Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 lutego 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 16 lutego 2022 r. w. P. na posiedzeniu niejawnym

sprawy M. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o emeryturę górniczą

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Koninie

z dnia 28 maja 2021 r. sygn. akt III U 944/20

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 w części i przyznaje M. L.

prawo do emerytury górniczej od dnia 1 listopada 2020r.

2.  w pozostałym zakresie oddala apelację.

Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 października 2020 roku, znak:(...) - (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. Inspektorat w K. odmówił M. L. prawa do emerytury górniczej wskazując w uzasadnieniu, że nie wykonywał on pracy wymienionej w art. 50 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na stanowiskach określonych w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej wymiarze półtorakrotnym przy ustaleniu prawa do górniczej emerytury.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył M. L. zaskarżając ją w całości i wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że przysługuje mu prawo do emerytury górniczej, wnioskował nadto o przeprowadzenie dowodów wskazanych w uzasadnieniu, zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych poprzez błędne przyjęcia, że ubezpieczony nie udokumentował wymaganego okresu 25 lat pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą, podczas gdy z analizy materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynikają twierdzenia przeciwne. Podkreślił, że zaskarżona decyzja jest niesłuszna, bowiem okres pracy od 16.04. 1996r. do 30.11. 1996r. i okres od 01.11. 2006r. do 30.09.2013r. powinien być zaliczony do ustalenia prawa do emerytury górniczej . Okres ten powinien być zaliczony w rozmiarze pojedynczym . Natomiast okres od 1.10.2013r. do 14.04.2020r. powinien zostać zaliczony w rozmiarze półtorakrotnym .

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji, że odwołujący nie udowodnił co najmniej 25 lat pracy górniczej i okresów pracy równorzędnej z pracą górniczą, w tym co najmniej 15 lat pracy określonej w art. 50c ust. 1 ustawy emerytalnej.

Wyrokiem z dnia 28 maja 2021 r. zmieniono zaskarżoną decyzję przyznając ubezpieczonemu prawo do emerytury górniczej od dnia 27 kwietnia 2020 r.(punkt.1.), nie stwierdzając przy tym odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności istotnej dla wydania decyzji (punkt.2.)

U podstaw powołanego orzeczenia legły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

M. L. urodził się w dniu (...) , w dniu 14 stycznia 2018r złożył wniosek o emeryturę górnicza . Do wniosku dołączył : świadectwo wykonywania pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą z dnia 22 stycznia 2018r., załącznik do karty ewidencyjnej , z której wynika,że miał prowadzoną ewidencję dniówek półtorakrotnych od lipca 1996r do grudnia 2017r. zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu , informację z zakładu pracy P. G. (1) z 14 marca2018r, z którego wynika, że wykonywał pracę na stanowisku elektromonter, samodzielny elektromonter, rzemieślnik wykonujący pracę na odkrywce, bezpośrednio w przodku , stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach , zwałowarkach wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne, hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu, demontażu tych maszyn i urządzeń . W okresie zatrudnienia pracował na oddziałach : Elektryczny Remontów (RE), Elektryczny Nr 1 (JE-1), Oddział Elektryczny ( (...)). Nie doręczono charakterystyki stanowiska pracy za okres zatrudniania w (...) K., ponieważ nie tworzono zakresów wykonywanych czynności na stanowiskach robotniczych . Dołączono charakterystykę rzemieślnika wykonującego pracę elektryczne w przodku sporządzone przez P. G. (1), doręczono opis prac wykonywanych przez wnioskodawcę a także angaże na stanowiska elektromonter, samodzielny elektromonter na odkrywce, rzemieślnik wykonujący prace elektryczne w przodku. Doręczono również zaświadczenie o kwalifikacjach w zakresie eksploatacji urządzeń i instalacji elektroenergetycznych. Po analizie wymienionych dokumentów pozwany ZUS odmówił M. L. decyzją z dnia 28.05. 2018r prawa do emerytury górniczej, ponieważ uznał, że wnioskodawca udowodnił łącznie 12 lat 3 miesiące i 1 dzień okresów pracy górniczej w wymiarze pojedynczym oraz 1 rok 2 miesiące i 4 dni w wymiarze półtorakrotnym . Do okresów pracy górniczej zaliczono wymiarze pojedynczym pracę od 1.12.1996r do 31.10.2006r. i od 01.07. 2015r. do 22.01. 2018r . w wymiarze półtorakrotnym . ZUS nie uznał do ustalenia prawa do emerytury okresów od 16.04. 1996r. do 30.11. 1996r. na stanowisku pomocnik elektromontera i od 1.11.2006r. do 28.02. 2009r. samodzielny elektromonter na odkrywce –kierowca, brygadzista, od 01.03. 2009r do 30.06. 2015r rzemieślnik wykonujący prace elektryczne w przodku –kierowca , brygadzista. Pozwany organ przyznał, że pozostałe wymogi ustawowe zostały spełnione: wiek 50 lat i przekazanie środków OFE na budżet państwa. Również Sąd Okręgowy rozpoznając sprawę z odwołania wnioskodawcy od wskazanej decyzji , oddalił odwołanie w sprawie o sygnaturze III U 518/18

