Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 września 2021 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XV Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Krzysztof Godlewski

Protokolant: st. prot. sąd. Katarzyna Janicka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 września 2021 r. w P.

sprawy z powództwa T. S.

przeciwko (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w Poznaniu

z dnia 3 grudnia 2020 r.

sygn. akt I C 476/20

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

I.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda 2283,80 zł (dwa tysiące dwieście osiemdziesiąt trzy złote i osiemdziesiąt groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 15 października 2020 roku do dnia zapłaty,

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

III.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego 3617 zł z tytułu zwrotu kosztów procesu;

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie,

3.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego 3310 zł z tytułu zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej.

Krzysztof Godlewski

UZASADNIENIE

W rozpoznawanej sprawie powód T. S. wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego (...) z siedzibą w W. kwoty 30.199,90 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 29.805,99 zł od dnia 3 lipca 2019 r. do dnia zapłaty i od kwoty 393,91 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a także zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że jest klientem pozwanego banku. Zawarł z nim umowę, na podstawie której powodowi wydano do używania kartę kredytową. W dniu 30 czerwca 2019 r. powód otrzymał powiadomienia na urządzeniu mobilnym o blokadach na karcie kredytowej. Po zalogowaniu się na swój profil w aplikacji mobilnej ustalił, że na karcie widniała suma 195 zł z dostępnego limitu 30.000 zł. Powód nie dokonał jednak żadnych płatności przedmiotową kartą. Powyższe okoliczności zostały zgłoszone pozwanemu w dniu 30 czerwca 2019 r. oraz organom ścigania. W piśmie z dnia 4 grudnia 2019 r. pozwany dokonał natomiast wypowiedzenia umowy o wydanie i używanie karty kredytowej, wzywając powoda do zapłaty łącznej kwoty 31.419,84 zł, na którą składa się kwota zadłużenia z tytułu umowy – 29.805,99 zł, odsetki liczone na dzień 3 grudnia 2019 r. – 1.219,94 zł oraz inne opłaty w wysokości 393,91 zł. Strona powodowa podniosła, że transakcje dokonane przy użyciu karty były w istocie nieautoryzowane w rozumieniu art. 40 (...) ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych, gdyż powód nie wyraził na nie zgody. Powód podjął wszelkie niezbędne środki służące zapobieżeniu naruszenia indywidualnych danych uwierzytelniających, przechowywał kartę z zachowaniem należytej staranności, w szczególności nie przechowywał jej razem z numerem PIN i nie udostępniał karty ani numeru PIN żadnym osobom trzecim.

Na kwotę dochodzoną składa się kwota 29.805,99 zł stanowiąca wysokość nieautoryzowanych transakcji oraz kwota 393,91 zł, którą powód został obciążony przez pozwanego z tytułu innych opłat związanych z wypowiedzeniem umowy o wydanie i używanie karty kredytowe (k. 2 – 12).

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenia na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 34 zł.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany przyznał, że łączyła go z powodem umowa o wydanie i użytkowanie karty kredytowej, na podstawie której wydana została powodowi przedmiotowa karta. Powodowi przyznano limit kredytowy w karcie w wysokości 30.000 zł. Na skutek nie dotrzymania przez powoda zobowiązań dotyczących warunków udzielania limitu kredytowego określonych w umowie, została ona przez pozwanego wypowiedziana. Pozwany zaznaczył, że w dniach 29 i 30 czerwca 2019 r. zrealizował 18 transakcji płatniczych, w tym trzy wypłaty w bankomacie przy ul. (...) w P. oraz 15 transakcji płatniczych w sklepach położonych w P.. Wszystkie operacje zostały przeprowadzone prawidłowo – przy użyciu oryginalnej karty powoda oraz każdorazowym bezbłędnym zatwierdzeniu numerem PIN, poza jedną płatnością zbliżeniową obejmującą kwotę 30 zł. W dniu 30 czerwca 2019 r. o godz. 16:41 powód poinformował bank o utracie karty kredytowej. Zgłoszenie skutkowało zablokowaniem karty. Zadłużenie powoda z tytułu transakcji do dnia dzisiejszego nie zostało uregulowane, a składa się na nie kwota: 29.805,99 zł z tytułu niespłaconych transakcji wraz z odsetkami oraz kwota 393,91 zł z tytułu opłat za korzystanie z karty, w tym 240 zł tytułem prowizji za wypłaty gotówki w bankomacie i 153,91 zł tytułem ubezpieczenia spłaty kredytu. Pozwany dochodzi od powoda zapłaty tego zadłużenia. Powołując się na zapisu regulaminu i ustawy o usługach płatniczych pozwany zaznaczył, że okoliczności faktyczne podnoszone przez powoda, w sposób oczywisty potwierdzają, iż naruszył on obowiązek korzystania z instrumentu płatniczego zgodnie z umową ramową, w tym obowiązki w zakresie przechowywania karty kredytowej i ochrony PIN, a także obowiązek niezwłocznego zgłoszenia utraty karty kredytowej. Zdaniem pozwanego umieszczenie karty kredytowej w plecaku, którego powód nie pilnował i nie trzymał bezpośrednio przy sobie, lecz umieścił w samochodzie na powszechnie dostępnym parkingu nie było rzeczą powszechnie przyjętą i nie stanowiło elementu zwykłych czynności życiowych większości ludzi. Pozostawienie karty kredytowej w sposób niezabezpieczony było zachowaniem, które w sposób rażący ignorowało podstawowe zasady bezpieczeństwa. Dodatkowo zdaniem pozwanego powód naruszył obowiązek ochrony numeru PIN poprzez przechowywanie go wraz z kartą lub poprzez udostępnienie go osobie trzeciej, albo wreszcie poprzez niewłaściwe skorzystanie z karty kredytowej, co umożliwiło osobom nieupoważnionym ustalenie tego numeru. Jednocześnie powód zawiadomił policję i bank dopiero następnego dnia po utracie karty. Nie skontrolował zawartości plecaka i portfela pomimo pozostawienia ich bez opieki. Z ostrożności pozwany wskazał, że nawet w razie ustalenia odpowiedzialności banku za nieautoryzowane transakcje płatnicze, posiadacz karty winien odpowiadać za nieautoryzowane transakcje do wysokości równowartości w walucie polskiej 50 euro, ustalonej przy zastosowaniu kursu średniego ogłoszonego przez NBP obowiązującego w dniu wykonania transakcji. Powód ponosi zatem odpowiedzialność za każdą z 18 transakcji do kwoty 212,03 zł. W niniejszej sprawie nie zachodzą przesłanki do uznania, że powód nie miał możliwości stwierdzenia kradzieży. Strona pozwana zaznaczyła, że uwierzytelnieniem jest zastosowanie procedury pozwalającej dostawcy usług płatniczych na sprawdzenie wykorzystania konkretnego instrumentu płatniczego, w tym jego indywidualnych zabezpieczeń. Bank udowodnił fakt uwierzytelnienia przez powoda kwestionowanych transakcji. Ciężar przeciwdowodu wykazania powyższego spoczywa na powodzie. Dodatkowo pozwany podniósł, że powód domagając się od banku zapłaty nie wykazał przesłanek odpowiedzialności kontraktowej. W szczególności nie wykazał powstania szkody w swoim majątku. Rachunek karty kredytowej został obciążony kosztem transakcji i opłat, jednak powód nie spłacił zadłużenia wobec pozwanego. Strona powodowa nie wykazała także adekwatnego związku przyczynowego między działaniem banku, a rzekomo poniesioną szkodą (k. 79 – 85).

Na rozprawie z dnia 29 października 2020 r. pełnomocnik powodowa wskazała, że pozwany wytoczył przeciwko powodowi sprawę o zapłatę w elektronicznym postępowaniu upominawczym, a także złożył oświadczenie o potrąceniu i pobrał z rachunku powoda kwotę 5.000 zł oraz kwotę 416 zł tytułem opłaty od pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Powód złożył reklamację, która nie została uwzględniona (k. 138).

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy uwzględnił w całości powództwo, obciążając pozwanego kosztami procesu.

Podstawą tego rozstrzygnięcia był następujący, ustalony przez Sąd Rejonowy, stan faktyczny:

W dniu 23 marca 2016 r. T. S. zawarł z (...) z siedzibą w W. umowę nr (...) o wydanie i używanie karty kredytowej (...). Zgodnie z postanowieniami umowy powodowi została wydana do używania karta kredytowa (...) o numerze (...) dla rachunku o numerze (...). Umowa została zawarta na 12 miesięcy i była automatycznie przedłużana na kolejne okresy 12 miesięcy. W dniu zawarcia umowy limit kredytowy wynosił 10.000 zł, a rzeczywista roczna stopa oprocentowania 10,48%. Całkowity koszt limitu kredytowego opiewał na kwotę 1.201,50 zł, a całkowita kwota do zapłaty przez posiadacza karty – 11.201,50 zł. W dniu zawarcia umowy powód przystąpił także do grupowego ubezpieczenia na wypadek utraty źródła dochodu albo leczenia szpitalnego w następstwie nieszczęśliwego wypadku oraz grupowego ubezpieczenia na życie dla klientów (...), którzy są posiadaczami kart kredytowych. Okres ochrony ubezpieczeniowej rozpoczynał się każdorazowo dla danego ubezpieczonego z momentem wykorzystania jakiejkolwiek części limitu kredytowego, a kończył się każdorazowo z chwilą spłaty salda zadłużenia.

W kolejnych latach limit na karcie kredytowej został powodowi zwiększony do kwoty 30.000 zł. Dzienny limit wypłat na karcie został ustalony na kwotę 3.000 zł, a dzienny limit operacji płatniczych na kwotę 30.000 zł

Bezsporne, a nadto dowody: umowa nr (...) z dnia 23 marca 2016 r. o wydanie i używanie karty kredytowej (k. 122 – 125), deklaracja przystąpienia do grupowego ubezpieczenia z dnia 23 marca 2016 r. (k. 126 – 128), zeznania świadka J. B. (k.138v – 139v)

Zgodnie z regulaminem wydawania i używania karty kredytowej w (...) S.A. przez uwierzytelnienie należy rozumieć weryfikację przez (...) Bank (...) S.A. tożsamości posiadacza karty albo użytkownika karty lub ważności stosowanego instrumentu płatniczego łącznie z zastosowaniem indywidualnych danych uwierzytelniających ((...)). Z (...) Regulaminu wynika, że posiadacz karty lub użytkownik karty zobowiązany jest do:

1) przechowywania karty i ochrony PIN z zachowaniem należytej staranności i zasad bezpieczeństwa,

2) nieprzechowywania karty razem z PIN,

3) niezwłocznego zgłoszenia (...) utraty, kradzieży, przywłaszczenia, nieuprawnionego użycia lub dostępu do karty, zgodnie z (...),

4) nieudostępniania karty lub PIN osobom nieuprawnionym,

5) nieudostępniania danych dotyczących karty w celach innych niż dokonanie transakcji, zgłoszenie reklamacji lub zgłoszenia unieważnienia karty lub w innych przypadkach przewidzianych przepisami prawa,

6) korzystania z karty zgodnie z postanowieniami umowy i Regulaminu.

