Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 czerwca 2021 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie, II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Grzegorz Buła (spr.)

Sędziowie: Magdalena Meroń-Pomarańska

Beata Kurdziel

Protokolant: sekretarz sądowy Izabela Dunikowska

po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2021 roku w Krakowie

na rozprawie

spraw z powództwa U. R. (1) i A. L. (1)

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w T. Oddział Zakład (...) w K.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie z dnia 20 września 2019 roku, sygnatura akt I C 1264/15/S

1.  zmienia zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że:

a) zasądza od strony pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w T. Oddział Zakład (...) w K. na rzecz powódki U. R. (1) kwotę 20718 zł (dwadzieścia tysięcy siedemset osiemnaście złotych) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi w sposób następujący:

- od kwoty 3744,77 zł od dnia 17 lipca 2012 roku do dnia zapłaty,

- od kwoty 983,68 zł od dnia 23 października 2014 roku do dnia zapłaty,

- od kwoty 2681,34 zł od dnia 7 października 2012 roku do dnia zapłaty,

- od kwoty 4686,40 zł od dnia 7 października 2015 roku do dnia zapłaty,

- od kwoty 2841,04 zł od dnia 29 marca 2018 roku do dnia zapłaty,

- od kwoty 5780,77 zł od dnia 29 kwietnia 2019 roku do dnia zapłaty;

b) zasądza od strony pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w T. Oddział Zakład (...) w K. na rzecz powódki A. L. (1) kwotę 3947,41 zł (trzy tysiące dziewięćset czterdzieści siedem złotych czterdzieści jeden groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi w sposób następujący:

- od kwoty 873,18 zł od dnia 26 października 2012 roku do dnia zapłaty,

- od kwoty 254,40 zł od dnia 23 października 2014 roku do dnia zapłaty,

- od kwoty 730,62 zł od dnia 26 października 2012 roku do dnia zapłaty,

- od kwoty 1212 zł od dnia 7 października 2015 roku do dnia zapłaty,

- od kwoty 877,21 zł od dnia 29 marca 2019 roku do dnia zapłaty;

c) w pozostałym zakresie oddala powództwa;

d) zasądza od strony pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w T. Oddział Zakład (...) w K. na rzecz powódki U. R. (1) kwotę 638,36 zł (sześćset trzydzieści osiem złotych trzydzieści sześć groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu;

e) zasądza od strony pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w T. Oddział Zakład (...) w K. na rzecz powódki A. L. (1) kwotę 26 zł (dwadzieścia sześć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

f) nakazuje ściągnąć od powódki U. R. (1) na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie kwotę 2099,54 zł (dwa tysiące dziewięćdziesiąt dziewięć złotych pięćdziesiąt cztery grosze) tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu oraz wydatków pokrytych tymczasowo z budżetu Skarbu Państwa;

g) nakazuje ściągnąć od powódki A. L. (1) na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie kwotę 107,17 zł (sto siedem złotych siedemnaście groszy) tytułem brakującej opłaty od pozwu oraz wydatków pokrytych tymczasowo z budżetu Skarbu Państwa;

h) nakazuje ściągnąć od strony pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w T. Oddział Zakład (...) w K. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie kwotę 5287,89 zł (pięć tysięcy dwieście osiemdziesiąt siedem złotych osiemdziesiąt dziewięć groszy) tytułem brakującej opłaty od pozwu oraz wydatków pokrytych tymczasowo z budżetu Skarbu Państwa;

2. w pozostałej części oddala apelację;

3. zasądza od powódki U. R. (1) na rzecz strony pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w T. Oddział Zakład (...) w K. kwotę 1071,29 zł (tysiąc siedemdziesiąt jeden złotych dwadzieścia dziewięć groszy) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

4. zasądza od powódki A. L. (1) na rzecz strony pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w T. Oddział Zakład (...) w K. kwotę 73,81 zł (siedemdziesiąt trzy złote osiemdziesiąt jeden groszy) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

5. nakazuje ściągnąć od powódki U. R. (1) na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 1911,35 zł (tysiąc dziewięćset jedenaście złotych trzydzieści pięć groszy) tytułem wydatków w postępowaniu apelacyjnym pokrytych tymczasowo z budżetu Skarbu Państwa;

6. nakazuje ściągnąć od powódki A. L. (1) na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 117,26 zł (sto siedemnaście złotych dwadzieścia sześć groszy) tytułem nieuiszczonej opłaty i wydatków w postępowaniu apelacyjnym pokrytych tymczasowo z budżetu Skarbu Państwa;

7. nakazuje ściągnąć od strony pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w T. Oddział Zakład (...) w K. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 4973,23 zł (cztery tysiące dziewięćset siedemdziesiąt trzy złote dwadzieścia trzy groszy) tytułem brakującej opłaty oraz wydatków w postępowaniu apelacyjnym pokrytych tymczasowo z budżetu Skarbu Państwa.

SSO Magdalena Meroń-Pomarańska SSO Grzegorz Buła SSO Beata Kurdziel

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 8 czerwca 2021 roku

Wyrokiem z dnia 20 września 2019 roku Sąd Rejonowy dla Krakowa –
Śródmieścia w K. zasądził od strony pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w T. Oddział Zakład (...) w K. na rzecz powódki U. R. (1) kwotę 30.540 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi w sposób następujący: od kwoty 13.269,50 zł od 17 stycznia 2007 roku do dnia zapłaty, od kwoty 12.851,93 zł od 7 października 2015 roku do dnia zapłaty, od kwoty 4.418,57 zł od 26 marca 2018 roku do dnia zapłaty (pkt I); zasądził od tej samej strony pozwanej na rzecz powódki A. L. (1) kwotę 4.420 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi w sposób następujący: od kwoty 1.920,50 zł od 17 stycznia 2007 roku do dnia zapłaty, od kwoty 1.886,50 zł od 7 października 2015 roku do dnia zapłaty, od kwoty 613 zł od 26 marca 2018 roku do dnia zapłaty (pkt II); zasądził od strony pozwanej solidarnie na rzecz powódek kwotę 1.876 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt III); nakazał ściągnąć od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie kwotę 6.999,54 zł tytułem brakującej opłaty od pozwu oraz wydatków pokrytych tymczasowo z budżetu Skarbu Państwa (pkt IV).

Orzeczenie to zapadło w następującym stanie faktycznym:

U. R. (1) jest właścicielką nieruchomości gruntowej składającej się z działek oznaczonych nr (...) (poprzednio (...)) położonej w B., gmina M., o powierzchni 0,1421 ha, dla której Sąd Rejonowy w Wieliczce prowadzi księgę wieczystą nr (...). Powódki U. R. (1) i A. L. (1) są współwłaścicielkami po ½ części działki ewidencyjnej nr (...) położonej w B., gmina M., o powierzchni 3100 m ^{( 2)}, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Powiat (...) jest właścicielem nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 0,0069 ha, położoną w B., dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...).

Powódki nabyły własność nieruchomości w drodze dziedziczenia. Na mocy postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa-Podgórza w Krakowie z 29 lutego 1980 roku, spadek po E. P. nabyły J. P., A. P. i U. P.. Postanowieniem tego samego Sądu z 11 września 1997 roku dokonano działu spadku w ten sposób, że działka nr (...) przypadła na wyłączną własność U. R. (1), natomiast działka nr (...) przypadła na współwłasność U. R. (1) i A. L. (1).

Pierwotna działka nr (...) została podzielona na działki nr (...). W wyniku modernizacji drogi powiatowej działka nr (...) stała się własnością Powiatu (...). Działka nr (...) do 2010 r. była własnością powódek. W 2015 r. nastąpił podział działki nr (...) na działki nr (...), których właścicielką jest U. R. (1).

Działka nr (...) jest działką zabudowaną budynkiem mieszkalnym nr (...) (od zachodu graniczy z działką nr (...)). Działka nr (...) jest niezabudowana. Działki nr (...) są częściami dróg: od północy – częścią drogi powiatowej, a od wschodu częścią drogi gminnej – wewnętrznej. Od południa działka (...) graniczy z działką (...). Działka nr (...) jest ogrodzona od strony północnej i od strony wschodniej, natomiast działka nr (...) jest ogrodzona od strony wschodniej. Ogrodzenie stanowi siatka druciana na podmurówce. Pozostałe granice działek nie są ogrodzone. W operacie ewidencji powierzchnia działki nr (...) wynosi 0,1372 ha, działka nr (...) posiada powierzchnię 0,3100 ha, działka (...) ha, natomiast działka (...) ha.

