jeden tysiąc czterysta siedemdziesiąt sześć złotych/ tytułem nieopłaconych kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu.

4.  nie obciąża powodów obowiązkiem zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych.

sygn. akt I C 208/21

UZASADNIENIE PUNKTU 2

WYROKU Z DNIA 8 LUTEGO 2022 ROKU

W dniu 18 grudnia 2020 roku, powodowie G. C., A. Z. (2) i A. G. prowadzący działalność gospodarczą jako wspólnicy P.U.H. (...) 2 s.c. z siedzibą w T. wnieśli w dniu 18 grudnia 2020 roku, do Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie pozew przeciwko G. B. o solidarną zapłatę kwoty 7.849,71 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 18 grudnia 2020 roku do dnia zapłaty oraz o zwrot kosztów procesu. Powodowie wskazali, że wierzytelność dochodzona przez powodów wynika z umowy pożyczki zawartej przez pozwaną z (...) Finanse Sp. z o.o. 10 marca 2017 / pozew k.5-9/.

W dniu 11 lutego 2021 roku, Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie postanowił wobec braku podstaw do wydania nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym umorzyć postępowanie w sprawie /postanowienie k.4/.

W pozwie wniesionym do tutejszego Sądu w dniu 2 marca 2021 roku, powodowie G. C., A. Z. (2) i A. G. prowadzący działalność gospodarczą jako wspólnicy P.U.H. (...) 2 s.c. z siedzibą w T. wnieśli w dniu 18 grudnia 2020 roku, do Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie pozew przeciwko G. B. o solidarną zapłatę kwoty 7.849,71 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 18 grudnia 2020 roku do dnia zapłaty oraz o zwrot kosztów procesu. Powodowie wskazali, że wierzytelność dochodzona przez powodów wynika z umowy pożyczki zawartej przez pozwaną z (...) Finanse Sp. z o.o. 10 marca 2017 roku / k.10-12/.

W dniu 10 kwietnia 2019 roku, Sąd Rejonowy w Łęczycy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym uwzględniający roszczenie pozwu /nakaz zapłaty k. 19/.

Pozwana wywiodła sprzeciw od przedmiotowego nakazu zapłaty, wnosząc o oddalenie powództwa / k.48/.

Ustanowiony dla pozwanej pełnomocnik z urzędu wniósł o oddalenie powództwa, ewentualnie o jego odrzucenie, oraz o zasądzenie kosztów niepopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu pozwanej, które to koszty nie zostały uiszczone ani w całości ani w części /protokół z dnia 25.01.2022 r. 00:01:04/.

W toku postępowania zawodowy pełnomocnik powodów popierał powództwo w zakresie podstawy prawnej i faktycznej roszczenia / pismo k. 84 /.

Z uwagi na treść art. 156 ² k.p.c. Sąd pouczył pełnomocników stron, że o żądaniu powoda Sąd może rozstrzygnąć na innej podstawie prawnej tj. w oparciu o przepisy dotyczące nienależnego świadczenia bądź bezpodstawnego wzbogacenia / protokół k.121/.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana G. B. w dniu 10 marca 2017 roku zawarła z N. Finanse Spółka z siedzibą w T. umowę pożyczki gotówkowej nr. (...) na kwotę 5.250 złotych / umowa k.17/.

W dniu 13.03.2017 r. wierzyciel pierwotny zawarł z powodami umowę przelewu wierzytelności, cedując na rzecz powodów wierzytelność przysługującą od G. B. z tytułu umowy pożyczki gotówkowej nr (...) z dnia 2017-03-10 o wartości nominalnej (...).75 złotych.

/ umowa cesji k. 20/.

Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z dnia 9 września 2020 roku wydanym w sprawie XVIIII K 104/19 uznał pozwaną G. B. za winną tego, że w dniu 10 marca 2017 roku, w Ł. woj. (...), w celu osiągniecia korzyści majątkowej doprowadziła (...) Finanse Spółka z o.o. z siedzibą w T. do niekorzystanego rozporządzenia mieniem w kwocie 5.250 złotych za pomocą wprowadzenia w błąd wskazanego pokrzywdzonego co do zamiaru wywiązania się z zawartej umowy pożyczki numer (...), oraz co do złożonego zaświadczenia o zatrudnieniu w (...) Komitecie Pomocy (...) w Ł. na stanowisku opiekun medyczny / wyroku SO w Łodzi k. 80/.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się na treści złożonych dokumentów, których prawdziwość nie została przez strony zakwestionowana.

Sąd zważył, co następuje:

powództwo podlegało oddaleniu.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż umowa pożyczki zawarta 10 marca 2017 r. pomiędzy pozwaną a poprzednikiem prawnym powodów, tj. (...) Finanse Sp. z o.o. z siedzibą w T. okazała się bezwzględnie nieważna, jako sprzeczna z prawem (art. 58 § 1 kc). Pozwana została bowiem skazana prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi w sprawie XVIII K 104/19 za przestępstwo oszustwa na szkodę (...) Finanse Sp. z o.o. z siedzibą w T.. Zgodnie z art. 11 kpc zd. 1 ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Tym samym należało stwierdzić bezwzględną nieważność wskazanej czynności prawnej. Jak trafnie wskazuje orzecznictwo „czynność prawna podjęta w celu przestępczym jest nieważna. Jest to czynność sprzeczna z ustawą tj. kodeksem karnym” (Wyrok SA w Poznaniu z 17.10.2019 r., I ACa 1182/18, LEX nr 2771935). W tym zakresie należy wskazać, iż nieważność czynności prawnej Sąd jest zobowiązany brać pod uwagę z urzędu na każdym etapie postępowania (Wyrok SN z 22.01.2014 r., III CSK 55/13, LEX nr 1455727). Nieważność czynności prawnej o jakiej mowa w art. 58 § 1 kc „działa od chwili zawarcia umowy (ab initio), co oznacza, że nieważna czynność prawna nie wywołuje zamierzonych skutków prawnych już od chwili jej zawarcia, czyli w ogóle ich nie wywołuje” (R. Trzaskowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna, cz. 2 (art. 56–125), red. J. Gudowski, Warszawa 2021, art. 58).

W powyższej sytuacji podmiotowi będącemu w nieważnej umowie pożyczkodawcą przysługuje roszczenie z bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 i następne kc). Co do zasady uwzględnienie roszczenia z tego tytułu może dokonać się w tym samym procesie, w którym powód dochodzi świadczenia z nieważnej umowy pożyczki, na co trafnie wskazuje się w doktrynie i orzecznictwie: „jeżeli powód domaga się zasądzenia określonej kwoty tytułem zwrotu pożyczki, art. 321 § 1 nie stoi na przeszkodzie uwzględnieniu powództwa na podstawie przepisów o nienależnym świadczeniu (wyrok SN z dnia 24 maja 2007 r., V CSK 25/07, OSNC-ZD 2008, nr B, poz. 32 z glosą M. Rzewuskiej i M. Rzewuskiego, Edukacja Prawnicza 2009, nr 11, s. 22; por. wyrok SN z dnia 7 listopada 2007 r., II CSK 344/07, LEX nr 388844 oraz wyrok SN z dnia 11 marca 2010 r., IV CSK 401/09, IC 2011, nr 5, s. 26). Tym samym Sąd Najwyższy odstąpił od wcześniejszego, przeciwnego stanowiska w tej kwestii (orzeczenie SN z dnia 13 listopada 1936 r., C.II. 1543/36, PPiA 1937, nr 2, poz. 109 i wyrok SN z dnia 18 marca 2005 r., II CK 556/04, OSNC 2006, nr 2, poz. 38 z krytyczną glosą E. Łętowskiej, PiP 2005, z. 10, s. 123). Por. także wyrok SA w Katowicach z dnia 12 października 2001 r., I ACa 383/01, Wokanda 2002, nr 11, s. 42 z glosą M. P., P.. 2008, nr 3–4, s. 259” (J. Gudowski [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, wyd. V, red. T. Ereciński, Warszawa 2016, art. 321).