Z (...) Regulaminu wynika natomiast, że w przypadku utraty, kradzieży, przywłaszczenia, nieuprawnionego użycia lub dostępu do karty należy niezwłocznie zgłosić ten fakt:

1) telefonicznie pod numerami telefonów, dostępnymi 24 godziny na dobę, wskazanymi w materiałach informacyjnych przesłanych wraz z kartą,

2) osobiście w dowolnym oddziale (...),

3) za pośrednictwem usługi bankowości elektronicznej lub usługi bankowości telefonicznej,

4) w inny uzgodniony sposób.

Zgodnie z (...) Regulaminu w przypadku stwierdzenia nieautoryzowanych, niewykonanych, nieprawidłowo zainicjowanych lub wykonanych transakcji należy niezwłocznie zgłosić ten fakt w sposób określony w (...).

Zgodnie z (...) Regulaminu w celu prawidłowego zainicjowania lub wykonania transakcji konieczne jest użycie karty lub jej danych przez uwierzytelnionego lub silnie uwierzytelnionego Posiadacza karty albo Użytkownika karty w sposób określony w Regulaminie oraz wyrażenie zgody na wykonanie transakcji (autoryzacja transakcji) z uwzględnieniem postanowień (...).

Z (...) Regulaminu wynika z kolei, że Posiadacz karty albo Użytkownik karty wyraża zgodę na wykonanie transakcji (autoryzuje transakcję) w co najmniej jeden z podanych niżej sposobów tj. poprzez:

1) wprowadzenie PIN i użycie przycisku potwierdzającego dokonanie transakcji – w bankomatach oraz terminalach elektronicznych,

2) podanie wymaganych danych np.: numeru karty, daty jej ważności, kodu (...) lub kodu (...) w przypadku transakcji wykonywanych na odległość tj. bez fizycznego przedstawienia karty lub loginu i hasła lub użycie przycisku potwierdzającego dokonanie transakcji,

3) zbliżenie karty albo urządzenia mobilnego z nośnikiem zbliżeniowym do terminala elektronicznego z czytnikiem zbliżeniowym,

4) fizyczne użycie karty w terminalu samoobsługowym bez konieczności potwierdzania transakcji PIN lub podpisem,

5) złożenie podpisu na dowodzie wykonania transakcji w terminalu.

W (...) Regulaminu uregulowano odpowiedzialność stron. I tak w (...) wskazano, że z zastrzeżeniem (...), w przypadku wystąpienia nieautoryzowanej transakcji, (...) jest zobowiązany niezwłocznie, nie później jednak niż do końca następnego dnia roboczego po stwierdzeniu nieautoryzowanej transakcji, którą został obciążony rachunek Posiadacza karty lub po otrzymaniu stosownego zgłoszenia, z wyjątkiem przypadku gdy (...) ma uzasadnione i należycie udokumentowane podstawy, aby podejrzewać oszustwo i poinformuje o tym w formie pisemnej organy powołane do ścigania przestępstw, zwrócić Posiadaczowi karty kwotę nieautoryzowanej transakcji, albo przywrócić obciążony rachunek do stanu, jaki istniałby, gdyby nie miała miejsca nieautoryzowana transakcja, chyba że Posiadacz karty uchybił terminowi zgłoszenia, o którym mowa w (...). Data waluty w odniesieniu do uznania rachunku nie może być późniejsza od daty obciążenia tą kwotą. Z (...) wynika, że Posiadacz karty, z uwzględnieniem (...), odpowiada za nieautoryzowane transakcje, do kwoty stanowiącej równowartość w złotych 50 euro, przeliczonej według średniego kursu ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu dokonania transakcji, jeżeli nieautoryzowana transakcja jest skutkiem:

1) posłużenia się kartą utraconą albo skradzioną Posiadaczowi karty lub Użytkownikowi karty,

2) przywłaszczenia karty.

Przy czym postanowień (...) nie stosuje się w przypadku gdy:

1) Posiadacz karty lub Użytkownik karty nie miał możliwości stwierdzenia utraty, kradzieży lub przywłaszczenia karty przed wykonaniem transakcji płatniczej, z wyjątkiem przypadku, gdy Posiadacz karty lub Użytkownik karty działał umyślnie, lub

2) utrata karty przed wykonaniem transakcji została spowodowana działaniem lub zaniechaniem ze strony (...) lub podmiotu świadczącego na jego rzecz usług, o których mowa w art. 6 pkt 10 ustawy ((...) (...) Regulaminu). Z kolei w (...) (...) Regulaminu wskazano, że Posiadacz karty ponosi odpowiedzialność w pełnej wysokości za nieautoryzowane transakcje, jeżeli Posiadacz karty lub Użytkownik karty doprowadził do nich umyślnie albo w wyniku umyślnego lub będącego skutkiem rażącego niedbalstwa naruszenia co najmniej jednego z obowiązków, o których mowa w (...).

Dowód: regulamin wydawania i używania karty kredytowej w (...) S.A. (k. 17 – 22)

Powód korzystał z karty kredytowej sporadycznie, głównie w trakcie zagranicznych wyjazdów służbowych bądź prywatnych. Ostatni raz karty tej powód używał w maju 2019 r. podczas wyjazdu do Hiszpanii. Powód miał ustawiony taki sam numer PIN dla karty kredytowej, jak dla swojej karty debetowej. Numeru tego nie zapisywał ani w formie pisemnej, ani elektronicznej. Nie przekazywał go również innej osobie.

Dowód: przesłuchanie powoda T. S. (k. 139v – 141)

W dniu 29 czerwca 2019 r. (sobota) w godzinach popołudniowych powód udał się samotnie na zakupy do sklepu (...) w P. przy ul. (...). Samochód zaparkował pomiędzy sklepem (...), a sklepem (...). W sklepie za zakupy powód zapłacił w kasie samoobsługowej. Płatności dokonał kartą debetową do rachunku osobistego. Podczas dokonywania płatności powód raczej specjalnie nie zasłaniał dłonią klawiatury terminala płatniczego. Po zakończeniu transakcji powód udał się z zakupami załadowanymi do wózka w stronę zaparkowanego samochodu. Portfel, a w nim znajdujące się karty debetowa i kredytowa, powód umieścił w głównej kieszeni plecaka. Po dojściu do samochodu powód najpierw otworzył przednie drzwi od strony pasażera i zostawił na nich plecak, po czym zamknął drzwi i zaczął pakować zakupy z wózka do bagażnika. Po wypakowaniu zakupów i zamknięciu bagażnika do powoda podjechał czarny m., którego kierowca ze wschodnim akcentem przez opuszczoną szybę zapytał o drogę do szpitala. Szpital był po lewej stronie powoda. Jak powód chciał się odwrócić żeby pokazać, gdzie się szpital znajduje kierowca m. energicznie zareagował prosząc, aby powód adres szpitala wpisał w nawigacji w telefonie kierowcy. Po zakończeniu rozmowy powód chciał odprowadzić koszyk. Nie mógł tego jednak uczynić pilotem. Okazało się bowiem, że drzwi od strony kierowcy są niedomknięte. Powód domknął je, zamknął samochód i odprowadził wózek, a następnie wrócił do auta i odjechał do domu, nie wykonując już tego dnia żadnych transakcji.

Dowód: przesłuchanie powoda T. S. (k. 139v – 141)

W dniach 29 i 30 czerwca 2019 r. pozwany zrealizował 18 transakcji płatniczych na karcie kredytowej powoda, tj.:

1) 29 czerwca 2019 r. o godz. 18:55:53 – wypłata kwoty 2.000 zł w bankomacie przy ul. (...) w P.,

2) 29 czerwca 2019 r. o godz. 19:02:19 – wypłata kwoty 1.000 zł w bankomacie przy ul. (...) w P.,

3) 29 czerwca 2019 r. o godz. 19:05:30 – płatność kartą na kwotę 405 zł w punkcie sprzedaży (...) w P.,

4) 29 czerwca 2019 r. o godz. 19:07:46 – płatność kartą na kwotę 270 zł w punkcie sprzedaży (...) w P.,

5) 29 czerwca 2019 r. o godz. 19:09:35 – płatność kartą na kwotę 540 zł w kiosku (...) w P.,

6) 29 czerwca 2019 r. o godz. 19:23:31 – sprawdzenie salda w bankomacie na os. (...) w P.,

7) 29 czerwca 2019 r. o godz. 20:13:00 – płatność kartą na kwotę 4.190 zł w (...) (...) (...) w P.,

8) 29 czerwca 2019 r. o godz. 20:22:50 – płatność kartą na kwotę 3.490 zł w sklepie (...) w P.,

9) 29 czerwca 2019 r. o godz. 20:29:50 – płatność kartą na kwotę 2.450 zł w sklepie (...) w P.,

10) 29 czerwca 2019 r. o godz. 20:37:56 – płatność kartą na kwotę 4.188 zł w sklepie (...) Sp. z o.o. w P.,

11) 29 czerwca 2019 r. o godz. 20:54:11 – płatność kartą na kwotę 30 zł w sklepie (...) w P.,

12) 29 czerwca 2019 r. o godz. 21:25:03 – płatność kartą na kwotę 3.799 zł w sklepie (...) w P.,

13) 29 czerwca 2019 r. o godz. 21:25:34 – płatność kartą na kwotę 4.038,99 zł w sklepie (...) w P.,

14) 30 czerwca 2019 r. o godz. 00:27:30 – sprawdzenie salda w bankomacie na ul. (...) w P.,

15) 30 czerwca 2019 r. o godz. 00:27:48 – wypłata kwoty 3.000 zł w bankomacie przy ul. (...) w P.,

16) 30 czerwca 2019 r. o godz. 13:01:26 – sprawdzenie salda w bankomacie na ul. (...) w L.,

17) 30 czerwca 2019 r. o godz. 13:50:41 – płatność kartą na kwotę 270 zł na (...) (...)w P.,

18) 30 czerwca 2019 r. o godz. 13:52:29 – płatność kartą na kwotę 135 zł na (...) (...)w P.. Wszystkie transakcje, poza zbliżeniową płatnością na kwotę 30 zł, zostały dokonane po bezbłędnym podaniu numeru PIN karty kredytowej powoda.