Powierzchnie zajętości wynoszą odpowiednio: po działce (...) m ^{( 2)}, po działce (...) m ^{( 2)}, po działce (...) m ^{( 2)}, po działce (...) m ^{( 2)}. Łącznie powierzchnia zajętości wynosi (...)m ^{( 2)}. Szerokość strefy kontrolowanej, która ma zastosowanie dla gazociągu zalegającego na ww. działkach wynosi 3 m.

Gazociąg przebiega w bezpośredniej bliskości ogrodzenia usytuowanego we wschodniej części działek (...) w pobliżu dróg, natomiast po działce (...) w odległości około 90 cm od ogrodzenia po stronie północnej działki. W bezpośredniej bliskości przebiega również przewód wodociągowy, zalega kabel nn oraz usytuowane są drzewa.

Wzdłuż ogrodzenia działki powódek od strony drogi S. – K. biegnie gazociąg stalowy 32 mm (po zewnętrznej stronie płotu). Gazociąg został wykonany w latach 1978-1979 r. przez Komitet Gazyfikacyjny W. L. i przekazany na majątek Zakładu (...) w K. w 1979 r. Około 20 cm od narożnika ogrodzenia po działce powódki biegnie odgałęzienie od gazociągu 32 mm. Ten gazociąg ma średnicę 25 mm – i jest to gazociąg stalowy. Oba te gazociągi są położone na głębokości 0,8 do 1 m. Gazociąg 25 mm został zaprojektowany i wykonany w latach 1984-1985 r. W latach dziewięćdziesiątych wykonano przyłączenie gazociągu do budynku powódki z gazociągu 25 mm. Ogrodzenie na działce powódki U. R. (1) zostało wykonane w 1989 r., wcześniej działka nie była ogrodzona. Budowę domu U. R. (1) rozpoczęła w 1999 r.

Wyżej wymieniony gazociąg 32 mm wchodzi w skład sieci gazowej wybudowanej w 1978 r. przez Urząd Gminy M. w celu zapewnienia dostaw paliwa gazowego mieszkańcom L. oraz części mieszkańców B. z pogranicza obu miejscowości. Odcinek gazociągu przechodzący m.in. przez działkę nr (...) pierwotnie służył do zasilania w gaz budynków nr (...). Sieć ta przekazana została dnia 31 grudnia 1978 r. poprzednikowi prawnemu pozwanej, tj. Zakładowi (...) w K. wchodzącemu w skład (...) w Z.. Następnie do gazociągu podłączani byli kolejni odbiorcy, w tym budynek nr (...) w 1984 r. oraz budynek powódki U. R. (1) (budynek nr (...)) na podstawie umowy z grudnia 1999 roku. Od chwili objęcia w posiadanie ww. sieci gazowej, tj. od dnia 31 grudnia 1978 r., pozwana i jej poprzednicy prawni korzystali z sieci gazowej znajdującej się na nieruchomości. Korzystanie z sieci gazowej, przebiegającej m.in. przez tę nieruchomość polegało i polega w szczególności na przesyle paliwa gazowego do odbiorców w miejscowości L. i B., w tym do budynku nr (...) oraz do budynku nr (...) należącego do powódki U. R. (1), prawie do eksploatacji, kontroli i konserwacji urządzenia przesyłowego. Na przedmiotowych działkach strona pozwana nie wykonywała żadnych prac konserwacyjnych. Pozwana jest następcą prawnym przedsiębiorstw, które przyjmując różne formy organizacyjne wykonywały zadania z zakresu utrzymania, eksploatacji sieci gazowych i świadczenia za ich pośrednictwem usług związanych z dostawami gazu.

Wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z działki ewidencyjnej nr (...) za okres od 16 stycznia 1997 r. do 16 stycznia 2007 r. wynosi 3.841,00 zł, natomiast od 17 stycznia 2009 r. do 25 marca 2018 r. wynosi 4.999,00 zł.

Wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z działki ewidencyjnej nr (...) za okres od 16 stycznia 1997 r. do 16 stycznia 2007 r. wynosi 4.219,00 zł, natomiast od 17 stycznia 2009 r. do 25 marca 2018 r. wynosi 5.491,00 zł.

Wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z działki ewidencyjnej nr (...) za okres od 16 stycznia 1997 r. do 16 stycznia 2007 r. wynosi 3.849,00 zł, natomiast od 17 stycznia 2009 r. do 25 marca 2018 r. wynosi 5.009,00 zł.

Wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z działki ewidencyjnej nr (...) za okres od 16 stycznia 1997 r. do 16 stycznia 2007 r. wynosi 3.281,00 zł, natomiast od 17 stycznia 2009 r. do 25 marca 2018 r. wynosi 4.271,00 zł.

Łączna wartość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z działek powódek za okres od 16 stycznia 1997 r. do 16 stycznia 2007 r. oraz od 17 stycznia 2009 r. do 25 marca 2018 r. wynosi 34.960,00 zł.

W dniu 16 stycznia 2007 r. powódki zawezwały (...) sp. z o. o. w T. do próby ugodowej domagając się zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

W ocenie Sądu Rejonowego w przedstawionym stanie faktycznym powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, że powódki swoje roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości w zakresie użytkowania urządzeń przesyłowych wywodziły z art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c., a w konsekwencji kwestią istotną w niniejszej sprawie było określenie, czy posiadanie nieruchomości przez stronę pozwaną i jej poprzedników prawnych miało charakter posiadania w dobrej, czy też w złej wierze, jak również i to, czy pozwanej przysługuje lub też przysługiwał tytuł prawny do korzystania z nieruchomości w oznaczonym zakresie, który w inny sposób regulowałby wzajemne roszczenia między stroną powodową a pozwaną. Sąd ten wskazał, że dla oceny dobrej lub złej wiary posiadacza służebności znaczenie ma nie jego wiedza, kto jest właścicielem obciążonej nieruchomości, ale jego przekonanie co do tego, czy przysługuje mu wykonywane prawo w chwili przystąpienia do jego wykonywania. Sąd Rejonowy stwierdził, że z uwagi na to, iż strona pozwana nie przedstawiła jakiegokolwiek dokumentu, mocą którego przedsiębiorstwo przesyłowe uzyskałoby tytuł prawny do nieruchomości powódek, czy chociażby do korzystania z niej w odpowiednim zakresie, należało przyjąć złą wiarę po stronie posiadacza służebności w niniejszej sprawie (uchwała SN z dnia 25 listopada 2008 r., sygn. akt: II CSK 346/08). Zdaniem Sądu pierwszej instancji oceny tej nie mogą zmienić okoliczności, na które powoływała się strona pozwana. Sąd Rejonowy podniósł, że brak jest fizycznie istniejącego dokumentu potwierdzającego wyrażenie przez poprzednika prawnego powódek zgody na umieszczenie na terenie nieruchomości przedmiotowego urządzenia, a także iż nieuprawnione jest domniemanie, że skoro zostało wydane pozwolenie na budowę gazociągu, to taka zgoda musiała być wyrażona. Nadto zdaniem Sąd Rejonowego odmowa wydania powódce dokumentów z akt postępowania o wydanie pozwolenia na budowę przedmiotowej linii gazowej wskazuje, iż prawdopodobnie także jej poprzednik prawny nie był stroną ww. postępowania. Sąd Rejonowy stwierdził, że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie i ustalony na jego podstawie stan faktyczny nie dają podstaw do przyjęcia, że strona pozwana nabyła służebność przesyłu przez zasiedzenie.