W następnym kroku należało przeanalizować jakie uprawnienia mogą przysługiwać powodom, którzy zawarli z (...) Finanse Sp. z o.o. umowę przelewu wierzytelności wynikającej z umowy, która okazała się bezwzględnie nieważna. Przelew wierzytelności regulowany jest w art. 509 § 1 i 2 k.c. zgodnie z którymi wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki. Należy wskazać, że cesjonariusz nie nabędzie na skutek przelewu uprawnień w większym zakresie, niż przysługiwały one zbywcy wierzytelności. W przypadku cesji nie jest bowiem możliwe przełamanie zasady nemo plus iuris in alium transferre potest, quam ipse habet (W. Kurowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353-534), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018, art. 509). Sąd Najwyższy trafnie wskazywał, iż „brak wierzytelności czyni umowę o przelew wierzytelności nieskuteczną prawnie” (Wyrok SN z 3.04.2003 r., V CKN 1630/00, LEX nr 80251; podobnie Wyrok SA w Łodzi z 22.01.2013 r., I ACa 1091/12, LEX nr 1280443). Skoro zbywcy, na skutek nieważności umowy z dłużnikiem, nie przysługiwała określona w przelewie wierzytelność, to nie mogło dojść do jej skutecznego przeniesienia na nabywcę. Tym samym roszczenie powodów nie zasługuje na uwzględnienie, nie nabyli oni bowiem skutecznie na podstawie umowy cesji wierzytelności przeciwko pozwanej, bowiem umowa pożyczki z której wierzytelność tę wywodzą była bezwzględnie nieważna.

W ocenie Sądu ani z art. 509 § 2 kc ani z treści umowy cesji zawartej przez powodów nie można wywodzić, by nabyli oni także wierzytelność przysługującą (...) Finanse Sp. z o.o. przeciwko pozwanej z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Zakres uprawnień przechodzących na cesjonariusza jest w orzecznictwie ujmowany szeroko. Przykładowo w wyroku z 28.11.2006 r. w sprawie IV CSK 224/06 (LEX nr 462931) Sąd Najwyższy stwierdził, iż „z braku odmiennego zastrzeżenia stron, na podstawie art. 509 § 2 k.c., oprócz wyraźnie wymienionego roszczenia o odsetki, przechodzą z cedenta na cesjonariusza np. roszczenie o zaległe odsetki, roszczenie o odszkodowanie za nienależyte wykonanie zobowiązania, roszczenie o zapłatę kar umownych, roszczenie o uzyskanie surogatów przedmiotu świadczenia (art. 477 § 2 k.c.), roszczenie o udzielenie przez dłużnika informacji o przedmiocie świadczenia (art. 546 i art. 354 § 1 k.c.), uprawnienie wierzyciela do wyboru świadczenia w zobowiązaniu przemiennym, uprawnienie wierzyciela do wezwania dłużnika do wykonania (art. 455 k.c.) lub możność zaskarżenia czynności zdziałanych z pokrzywdzeniem wierzyciela, roszczenie z tytułu poręczenia i inne”. Należy jednak mieć na uwadze, że wszystkie uprawnienia wymienione we wskazanym orzeczeniu oraz objęte dyspozycją art. 509 § 2 kc muszą być „związane” ze zbywaną wierzytelnością. Nie można natomiast przyjąć, że takim prawem jest roszczenie z bezpodstawnego wzbogacenia przysługujące pożyczkodawcy w związku ze spełnieniem świadczenia z nieważnej umowy pożyczki. Nie jest ono bowiem prawem związanym z przelewaną wierzytelnością a prawem przysługującym z innego zupełnie tytułu (przejścia korzyści majątkowej bez żadnego tytułu prawnego), niż wskazany w umowie cesji (wierzytelność z umowy pożyczki). Innymi słowy – umowa cesji dotyczy wierzytelności powstałej wskutek innego zdarzenia prawnego, tj. określonej czynności prawnej, nie zaś uzyskania korzyści majątkowej bez podstawy prawnej. Tym samym stwierdzić należy, iż na mocy umowy cesji z dnia 10 marca 2017 r. powodowie nie nabyli roszczenia przysługującego (...) Finanse Sp. z o.o. przeciwko pozwanej.