Bezsporne, a nadto dowód: zeznania świadka J. B. (k. 138v – 139v)

Transakcji kartą kredytową powoda w dniach 29 – 30 czerwca 2019 r. dokonały nieustalone osoby. Część z nich dokonał mężczyzna ubrany w czarną koszulkę i szorty dżinsowe.

Dowód: nagrania z monitoringu (k. 32, k. 38 i k. 43 w aktach Komisariatu Policji P. – (...) o sygn. (...) (...) (...))

Numer PIN do karty kredytowej wydawanej przez pozwanego jest wygenerowywany w procesie produkcji karty i w bezpiecznej kopercie przekazywany klientowi. Na tym etapie nikt nie ma wglądu do numeru PIN. Klient ma możliwość dokonania następnie zmiany tak ustalonego numeru PIN poprzez bankowość elektroniczną.

Dowód: zeznania świadka J. B. (k. 138v – 139v)

W dniu 30 czerwca 2019 r. około południa powód zobaczył, że na telefonie ma powiadomienia dotyczące transakcji dokonanych za pośrednictwem karty kredytowej. Wcześniej powód nie spoglądał na telefon, gdyż był zajęty przepakowywaniem się. Powód sprawdził rachunek karty kredytowej i okazało się, że limit kredytowy jego karty kredytowej został prawie w całości wykorzystany. Po wyświetleniu powiadomień w aplikacji powód sprawdził portfel, w którym nie znajdowała się przedmiotowa karta kredytowa, znajdowały się za to w nim dwie karty debetowe, prawo jazdy oraz gotówka. Powód zadzwonił do oddziału banku celem zablokowania karty kredytowej, co nastąpiło o godz. 16:41. Następnie powód udał się na Komisariat Policji P. – (...), gdzie o godz. 20:25 złożył ustne zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na jego szkodę. Do kradzieży karty kredytowej doszło w dniu 29 czerwca 2019 r. z samochodu powoda, kiedy na parkingu został on zaczepiony przez mężczyznę, który podjechał m. i zapytał się o drogę do szpitala. Wtedy to ktoś wszedł do jego samochodu od strony kierowcy i niepostrzeżenie wyjął z portfela znajdującego się w plecaku kartę kredytową. Numer PIN został natomiast pozyskany przez nieustalone osoby w trakcie robienia przez powoda zakupów w sklepie (...).

Dowody: przesłuchanie powoda T. S. (k. 139v – 141), protokół przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie z dnia 30 czerwca 2019 r. (k. 1 – 3 w akt Komisariatu Policji P. – (...) o sygn. (...) (...) (...))

Po telefonicznym zgłoszeniu zdarzenia i reklamowaniu 18 operacji dokonanych na karcie kredytowej w dniach 29 – 30 czerwca 2019 r. na kwotę 29.805,99 zł, pozwany w dniu 2 lipca 2019 r. wystosował do powoda odpowiedź na reklamację, w której stwierdził, że transakcje zostały dokonane z użyciem oryginalnej karty, a zrealizowane płatności, poza jedną dokonaną w formie zbliżeniowej, zostały zatwierdzone prawidłowym numerem PIN, wobec czego pozwany bank uznał, że transakcje zostały prawidłowo autoryzowane. Tym samym pozwany nie uznał roszczenia powoda. Od powyższej decyzji powód odwołał się w piśmie z dnia 3 lipca 2019 r., wnosząc o ponowne rozpatrzenie reklamacji i przywrócenie limitu na koncie karty kredytowej. Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, decyzją z dnia 12 lipca 2019 r. pozwany bank ponownie odmówił uznania roszczenia, stwierdzając, że w/w transakcje zostały przeprowadzone zgodnie obowiązującymi standardami przyjętymi przy realizacji tego typu transakcji.

Dowody: decyzja pozwanego z dnia 2 lipca 2019 r. (k. 16), odwołanie powoda od decyzji pozwanego z dnia 3 lipca 2019 r. (k. 23), decyzja pozwanego z dnia 12 lipca 2019 r. (k. 24), przesłuchanie powoda T. S. (k. 139v – 141)

W dniu 5 lipca 2019 r. wydano postanowienie o wszczęciu dochodzenia w sprawie dokonanego w dniu 29 czerwca 2019 r. w P. zaboru w celu przywłaszczenia karty kredytowej (...), a następnie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej użycia karty za autentyczną w różnych punktach sklepowych oraz wypłaty pieniędzy z bankomatów wypłacając bez upoważnienia na autentyczne przetwarzanie danych informatycznych wyrządzając szkodę w wysokości 29.805 zł na szkodę T. S., tj. o przestępstwo określone w art. 278 § 5 k.k. w zw. z art. 278 § 1 k.k. i 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. W toku prowadzonego postępowania przygotowawczego organ nie wykryto sprawców przestępstwa wobec czego postanowieniem z dnia 22 października 2019 r. umorzono dochodzenie. Na postanowienie o umorzeniu postępowania pełnomocnik pokrzywdzonego wniósł zażalenie. Po jego rozpoznaniu postanowieniem z dnia (...), sygn. akt (...) Sąd Rejonowy (...) utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie.

Dowody: postanowienie z dnia 5 lipca 2019 r. o wszczęciu dochodzenia, postanowienie z dnia 28 października 2019 r. o sprostowaniu oczywistej omyłki pisarskiej, zażalenie na postanowienie z dnia 18 października 2019 r. (odpowiednio: k. 18, k. 65, k. 77 – 78 w akt Komisariatu Policji P. – (...) o sygn. (...) (...) (...)), postanowienie Sądu Rejonowego (...) z dnia (...), sygn. akt (...) (k. 58 – 59)

W dniu 3 lipca 2019 r. powód złożył wniosek do Rzecznika Finansowego o podjęcie interwencji w związku z nieuwzględnieniem przez pozwanego roszczeń w trybie reklamacyjnym.

Pismem z dnia 23 lipca 2019 r. Rzecznik Finansowy zwrócił się do prezesa zarządu pozwanego banku wnosząc m.in. o szczegółowe odniesienie się do stanu faktycznego i prawnego przedstawionego przez wnioskodawcę, o opisanie procedury autoryzacji transakcji dokonywanych w dniach 29 – 30 czerwca 2019 r. kartą kredytową powoda, ustosunkowanie się do przepisów prawnych regulujących zakres odpowiedzialności z tytułu dokonywania nieautoryzowanych transakcji płatniczych, a także o poinformowanie czy bank widzi możliwość polubownego zakończenia sporu poprzez dokonanie zwrotu na rachunek powoda kwoty 29.505,99 zł.

W odpowiedzi na pismo Rzecznika Finansowego pozwany w piśmie z dnia 16 września 2019 r. wskazał, że transakcje zostały zrealizowane przy użyciu oryginalnej karty oraz potwierdzone (autoryzowane), poza jedną, prawidłowym kodem PIN. Pozwany w przedmiotowym piśmie zaznaczył, że autoryzacja została dokonana w sposób zgodny z przepisami ustawy i Regulaminu. Tym samym pozwany stwierdził, że brak jest podstaw do polubownego rozwiązania sporu.

W piśmie z dnia 28 listopada 2019 r. Rzecznik Finansowy ustosunkował się do stanowiska pozwanego stwierdzając, że transakcje dokonane skradzioną kartą kredytową nie mogą zostać uznane za autoryzowane.

Odnosząc się do pisma Rzecznika Finansowego pozwany w piśmie z dnia 2 stycznia 2020 r. podkreślił, że nie stwierdza nieprawidłowości w swoim działaniu.

Rzecznik Finansowy w piśmie z dnia 8 lutego 2020 r. poinformował pełnomocnika powoda o otrzymanych informacjach od pozwanego oraz przedstawił swoje stanowisko co do oceny transakcji dokonanych kartą kredytową powoda, w kontekście obowiązujących przepisów prawnych.

Dowód: wniosek powoda z dnia 3 lipca 2019 r. (k. 26), pismo Rzecznika Finansowego z dnia 23 lipca 2019 r. (k. 32 – 34), pismo pozwanego z dnia 16 września 2019 r. (k. 35 – 37), pismo Rzecznika Finansowego z dnia 28 listopada 2019 r. (k. 38 – 42), pismo pozwanego z dnia 2 stycznia 2020 r. (k. 43-45), pismo Rzecznika Finansowego z dnia 8 lutego 2020 r. (k. 46 – 50)

W dniu 4 grudnia 2019 r. pozwany wypowiedział umowę o wydanie i używanie karty kredytowej (...) z powodu niedotrzymania przez powoda zobowiązań dotyczących warunków udzielenia limitu kredytowego określonych w umowie. W piśmie tym wskazano, że okres wypowiedzenia wynosi 2 miesiące. Jednocześnie pozwany wezwał powoda do zapłaty kwoty 31.419,84 zł, na którą to składają się kwoty: 29.805,99 zł tytułem zadłużenia, 1.219,94 zł tytułem odsetek na dzień 3 grudnia 2019 r. oraz 393,91 zł tytułem opłat.

Pismem z dnia 12 października 2020 r. pozwany złożył powodowi oświadczenie o potrąceniu środków w wysokości 5.000 zł z rachunku o nr (...) na spłatę wierzytelności wynikającej z umowy nr (...). Następnie zaś pozwany bank dokonał obciążenia wspólnego rachunku powoda i jego małżonki o nr (...) w dniu 15 października 2020 r.

W piśmie z dnia 22 października 2020 r. pozwany poinformował powoda, że pobranie kwot z rachunku zostało dokonane na podstawie Regulaminu. Jednocześnie pozwany zaznaczył, że na dzień sporządzenia przedmiotowego pisma zadłużenie z tytuły wypowiedzianej umowy wynosi łącznie 29.805,65 zł i obejmuje: należność główną w kwocie 29.741,77 zł i odsetki w kwocie 63,88 zł.