Sąd pierwszej instancji podniósł, że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, aby w okresie wcześniejszym czy to powódki, czy ich poprzednicy prawni mieli świadomość posadowienia gazociągu na działce, bowiem nie istniały na przedmiotowym gruncie żadne oznaczenia dla tego rodzaju urządzeń podziemnych, które wskazywałyby na istnienie gazociągu. Za takie oznaczenie, według tego Sądu, nie można przyjąć oznaczenia od strony północnej działki, które nie dość, że znajdowało się na innej działce, to dodatkowo nie pozwalało na ustalenie kierunku, przebiegu, początku czy też końca takiego urządzenia. Tym samym przychylając się do poglądu Sądu Najwyższego (II CSK 752/2011) Sąd Rejonowy uznał, że jawność, widoczność urządzenia przesyłowego należy w przedmiotowej sprawie utożsamiać ze świadomością powódek o przebiegu gazociągu, a takiej świadomości przed 1996 r. nie było. W ocenie Sądu Rejonowego zatem najwcześniej od tej daty mógł rozpocząć bieg termin do zasiedzenia służebności, który w sytuacji złej wiary posiadacza służebności wynosił 30 lat. W tej sytuacji nie ulegało wątpliwości, że brak podstaw do przyjęcia, że strona pozwana nabyła służebność przesyłu w drodze zasiedzenia. W konsekwencji Sąd pierwszej instancji uwzględnił powództwa U. R. (1) i A. L. (1) w całości zasądzając na rzecz każdej w powódek wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z działek za okres objęty żądaniem pozwu – w wysokości ustalonej przez biegłą sądową E. H. (pkt I i II), tj. na rzecz U. R. (1) 30.540 zł, a na rzecz A. L. (1) 4.420 zł.

Odsetki ustawowe za opóźnienie Sąd Rejonowy zasądził na podstawie art. 481 k.c., przy uwzględnieniu dat wezwania strony pozwanej do zapłaty wynagrodzenia (art. 455 k.c.). O kosztach procesu Sąd pierwszej instancji orzekł na zasadzie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana, zaskarżając go w całości oraz zarzucając:

I.  naruszenie prawa procesowego, tj.:

1)  art. 233 §1 k.p.c. poprzez wewnętrznie sprzeczną analizę materiału dowodowego w zakresie dobrej wiary posiadacza służebności tj. ustalenie, że za brakiem dobrej wiary przemawia odmowa udostępnienia powódkom dokumentów z postępowania administracyjnego z 1991 roku w przedmiocie pozwolenia na budowę gazociągu, podczas gdy Sąd ustalił, że jego budowa miała miejsce w latach 1978 oraz 1984-1985;

2)  art. 234 k.p.c. w zw. z art. 7 k.c. poprzez nieprzyjęcie jako składowej stanu faktycznego dobrej wiary strony pozwanej odnośnie posiadanego tytułu prawnego do nieruchomości w datach budowy gazociągu, pomimo nieobalenia domniemania dobrej wiary;

3)  art. 233 §1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozpatrzenia materiału dowodowego w kontekście możliwości uzyskania przez właścicieli nieruchomości informacji o przebiegu infrastruktury w publicznie dostępnych rejestrach w szczególności w kontekście istnienia w materiale dowodowym mapy powykonawczej odgałęzienia gazociągu o średnicy 25mm z 4 lipca 1984 roku oraz wynikającej z opinii biegłego informacji, że gazociąg znajduje się na mapie zasadniczej;

4)  art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 278 §1 k.p.c. poprzez uznanie opinii biegłej sądowej E. H. z dnia 17 grudnia 2018 roku za w pełni przydatną do ustalenia wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, podczas gdy opinia ta odnosi się do stanu nieruchomości na dzień 25 marca 2018 roku (a nie do stanu adekwatnego do poszczególnych okresów korzystania z nieruchomości), a nadto nie respektuje zróżnicowania nieruchomości objętych postępowaniem ze względu na ich możliwość zagospodarowania;

5)  art. 233 §1 k.p.c. poprzez sprzeczne z materiałem dowodowym ustalenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości stanowiącej dz. nr (...) za cały okres objęty żądaniem, podczas gdy z materiału dowodowego i innego fragmentu ustaleń faktycznych wynika, że działka ta była własnością powódek jedynie do 2010 roku;

6)  art. 233 §1 k.p.c. poprzez zaniechanie przez Sąd Rejonowy ustaleń faktycznych w zakresie podnoszonej przez powódki i niekwestionowanej przez stronę pozwaną okoliczności toczenia się i zakończenia postępowań o ustanowienie służebności przesyłu na dz. nr (...) i (...) oraz (...);

7)  art. 328 §2 k.p.c. poprzez brak uzasadnienia wyroku w zakresie zarzutu przedawnienia roszczeń odsetkowych;

II.  naruszenie prawa materialnego, a w szczególności przepisów:

1)  art. 292 k.c. w związku z art. 172 §1 k.c. i art. 7 k.c. poprzez uznanie, że poprzednik prawny pozwanej uzyskał posiadanie służebności w złej wierze, podczas gdy w niniejszej sprawie nie zostało obalone domniemanie dobrej wiary, a z materiałów sprawy wynika, że sieci gazowe, których dotyczy postępowanie zostały wybudowane z inicjatywy mieszkańców, celem przesyłu do ich gospodarstw domowych paliwa gazowego;

2)  art. 292 k.c. w zw. z art. 172 §1 k.c. poprzez błędną wykładnię i uznanie, że urządzenia przesyłowe posadowione na działkach powódek zyskały walor widoczności od momentu wykonania przez powódki map geodezyjnych na potrzeby podziału działki, podczas gdy dla uznania widoczności urządzeń przesyłowych wystarczająca jest sama możliwość uzyskania przez właściciela informacji o przebiegu infrastruktury dostępna w publicznych rejestrach, a nie skorzystanie z takiej możliwości;

3)  art. 292 k.c. w zw. z art. 172 §1 k.c. przez nieuwzględnienie zarzutu nabycia przez zasiedzenie przez poprzednika prawnego strony pozwanej służebności na nieruchomościach objętych powództwem, podczas gdy do takiego nabycia doszło najpóźniej 5 lipca 2004 roku, przy uwzględnieniu dobrej wiary oraz widoczności urządzeń przesyłowych od 4 lipca 1984 roku;

4)  art. 225 k.c. w zw. z art. 224 §2 k.c. poprzez ich zastosowanie i uznanie, że powódkom należne jest wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości przez stronę pozwaną, podczas gdy powódkom nie przysługuje przeciwko stronie pozwanej roszczenie o wydanie rzeczy, a co za tym idzie powódkom nie przysługują roszczenia dotyczące rozliczeń właściciela z posiadaczem samoistnym nieruchomości, o których mowa w art. 224 -225 k.c.;

5)  art. 225 k.c. w zw. z art. 224 §2 k.c. poprzez ich zastosowanie, podczas gdy posiadanie służebności przez stronę pozwaną oparte było na dobrej wierze;

6)  art. 225 k.c. w zw. z art. 224 §2 k.c. poprzez zasądzenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres po ustanowieniu służebności przesyłu zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Wieliczce z dnia 2 marca 2016 roku i z dnia 28 marca 2016 roku;

7)  art. 117 §2 k.c. w zw. z art. 118 k.c. poprzez nieuwzględnienie zarzutu przedawnienia roszczeń odsetkowych.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Wniosła także o zasadzenie kosztów postępowania z obie instancje.

Powódka U. R. (2) wniosła o oddalenie apelacji.

Rozpoznając niniejszą sprawę Sąd Okręgowy przyjął za własny stan faktyczny ustalony przez Sąd pierwszej instancji oraz uznany przez ten Sąd za bezsporny w zakresie: aktualnego stanu prawnego nieruchomości stanowiących dz. nr (...), (...), (...) i (...), podstawy nabycia nieruchomości przez powódki, podziału dz. nr (...) i (...), zabudowy, powierzchni, konfiguracji, przeznaczenia i sposobu wykorzystania dz. nr (...), (...), (...) i (...), szerokości strefy kontrolowanej, przebiegu gazociągu na powyższych działkach, jego średnicy, okresu budowy, przyłączeń do niego budynku powódki U. R. (2), podmiotów które eksploatowały przedmiotowy gazociąg, następstwa prawnego strony pozwanej w stosunku do przedsiębiorstw wykorzystujących gazociąg na cele prowadzonej działalności gospodarczej, daty wszczęcia przez powódki posiedzenia pojednawczego w celu zawarcia ugody z poprzednikiem prawnym strony pozwanej.

Nadto Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

Powiat (...) z dniem 1 stycznia 1999 roku nabył z mocy prawa własność nieruchomości położonej w B. stanowiącej dz. nr (...), zajętą pod drogę powiatową.