Ponowny wniosek o emeryturę wnioskodawca złożył 27 kwietnia 2020r. Do wniosku dołączył miedzy innymi zaświadczenie z 14.04.2020r., z którego wynikało, że od chwili wystawienia świadectwa pracy tj . od 22.01.2018r. do nadal wykonuje pracę górniczą na stanowisku rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji i montażu, demontażu tych maszyn i urządzeń –zał.3/ III pkt .7. Dołączył też ewidencję dniówek półtorakrotnych za okres od stycznia 2018r. do marca 2020. Zakład pracy wnioskodawcy doręczył też opis prac wykonywanych przez wnioskodawcę w okresie od 1.09.2013r. Wskazano, że M. L. pracował w oddziale utrzymania ruchu odkrywki J. bezpośrednio na koparce SRs (...) jako elektromonter obsługujący koparkę, a od 1.03.2018r. został gospodarzem na tej maszynie i to stanowisko pełni do dnia dzisiejszego. Wymieniono również zadania jakie wykonuje (k .13 ar). Mimo wyjaśnień, pozwany decyzją z dnia 20.10.2020r. odmówił prawa do emerytury górniczej . Przyjął, że wnioskodawca udowodnił 14lat 5 m-cy i 23 dni okresów pracy górniczej w wymiarze pojedynczym. Do okresów pracy górniczej pozwany zaliczył w rozmiarze pojedynczym okres od 1.12.1996r. do 31.10.2006r. i od 1.07. 2015r. do 14.04.2020r. Zakład nie uznał okresów od 16.04.1996r. do 30.11.1996r. i od 1.11.2006r. do 30.06.2015r. jako okresu pracy górniczej , ponieważ wnioskodawca pracował jako pomocnik elektromontera , samodzielny elektromonter na odkrywce –kierowca brygadzista, rzemieślnik wykonujący prace elektryczne w przodku – kierowca brygadzista . Stanowiska te zdaniem pozwanego nie są wymienione ani w załączniku nr 2 ani w załączniku nr3. Również nie zaliczył żadnego okresu jako pracy górniczej kwalifikowanej . ( dowody w aktach ZUS)