Dowody: pismo z dnia 4 grudnia 2019 r. (k. 25), oświadczenie o potrąceniu z dnia 12 października 2020 r. (k. 131), oświadczenie o potrąceniu z dnia 12 października 2020 r. (k. 132), wydruki z rachunku (k. 133 – 136), pismo z dnia 22 października 2020 r. (k. 137), przesłuchanie powoda T. S. (k. 139v – 141)

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie powołanych dokumentów, nagrań z kamer monitoringu, dowodu z zeznań świadka J. B. oraz dowodu z przesłuchania powoda.

Dokumenty zgromadzone w aktach niniejszej sprawy oraz aktach Komisariatu Policji P. – (...) o sygn. (...) (...) (...) nie były kwestionowane przez strony, a Sąd nie znalazł podstaw, aby podważać ich moc dowodową z urzędu. Uwagi te zgodnie z art. 308 k.p.c. odnoszą się także odpowiednio do nagrań z monitoringu znajdujących się w powołanych aktach postępowania przygotowawczego. Z tego też powodu dokumenty i nagrania z monitoringu stały się podstawą do dokonania istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy ustaleń faktycznych.

Za wiarygodne Sąd Rejonowy uznał zeznania świadka J. B., chociaż tylko częściowo okazały się one pomocne do dokonania ustaleń w niniejszej sprawie. Przydatne okazały się zeznania świadka w zakresie w jakim świadek przybliżył mechanizm generowania numeru PIN do kart kredytowych i możliwość jego następczej zmiany, a także co do przedstawienia dokonanych w dniach 29 – 30 czerwca 2019 r. transakcji na karcie kredytowej powoda i istniejących na niej limitach. W tym zakresie zeznania świadka były spójne i logiczne, a ponadto korespondowały z pozostałym zebranym w sprawie materiałem dowodowym. W pozostałym zakresie zeznania świadka stanowiły natomiast wyraz jego własnych ocen, co do tego jak powinno się zabezpieczać kartę i numer PIN, a także które zachowania mogą zostać uznane, a które nie za należyte bądź nie zabezpieczenie karty i numeru PIN. Przypomnieć należy, że przedmiotem dowodu z zeznań świadków są fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.), a nie oceny świadków co do określonych, czy hipotetycznych stanów faktycznych. Ocena prawna stanu faktycznego wchodzi bowiem w zakres subsumpcji i jest wyłączną kompetencją sądu.

Za wiarygodne Sąd Rejonowy uznał zeznania powoda T. S.. Powód w swoich zeznaniach przedstawił przebieg zakupów dokonanych przez niego w dniu 29 czerwca 2019 r. w sklepie (...) i opisał sytuację jaka miała miejsce po tych zakupach na parkingu. Przybliżył również sposób i zasady korzystania przez niego z karty kredytowej i bankomatowej oraz zeznał, że to nie on dokonał transakcji za pomocą karty kredytowej w dniach 29 – 30 czerwca 2019 r. Zeznania powoda były spójne, logiczne, konsekwentne i przekonujące, a do tego korespondowały z zeznaniami jakie złożył w postępowaniu przygotowawczym i nagraniami z kamer monitoringu. Trzeba podkreślić, że wersja przedstawiona przez powoda co do sposobu w jaki miało dojść do kradzieży mu karty kredytowej oraz pozyskania numeru PIN do tej karty jest spójna i w świetle zasad doświadczenia życiowego realna. Tym bardziej jak się uwzględni, gdzie i w jakim czasie dokonano pierwszych transakcji tą kartą (ul. (...), a zatem w bliskim sąsiedztwie sklepu (...)). Aktualnie zaś kradzieże kart i numerów PIN do nich, organizowane są na ogół przez kilka osób i po dokładnym zaplanowaniu całego przestępczego procederu. Z taką sytuacją mieliśmy do czynienia w niniejszej sprawie. Z tych też przyczyn Sąd uznał, że do kradzieży karty kredytowej i pozyskania numeru PIN do niej doszło w okolicznościach przedstawionych przez powoda.

Podstawą tego rozstrzygnięcia były także następujące rozważania prawne:

Powód w niniejszej sprawie dochodził kwoty 30.199,90 zł, na którą to składały się kwota 29.805,99 zł tytułem zwrotu kwot nieautoryzowanych transakcji płatniczych dokonanych na szkodę powoda w dniu 29 i 30 czerwca 2019 r. oraz kwota 393,91 zł tytułem opłat, którymi powód został obciążony przez pozwanego w związku z wypowiedzeniem umowy. Podstaw dla tak sformułowanych żądań powód upatrywał w przepisach ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (dalej powoływana również jako u.u.p.), w tym przede wszystkim art. 40, art. 45 i art. 46 tej ustawy.

Bezsporne między stronami było, że łączyła je umowa o wydanie i używanie karty kredytowej z limitem 30.000 zł, jak również to, iż w dniach 29 – 30 czerwca 2019 r. kartą tą dokonano operacji na łączną kwotę 29.805,99 zł, w tym 3 wypłat w bankomacie, a transakcje te poza jedną zostały potwierdzone prawidłowym numerem PIN. Nie było między stronami sporu także co do tego, że pozwany wypowiedział powodowi umowę o wydanie i używanie karty, a z tego tytułu obciążył powoda m.in. opłatami w kwocie 393,91 zł, a następnie dokonał potrąceń z rachunku powoda i jego małżonki na kwotę 5.000 zł.

Spór między stronami zasadniczo sprowadzał się natomiast do tego, czy w świetle podanych przez powoda, a następnie ustalonych w niniejszej sprawie okoliczności w jakich doszło do kradzieży mu karty kredytowej i pozyskania numeru PIN do niej, pozwany powinien ponosić odpowiedzialność na podstawie przepisów u.u.p. za wskazane transakcje płatnicze dokonane w dniach 29 – 30 czerwca 2019 r.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że wśród kart płatniczych można wyróżnić trzy zasadnicze ich rodzaje: karty kredytowe połączone z umową kredytu, umożliwiające dokonywanie płatności mimo braku własnych środków na rachunku bankowym; karty debetowe, które po dokonaniu płatności niezwłocznie obciążają środki własne posiadacza rachunku; a także karty charge, działające podobnie jak debetowe, jednakże z pewnym opóźnieniem (por. R. Chybiński, Opłata interchange - czy potrzebne są dalsze zmiany?, PPP 2019, nr 5, s. 58-65.).

Umowa nr (...) o wydanie i używanie karty kredytowej jaką strony zawarły była formą umowy o kredyt rewolwingowy (odnawialny) charakteryzującą się tym, że kredytobiorca może likwidować dotychczasowe zadłużenie, korzystając z kredytu określonego przez limit, bez konieczności podpisywania dodatkowych umów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2008 r., sygn. akt I CSK 243/08, Lex nr 496124). Do tej umowy znajdują odpowiednie zastosowanie przepisy zarówno art. 69 (...) ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, jak również z art. 3 (...) ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Z pierwszego z tych przepisów wynika, że przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Z kolei z art. 3 (...) ustawy o kredycie konsumenckim wynika, że przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi.

Ustawa o usługach płatniczych określa zasady świadczenia usług płatniczych oraz wydawania i wykupu pieniądza elektronicznego, w tym m.in.:

- warunki świadczenia usług płatniczych, w szczególności dotyczące przejrzystości postanowień umownych i wymogów w zakresie informowania o usługach płatniczych;

- prawa i obowiązki stron wynikające z umów o świadczenie usług płatniczych, a także zakres odpowiedzialności dostawców z tytułu wykonywania usług płatniczych;

- warunki wydawania i wykupu pieniądza elektronicznego (art. 1 (...) pkt 1 – 2a u.u.p.). Ustawa ta co istotne stanowi wdrożenie do polskiego porządku prawnego dyrektywy 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2366 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego, którą to dyrektywą uchylono dyrektywę 2007/64/WE.

Zgodnie z art. 2 pkt 15a u.u.p. przez kartę płatniczą rozumie się kartę uprawniającą do wypłaty gotówki lub umożliwiającą złożenie zlecenia płatniczego za pośrednictwem akceptanta lub agenta rozliczeniowego, akceptowaną przez akceptanta w celu otrzymania przez niego należnych mu środków, w tym kartę płatniczą w rozumieniu art. 2 pkt 15 rozporządzenia (UE) 2015/751 (instrument płatniczy, który umożliwia płatnikowi zainicjowanie transakcji kartą debetową lub kredytową). Z kolei transakcją płatniczą w rozumieniu u.u.p. jest zainicjowana przez płatnika lub odbiorcę wpłata, transfer lub wypłata środków pieniężnych (art. 2 pkt 29 u.u.p.).

Na gruncie u.u.p. istotne jest odróżnienie uwierzytelnienia od autoryzacji. Nie są o to bowiem pojęcia tożsame.

Przez uwierzytelnianie należy rozumieć procedurę umożliwiającą dostawcy usług płatniczych weryfikację tożsamości użytkownika lub ważności stosowania konkretnego instrumentu płatniczego, łącznie ze stosowaniem indywidualnych danych uwierzytelniających (art. 2 pkt 33b u.u.p.).

Transakcję płatniczą uważa się natomiast za autoryzowaną, jeżeli płatnik wyraził zgodę na wykonanie transakcji płatniczej w sposób przewidziany w umowie między płatnikiem a jego dostawcą. Zgoda może dotyczyć także kolejnych transakcji płatniczych (art. 40 (...) u.u.p.). Zgoda ta powinna być udzielona przez płatnika przed wykonaniem transakcji płatniczej albo kolejnych transakcji płatniczych, chyba że płatnik i jego dostawca uzgodnili, że zgoda może zostać udzielona także po ich wykonaniu. Zgody na wykonanie transakcji płatniczej można również udzielić za pośrednictwem odbiorcy, dostawcy odbiorcy albo dostawcy świadczącego usługę inicjowania transakcji płatniczej (art. 40 (...) u.u.p.)

Na gruncie powołanych przepisów u.u.p. słusznie zwraca się uwagę w doktrynie, że autoryzację trzeba odróżnić od uwierzytelnienia. Uwierzytelnienie jest bowiem czynnością wykonywaną przez dostawcę i ma na celu upewnienie się, że do transakcji użyty jest prawidłowy instrument płatniczy, jak również, że zlecenie płatnicze pochodzi od uprawnionego użytkownika. Indywidualne dane uwierzytelniające powinny być zatem znane tylko użytkownikowi i dostawcy. Funkcję tę spełnia PIN albo hasło do instrumentu płatniczego albo innego rodzaju informacja znana tylko wydającemu instrument płatniczy dostawcy i klientowi. Autoryzacja jest natomiast oświadczeniem woli użytkownika-płatnika, skierowanym do jego dostawcy usług płatniczych i wyrażającym zgodę wykonanie transakcji płatniczej (por. M. Grabowski, Ustawa o usługach płatniczych. Komentarz, Warszawa 2020 r.).