Dowód: akta księgi wieczystej KR3I/00032672/6, w szczególności decyzja Wojewody (...) z dnia 28.06.2011r. nr SN.IV.KM.7724-1-3799-07 -k. 494-495;

We wszczętym w dniu 16 stycznia 2007 roku posiedzeniu pojednawczym powódki domagały się zawarcia z (...) spółką z o.o. w T. ugody dotyczącej ich roszczeń z tytułu bezumownego korzystania z dz. nr (...) i (...) na cele przesyłowe związane z istniejącym gazociągiem. Wniosek ten dotyczył roszczenia na kwotę 11.524,80 zł za okres od 20 grudnia 1996 roku do dnia 20 grudnia 2006 roku, przy przyjęciu zajęcia powierzchni 196m ^{( 2)} oraz stawki 0,49 zł za 1 m ^{( 2)} powierzchni miesięcznie. We wniosku tym powódki domagały się także ustanowienia odpłatnej służebności dotyczącej korzystania z przedmiotowego gazociągu. Postępowanie to zostało zakończone w dniu 3 kwietnia 2007 roku.

Dowód: wniosek z dnia 15.01.2007r., protokół posiedzenia z dnia 3.04.2007r. -k. 2-3, 9 akt I Co 175/07/P;

Pozwem z dnia 31 października 2013 roku skierowanym początkowo przeciwko (...) spółce z o.o. w T., powódki domagały się zasądzenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości stanowiących dz. nr (...) i (...) na potrzeby eksploatacji gazociągu. Powództwo obejmowało okres od 18 stycznia 2007 roku do 18 lutego 2009 roku. W postępowaniu tym jako strona pozwana występowała także od dnia 6 października 2014 roku (...) spółka z o.o. w W.. W tej sprawie pozew A. L. (1) został odrzucony, natomiast proces pomiędzy powódką U. R. (1), a stroną pozwaną zakończył się ugodą sądową wyczerpującą roszczenia powódki z powyższego tytułu za okres od 17 stycznia 2007 roku do 16 stycznia 2009 roku;

Dowód: pozew z dnia 31.03.2013r., postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa-Podgórza w Krakowie z dnia 6.10.2014r., ugoda sądowa z dnia 6.06.2017r., postanowienie Sądu jw. z dnia 6.06.2017r. -k. 1-6, 94-95, 291-292 akt XII C 209/15/P;

W dniu 25 października 2013 roku powódka U. R. (1) wniosła do Sądu Rejonowego w Wieliczce wniosek o ustanowienie służebności przesyłu po dz. nr (...) w B.. Postanowieniem z dnia 2 marca 2016 roku Sąd Rejonowy w Wieliczce ustanowił na nieruchomości położonej w B. stanowiącej dz. nr (...) służebność przesyłu na rzecz (...) spółki z o.o. w W., polegającej na istnieniu na nieruchomości obciążonej pod powierzchnią tej nieruchomości urządzeń przesyłowych takich jak instalacja gazociągowa, której przebieg uwidoczniono na mapie z dnia 3 marca 2015 roku oraz polegającej na prawie wstępu, używania i korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów lub modernizacji urządzeń przesyłowych. Z tytułu ustanowienia przedmiotowej służebności przesyłu tym samym postanowieniem Sąd zasądził od (...) spółki z o.o. na rzecz U. R. (1) kwotę 6000 zł. Postanowienie to stało się prawomocne z dniem 24 marca 2016 roku.

Dowód: wniosek z dnia 25.10.2013r.-k. 623-626, postanowienie Sądu Rejonowego w Wieliczce z dnia 2.03.2016r. sygn.. I Ns 977/13 -k. 637,

W dniu 3 listopada 2014 roku powódki U. R. (1) i A. L. (1) wniosły do Sądu Rejonowego w Wieliczce wniosek o ustanowienie służebności przesyłu po dz. nr (...) w B.. Postanowieniem z dnia 28 czerwca 2016 roku Sąd Rejonowy w Wieliczce ustanowił na nieruchomości położonej w B. stanowiącej dz. nr (...) służebność przesyłu na rzecz (...) spółki z o.o. w W., przebiegającą pasem o szerokości 1 metra zaznaczonym na mapie z dnia 15 lutego 2016 roku, polegającą prawie korzystania przez przedsiębiorcę z tej części nieruchomości zgodnie z przeznaczeniem urządzeń przesyłowych w postaci instalacji gazociągowej oraz prawa wstępu, używania i korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów lub modernizacji urządzeń przesyłowych. Z tytułu ustanowienia przedmiotowej służebności przesyłu tym samym postanowieniem Sąd zasądził od (...) spółki z o.o. na rzecz U. R. (1) i A. L. (1) kwoty po 900 zł. Postanowienie to stało się prawomocne z dniem 20 lipca 2016 roku.

Dowód: wniosek z dnia 24.10.2014r.-k. 638-642, postanowienie Sądu Rejonowego w Wieliczce z dnia 28.06.2016r. sygn.. I Ns 1114/14 -k. 650;

Zajętość dz. nr (...) w okresie objętym żądaniem pozwu i jednocześnie w okresie kiedy stanowiła ona własność powódki U. R. (1) tj. od dnia 16 stycznia 1997 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku wyniosła 63m ^{( 2)}, przy uwzględnieniu strefy kontrolowanej wynoszącej 3m. Gazociąg biegnący pod powierzchnią dz. nr (...) na powierzchni 8m ^{( 2)}, zajmował także dz. nr (...) w okresie objętym żądaniem pozwu tj. od dnia 16 stycznia 1997 roku do chwili obecnej. Przy uwzględnieniu strefy ochronnej wynoszącej 1 metr zajętość dz. nr (...) w okresie od dnia 16 grudnia 1997 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku wynosiła 23m ^{( 2)}, a w późniejszym okresie 0m ^{( 2)}.

Zajętość dz. nr (...) i (...) (przed podziałem stanowiącymi dz. nr (...)) w okresie objętym żądaniem pozwu do dnia ustanowienia służebności przesyłu po dz. nr (...) tj. od dnia 16 stycznia 1997 roku do dnia 23 marca 2016 roku wyniosła 96m ^{( 2)}, przy uwzględnieniu 3 metrowej strefy ochronnej. Natomiast od ustanowienia powyższej służebności przesyłu do dnia objętego niniejszym powództwem tj. od dnia 24 marca 2016 roku do dnia 25 marca 2018 roku wynosił on 53m ^{( 2)}, przy uwzględnieniu 3 metrowej strefy ochronnej oraz wyłączeniu powierzchni objętej ustanowioną służebnością przesyłu. Przy uwzględnieniu strefy ochronnej wynoszącej 1 metr zajętość dz. nr (...) i (...) w okresie od dnia 16 grudnia 1997 roku do dnia 23 marca 2016 roku wynosiła 43m ^{( 2)}, a w późniejszym okresie 0m ^{( 2)}.

Zajętość dz. nr (...) w okresie objętym żądaniem pozwu do dnia ustanowienia służebności przesyłu po tej nieruchomości tj. od dnia 16 stycznia 1997 roku do dnia 19 lipca 2016 roku wyniosła 76m ^{( 2)}, przy uwzględnieniu 3 metrowej strefy ochronnej. Natomiast od ustanowienia powyższej służebności przesyłu do dnia objętego niniejszym powództwem tj. od dnia 20 lipca 2016 roku do dnia 25 marca 2018 roku wynosił on 46m ^{( 2)}, przy uwzględnieniu 3 metrowej strefy ochronnej oraz wyłączeniu powierzchni objętej ustanowioną służebnością przesyłu. Przy uwzględnieniu strefy ochronnej wynoszącej 1 metr zajętość dz. nr (...) w okresie od dnia 16 grudnia 1997 roku do dnia 19 lipca 2016 roku wynosiła 30m ^{( 2)}, a w późniejszym okresie 0m ^{( 2)}.

Dowód: opinie uzupełniające biegłego sądowego R. M. z dnia 5.10.2020r. -k. 466-487, z dnia 24.11.2020r. -k. 503-504, z dnia 15.12.2020r. -k. 529, z dnia 15.02.2021r.-k.613

Wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z dz. nr (...) w okresie od 16 stycznia 1997 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku wynosi 606,26 zł przy uwzględnieniu strefy kontrolowanej wynoszącej 3 metry oraz 221 zł przy uwzględnieniu strefy kontrolowanej wynoszącej 1 metr. Wynagrodzenie za ten sam okres za korzystanie z 8m ^{( 2)} dz. nr (...) wynosi 97,85 zł.

Wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z dz. nr (...) i (...) w okresie od 16 stycznia 1997 roku do dnia 16 stycznia 2007 roku i za okres od dnia 17 stycznia 2009 roku do 23 marca 2016 roku wynosi 16.067 zł przy uwzględnieniu strefy kontrolowanej wynoszącej 3 metry.

Wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z dz. nr (...) w okresie od 16 stycznia 1997 roku do dnia 16 stycznia 2007 roku i za okres od dnia 17 stycznia 2009 roku do 19 lipca 2016 roku wynosi 7894,82 zł przy uwzględnieniu strefy kontrolowanej wynoszącej 3 metry.

Dowód: opinia uzupełniająca biegłej sądowej E. H. z dnia 26.01.2021r. -k. 519-604 i opinia tej biegłej z dnia 17.12.2018r. -k. 304-344;

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dokumentów urzędowych w postaci orzeczeń sądowych, protokołów posiedzeń sądowych, decyzji administracyjnych, a także dokumentów prywatnych stanowiących pisma procesowe stron składane z innych postępowaniach. Dokumenty te nie budziły jakichkolwiek wątpliwości co do autentyczności, treści, jak również pochodzenia od organu uprawnionego do wydania rozstrzygnięcia, które były nimi objęte. Dokumenty te nie były kwestionowane przez którąkolwiek ze stron procesu. Podnieść należy, iż okoliczności z nich wynikające w zasadniczej części nie były sporne między nimi (np. kwestia nabycia własności dz. nr (...) przez Powiat (...), wszczęcie i wynik postępowania pojednawczego, prowadzenie postepowań w przedmiocie ustanowienia służebności przesyłu i jego wynik). W oparciu o powyższe dowody Sąd Okręgowy ustalił natomiast szczegółowe okoliczności związane z przedmiotem postępowania, dokładną treścią orzeczenia, datą prawomocności tych orzeczeń. Podstawą ustaleń Sądu Okręgowego były także opinie uzupełniające biegłych sądowych R. M. (2) i E. H., przy czym jako podstawę dokonania ustaleń w zakresie wysokości należnego wynagrodzenia za podstawę przyjęto również opinię biegłej z 17 grudnia 2018 roku, a to w części w jakiej opinia uzupełniająca się do niej odwoływała. Zdaniem Sądu Okręgowego opinie te należało uznać za rzetelne, profesjonalne, wyczerpujące i przekonujące. Biegli w tych opiniach przedstawili stanowiska co do problemów wskazanych w skierowanych do nich odezwach Sądu. Podnieść należy, że biegły sądowy z zakresu geodezji w swojej opinii przedstawił obszar zajętości przez gazociąg przebiegający przez nieruchomości powódek w różnych okresach wskazanych przez Sąd Okręgowy. Przestawił także swoje stanowisko odnośnie obszaru zajętości zgodnie ze stanowiskiem strony pozwanej co do obszaru strefy kontrolowanej. Zadaniem biegłego sporządzającego te opinie było ustalenie obszaru nieruchomości powódek wykorzystywanego bezumownie przez stronę pozwaną na potrzeby przesyłowe z uwzględnieniem stanu prawnego dz. nr (...) oraz faktu ustanowienia służebności przesyłu po dz. nr (...) i (...). Zadanie to biegły wykonał w sposób prawidłowy, a żadna ze stron nie zakwestionowała skutecznie prawidłowości dokonanych wyliczeń powierzchni, także w wariacie sporządzonym przez biegłego w związku z zarzutami strony pozwanej. To do sądu orzekającego należało dokonanie oceny prawnej w zakresie daty utraty własności dz. nr (...) przez powódkę U. R. (1), daty ustanowienia służebności przesyłu po dz. nr (...) i (...) ((...) i (...)), wpływu ustanowienia służebności przesyłu na zasadność roszczeń powódek. Zarzuty stron odnoszące się do tej sfery opinii nie mogły więc odnieść jakiegokolwiek skutku dla oceny przydatności opinii dla dokonania na jej podstawie ustaleń faktycznych. W ocenie Sądu Okręgowego także „zarzuty” stron procesu dotyczące opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości nie zawierały argumentów mogących podważyć rzetelność i fachowość tej opinii. Opinia biegłej sądowej E. H. z dnia 26 stycznia 2021 roku sporządzona została w kilku wariantach obejmujących różną powierzchnię zajętości nieruchomości i różne okresy w jakich miało to miejsce. Opinia ta była bezpośrednio powiązana w tym zakresie z opinią biegłego z zakresu geodezji, a także jej treść ściśle oddawała zakres powierzony biegłemu w treści odezwy. Zarzuty stron w głównej mierze wyrażały ich stanowisko co do wyboru wariantu dla określenia należnego wynagrodzenia z tytułu korzystania z nieruchomości powódek. W części w jakiej zarzuty strony pozwanej wprost odwoływały się do zarzutów tej strony do opinii z dnia 17 grudnia 2018 roku Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, uznając że biegła w sposób przekonujący odniosła się do nich w treści swoich wyjaśnień na rozprawie w dniu 9 września 2019 roku. Sąd Okręgowy z urzędu dostrzegł, że biegła E. H. w swojej opinii uzupełniającej objęła również okresy, których nie dotyczą powództwa rozpoznawane w tej sprawie (tj. okres objęty ugodą sądowa zawartą w sprawie XII C 209/15/P oraz wykraczający poza dzień 25 marca 2018 roku), jednak strony nie domagały się dokonania przez biegłego stosownej korekty, wyrażając zgodę na dokonanie stosownego przeliczenia przez Sąd orzekający w tej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja strony pozwanej jest częściowo zasadna.

W obecnym modelu postępowania odwoławczego sąd drugiej instancji jest sądem merytorycznym ponownie rozpoznającym sprawę toczącą się wcześniej przed sądem pierwszej instancji, lecz w granicach zaskarżenia. Zgodnie z art. 378 §1 k.p.c. oraz utrwalonym orzecznictwem sąd drugiej instancji rozpoznając sprawę jest związany zarzutami naruszenia przepisów procesowych, natomiast nie wiążą go zarzuty związane z naruszeniem prawa materialnego. Oczywiście z urzędu sąd drugiej instancji musi uwzględnić ewentualną nieważność postępowania. Z art. 382 k.p.c. w związku z art. 13 §2 k.p.c. wynika, że sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Nadto w zakresie ogólnych uregulowań dotyczących przepisów postępowania należy stwierdzić, iż ponieważ apelacja w tej sprawie została wniesiona w dniu 29 listopada 2019 roku, Sąd Okręgowy rozpoznając niniejszą sprawę czynił to na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu obowiązującym po dniu 7 listopada 2019 roku, a to w związku z art. 9 ust.2 i 4 ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy - Kodeks postepowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019r. poz. 1469). Niemniej jednak z uwagi na to, że zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego wydany został 20 września 2019 roku ocena prawidłowości stosowania przepisów postępowania musi się odnosić do treści uregulowań obowiązujących do dnia 7 listopada 2019 roku. Kierując się powyższymi zasadami Sąd Okręgowy rozpoznał niniejszą sprawę.

Odnosząc się do zarzutów zgłoszonych przez stronę pozwaną w pierwszej kolejności stwierdzić należy, iż podzielić należy stanowisko strony pozwanej o braku w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku jakichkolwiek rozważań w przedmiocie podniesionego przez tę stronę zarzutu częściowego przedawnienia roszczeń odsetkowych. Niemniej jednak zarzut naruszenia art. 328 §2 k.p.c. może być uznany za skuteczny jedynie wyjątkowo, gdy braki uzasadnienia są tego rodzaju, że w ogóle wykluczają przeprowadzenie kontroli instancyjnej. Zdaniem Sądu Okręgowego z takim przypadkiem nie mamy do czynienia w tej sprawie. Stanowisko Sądu Rejonowego przedstawione w uzasadnieniu wyroku pozwala na ocenę prawidłowości tego rozstrzygnięcia przez Sąd drugiej instancji, także w zakresie zarzutu przedawnienia roszczeń odsetkowych. Nie ulega wątpliwości, mając na uwadze treść wydanego wyroku, że Sąd Rejonowy w ustalonym stanie faktycznym, zarzutu tego nie uwzględnił. Prawidłowość takiej oceny prawnej Sądu Rejonowego może być dokonana przez Sąd drugiej instancji, bowiem jak już wcześniej wskazano Sąd ten niezależnie od podniesionych zarzutów zawsze musi dokonać oceny prawidłowości stosowania przez Sąd pierwszej instancji prawa materialnego, a więc także w przypadku stosowania przez ten Sąd, uregulowań, które w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie zostały wskazane.