Sąd ustalił, że M. L. został zatrudniony w Kopalni (...) z siedzibą w K. na stanowisku pomocnik elektromontera od 11.04. 1996r. na oddzialeR. E. (1) został 1 .12. 1996r. a samodzielnym elektromonterem od 1.05. 1998r. nadal wykonując obowiązki na oddziale RE. Od 1.11.2006r. wnioskodawca został samodzielnym elektromonterem –kierowcą brygadzistą; od 1 .05. 2009r. wnioskodawcy powierzono stanowisko samodzielnego elektromontera na odkrywce –kierowca brygadzista. Od 1 marca 2009r wnioskodawcy powierzono stanowisko rzemieślnika wykonującego prace elektryczne w przodku – kierowca brygadzista. Na tym stanowisku wnioskodawca pracuje nadal . Pracodawca wystawił świadectwo pracy wnioskodawcy wskazując, że od 16.04.1996r. do nadal pracuje jako rzemieślnik zatrudniony na odkrywce , bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach , wykonujący pracę górniczą , mechaniczną , elektryczną i hydrauliczną przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń. (zał. 3 /III/pkt 7). Jednocześnie pracodawca potwierdził ,że odwołujący był zatrudniony w E. S. (1) Sp. z o. o od 01.06. 2014r. w wyniku przejęcia w trybie art. 23 ^{( 1)} kp z (...) S.A. , a z dniem 1.08. 2017r został przejęty na podstawie art. 23 ^{( 1)}kp przez (...) sp. z o.o. w K.. Wnioskodawca w pierwszym okresie zatrudnienia jako pomocnik elektromontera, elektromonter i samodzielny elektromonter zajmował się remontami i naprawami układów (...) , w szczególności do jego zadań należało okresowe wymiany silników elektrycznych ,napędów taśm, pojazdów koparki i zwałowarki , obrotu maszyn , okresowe oględziny silników oraz zabudowanych na maszynach i układzie (...) stacji rozdzielczych na odkrywkach kopalni, naprawy i wymiana przewodów oponowych średniego i niskiego napięcia na maszynach podstawowych i trasach zasilających te maszyny , prowadził prace konserwacyjne urządzeń elektrycznych podczas pracy maszyny , utrzymywał sprawność elektryczną w ruchu zakładu górniczego . Pracę tego rodzaju wykonywał do 2013r. kiedy przeszedł z oddziału (...) do oddziału (...) . Na nowym miejscu pracy wnioskodawca został przydzielony do stałej załogi koparki SRs 1800, gdzie był odpowiedzialny za utrzymanie urządzeń elektrycznych maszyny w sprawności. W tym okresie wnioskodawca pracę wykonuje podczas pracy maszyny. Wykonuje codzienne oględziny , wymienia elementy sterowania , wyłączał zabezpieczenia , usuwał awarię oświetlenia. Tą pracę wykonuje do dnia 30.06. 2015r. Kolejny okres pracy od 01.07. 2015r. do 14.04. 2020r. W tym czasie wnioskodawca nadal wykonywał pracę utrzymywania w należytym stanie technicznym wszystkich urządzeń elektrycznych zabudowanych na koparce (charakterystyka w aktach ZUS). Wnioskodawca od 2006r. w angażu ma dopisana dodatkową funkcję – kierowca . Obowiązki kierowcy wykonuje jednak sporadycznie, tylko w przypadku nieobecności etatowego kierowcy, kiedy zaistniała konieczność przewozu brygady do lub z odkrywki . Wnioskodawca po przybyciu na miejsce pracy wraz z brygadą przystępował do wykonywania obowiązków elektromontera. Wnioskodawca od 1996r. do 2013r. wykonywał pracę na koparkach i zwałowarkach podczas remontów, kiedy maszyna była odsuwana z frontu wydobywczego i zwałowego a czasami wykonywał pracę w systemie awaryjnym, bez jej wycofywania (np. serwisy gwarancyjne na maszynach pracujących ). Natomiast od 1.09.2013r. wnioskodawca był w stałej obsłudze koparki SRs (...), jego stanowisko pracy było na tej koparce, stanowił stałą obsługę maszyny a od 01.03.2018r. został gospodarzem na tej maszynie wykonując takie prace jak : utrzymanie w należnym stanie wszystkich urządzeń zabudowanych na maszynie , dokonywanie wszystkich czynności eksploatacyjnych w terminach wynikających z harmonogramów, obserwował aparaturę kontrolno-pomiarowym zainstalowaną na maszynie , zgłaszał zapotrzebowanie na części zamienne, współpracował z innymi pracownikami. (k.33 ar). Pracodawca prowadził ewidencję dniówek półtorakrotnych dla wnioskodawcy odnotowując pracę górniczą kwalifikowaną od lipca 1996r do marca 2020r.

Przyjmując, że wnioskodawca wykonywał pracę górniczą od 1.12.1996r. do 31.10.2006r. w rozmiarze pojedynczym i od 01.07.2015r. do 14.04.2020r. wykonywał pracę górniczą kwalifikowaną udowodniłyby łącznie 25lat 10 m-cy i 29 dni pracy górniczej (k.33as)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zeznań świadków: D. D., J. K., M. M., R. P. , B. S., I. Ś., akt osobowych i akt ZUS. Świadkowie pracowali razem z wnioskodawcą i potwierdzili charakter jego pracy. Miedzy innymi zeznali, że wnioskodawca pracował na koparkach i zwałowarkach podczas remontów planowanych, kiedy maszyna była odsuwana na kilka tygodni od czoła wydobywczego . Potwierdzili również, że wnioskodawca brał udział w naprawach awaryjnych i gwarancyjnych, kiedy maszyny podstawowe były w ruchu. Świadkowie pracowali razem na odkrywce J. i D.. Zeznania były spójne potwierdzały się i uzupełniały wzajemnie, dlatego też Sąd dał im wiarę . Przesłuchano również w charakterze świadka D. D. – kierownika kadr, który przygotowywał świadectwa pracy, wyjaśniał , dlaczego wpisano w angażu wnioskodawcy stanowisko kierowcy potwierdził ,że czynność w tym zakresie wykonywał marginalnie. Potwierdził ,że w ramach oddziału (...)naprawy odbywały się na postoju maszyny i mimo tego faktu prowadzono ewidencję dniówek półtorakrotnych. Sąd również podzielił wnioski zawarte w opinii biegłego B.. Opinia została wykonana zgodnie z postanowieniem wydanym w sprawie III U 518/18. Sąd również przeprowadził dowód z akt III U 518/18. Biegły oparł opinię na dokumentach zawartych w aktach osobowych i zeznaniach świadków. W konkluzji oświadczył że jego zdaniem praca w okresie od 16.04. 1996r do 30.09. 2013r. była pracą górnicza w wymiarze pojedynczym, a od 1.10. 2013r do 30.06. 2015r była praca górniczą kwalifikowaną. Pozwany nie wniósł zastrzeżeń do opinii, natomiast odwołujący wniósł zarzuty, w których polemizuje, że biegły inaczej ocenia zagrożenia na stanowisku wnioskodawcy podczas usuwania awarii na maszynach a inaczej podczas remontów. Biegły w odpowiedzi na zarzuty wyjaśnił, że naprawa remontowa koparki czy zwałowarki odbywa się poza przodkiem wydobywczym, kwestia uciążliwości środowiska pracy jest związana z subiektywnym odczuciem pracownika. Biegły podzielił natomiast stanowisko z odwołującym, że aby pracę uznać za górniczą kwalifikowaną praca musi być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy stale w przodku. Biegły podtrzymał opinię podstawową. Pozostałe dokumenty nie były kwestionowane przez strony, Sąd również nie miał do tego podstaw.