W świetle poczynionych powyżej uwag o ile uwierzytelnienie można uznać za element autoryzacji, to jednak pojęcia te nie są tożsame treściowo. Autoryzacją nie jest bowiem wyłącznie uwierzytelnienie, którego elementem jest m.in. weryfikacja tożsamości użytkownika, ale przede wszystkim oświadczenie woli użytkownika – płatnika. Można zatem uznać, że uwierzytelnienie będzie świadczyło o autoryzacji, ale wyłącznie wtedy, kiedy będzie dokonane przez użytkownika – płatnika bądź za jego zgodą przez osobę upoważnioną. Tylko wtedy będzie ono zawierało w sobie także wyraz woli użytkownika – płatnika dokonania określonej transakcji płatniczej. Inaczej mówiąc transakcja nie będzie mogła zostać uznana za autoryzowaną, kiedy wprawdzie zostanie uwierzytelniona w sposób przewidziany w umowie, ale nastąpi to wbrew woli użytkownika – płatnika.

Zgodnie z art. 42 ust. 1 u.u.p. użytkownik uprawniony do korzystania z instrumentu płatniczego (zindywidualizowanego urządzenia lub uzgodnionego przez użytkownika i dostawcę zbioru procedur, wykorzystywanych przez użytkownika do złożenia zlecenia płatniczego – art. 2 pkt 10 u.u.p.) jest obowiązany:

1) korzystać z instrumentu płatniczego zgodnie z umową ramową oraz

2) zgłaszać niezwłocznie dostawcy lub podmiotowi wskazanemu przez dostawcę stwierdzenie utraty, kradzieży, przywłaszczenia albo nieuprawnionego użycia instrumentu płatniczego lub nieuprawnionego dostępu do tego instrumentu. W celu spełnienia obowiązku, o którym mowa w (...) (...), użytkownik, z chwilą otrzymania instrumentu płatniczego, podejmuje niezbędne środki służące zapobieżeniu naruszeniu indywidualnych danych uwierzytelniających, w szczególności jest obowiązany do przechowywania instrumentu płatniczego z zachowaniem należytej staranności oraz nieudostępniania go osobom nieuprawnionym (art. 42 ust. 2 u.u.p.).

W umowie zawartej przez strony i Regulaminie wydawania i używania karty kredytowej zostały określone obowiązki powoda jako posiadacza karty. Obowiązki te zasadniczo sprowadzały się do właściwego przechowywania karty i ochrony PIN, nieprzechowywania karty razem z PIN, nieudostępniania karty lub PIN osobom nieuprawnionym, a także niezwłocznego zgłoszenia pozwanemu utraty, kradzieży, przywłaszczenia i nieuprawnionego użycia lub dostępu do karty ((...) i (...) Regulaminu).

Z art. 44 ust. 1 u.u.p. wynika, że użytkownik niezwłocznie powiadamia dostawcę o stwierdzonych nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcjach płatniczych. Słusznie zwraca się uwagę, że wskazany w tym przepisie obowiązek użytkownika do niezwłocznego powiadomienia o stwierdzonych nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcjach płatniczych powinien być interpretowany w zgodzie z okolicznościami danego przypadku oraz przy uwzględnieniu obowiązującego prawa krajowego (por. M. Grabowski, Ustawa o usługach płatniczych. Komentarz, Warszawa 2020 r.). Jeżeli zaś użytkownik nie dokona powiadomienia, o którym mowa w powołanym art. 44 ust. 1 u.u.p., w terminie 13 miesięcy od dnia obciążenia rachunku płatniczego albo od dnia, w którym transakcja miała być wykonana, roszczenia użytkownika względem dostawcy z tytułu nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcji płatniczych wygasają (art. 44 ust. 2 u.u.p.). W przypadku gdy użytkownik nie korzysta z rachunku płatniczego, termin, o którym mowa w ust. 2, liczy się od dnia wykonania nieautoryzowanych lub nienależycie wykonanych transakcji płatniczych albo od dnia, w którym transakcja płatnicza miała być wykonana (art. 44 ust. 3 u.u.p.).

Istotna na gruncie u.u.p. jest kwestia ciężaru udowodnienia autoryzacji transakcji przez użytkownika. To na kim ciężar ten spoczywa zostało przez ustawodawcę uregulowane w art. 45 u.u.p. Zgodnie z ust. 1 tego artykułu to na dostawcy użytkownika spoczywa ciężar udowodnienia, że transakcja płatnicza została autoryzowana i prawidłowo zapisana w systemie służącym do obsługi transakcji płatniczych dostawcy oraz że nie miała na nią wpływu awaria techniczna ani innego rodzaju usterka związana z usługą płatniczą świadczoną przez tego dostawcę, w tym dostawcę świadczącego usługę inicjowania transakcji płatniczej. Jeżeli transakcja płatnicza jest inicjowana za pośrednictwem dostawcy świadczącego usługę inicjowania transakcji płatniczej, na dostawcy tym spoczywa ciężar udowodnienia, że w zakresie jego właściwości transakcja płatnicza została autoryzowana i prawidłowo zapisana w systemie służącym do obsługi transakcji płatniczych dostawcy oraz że nie miała na nią wpływu awaria techniczna ani innego rodzaju usterka związana z usługą płatniczą, za którą ten dostawca odpowiada (art. 45 ust. 1a u.u.p.). Co zaś istotne wykazanie przez dostawcę zarejestrowanego użycia instrumentu płatniczego nie jest wystarczające do udowodnienia, że transakcja płatnicza została przez użytkownika autoryzowana albo że płatnik umyślnie albo wskutek rażącego niedbalstwa doprowadził do nieautoryzowanej transakcji płatniczej albo umyślnie albo wskutek rażącego niedbalstwa dopuścił się naruszenia co najmniej jednego z obowiązków, o których mowa w art. 42. Ciężar udowodnienia tych okoliczności spoczywa na dostawcy.

Uwzględniając treść powołanego art. 45 u.u.p. należy stwierdzić, że w drodze wyjątku od zasady określonej w art. 6 k.c. rozkłada on ciężar udowodnienia, iż transakcja płatnicza była autoryzowana przez użytkownika (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2018 r., sygn. akt V CSK 141/17, Lex nr 2481983). Ciężar ten spoczywa bowiem nie na użytkowniku – płatniku, a na dostawcy – a zatem w niniejszej sprawie pozwanym. Dalsze obowiązki dowodowe dostawcy statuuje natomiast powołany art. 45 ust. 2 u.u.p. Inaczej rzecz ujmując dostawca chcąc wykazać, że transakcja płatnicza została przez użytkownika autoryzowana nie może poprzestać na wykazaniu zarejestrowanego użycia instrumentu. Okoliczność ta w świetle powołanych uregulowań nie jest bowiem wystarczająca do stwierdzenia, że transakcja płatnicza została autoryzowana przez użytkownika.

Kwestia odpowiedzialności w przypadku wystąpienia nieautoryzowanej transakcji płatniczej została uregulowane w art. 46 u.u.p. I tak w świetle ust. 1 tego artykułu z zastrzeżeniem art. 44 ust. 2 (wygaśnięcie roszczeń w przypadku ich nie zgłoszenia w terminie 13 miesięcy), w przypadku wystąpienia nieautoryzowanej transakcji płatniczej dostawca płatnika niezwłocznie, nie później jednak niż do końca dnia roboczego następującego po dniu stwierdzenia wystąpienia nieautoryzowanej transakcji, którą został obciążony rachunek płatnika, lub po dniu otrzymania stosownego zgłoszenia, zwraca płatnikowi kwotę nieautoryzowanej transakcji płatniczej, z wyjątkiem przypadku gdy dostawca płatnika ma uzasadnione i należycie udokumentowane podstawy, aby podejrzewać oszustwo, i poinformuje o tym w formie pisemnej organy powołane do ścigania przestępstw. W przypadku gdy płatnik korzysta z rachunku płatniczego, dostawca płatnika przywraca obciążony rachunek płatniczy do stanu, jaki istniałby, gdyby nie miała miejsca nieautoryzowana transakcja płatnicza. Data waluty w odniesieniu do uznania rachunku płatniczego płatnika nie może być późniejsza od daty obciążenia tą kwotą. Z ust. 2 art. 46 u.u.p. wynika natomiast, że płatnik odpowiada za nieautoryzowane transakcje płatnicze do wysokości równowartości w walucie polskiej 50 euro, ustalonej przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez NBP obowiązującego w dniu wykonania transakcji, jeżeli nieautoryzowana transakcja jest skutkiem:

1) posłużenia się utraconym przez płatnika albo skradzionym płatnikowi instrumentem płatniczym lub

2) przywłaszczenia instrumentu płatniczego. Z tym jednak wyjątkiem, że zgodnie z art. 46 ust. 2a u.u.p. uregulowania tego nie stosuje się, w przypadku gdy:

1) płatnik nie miał możliwości stwierdzenia utraty, kradzieży lub przywłaszczenia instrumentu płatniczego przed wykonaniem transakcji płatniczej, z wyjątkiem przypadku gdy płatnik działał umyślnie, lub

2) utrata instrumentu płatniczego przed wykonaniem transakcji płatniczej została spowodowana działaniem lub zaniechaniem ze strony pracownika, agenta lub oddziału dostawcy płatnika lub podmiotu świadczącego na jego rzecz usługi, o których mowa w art. 6 pkt 10. Z kolei płatnik odpowiada za nieautoryzowane transakcje płatnicze w pełnej wysokości, jeżeli doprowadził do nich umyślnie albo w wyniku umyślnego lub będącego skutkiem rażącego niedbalstwa naruszenia co najmniej jednego z obowiązków, o których mowa w art. 42 (art. 46 ust. 3 u.u.p.). Po dokonaniu zgłoszenia zgodnie z art. 42 ust. 1 pkt 2 płatnik nie odpowiada zaś za nieautoryzowane transakcje płatnicze, chyba że płatnik doprowadził umyślnie do nieautoryzowanej transakcji (art. 46 ust. 4 u.u.p.).