Sąd Okręgowy nie podziela zarzutów strony pozwanej dotyczących nieuwzględnienia przez Sąd Rejonowy jej zarzutu zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Nie można podzielić w tym zakresie zarzutu naruszenia art. 233 §1 k.p.c. Sąd pierwszej instancji dokonał oceny wszystkich dowodów przedstawionych przez stronę pozwaną na powyższą okoliczność, a ocenie tej nie można skutecznie zarzucić naruszenia zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. W uzasadnieniu swojej apelacji strona pozwana nie wskazała, który dowód według niej został nieprawidłowo oceniony przez Sąd Rejonowy. Podnieść należy, iż zarzuty strony pozwanej w tym przedmiocie stanowią w istocie zarzuty odnoszące się do oceny prawnej tego Sądu. Niemniej w kontekście tych zarzutów zauważyć należy, iż to strona pozwana wskazywała powódkom jeszcze przed wszczęciem tego procesu, iż gazociąg został wybudowany przez jej poprzedników prawnych w 1991 roku oraz to ona powoływała się na wydaną w tym przedmiocie decyzję administracyjną o pozwoleniu na budowę. Nie można się więc dziwić powódkom, że chciały uzyskać dostęp do tych akt administracyjnych. Odmowa tego dostępu prawidłowo została oceniona przez Sąd Rejonowy jako pośredni dowód na to, że ani powódki, ani ich poprzednicy prawni nie byli stronami tego postępowania, co z kolei wskazuje na brak ich zgody na wybudowanie przedmiotowego gazociągu, a następnie jego eksploatację. Z kolei strona pozwana wskazując w odpowiedzi na pozew na inną datę wybudowania gazociągu, nie wykazała aby podjęcie tej inwestycji i jej wykonanie poprzedzone było uzyskaniem jakiejkolwiek zgody poprzednika prawnego powódek, bądź nich samych, a także aby osoby te wiedziały o prowadzeniu tej inwestycji i wyrażały na to zgodę. Trudno za logiczne i zgodne z doświadczeniem życiowym przyjąć, że właściciele nieruchomości położonych w B., wchodzili w skład Komitetu (...), a w konsekwencji, że ich udział w tym komitecie pośrednio wykazywał zgodę na posadowienie przedmiotowego gazociągu. Nie budzi też wątpliwości stan faktyczny sprawy i poprzedzająca go ocena materiału dowodowego w zakresie nieistnienia na nieruchomościach objętych powództwem i w ich najbliższym sąsiedztwie jakichkolwiek urządzeń, oznaczeń, bądź innych elementów świadczących o lokalizacji gazociągu na nieruchomościach powódek. Strona pozwana w swoich zarzutach powołuje się jedynie na dowód w postaci mapy z 1984 roku, która tylko potwierdza, że na mapie wysokościowej na etapie uzgadniania planu realizacyjnego wrysowany został przebieg projektowanego podłączenia gazociągu do budynku położonego na innej nieruchomości niż nieruchomości powódek. Na mapie tej zaznaczone zostały także dwa istniejące już wcześniej gazociągi. W materiale dowodowym brak jednak dowodów na okoliczność, iż przebieg tych gazociągów był znany powódkom, bądź ich poprzednikom prawnym. Podnieść należy, iż ustawie z dnia 17 maja 1989 roku Prawo geodezyjne i kartograficzne (tj.Dz.U. z 2020 poz. 2052) oraz poprzedzającym ją dekrecie z dnia 2 lutego 1955 roku o ewidencji gruntów i budynków (Dz.U. z 1955 nr 6 poz.32) brak jest analogicznego przepisu jak w art. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece (tj. Dz.U z 2019r. poz. 2204), a mianowicie, iż nie można się zasłaniać się nieznajomością wpisów w księdze wieczystej. Zatem jakkolwiek ewidencja gruntów ma i miała jawny charakter (art. 24 ust.2 u.p.g.k. i art. 8 dekretu z 1955r.), to jednak dla wykazania świadomości konkretnego podmiotu o stanie nieruchomości ujawnionym w operacie ewidencyjnym i mapach zasadniczych (ewidencyjnych) nie jest wystarczające powołanie się na treść danych zawartych w ewidencji gruntów. W ocenie Sądu Okręgowego, aby wskazany przez stronę pozwaną stan ujawniony w ewidencji gruntów mógł zostać uznany za spełnienie przesłanki widoczności trwałego urządzenia w postaci przedmiotowego gazociągu w rozumieniu art. 292 k.c., niezbędne jest wykazanie, że powódki lub ich poprzednicy prawni z tym stanem się zapoznali, ewentualnie iż mogli się z nim zapoznać. W tej sprawie brak dowodów na taki stan rzeczy. Podzielić należy stanowisko wyrażone w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2019 roku III CSK 87/17, iż „Podziemne urządzenia przesyłowe spełniają przesłankę widoczności także wówczas, gdy z innych łatwo dostępnych danych wynika niewątpliwie, że istnieją (interwencje służb konserwatorskich, znaczniki, słupki, napisy - nawet wówczas, gdy umiejscowione są na działkach sąsiednich). Zgodzić się również należy z poglądem, że takimi danymi mogą być nawet mapy obrazujące przebieg podziemnych urządzeń, które są lub, obiektywnie rzecz biorąc, powinny być znane właścicielowi nieruchomości potencjalnie obciążonej. Nie można jednak podzielić poglądu, że dla spełnienia warunku widoczności urządzenia przesyłowego wystarczające jest, aby do mapy zawierającej oznaczenie podziemnych urządzeń przesyłowych istniał powszechny dostęp.” Uwzględniając ten pogląd za prawidłowe należy uznać przyjęcie przez Sąd Rejonowy, że widoczność przedmiotowych gazociągów dla powódek mogła istnieć dopiero od 1996 roku, gdy w związku z projektowaną przez siebie inwestycją uzyskali wgląd w mapy zasadnicze nieruchomości. Przy przyjęciu powyższej daty uwidocznienia dla powódek trwałego urządzenia stanowiącego gazociąg nie mogło dojść na nabycia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu lub służebności przesyłu w drodze zasiedzenia na podstawie art. 172 k.c. w zw. z art. 292 k.c. Niezalenie bowiem czy za zasadne przyjmie się objęcie nieruchomości powódek w posiadanie w zakresie służebności w dobrej czy złej wierze nie upłynął wymagany termin konieczny dla zasiedzenia tego prawa. Oczywistym jest, że termin 30 lat nie mógł upłynąć do chwili obecnej, natomiast bieg terminu 20 letniego właściwego przy objęciu nieruchomości w posiadanie w dobrej wierze został przerwany najpierw wnioskiem z dnia 16 stycznia 2007 roku o zawezwanie poprzednika prawnego strony pozwanej do zawarcia ugody w przedmiocie ustanowienia służebności, a następnie po raz kolejny pozwami z 25 października 2013 roku i 3 listopada 2014 roku o ustanowienie służebności przesyłu (art. 123 §1 pkt 1 k.c. w zw. z art. 175 k.c.). Przerwanie biegu zasiedzenia dotyczyło oczywiście także biegu terminu 30 letniego.