W tak ustalonym stanie faktycznym sąd I instancji wskazywał, że przedmiotem sporu w rozpoznawanej sprawie było rozstrzygnięcie, czy praca odwołującego w okresie od 16.04.1996r. do 30.11.1996r.(praca ta była uznana przez ZUS) , od 01.11.2006r. do 30.06. 2015r. była pracą górniczą oraz czy praca wnioskodawcy w okresie od 1.10.2013r. do 14.04.2020r była praca górniczą kwalifikowaną, a w konsekwencji, czy po doliczeniu tych okresów do okresu uznanego przez pozwanego wnioskodawca spełni ustawowe wymogi nabycia prawa do emerytury górniczej .

Zgodnie z art. 50a ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U.2013.1440), górnicza emerytura przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki : 1) ukończył 55 lat życia; 2) ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1; 3) nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego albo złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Według ustępu 2 tego przepisu wiek emerytalny wymagany od pracowników wynosi 50 lat dla kobiet mających co najmniej 20 lat, a mężczyzn co najmniej 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1. Natomiast według art. 50c ust. 1 ustawy za pracę górniczą uważa się zatrudnienie między innymi na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa (art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy).

Aktem prawnym zawierającym taki wykaz stanowisk jest obowiązujące w dalszym ciągu w oparciu o art. 194 ustawy, rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 roku, Nr 2, poz. 8). Według § 2 tego aktu, za pracę górniczą w kopalniach węgla brunatnego oraz w przedsiębiorstwach i w innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla tych kopalń węgla brunatnego uważa się okresy zatrudnienia na stanowiskach wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik nr 2 do rozporządzenia .Praca wykonywana na stanowisku wymienionym w wykazie stanowiącym załącznik nr 2 do w/w rozporządzenia stanowi pracę górniczą uprawniającą do emerytury górniczej tylko wówczas, gdy odpowiada rodzajowi pracy określonemu w art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej (wyrok Sądu Najwyższego z 3.02.2012 r., I UK 290/11, OSNP 2013/1-2/16).Z przytoczonego brzmienia art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach wynika, że w jego rozumieniu pracą górniczą jest wyłącznie zatrudnienie przy pracach bezpośrednio łączących się z procesami związanymi z wydobywaniem kopalin, polegającymi na pozyskiwaniu złóż siarki i węgla brunatnego na odkrywce, a więc zatrudnienie przy pracach ściśle górniczych, do których zaliczono roboty górnicze przy urabianiu i ładowaniu (w tym strzałowe i odwadniające), roboty transportowe przy przewozie nadkładu i złoża, miernicze oraz bieżące prace konserwacyjne utrzymujące sprawność techniczną agregatów i urządzeń wydobywczych. Zatem nie każda praca w kopalni węgla brunatnego, która funkcjonalnie związana jest z eksploatacją odkrywki, jest pracą górniczą, uprawniającą do emerytury górniczej. Analiza pracy górniczej, powinna się koncentrować na ustawowych warunkach pracy górniczej określonych w art. 50c ustawy emerytalnej, a nie na samej nazwie stanowiska (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2011r. I UK 320/10 z dnia 3 lutego 2012 r.I UK 290/11).