Dla oceny zasadności powództwa należało w kolejnym kroku przeanalizować, czy po stronie powodów nie powstało w momencie zawarcia umowy cesji samoistne roszczenie z bezpodstawnego wzbogacenia przeciwko pozwanej. Jak bowiem wskazuje się w orzecznictwie „formuła użyta w art. 405 k.c., iż wzbogacenie ma nastąpić "kosztem" zubożonego, a nie jak to ujmował kodeks zobowiązań - "z majątku", stwarza podstawy do wniosku, że przesłanki związku między wzbogaceniem a zubożeniem nie należy rozumieć w duchu rygorystycznie pojmowanej "bezpośredniości" tego związku, a tym samym wykorzystywać w celu ograniczenia zobowiązania zwrotu wzbogacenia” (Wyrok SN z 20.07.2007 r., I CSK 105/07, LEX nr 287769). W innym z orzeczeń Sąd Najwyższy stwierdził z kolei, iż „bezpodstawne wzbogacenie (art. 405 k.c.) zachodzi wówczas, gdy bez podstawy prawnej dochodzi do uzyskania korzyści majątkowej kosztem innej osoby oraz że zubożenie i wzbogacenie są wynikiem tego samego zdarzenia. Wszakże zdarzenie to może polegać na jednej czynności faktycznej lub prawnej, ale może się na nie składać kilka wzajemnie ze sobą powiązanych czynności dokonanych przez zubożonego, wzbogaconego lub przez osoby trzecie” (Wyrok SN z 22.11.2006 r., V CSK 289/06, LEX nr 391791). Jak przyjmuje piśmiennictwo „wystarczy przejście pośrednie, przez majątek osób trzecich (Z. R., A. O., Zobowiązania..., s. 286) albo przez pośrednie ogniwa kauzalne (K. Mularski (w:) Kodeks..., t. 1, red. M. Gutowski, 2016, komentarz do art. 405, nb 25), pod warunkiem że „w drodze” nie doszło do zatarcia tożsamości korzyści i można nadal stwierdzić, że określona korzyść przeszła z majątku zubożonego do majątku wzbogaconego” (R. Trzaskowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, wyd. II, red. J. Gudowski, Warszawa 2018, art. 405).

W ocenie Sądu w okolicznościach przedmiotowej sprawy nie sposób jednak przyjąć, aby po stronie powodowej doszło do powstania wskazanego roszczenia przeciwko pozwanej. Nie można bowiem stwierdzić transferu korzyści majątkowej między powodami a pozwaną. Do przekazania środków finansowych przez (...) Finanse Sp. z o.o. doszło przed zawarciem z powodami umowy cesji. W momencie przekazania przez (...) Finanse Sp. z o.o. środków finansowych na rzecz pozwanej doszło do bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej, ale kosztem wskazanej spółki, nie zaś powodów. Nie sposób natomiast przyjąć, że do wzbogacenia pozwanej doszło wskutek późniejszej umowy cesji między (...) Finanse Sp. z o.o. a powodami. Tym samym roszczenie powodów nie znajduje podstawy prawnej także z tego tytułu.

Mając na uwadze powyższe należało stwierdzić, że powodowie nie nabyli skutecznie ani wierzytelności wynikającej z umowy, ani z bezpodstawnego wzbogacenia. Roszczenie z bezpodstawnego wzbogacenia nie powstało także bezpośrednio na ich rzecz. Tym samym powództwo należało oddalić.