Odnosząc się do zarzutów związanych ze stanowiskiem Sąd pierwszej instancji o złej wierze strony pozwanej (jej poprzedników prawnych) przy objęciu nieruchomości powódek w posiadanie na potrzeby działalności przesyłowej stwierdzić należy, iż Sąd Okręgowy podziela powyższe stanowisko. Jak wskazano w orzecznictwie Sądu Najwyższego „W odniesieniu do posiadania nieruchomości w zakresie służebności o treści służebności przesyłu przyjmuje się, że dobra wiara zasiadującego posiadacza występuje wówczas, gdy ingerowanie w cudzą własność w zakresie odpowiadającym służebności rozpoczęło się w takich okolicznościach, które usprawiedliwiały przekonanie posiadacza, że nie narusza on cudzego prawa, względnie, gdy posiadacz powołując się na przysługujące mu prawo błędnie przypuszcza, że prawo to mu przysługuje, jeśli tylko owo błędne przypuszczenie w danych okolicznościach sprawy uznać należy za usprawiedliwione. Z kolei w złej wierze jest ten, kto powołując się na przysługujące mu prawo wie, że prawo to mu nie przysługuje albo też ten, kto wprawdzie ma świadomość co do nie przysługiwania mu określonego prawa, jednakże jego niewiedza nie jest usprawiedliwiona w świetle okoliczności danej sprawy. Dobrą wiarę wyłącza zarówno pozytywna wiedza o braku przysługującego prawa, jak i brak takiej wiedzy wynikający z braku należytej staranności, a więc niedbalstwa” (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2307.2017 r., I CSK 360/14, postanowienie Sądu Najwyższego z 12.01.2021r. IV CSKP 10/21). Stanowisko to Sąd Okręgowy podziela. Z całokształtu zebranego materiału dowodowego nie wynika, aby strona pozwana lub jej poprzednicy prawni w momencie objęcia nieruchomości w posiadanie powoływali się na jakikolwiek tytuł prawny do korzystania z nieruchomości powódek, a także aby w tych momentach mieli podstawy do przypuszczenia, że korzystanie z tych nieruchomości odbywa się za zgodą ich właścicieli. Podnieść należy, iż strona pozwana przed wszczęciem tego procesu nie miała nawet wiedzy o faktycznej dacie posadowienia przedmiotowego gazociągu i wskazywała powódkom rok 1991 jako moment jego powstania. Brak jest też przesłanek do przyjęcia, że właściciele nieruchomości położonych w miejscowości B. byli członkami Komitetu Gazyfikacyjnego wsi L.. Nadto z ustaleń wynika, że na nieruchomościach powódek nie były prowadzone jakikolwiek czynności konserwacyjne czy też naprawcze tego gazociągu. Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, iż Sąd Rejonowy w oparciu o całokształt zebranego materiału sposób prawidłowy przyjął, że domniemanie dobrej wiary wynikające z art. 7 k.c. zostało podważone.

Niezależnie od przedstawionych wcześniej argumentów, w ocenie Sądu Okręgowego, zarzut zasiedzenia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu nie mógł zostać w tej sprawie uwzględniony z innego jeszcze powodu. Zgodnie z art. 365 §1 k.p.c. w zw. z art. 391 §1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Nie budzi wątpliwości, że zasada ta odnosi się również do postanowień co do istoty sprawy wydawanych w postepowaniu nieprocesowym, w szczególności których treścią nie jest oddalenie wniosku (art. 523 k.p.c.). W tej sytuacji zdaniem Sądu Okręgowego w niniejszym postepowaniu nie mogą zostać pominięte prawomocne postanowienia Sądu Rejonowego w Wieliczce z dnia 2 marca 2016 roku i 28 czerwca 2016 roku, którymi Sąd ten ustanowił na rzecz strony pozwanej w obecnym postepowaniu służebności przesyłu po dz. nr (...) i (...) (dz. (...) i (...)). Zgodnie z art. 305 ^{( 1)} k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Jeśli więc prawomocnymi postanowieniami wydanymi w 2016 tego rodzaju służebności zostały ustanowione na rzecz strony pozwanej, a nie budzi wątpliwości, że dotyczą one tych samych gazociągów co objęte niniejszym procesem, to nie sposób jednocześnie przyjmować, że przed ustanowieniem tych służebności strona pozwana lub jej poprzednicy prawni dysponowali służebnością gruntową umożliwiającą tym podmiotom korzystanie z nieruchomości na potrzeby przesyłowe. Gdyby tak było to wnioski powódek o ustanowienie służebności przesyłu na dz. nr (...) i (...) nie mogłyby zostać uwzględnione, zwłaszcza iż także w tych postępowaniach podnoszony był zarzut zasiedzenia służebności. Jedną z przesłanek uwzględnienia tego żądania jest bowiem brak tytułu prawnego przedsiębiorcy do korzystania z nieruchomości, na których posadowione są urządzenia przesyłowe wykorzystywane w jego działalności gospodarczej.

W tym stanie rzeczy wszelkie zarzuty strony pozwanej dotyczące braku uwzględnienia jej zarzutu zasiedzenia służebności Sąd Okręgowy uznał za niezasadne.

Za częściowo zasadne należy natomiast uznać pozostałe zarzuty strony pozwanej.

Powództwo w tej sprawie zostało oparte na roszczeniach wynikających z art. 225 k.c. w zw. z art. 224 §2 k.c. W przepisach tych uregulowano roszczenia przysługujące właścicielowi nieruchomości w stosunku do osoby, która włada jego rzeczą nie dysponując stosownym tytułem prawnym. Zasadniczą więc kwestią dla oceny zasadności tego rodzaju powództwa jest ustalenie czy powodom przysługiwało prawo własności rzeczy w okresie objętym ich żądaniem, a także czy pozwany dysponował w tym okresie skutecznym wobec właścicieli tytułem prawnym do korzystania z ich nieruchomości. Podzielić należy zarzuty strony pozwanej, iż ocena materiału dowodowego przez Sąd Rejonowy i dokonane przez niego ustalenia faktyczne nie były w pełni prawidłowe. Sąd pierwszej instancji bezzasadnie pominął w zasadzie bezsporny pomiędzy stronami fakt toczenia się postępowań o ustanowienie służebności przesyłu, a także ich końcowych rozstrzygnięć, a nadto błędnie ustalił datę zmiany stanu prawnego nieruchomości stanowiącej dz. nr (...), choć podstawa ujawnienia nowego właściciela w księdze wieczystej wprost wynikała z jej treści. O utracie własności tej nieruchomości twierdziły same powódki, a wskazywał na nią, choć z przyjęciem błędnej daty, także biegły z zakresu geodezji. W ocenie Sądu Okręgowego nie budzi jakichkolwiek wątpliwości, iż zachodziła konieczność dokonania ustaleń w tym przedmiocie, gdyż niewątpliwie miały one znaczenie dla wyniku tego procesu, a fakty te były bezsporne, bądź wynikały z materiału dowodowego zebranego w sprawie. W zakresie w jakim Sąd Rejonowy pominął ten materiał dowodowy i bezsporne okoliczności Sąd Okręgowy stwierdził naruszenie art. 233 §1 k.p.c. Wskazane uchybienia zostały usunięte w postępowaniu apelacyjnym poprzez uzupełnienie postepowania dowodowego i dokonanie dodatkowych ustaleń faktycznych.

Naruszenia art. 233 §1 k.p.c. Sąd Okręgowy nie stwierdził natomiast w zakresie oceny dowodu z opinii biegłej sądowej E. H., o czym już wskazano we wcześniejszej części tego uzasadnienia. W postępowaniu apelacyjnym została sporządzona opinia uzupełniająca tej samej biegłej i to na jej podstawie ostatecznie ustalono wysokość należnego powódkom wynagrodzenia za korzystanie przez stronę pozwaną z ich nieruchomości. W podniesionych w apelacji zarzutach związanych z art. 233 §1 k.p.c. strona pozwana nie kwestionowała prawidłowości ustalenia przez Sąd Rejonowy strefy kontrolowanej na 3m, do czego podstawę stanowił dowód z opinii biegłego z zakresu geodezji R. M.. Podnieść nawet należy, że w postepowaniu przed Sądem Rejonowym strona ta nie zgłaszała jakichkolwiek zarzutów do opinii tego biegłego. W tej sytuacji późniejsze zarzuty apelującej odnoszące się do szerokości tej strefy Sąd Okręgowy uznał za spóźnione i je pominął na zasadzie art. 381 k.p.c.

Dokonując oceny prawnej stanu faktycznego ustalonego w tej sprawie Sąd Okręgowy stwierdził, że naruszeniem przez Sąd Rejonowy art. 225 k.c. w zw. z art. 224 §2 k.c. było uwzględnienie powództwa w zakresie dotyczącym nieruchomości stanowiącej dz. nr (...) za okres po 31 grudnia 1998 roku, nieruchomości stanowiącej dz. nr (...) (obecnie (...) i (...)) za okres po dniu 23 marca 2016 roku oraz nieruchomości oznaczonej jako dz. nr (...) za okres po dniu 19 lipca 2016 roku.