W przedmiotowej sprawie – jak akcentował sąd - nie było sporne, że wnioskodawca z dniem (...) ukończył 50 lat i przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego, ale wniósł o przyznanie środków zgromadzonych na rachunku na dochody budżetu państwa.

Z uwagi na wykonywane przez odwołującego czynności w okresie od 16.04. 1996 do 30.09. 2013r. Sąd Okręgowy przyjął, iż jego zatrudnienie w spornych okresach odpowiadało stanowisku wymienionym w pkt. 4 załącznika 2 do rozporządzenia jako elektromonter maszyn i urządzeń górniczych na odkrywce oraz elektromonter zatrudniony w stałej grupie remontowej na odkrywce. Można również zakwalifikować jego pracę do pkt 32 zał.2 jako rzemieślnika zatrudniony na odkrywce stale przy wykonywaniu bieżących robót montażowych, konserwacyjnych, remontowych : ślusarze , spawacze, elektrycy , mechanicy , monterzy, wulkanizatorzy, automatycy, cieśle. Przeprowadzone postępowanie dowodowe jednoznacznie wskazuje, że odwołujący wykonywał czynności odpowiadające rodzajowi prac określonym w tym przepisie. W załączniku nr 3, dział III, poz. 7 do ww. rozporządzenia wskazano natomiast, że do stanowisk pracy, na których okresy pracy pod ziemią oraz w kopalniach siarki i węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym należą stanowiska rzemieślników zatrudnionych na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń. Skoro ustawodawca podkreśla, że praca powinna być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, to nie można pracy wnioskodawcy zakwalifikować zgodnie z pkt . 7 zał. 3 cz. III, ponieważ odwołujący nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązków w brygadzie remontowej przy maszynach podstawowych –koparkach i zwałowarkach w przodku eksploatacyjnym . Remonty, które przeprowadzał odbywały się poza obrębem aktualnego frontu wydobywczego i zwałowego (opinia biegłego).

Natomiast okres pracy wnioskodawcy od 01.10. 2013r. do 14.04. 2020r. można zakwalifikować jako pracę górniczą kwalifikowaną, ponieważ wnioskodawca pracował w tym czasie na koparce SRs 1800 na oddziale elektrycznym odkrywki J., był w stałej obsłudze tej maszyny podstawowej, odpowiadał za utrzymanie jej urządzeń elektrycznych w sprawności ( zał. 3cz.III pkt7).

Razem z uwzględnionym przez organ rentowy okresem odwołujący legitymuje się łącznie stażem 25 lat, 10 miesięcy i 23 dni, więc udowodnił 25-letniego okresu pracy górniczej, w tym ponad 15-letnim okresem pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1 w/w ustawy.

W związku z tym, iż odwołujący spełnia wszystkie warunków określonych w art. 50a ustawy emerytalnej Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. uwzględnił odwołanie

Apelację od powołanego orzeczenia w przepisanym prawem trybie i terminie wywiódł pozwany organ rentowy, domagając się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia odwołania, przy zasądzeniu na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Zarzuty apelacji objęły naruszenie prawa materialnego tj. art.50 a ust.1 w związku z art.50 d ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS poprzez ich zastosowanie i przyznanie odwołującemu prawa do emerytury, przy uznaniu za pracę przodkowa okresu pracy od 1 października 2013 r. do 14 kwietnia 2020 r.

W uzasadnieniu wniesionego środka zaskarżenia apelujący naprowadzał, że przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r. nie definiują pojęcia pracy górniczej, stąd konieczne jest odesłanie do przepisów ustawowych.

Zdaniem pozwanego zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na przyjęcie aby odwołujący wykonywał prace przodkowe, nie pracował bowiem bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku. Nie wykonywał też prac przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, czy głębieniu szybów. Nie były to również inne prace przodkowe, skoro muszą być związane z nie mniejszym obciążeniem niż prace przodkowe. Czynności opisane w toku postępowania sądowego odpowiadają zdaniem apelującego zwykłej pracy górniczej, o której mowa w art.50c ust.1 pkt 4 ustawy emerytalnej.

Ubezpieczony nie zajął wobec wniesionej apelacji merytorycznego stanowiska.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest w zasadniczej części bezzasadna, prowadząc do jej uwzględnienia jedynie w zakresie daty przyznania świadczenia emerytalnego.

Na wstępie Sąd II instancji zauważa, że mimo iż apelacja skierowana jest do całości wyroku, to jednak z treści środka zaskarżenia wywieść można, że apelujący zarzuty swe kieruje wyłącznie do błędnego jego zdaniem uznania za pracę górniczą kwalifikowaną okresu zatrudnienia odwołującego od 1 października 2013 r. do 14 kwietnia 2020 r.