Przenosząc poczynione uwagi na grunt niniejszej sprawy na początku należy wskazać, że z dokonanych ustaleń wynika, iż powodowi w dniu 29 czerwca 2019 r. została skradziona karta kredytowa. Następnie przy jej wykorzystaniu w dniach 29 – 30 czerwca 2019 r. nieustalone osoby dokonały operacji na łączną kwotę 29.805,99 zł, w tym 3 wypłat w bankomacie. Transakcje te poza jedną zostały natomiast potwierdzone prawidłowym numerem PIN. Powód zaś nie wyrażał zgody na ich dokonanie.

Jak wskazano powyżej ciężar wykazania, że wskazane transakcje były autoryzowane przez powoda, a także ciężar wykazania tego, że powód naruszył, któryś z obowiązków, o których mowa w art. 42 u.u.p. i postanowieniach łączącej strony umowy, zgodnie z art. 45 u.u.p. spoczywał na pozwanym jako dostawcy. Temu ciężarowi pozwany nie sprostał.

O ile bowiem pozwany wykazał, że 17 z 18 transakcji zostało uwierzytelnione za pomocą prawidłowego numeru PIN, to jednocześnie nie wykazał jednak, aby ich dokonanie było wyrazem woli powoda bądź konsekwencją naruszenia przez niego spoczywających na nim obowiązków, czy w końcu konsekwencją – jak twierdził pozwany – rażącego niedbalstwa ze strony powoda zwalniającego pozwanego z odpowiedzialności. Sam zaś fakt uwierzytelnienia transakcji płatniczych prawidłowym numerem PIN jak już wskazano nie przesądza o ich autoryzacji. Ta jest bowiem wyrazem woli płatnika. Powód nie miał zaś woli dokonania przedmiotowych transakcji i jak ustalono nie on ich dokonał.

Jak ustalono do kradzieży karty kredytowej doszło w godzinach popołudniowych na parkingu, kiedy to w trakcie przepakowywania przez powoda zakupów z wózka do bagażnika samochodu, powód został zaczepiony przez mężczyznę, który podjechał samochodem i zapytał się, gdzie znajduje się szpital. Wtedy to nieustalona osoba, wykorzystując moment, w którym powód udzielał wskazówek nieznajomemu mężczyźnie, weszła niepostrzeżenie do samochodu powoda i wyjęła z portfela znajdującego się w plecaku kartę kredytową. Opisana sekwencja wydarzeń, w efekcie, których doszło do kradzieży karty kredytowej wbrew twierdzeniom pozwanego nie świadczy o rażącym niedbalstwie powoda.

Słusznie zwraca się uwagę, że wypadek rażącego niedbalstwa wymaga uwzględnienia obiektywnego stanu zagrożenia oraz kwalifikowanej postaci braku zwykłej staranności w przewidywaniu skutków, a więc uwzględnienia staranności wymaganej od działającej osoby oraz okoliczności, w których doszło do zaniechania pożądanych zachowań z jej strony. Rażące niedbalstwo to bowiem coś więcej niż brak zachowania zwykłej staranności w działaniu (por. wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 8 października 2018 r., sygn. akt II Ca 1353/17, Lex nr 2636997). Wykładnia tego pojęcia powinna zatem uwzględniać kwalifikowaną postać braku zwykłej lub podwyższonej staranności w przewidywaniu skutków działania. Chodzi tu o takie zachowanie, które graniczy z umyślnością. Przy czym ocenę, czy konkretne zachowanie poszkodowanego cechuje rażące niedbalstwo, odnosić należy do okoliczności konkretnej sprawy, wymagających jednak pogłębionej oceny (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2009 r., sygn. akt V CSK 291/08, Lex nr 484739 i powołany tam judykat). Przypisanie określonej osobie niedbalstwa uznaje się za uzasadnione wtedy, gdy osoba ta zachowała się w określonym miejscu i czasie w sposób odbiegający od właściwego dla niej miernika należytej staranności. Przez rażące niedbalstwo rozumie się natomiast niezachowanie minimalnych (elementarnych) zasad prawidłowego zachowania się w danej sytuacji. O przypisaniu pewnej osobie winy w tej postaci decyduje więc zachowanie się przez nią w określonej sytuacji w sposób odbiegający od miernika staranności minimalnej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 lipca 2013 r., sygn. akt V ACa 472/12, Lex nr 1356490 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2005 r., sygn. akt III CK 522/04, Lex nr 151664).

Oceniając zachowanie powoda przez pryzmat wskazanych mierników, nie można uznać, aby w trakcie zdarzenia na parkingu powód nie zachował elementarnych zasad ostrożności, których należałoby oczekiwać, w sytuacji jaka miała tam miejsce. Trzeba podkreślić, że oceny zachowania powoda należy dokonywać przy uwzględnieniu całego kontekstu sytuacyjnego tego zdarzenia. Powód plecak, w którym znajdował się portfel z kartami, w tym karta kredytowa, umieścił w samochodzie bezpośrednio przed rozpakowaniem zakupów z wózka do bagażnika. Zachowanie takie nie odbiegało od typowego w podobnych sytuacjach. Szczególnie jak się uwzględnił to, że plecak może utrudniać przekładanie zakupów z wózka do samochodu. Nie można zapominać, że powód nie miał w planach oddalenia się od samochodu, a jedynie zapakowanie zakupów do bagażnika. Był zatem w stanie obserwować, to co dzieje się w najbliższym otoczeniu samochodu. Nie mógł natomiast spodziewać się tego, że osoba, której z czysto altruistycznych pobudek chciał pomóc poprzez wskazanie drogi do szpitala chce odciągnąć jego uwagę, w tym celu, aby inna osoba mogła w tym czasie dokonać kradzieży. Bez wątpienia powód był zaskoczony całą sytuacją i zapytany nagle przez osobę, która podjechała, zachował się tak jak zachowałaby się w takiej sytuacji przeciętna osoba. Co istotne cała sytuacja była bardzo dynamiczna i przebiegła w bardzo krótkim czasie. Świadczy to o drobiazgowym i dokładnym przygotowaniu sprawców do wykonania przestępczego procederu, a nie zachowaniu powoda, które można by określić jako rażąco niedbałe.

Nie można za rażąco niedbałe uznać również tego, że powód posiadał jeden numer PIN zarówno do karty debetowej, jak i kredytowej. O ile praktyka posiadania różnych numerów PIN do każdej karty jest zalecana, to nie można pominąć, że współcześnie z uwagi na daleko posunięty rozwój, ilość wszelakich numerów i haseł do zapamiętania jest na tyle duża, iż wymaga podejmowania różnych działań umożliwiających z jednej strony zachowanie poufności, z drugiej zaś dostępności. Posiadanie jednego numeru PIN do różnych kart mogłoby zostać uznane za wyraz rażącego niedbalstwa, wtedy, gdyby ustalono, że numer ten został przekazany osobie postronnej, czy zapisany na karcie, czy w innym miejscu w sposób umożliwiający zapoznanie się z nim przez nieupoważnioną osobę. Taka sytuacja jednak w niniejszej sprawie nie wystąpiła. Z dokonanych ustaleń nie wynika bowiem, aby powód numer PIN podał komukolwiek, czy gdziekolwiek zapisał w sposób umożliwiający zapoznanie się z nim przez postronne osoby.

Na gruncie dokonanych ustaleń nie można też uznać, aby powód w sposób rażąco niedbały zaniedbał ochronę numeru PIN, w efekcie czego umożliwił postronnym osobą zapoznanie się z nim. Jak ustalono numer PIN został pozyskany przez nieustalone osoby w trakcie robienia przez powoda zakupów w sklepie (...), za które to zakupy powód zapłacił kartą debetową, do której numer PIN był identyczny jak do karty kredytowej. O ile w złożonych zeznaniach powód wskazał, że nie pamięta, czy zasłaniał w jakikolwiek sposób urządzenie do wpisywania numeru PIN, w trakcie płatności w sklepie (...), to jednocześnie nie można uznać, aby świadczyło to o zachowaniu tak negatywnie nacechowanym, iż można by określić je jako rażąco niedbałe. Sam brak specjalnego zasłania nie znaczy bowiem o tym, że postronna osoba widzi wbijany numer PIN. Bardzo często osoba dokonująca uwierzytelnienia za pomocą numeru PIN znajduje się tak blisko urządzenia, że swoim ciałem uniemożliwia innym osobą dostrzeżenie jakie kolejne cyfry są wbijane. Ostatecznie zaś nie można w sposób kategoryczny stwierdzić jak nieuprawnione osoby w sklepie (...) uzyskały dostęp do numeru PIN powoda. Nie można wykluczyć, że nastąpiło, to np. przy wykorzystaniu urządzeń stosowanych do tego celu przestępczych działań. Co jednak istotne przeprowadzone postępowanie nie pozwala uznać, aby to rażąco niedbałe zachowanie powoda umożliwiło uzyskanie tego numeru osobą nieuprawnionym. Tego pozwany nie wykazał, chociaż w tym zakresie, to na nim spoczywał ciężar dowodu.

Nie można było też uznać, aby powód w sposób rażąco niedbały naruszył wynikający z art. 42 (...) pkt 2 u.u.p. obowiązek niezwłocznego poinformowania pozwanego o kradzieży karty i jej nieuprawnionego użycia. Powód jak zeznał o ich dokonaniu dowiedział się w dniu 30 czerwca 2019 r. z wiadomości SMS jakie otrzymał, a które przeczytał około południa. Przy czym powód w przekonujący sposób wyjaśnił dlaczego dopiero około południa zapoznał się z wiadomościami otrzymanymi na telefon. Natomiast o godzinie 16:41 powód zadzwonił do oddziału pozwanego celem zablokowania karty. W tych okolicznościach nie można zatem uznać, aby powód naruszył obowiązek niezwłocznego poinformowania pozwanego o kradzieży karty i jej nieuprawnionym użyciu.