Co istotne- apelujący nie stawia zarzutów naruszenia prawa procesowego i ustalenia poczynione na etapie postępowania pierwszo instancyjnego powiela w całości w apelacji.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny wskazuje, że podzielając w pełni ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego, przyjął je za podstawę swego rozstrzygnięcia w rozumieniu art. 382 k.p.c.

Przypomnieć należy, że bezsporne w sprawie jest, że odwołujący ukończył 50 lat, a także że złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na OFE na dochody budżetu Państwa. Z kolei przedmiotem sporu w rozpoznawanej sprawie było rozstrzygnięcie, czy praca odwołującego w okresie od 01.10.2013 r. do 14.04.2020 r. była pracą górniczą półtorakrotną.

Organ rentowy przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej nie uznał w wymiarze półtorakrotnym pracy wykonywanej w tym okresie, wymienionej w załączniku nr 3 III pkt 7 rozporządzenia (...) z 23.12.1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanych w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty jako pracy, tj. na stanowisku rzemieślnika wykonującego prace elektryczne i konserwacje w przodku na koparkach . Organ rentowy uznał, że okres tego zatrudnienia może być liczony jedynie w zakresie pojedynczym.

Na wstępie należy przytoczyć przepisy prawa materialnego mające zastosowanie w sprawie. W myśl art. 50a ust. 1 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych górnicza emerytura przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) ukończył 55 lat życia;

2) ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1;

3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Wiek emerytalny wymagany od pracowników: kobiet mających co najmniej 20 lat, a mężczyzn co najmniej 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wynosi 50 lat (ust. 2).

Zgodnie z treścią art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS za pracę górniczą uważa się zatrudnienie na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa. Przepisy art. 50c ust. 1 i ust. 2 wskazanej ustawy precyzują, jakie zatrudnienie uznaje się za pracę górniczą, a jakie za pracę równorzędną z pracą górniczą.

Zgodnie z art. 50d ust. 1 ww. ustawy, przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym następujące okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego:

1) w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych;

2) w drużynach ratowniczych.

Zgodnie z ust. 3 tego przepisu minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowo stanowiska pracy, na których zatrudnienie zalicza się w myśl ust. 1 i 2 w wymiarze półtorakrotnym.

Rozporządzenie, o którym mowa w art. 50c ustawy emerytalnej, to rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23.12.1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty. Zachowało ono moc obowiązującą na podstawie art. 194 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim przepisy rozporządzenia nie są sprzeczne z przepisami tej ustawy. Przywołane rozporządzenie w załączniku nr 3 dział III w pozycjach od 1 do 8 określa szczegółowo wykaz takich stanowisk w kopalniach węgla brunatnego, na których wykonywanie pracy pozwala na zaliczenie jej w wymiarze półtorakrotnym. Prace na odkrywce, opisane w załączniku nr 2 do rozporządzenia, stanowią natomiast pracę górniczą, która przewiduje określone przywileje dla osób ją wykonujących, ale w mniejszym zakresie, niż to wynika z załącznika nr 3.

Podkreślić należy, że przy ocenie, czy ubezpieczony wykonywał pracę górniczą, w tym w wymiarze półtorakrotnym nie można skupiać się wyłącznie na nazwie zajmowanego stanowiska pracy, ale należy badać, jakie czynności wykonywał on w okresie, który poddawany jest badaniu. Tym samym nie ma również decydującego znaczenia dokonana przez pracodawcę kwalifikacja zajmowanego przez pracownika stanowiska pracy, jak i ewentualna zmiana tej kwalifikacji na podstawie protokołu komisji weryfikacyjnej. O uznaniu pracy za pracę górniczą w rozumieniu omawianych przepisów nie decyduje bowiem treść wymienionych dokumentów, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika (wyrok Sądu Najwyższego z 25.03.1998 r., II UKN 570/97, OSNP 1999 Nr 6, poz. 213, z 22.03.2001 r., II UKN 263/00, OSNP 2002 Nr 22, poz. 553).

Wykaz stanowiący załącznik nr 3 do przywołanego rozporządzenia w części III - wymieniający stanowiska pracy, na których okresy pracy zalicza się w wymiarze półtorakrotnym w kopalniach węgla brunatnego - obejmuje osiem stanowisk, jest wśród nich wymieniony " rzemieślnicy zatrudnieni na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń” - pkt 7. Aby jednak praca rzemieślnika była uwzględniona do emerytury górniczej w wymiarze półtorakrotnym musi być wykonywana nie tylko na odkrywce, ale i w przodku - w myśl art. 50d ust. 1 pkt ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Za prace wymienione w załączniku nr 3 mogą być uznane tylko takie prace wykonywane przez górnika, które bezpośrednio związane są z wykonywaniem czynności w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Z kolei pojęcie "inne prace w przodku" musi wiązać się z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin (wyrok Sądu Najwyższego z 11.02.2010 r., I UK 236/09, Legalis nr 328342, z 22.04.2011 r., I UK 360/10, Legalis nr 376654).

Z uwagi na treść przytoczonego powyżej art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej należy również zauważyć, iż dla uznania pracy ubezpieczonego, jako pracy górniczej zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym, koniecznym jest ustalenie zarówno na jakim sprzęcie pracował oraz określenie, jakie czynności były przez niego wykonywane i gdzie (w jakim miejscu kopalni). Przewidziane przez ustawodawcę rozwiązanie zawarte w art. 50d ust. 1 ustawy nie uprawnia do uznania każdej pracy na odkrywce, jako zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym, nawet jeśli wykonywana była w obrębie przodków eksploatacyjnych na stanowiskach określonych w rozporządzeniu z 1994 r. Tak zaproponowana wykładnia przepisów załącznika nr 3 do tego rozporządzenia dokonywana w oderwaniu od unormowania ustawowego prowadziłaby do sytuacji, w której każdą pracę górnika kopalni odkrywkowej pełnioną na terenie wyrobiska należałoby uwzględniać w takim korzystnym wymiarze (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 16.04.2014 r., III AUa 1121/13, LEX nr 1466772). Należy bowiem pamiętać, że ustawodawca wyraźnie odróżnił pracę górniczą (zwykłą), którą w kopalniach węgla brunatnego jest zatrudnienie na odkrywce przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża (art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy) od pracy górniczej (kwalifikowanej), którą zalicza się w wymiarze półtorakrotnym, gdy praca ta jest wykonywana w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach (art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy). Te ostatnie okresy potraktowane zostały przez ustawodawcę w sposób wyjątkowo korzystny ze względu na wysoki stopień zagrożenia życia i zdrowia pracowników. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 03.10.2017 r., I UK 410/16 LEX nr 2397634 wyjaśnił, że prace mogą zostać uwzględnione w kwalifikowany sposób (w wymiarze półtorakrotnym), jeśli po pierwsze, były wykonywane „bezpośrednio w przodku”, po drugie „stale i w pełnym wymiarze czasu pracy”, po trzecie realizowane były „na koparkach i zwałowarkach” i wykonywane były „przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń”. Czynniki te muszą zaistnieć kumulatywnie, w przeciwnym razie wykonywanej pracy nie można uwzględnić według promocyjnego przelicznika (tj. w wymiarze 1,5).

Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy, stwierdzić należy, iż z poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń, które Sąd Apelacyjny w pełni aprobuje, jednoznacznie wynika, iż charakter pracy ubezpieczonego w spornym okresie, miał bezpośredni związek "z urabianiem kopalin, ładowaniem urobku, montażem, likwidacją i transportem obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych". Jak wynika ze spójnych i zgodnych zeznań świadków - współpracowników ubezpieczonego w spornym okresie zatrudnienia - praca ubezpieczonego polegała przede wszystkim na obsłudze maszyn podstawowych (koparki) – w ramach oddziału (...) . Na nowym miejscu pracy wnioskodawca został przydzielony do stałej załogo koparki SRs 1800, gdzie był odpowiedzialny za utrzymanie urządzeń elektrycznych maszyny w sprawności. W tym okresie wnioskodawca czynności realizował podczas pracy maszyny. Wykonywał codzienne oględziny, wymieniał elementy sterowania, wyłączał zabezpieczenia, usuwał awarię oświetlenia. Tą pracę wykonywał od 1.10.2013 r. do dnia 30.06. 2015r. Kolejny okres pracy to praca świadczona od 01.07. 2015r. do 14.04. 2020r. Jest to okres uznany przez organ rentowy jako praca górnicza. W tym czasie wnioskodawca nadal wykonywał pracę utrzymywania w należytym stanie technicznym wszystkich urządzeń elektrycznych zabudowanych na koparce (charakterystyka w aktach ZUS). Wnioskodawca od 2006r. w angażu ma dopisana dodatkową funkcję – kierowca . Obowiązki kierowcy wykonywał jednak wyłącznie sporadycznie, tylko w przypadku nieobecności etatowego kierowcy, kiedy zaistniała konieczność przewozu brygady do lub z odkrywki . Wnioskodawca po przybyciu na miejsce pracy wraz z brygadą przystępował do wykonywania obowiązków elektromontera. Był w stałej obsłudze koparki SRs (...), jego stanowisko pracy było na tej koparce, stanowił stałą obsługę maszyny a od 01.03.2018r. został gospodarzem na tej maszynie wykonując takie prace jak : utrzymanie w należnym stanie wszystkich urządzeń zabudowanych na maszynie, dokonywanie wszystkich czynności eksploatacyjnych w terminach wynikających z harmonogramów, obserwował aparaturę kontrolno-pomiarowym zainstalowaną na maszynie, zgłaszał zapotrzebowanie na części zamienne, współpracował z innymi pracownikami. (k.33 akt rentowych). Pracodawca prowadził ewidencję dniówek półtorakrotnych dla wnioskodawcy odnotowując pracę górniczą kwalifikowaną od lipca 1996r do marca 2020r. Nadto ze spójnych zeznań świadków wynika, że praca odwołującego wykonywana była bezpośrednio w przodku.