Przechodząc do dalszych rozważań trzeba wskazać, że skoro pozwany nie wykazał, aby to powód autoryzował transakcje dokonane kartą kredytową w dniach 29 – 30 czerwca 2019 r., ani aby doprowadził do nich umyślnie albo w wyniku umyślnego lub będącego skutkiem rażącego niedbalstwa naruszenia co najmniej jednego z obowiązków, o których mowa w art. 42, to zaktualizowała się odpowiedzialność pozwanego, o której mowa w art. 46 (...) u.u.p. Odpowiedzialność ta w przypadku wystąpienia nieautoryzowanej transakcji płatniczej sprowadza się do obowiązku niezwłocznego nie później jednak niż do końca dnia roboczego następującego po dniu stwierdzenia wystąpienia nieautoryzowanej transakcji, którą został obciążony rachunek płatnika, lub po dniu otrzymania stosownego zgłoszenia, zwrócenia płatnikowi kwoty nieautoryzowanej transakcji płatniczej. Przepis te w swoim brzmieniu jest kategoryczny i ściśle określa jakie obowiązki spoczywają na dostawcy, w przypadku wystąpienia nieautoryzowanej transakcji. Wbrew twierdzeniom pełnomocnika pozwanego jego zastosowanie w niniejszej sprawie nie było zatem uzależnione od wykazania przez powoda szkody. Skoro zaś kwota nieautoryzowanych transakcji dokonanych na karcie powoda w dniach 29 – 30 czerwca 2019 r. wyniosła 29.805,99 zł, to pozwany zgodnie z dokonanymi ustaleniami i treścią art. 46 (...) u.u.p. był zobowiązany do jej zwrócenia.

Wymagało także rozważenia, czy powód odpowiada za nieautoryzowane transakcje dokonane w dniach 29 – 30 czerwca 2019 r. w granicach, o których mowa w art. 46 (...) u.u.p., to jest do wysokości 50 euro, ustalonej przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez NBP obowiązującego w dniu wykonania transakcji. Jak już wskazano kartą posłużono się na skutek dokonania jej kradzieży. Ziściły się zatem warunki do odpowiedzialności powoda na podstawie art. 46 (...) pkt 1 u.u.p. w zakreślonych powyżej granicach. Nie można zaś uznać, aby zachodziły podstawy, o których mowa w art. 46 ust. 2a u.u.p. do zwolnienia się powoda z odpowiedzialności we wskazanym zakresie, odnośnie transakcji dokonanych w dniu 30 czerwca 2019 r. odpowiednio o godzinie 13:50:41 i 13:52:29. Jak już zaznaczono powód sam przyznał, że koło południa zapoznał się z wiadomościami SMS informującymi o dokonanych transakcjach na karcie kredytowej. Mimo tego działania celem zablokowania karty podjął dopiero o godzinie 16:41. Trzeba zatem uznać, że co do wskazanych dwóch transakcji powód miał możliwość stwierdzenia kradzieży karty przed ich dokonaniem. Z tego też powodu nie można było uznać, aby zaszła okoliczność, o której mowa w art. 46 ust.2a pkt 1 u.u.p., a która zwalniałaby powoda z odpowiedzialności do kwoty 50 euro. Jednocześnie jednak twierdzenie co do odpowiedzialności powoda na podstawie art. 46 (...) u.u.p. za wskazane dwie transakcje płatnicze dokonane w dniu 30 czerwca 2019 r., nie miało wpływu na uznanie, że żądanie w niniejszej sprawie podlegała chociażby częściowemu oddaleniu. Jak bowiem ustalono i co przyznał sam pozwany dokonał on potrącenia z rachunku powoda i jego małżonki łącznie kwoty 5.000 zł. Z rachunku powoda i jego małżonki dokonano m.in. potrącenia kwoty obejmującej opłatę od pozwu w postępowaniu upominawczym, mimo że postępowanie to na skutek wniesienia sprzeciwu zostało umorzone. Nie sposób doszukać się jakichkolwiek podstaw prawnych do takiego działania ze strony pozwanego. Powód nie autoryzował transakcji dokonanych w dniach 29 – 30 czerwca 2019 r. Tym samym nie obciążało powoda powstałe w wyniku tych transakcji zadłużenie. Z tych też przyczyn pozwany nie był uprawniony do wypowiedzenia powodowi umowy o kartę kredytową, co zostało uczynione w piśmie z dnia 04 grudnia 2019 r., a następnie żądania zwrotu kwoty 31.419,84 zł (k. 25), obejmującej także naliczone w związku z wypowiedzeniem umowy opłaty w kwocie 393,91 zł. Skoro zaś powód nie był zobowiązany do zwrotu tej kwoty, to pozwany nie był uprawniony do złożenia oświadczenia o potrąceniu. Mimo tego pozwany oświadczenie takie złożył i pobrał z rachunku powoda i jego małżonki kwotę 5.000 zł. W tych okolicznościach należało uznać, że pozwany powinien zwrócić powodowi całą kwotę dochodzoną w niniejszej sprawie, a zatem obejmującą kwotę transakcji dokonanych w dniach 29 – 30 czerwca 2019 r. w kwocie 29.805,99 zł oraz naliczonych bezpodstawnie, a następnie potrąconych opłat w kwocie 393,91 zł. Ostatecznie zatem powództwo podlegało uwzględnieniu co do całej żądanej kwoty 30.199,90 zł.

Uwzględnieniu podlegało też żądania zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od kwot i dat wskazanych w pozwie. Zgodnie z art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W przedmiotowej sprawie roszczenie główne było zasadne w całości. Pozwany zgodnie z treścią art. 46 (...) u.u.p. miał obowiązek zwrócić kwotę 29.805,99 zł niezwłocznie, nie później jednak niż do końca dnia roboczego następującego po dniu stwierdzenia wystąpienia nieautoryzowanej transakcji, którą został obciążony rachunek płatnika, lub po dniu otrzymania stosownego zgłoszenia, a zatem w okolicznościach niniejszej sprawy nie później niż do końca dnia 01 lipca 2019 r. Żądanie odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 29.805,99 zł od dnia 03 lipca 2019 r. zasługiwało zatem na uwzględnienie. Także odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 393,91 zł należało zasądzić zgodnie z żądaniem pozwu, a więc od daty wniesienia powództwa, tj. od dnia 17 kwietnia 2020 r. Z tych też przyczyn orzeczono jak w pkt I lit. a) i b) wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Powództwo zostało uwzględnione w całości, a zatem pozwany powinien zwrócić powodowi koszty jakie powód poniósł. Na koszty te złożyły się: opłata od pozwu w kwocie 1.510 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3.600 zł (§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych). Łącznie zatem tytułem zwrotu kosztów procesu pozwany powinien zwrócić powodowi kwotę 5.127 zł i taką też kwotę Sąd zasądził w pkt II wyroku

Apelację od tego wyroku złożył pozwany, zaskarżając go w całości i domagając się jego zmiany, przez oddalenie powództwa oraz obciążenie pogoda kosztami procesu za obie instancje, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Skarżący zarzucił naruszenie art. 233 § 1 KPC, przez wadliwą ocenę dowodu z zeznań powoda i świadka J. B., a w konsekwencji przyjęcie, że brak było podstaw do przypisania powodowi rażącego naruszenia obowiązków posiadacza karty kredytowej. Zdaniem apelującego, sąd pierwszej instancji naruszył też art. 231 KPC, przez brak ustalenia, że powód udostępnił kod PIN osobom nieuprawnionym, naruszając tym samym rażąco obowiązki posiadacza karty kredytowej, pomimo tego, że kod PIN był znany początkowo wyłącznie powodowi, a znalazł się w posiadaniu osób nieuprawnionych, z powodu rażącego niedbalstwa posiadacza karty. Pozwany zarzucił także naruszenie art. 229 KPC w związku z art. 227 KPC, przez przyjęcie, że kwestia braku szkody w majątku nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy i pominięcie braku spłaty zadłużenia na rachunku kredytowym. Skarżący zarzucił też naruszenie art. 46 (...) ustawy o usługach płatniczych, przez jego błędne niezastosowanie pomimo tego, że zostały spełnione negatywne przesłanki odpowiedzialności pozwanego i przyjęcie, że powód nie odpowiada w pełnej wysokości za transakcje płatnicze, pomimo doprowadzenia do nich wskutek rażącego niedbalstwa, polegającego na naruszeniu obowiązków wynikających z art. 42 ustawy o usługach płatniczych, w szczególności w zakresie ochrony danych uwierzytelniających dla karty kredytowej oraz obowiązku niezwłocznego zgłoszenia kradzieży karty kredytowej. Zdaniem apelującego naruszono także art. 6 KC w związku z art. 42 i 46 (...) ustawy o usługach płatniczych, poprzez błędne przyjęcie, że pozwany nie sprostał spoczywającemu na nim ciężarowi dowodu, to jest nie wykazał, że do wykonania kwestionowanych transakcji kartą kredytową doszło w wyniku rażącego niedbalstwa powoda, polegającego na naruszeniu obowiązków wynikających z art. 42 ustawy o usługach płatniczych, w szczególności w zakresie ochrony danych uwierzytelniających dla karty kredytowej oraz obowiązku niezwłocznego zgłoszenia kradzieży karty kredytowej. Pozwany wskazał też na naruszenie art. 46 (...) ustawy o usługach płatniczych, przez jego błędną interpretację i przyjęcie, że bank jest zobowiązany do zwrotu kwoty nieautoryzowanych transakcji, pomimo korzystania przez płatnika z rachunku płatniczego i pomimo braku wykazania szkody w wysokości dochodzonego roszczenia (przyjęcie odpowiedzialności banku powinno co najwyżej skutkować przywróceniem obciążonego rachunku płatniczego do stanu jaki by istniał, gdyby nieautoryzowane transakcje nie miały miejsca, a nie zobowiązaniem do zwrotu środków, których powód nigdy nie wydał). Zdaniem skarżącego doszło także do naruszenia art. 46 (...) ustawy o usługach płatniczych, przez jego niezastosowanie i przyjęcie, że płatnik nie odpowiada za nieautoryzowane transakcje płatnicze do wysokości 50 €, pomimo ustalenia, że nieautoryzowane transakcje były skutkiem posłużenia się skradzionym instrumentem płatniczym, a nie wystąpiły przesłanki uchylające odpowiedzialność powoda przewidziane w art. 46 ust. 2a ustawy o usługach płatniczych. W opinii pozwanego doszło także do naruszenia art. 6 KC w związku z art. 471 KC poprzez uwzględnienie powództwa w sytuacji gdy powód nie wykazał, że realizacja transakcji doprowadziła do powstania szkody w majątku powoda w wysokości zasądzonej zaskarżonym wyrokiem.

Pozwany wniósł także o dopuszczenie dowodu z historii rachunku kredytowego powoda na okoliczność braku samodzielnej spłaty zadłużenia przez powoda i stanu zadłużenia na rachunku powoda, a tym samym braku szkody w mieniu powoda.