Sąd Apelacyjny podkreśla, że dla zakwalifikowania zajmowanego przez odwołującego stanowiska jako pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym istotne znaczenie miały rodzaj i miejsce powierzonej jemu pracy, a zatem faktyczne wykonywanie czynności. W toku czynności przeprowadzonych przed Sądem I instancji wynika, że M. L. zajmował się utrzymaniem koparek na odkrywce, przy czym wykonywał prace związane z utrzymaniem ruchu maszyn podstawowych (koparek). Celem usunięcia usterek brygada była przewożona na koparki, które były w ciągłym ruchu, w celu zabezpieczenia jego ciągłości. Nieprzerwana obsługa koparki pracującej w przodu, w tym m.in. naprawa czy konserwacja, była konieczna, aby umożliwić i ciągłość pracy maszyn, a tym samym bezpośrednie urabianie nadkładu lub węgla przez maszynę wydobywczą. Praca elektryka na koparce była w konsekwencji pracą w przodku, zwłaszcza że podczas awarii maszyny pozostawały na froncie wydobywczym, a praca odbywała się na włączonej maszynie, ewentualnie wyłączonej na czas niezbędny do naprawy. Dlatego też praca odwołującego jest wykonywana tam, gdzie prowadzona jest bezpośrednia działalność wydobywcza (w przodku).

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu I instancji, że praca odwołującego w okresie od 01.10.2013 r. do 14.04.2020 r., winna być zaliczona do prac wymienionych w załączniku nr 3 III pkt 7 rozporządzenia.

Nie sposób także pomijać wskazań płynących z opinii biegłego wydanej w sprawie IIIU518/18, dowód z której został przeprowadzony w rozpoznawanej sprawie. Jak wskazywał sąd I instancji biegły w sposób stanowczy opowiedział się za uznaniem za pracę górniczą kwalifikowaną okresu zatrudnienia odwołującego od dnia 1 października 2013 r. Jest to oczywiście wyłącznie dowód pomocniczy ( niewątpliwie nie nosi znamion dowodu bezpośredniego), ale podnieść należy, że wbrew zarzutom apelacji biegły stanowczo stwierdził, że praca odwołującego w powołanym okresie wypełnia wymogi pracy przodkowej – jest to bowiem praca bezpośrednio na koparce SR-s 1800 w zakresie utrzymania w sprawności jej urządzeń elektrycznych to jest bieżącym utrzymaniem tej maszyny w ruchu.

Zarzuty apelacji nie podważają powyższych ustaleń, apelacja stanowi więc jedynie niezasadną polemikę z prawidłowymi ustaleniami i rozważaniami Sądu Okręgowego. Reasumując, odwołujący udowodnił ponad 25 letni okres pracy górniczej, w tym od 1.10.2013 r. do 14.04.2020 r. okres pracy górniczej kwalifikowanej, zaś od 16.04.1996 r. do 30.11.1996 r., 1.12.1996 r. do 31.10.2006 r. oraz od 1.11.2006 r. do 30.09.2013 r. w wymiarze pojedynczym, a zatem spełnił wszystkie warunki do przyznania prawa do emerytury górniczej.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną, o czym orzeczono w punkcie 2 wyroku.

Dokonano zmiany zaskarżonego wyroku jedynie w zakresie daty początkowej przyznania prawa do świadczenia, albowiem wniosek emerytalny złożony został w dniu 18 listopada 2020 r. Zgodnie z brzmieniem art.129 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa, nie wcześniej jednak niż od miesiąca w którym zgłoszono wniosek.

sędzia Marta Sawińska