Powód wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od pozwanego zwrotu kosztów postępowania odwoławczego, według norm przepisanych. Powód domagał się także przeprowadzenia dowodu z dokumentu dostarczonego przez pozwanego i zawierającego potwierdzenie z systemu teleinformatycznego banku, obejmującego dane dotyczące logowania się przez powoda do aplikacji mobilnej (...) w dniu 30 czerwca - odnośnie momentu powzięcia przez powoda informacji o wykonaniu nieautoryzowanych transakcji płatniczych za pomocą skradzionej karty kredytowej i niezwłocznego zgłoszenia kradzieży bankowi, a tym samym braku rażącego niedbalstwa powoda.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie w znacznej części.

Na wstępie należy wskazać, że niniejsza sprawa została rozpoznana w składzie jednoosobowym zgodnie z art. 15zzs ¹ pkt 4) ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U.2020.1842 t.j.).

Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego, uznając je za własne. Na aprobatę zasługują także generalnie rozważania prawne, zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z uwzględnieniem dalej przedstawionych uwag i zastrzeżeń.

W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że wnioski dowodowe powołane w apelacji i odpowiedzi na apelację były z jednej strony spóźnione (nic nie stało na przeszkodzie powołaniu tych dowodów w postępowaniu pierwszoinstalacyjnym), a z drugiej nie miały znaczenia dla wyniku sprawy (z przyczyn wskazanych w dalszej części uzasadnienia), dlatego oddalono je na podstawie art. 381 KPC

W pełni należy zgodzić się ze stanowiskiem Sądu pierwszej instancji, że co do zasady nieautoryzowane transakcje, będące przedmiotem niniejszego postępowania, obciążają pozwany bank. Nie udowodnił on bowiem, że doszło do nich z powodu winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa powoda. Słusznie Sąd Rejonowy uznał, że zgodnie z art. 45 (...) ustawy o usługach płatniczych, ciężar dowodu w tym zakresie został przerzucony na dostawcę instrumentu płatniczego. Można zgodzić się z apelującym, że dowodzenie tych okoliczności jest znacznie utrudnione, jednak oznacza to, iż ustawodawca świadomie przerzucił generalnie na instytucje finansowe ryzyko bezprawnego użycia instrumentów płatniczych. Prawidłowo sąd pierwszej instancji przyjął, że żadnego z zachowań powoda nie można uznać za przejaw rażącego niedbalstwa. W tym zakresie Sąd Okręgowy w pełni podziela wywody przedstawione w odpowiedzi na apelację. Z uwagi na zasadę zwięzłości uzasadnienia nie ma potrzeby ich przytaczania. Nie ma też podstaw do przyjęcia, jak tego chce pozwany, że kilka niewielkich zaniedbań sumuje się w rażące niedbalstwo. Należy też zaznaczyć, że kwestia czy powodowi można przypisać rażące naruszenie obowiązków posiadacza karty kredytowej nie ma nic wspólnego z oceną dowodów, gdyż jest to ocena prawna stanu faktycznego, który w istocie był bezsporny (wersja zdarzeń przedstawiona przez powoda nie była podważana przez pozwanego, ani nie powołał się on na żadne dowody przeciwne).

Można tu jedynie wskazać, że nie ma oczywiście żadnych podstaw do skonstruowania domniemania faktycznego, iż skoro przestępcy znali PIN do karty kredytowej powoda, to oznacza, że musiał on im go udostępnić lub kod ten został ujawniony na skutek rażącego niedbalstwa powoda. Taka konstrukcja byłaby możliwa tylko w sytuacji gdyby można byłoby wykluczyć z dużą dozą prawdopodobieństwa możliwość ujawnienia numeru PIN w inny sposób, na przykład przez podejrzenie go przez osobę postronną lub ustalenie za pomocą urządzeń technicznych. Nie budzi natomiast najmniejszej wątpliwości, że takich ewentualności nie da się wykluczyć.

Rację ma natomiast skarżący wskazując, że mimo generalnej odpowiedzialności dostawcy instrumentu płatniczego za nieautoryzowane transakcje nie byłoby podstaw do zasądzenia sumy odpowiadającej wartości tych transakcji. Nie chodzi tu przy tym o kwestię szkody, gdyż oczywistym jest, że pozwany bank żadnej szkody powodowie nie wyrządził. Istotne jest natomiast właściwe zastosowanie art. 46 (...) zd. 2 ustawy o usługach płatniczych, zgodnie z którym w przypadku gdy płatnik korzysta z rachunku płatniczego, dostawca płatnika przywraca obciążony rachunek płatniczy do stanu, jaki istniałby, gdyby nie miała miejsca nieautoryzowana transakcja płatnicza. Zasadnicze znaczenie ma tutaj rodzaj rachunku płatniczego powiązanego z instrumentem płatniczym. W przypadku gdy na rachunku płatniczym znajdowały się środki pieniężne klienta przywrócenie rachunku do stanu sprzed dokonania nieautoryzowanych transakcji polega na zwrocie tych środków, a więc są podstawy do zasądzenia odpowiednich kwot. W przypadku jednak gdy rachunek ma charakter kredytowy (jak to ma miejsce w rozpoznawanej sprawie), przywrócenie obciążonego rachunku płatniczego może polegać jedynie na redukcji zadłużenia. W takiej sytuacji nie ma jakichkolwiek podstaw by zasądzić jakąkolwiek należność na rzecz płatnika, a ewentualne powództwo instytucji płatniczej (kredytowej) w zakresie zadłużeń z nieautoryzowanych transakcji, które powinny być zredukowane, podlegałoby oddaleniu. Zasadniczo więc powództwo w rozpoznawanej sprawie nie mogłoby zostać uwzględnione.

Reasumując, to że bank twierdzi, iż klient ma zadłużenie nie jest podstawą domagania się zapłaty od banku kwoty, która ma to rzekome zadłużenie pokryć.

W konkretnych okolicznościach rozpoznawanej sprawy powództwo mogło jednak zostać uwzględnione w części. Bezsporne było bowiem, że na poczet rzekomego zadłużenia kredytowego bank pobrał z konta klienta kwotę 5000 zł. Zasądzenie zwrotu części tej kwoty nie wykracza poza ramy rozpoznawanego powództwa i mieści się w podstawie faktycznej pozwu, gdyż w istocie chodzi tu o zwrot środków przeznaczonych na spłatę nieautoryzowanych transakcji poddanych pod osąd w niniejszej sprawie. Nie było jednak podstaw do zasądzenia zwrotu całej nienależnie pobranej z rachunku powoda kwoty, gdyż zasadne okazały się kolejne zarzuty apelacji odnośnie częściowej odpowiedzialności płatnika za nieautoryzowane transakcje. Podstawą tej odpowiedzialności jest art. 46 (...) pkt 1 ustawy o usługach płatniczych. Zgodnie z tym przepisem płatnik odpowiada za nieautoryzowane transakcje płatnicze do wysokości równowartości w walucie polskiej 50 euro, ustalonej przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez NBP obowiązującego w dniu wykonania transakcji, jeżeli nieautoryzowana transakcja jest skutkiem posłużenia się utraconym przez płatnika albo skradzionym płatnikowi instrumentem płatniczym. Stosownie do art. 46 ust. 2a pkt 1 ustawy o usługach płatniczych ta odpowiedzialność płatnika jest wyłączona gdy nie miał on miał możliwości stwierdzenia utraty, kradzieży lub przywłaszczenia instrumentu płatniczego przed wykonaniem transakcji płatniczej. W rozpoznawanej sprawie, zdaniem Sądu Okręgowego powód nie miał możliwości stwierdzenia utraty karty tylko przed dokonaniem pierwszej transakcji na kwotę 2000 zł. Jak wynika z zeznań powoda, otrzymywał on po każdej transakcji powiadomienie, a zatem już po pierwszej transakcji mógł się zorientować, że nieupoważniona osoba dokonuje transakcji jego kartą. Z punktu widzenia tego przepisu nie ma znaczenia kiedy faktycznie posiadacz karty uzyskał wiedzę o jej nieautoryzowanym użyciu (w tym przypadku zapoznał się z powiadomieniami), ale kiedy miał taką możliwość. Oznacza to, że w rozpoznawanej sprawie powód odpowiada do równowartości 50 € za wszystkie poza pierwszą transakcją. Zgodnie z tabelą A kursów średnich NBP o numerze 124/A/NBP/2019 z dnia 28.06.2019. (obowiązującą także 29 i 30 czerwca 2019 roku) średni kurs euro wynosił 4,252 zł. Wynika z tego, że powód odpowiada za każdą transakcję (poza pierwszą) do kwoty 212,60 zł. Łącznie takich transakcji było 14, przy czym dwie w kwotach niższych (za te transakcje pozwany odpowiada w pełnej wysokości). Pozwany bank miał więc prawo potrącić i pobrać z konta powoda 2.716,20 zł (12 x 212,60 + 30 + 135). Zasądzeniu podlegała zatem różnica w kwocie 2.283,80 zł (5000 - 2.716,20 = 2.283,80). Niezasadny zabór pieniędzy z konta powoda nastąpił w dniu 15 października w 2020 roku, dlatego od tej daty należą się powodowi odsetki ustawowe za opóźnienie (art. 481 § 1 i 2 KC).

Należy zaznaczyć, że w powyższych wyliczeniach Sąd Okręgowy nie uwzględnił kwoty 393,91 zł, gdyż z przyczyn wskazanych wcześniej, jej zwrot nie należał się powodowi. Ponieważ jest to kwota opłat należnych ewentualnie bankowi może być przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie banku o zapłatę.

Z tych względów Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok na podstawie art. 386 § 1 KPC, a w pozostałym zakresie apelację oddalił, jako bezzasadną, na podstawie art. 385 KPC.

O kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego i apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100 zd. 2 KPC, obciążając nimi w całości powoda, który na każdym etapie wygrał ją jedynie w nieznacznej części (w około 7,5 %).

Na koszty poniesione przez pozwanego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym składało się wynagrodzenie jego pełnomocnika procesowego w kwocie 3.600 zł i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika określono w stawce minimalnej na podstawie § 2 pkt 5 i § 15 ustęp 1 do 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych, w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia pozwu.

Na koszty poniesione przez pozwanego w instancji odwoławczej składała się opłata od apelacji w kwocie 1510 zł i wynagrodzenie jego pełnomocnika procesowego w kwocie 1.800 zł, ustalone w stawce minimalnej, na podstawie (...) punkt 1 w związku z § 2 pkt 5 i § 15 ustęp 1 do 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych, w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia apelacji.

SSO Krzysztof Godlewski