Nie budzi jakichkolwiek wątpliwości, iż skoro właścicielem nieruchomości oznaczonej jako dz. nr (...) od dnia 1 stycznia 1999 roku stał się Powiat (...), to powódce U. R. (1) nie przysługuje legitymacja czynna do dochodzenia roszczeń wynikających z art. 225 k.c. w zw. z art. 224 §2 k.c. za okres kiedy nie była już właścicielem tej nieruchomości. Fakt, iż decyzja stwierdzająca nabycie tej nieruchomości przez Powiat (...) została wydana przez Wojewodę (...) w dniu 28 czerwca 2011 roku nie ma znaczenia dla przyjęcia daty utraty jej własności przez powódkę, gdyż decyzja ta miała jedynie charakter deklaratoryjny, a samo nabycie własności następowało z mocy prawa z dniem 1 stycznia 1999 roku. Z kolei odnośnie nieruchomości stanowiących dz. nr (...) ((...) i (...)) i (...), jakkolwiek powódki przez cały okres objęty powództwem były ich właścicielkami (U. R. wyłączną właścicielką dz. nr (...) i (...), a wraz z A. L. współwłaścicielką dz. nr (...)), to jednak odpowiednio z dniem 24 marca 2016 roku (co do dz. nr (...)) i z dniem 20 lipca 2016 roku (co do dz. nr (...)) strona pozwana uzyskała skuteczny wobec właścicieli tytuł prawny do władania nimi na potrzeby przesyłowe przy wykorzystaniu istniejących na nich gazociągów. W związku z tym odpadła podstawa do domagania się od niej wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z tych nieruchomości. Z tytułu ustanowienia służebności przesyłu strona pozwana została zobowiązana do zapłaty określonego wynagrodzenia na rzecz właścicieli nieruchomości i to świadczenie stanowi dla nich rekompensatę z tytułu powyższego obciążenia. W ocenie Sądu Okręgowego wynagrodzenie z tytułu ustanowienia służebności przesyłu co do zasady winno uwzględniać wszelkie skutki ograniczenia właściciela nieruchomości w korzystaniu z przysługującego mu prawa i powinno być proporcjonalne do stopnia ingerencji uprawnionego z tytułu tej służebności w treść prawa własności, a także uwzględniać wartość nieruchomości. Nie powinno ograniczać się ono do uwzględnienia wyłącznie sposobu, w jaki faktycznie nieruchomość była i jest przez właściciela wykorzystana, ale uwzględniać sposób, w jaki właściciel mógłby to uczynić, gdyby nie ta służebność (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12.10.2017r. IV CNP 76/16). W orzecznictwie Sądu Najwyższego dopuszczono także aby wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu obejmowało także uciążliwości związane z oddziaływaniem linii przesyłowej poza pasem eksploatacyjnym tej służebności, w tym w zakresie strefy kontrolowanej (por. postanowienie Sądu najwyższego z dnia 9.09.2020r. II CSK 62/19). Mając powyższe na uwadze przyjąć należy, że wynagrodzenie zasądzone na rzecz powódek (właścicieli nieruchomości) we wszczętych przez nie postępowaniach o ustanowienie służebności przesyłu obejmowało wszelkie opisane wyżej elementy oddziaływania ustanowionej służebności na ich nieruchomość. W niniejszym procesie nie jest rzeczą Sądu weryfikowanie czy zasądzone na rzecz właścicieli nieruchomości wynagrodzenie za ustanowienie służebności było we właściwej wysokości uwzględniającej w pełny sposób wpływ ustanowionego prawa na możliwość korzystania przez właścicieli ze swojej nieruchomości. Według Sądu Okręgowego ustanowienie przedmiotowej służebności wraz z przyznaniem z tego tytułu stosownego wynagrodzenia pozbawia powódki możliwości domagania się na podstawie art. 225 k.c. w zw. z art. 224 §2 k.c. dodatkowego wynagrodzenia w oparciu o twierdzenia o bezumownym korzystaniu z ich nieruchomości na potrzeby przesyłowe strony pozwanej, w szczególności w sytuacji gdy ani sposób korzystania z tej nieruchomości przez posiadacza służebności, ani samo urządzenie przesyłowe nie uległo jakimkolwiek zmianom od momentu ustanowienia przedmiotowych służebności przesyłu.

W związku z powyższym za zasadne należało uznać wyłącznie uwzględnienie powództwa z tytułu korzystania z nieruchomości stanowiącej dz. nr (...) za okres od 16 stycznia 1997 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku w kwocie 606,26 zł wraz z wynagrodzeniem za ten sam okres za korzystanie z 8m ^{( 2)} dz. nr (...) w wysokości 97,85 zł. Z kolei wysokość należnego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z dz. nr (...) i (...) w okresie od 16 stycznia 1997 roku do dnia 16 stycznia 2007 roku i za okres od dnia 17 stycznia 2009 roku do 23 marca 2016 roku wynosi 16.067 zł. Wynagrodzenie to przysługuje powódce U. R. (1), która w tym okresie była właścicielem przedmiotowych nieruchomości.

Wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z dz. nr (...) w okresie od 16 stycznia 1997 roku do dnia 16 stycznia 2007 roku i za okres od dnia 17 stycznia 2009 roku do 19 lipca 2016 roku wynosi 7894,82 zł. Wynagrodzenie to przysługuje w częściach równych powódkom U. R. (1) i A. L. (1), które w tym okresie były współwłaścicielkami po ½ części.

W ocenie Sądu Okręgowego nie jest zasadny zarzut strony pozwanej naruszenia art. 225 k.c. w zw. z art. 224 §2 k.c. przez uwzględnienie powództwa pomimo, że powódkom nie przysługuje przeciwko stronie pozwanej roszczenie o wydanie rzeczy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych za utrwalone należy uznać stanowisko, że właściciel nieruchomości może dochodzić na podstawie art. 225 k.c. w zw. z art. 224 §2 k.c. od posiadacza służebności wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jego nieruchomości. Stanowisko takie wyrażone zostało m.in. w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2013 roku III CZP 36/13, OSNC 2014/3/24 i uchwale tego Sądu z dnia 12 czerwca 2005 roku III CZP 29/05, OSNC 2006/4/64. Wskazano w nich, iż roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy ma charakter obligacyjny i gdy powstanie, uzyskuje byt samodzielny, niezależnie od roszczeń chroniących własność (art. 222 § 1 i 2 k.c.); może być samodzielnie dochodzone niezależnie od roszczenia windykacyjnego albo negatoryjnego i jest samodzielnym przedmiotem obrotu. Utrata własności rzeczy nie powoduje utraty możliwości żądania wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy w okresie, w którym właścicielowi prawo to przysługiwało. Poglądy te Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne. Za niezasadny Sąd Okręgowy przyjął również zarzut naruszenia wskazanych przepisów przez brak uwzględnienia dobrej wiary strony pozwanej. W tym miejscu przywołać należy argumentację przedstawioną we wcześniejszej części uzasadnienia w kontekście zarzutu zasiedzenia służebności gruntowej. Powtarzanie jej należy uznać zbędne. Dodatkowo jednak zwrócić należy uwagę, że za trafnością stanowiska Sądu pierwszej instancji o braku dobrej wiary strony pozwanej i jej poprzedników prawnych w okresie korzystania z nieruchomości powódek, przemawia własne stanowisko tej strony wyrażone w toku analogicznej sprawy pomiędzy tymi samymi stronami. W sprawie o sygn. XII C 209/15/P, w której dochodzone były tożsame roszczenia, ale dotyczące innego okresu tj. od 18 stycznia 2007 roku do 18 lutego 2009 roku, a także gdzie również strona pozwana podnosiła zarzut zasiedzenia służebności, strona pozwana w ugodzie z dnia 6 czerwca 2017 roku, zobowiązała się do zapłaty stosownego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości stanowiącej dz. nr (...) i (...) na potrzeby przebiegającego przez nie gazociągu. Takiego zachowania strony pozwanej trudno nie traktować jako przyznania zarówno braku tytułu prawnego do nieruchomości w okresie objętym ugodą, jak i braku dobrej wiary w okresie tego posiadania. Ponieważ nie zostało wykazane, aby w okresie poprzedzającym 17 stycznia 2007 roku lub w okresie po dniu 16 stycznia 2009 roku (zgodnie z treścią ugody) nastąpiły jakiekolwiek zdarzenia mogące wpływać na ocenę dobrej lub złej wiary, ocena prawna dokonana przez Sąd Rejonowy, a także Sąd Okręgowy w obecnej sprawie, pozostaje w zgodzie z oceną jaką sama strona pozwana wyrażała we wcześniejszych kontaktach z powódkami. Jakkolwiek oczywiście ugoda z dnia 6 czerwca 2017 roku nie ma mocy wiążącej na podstawie art. 365 k.p.c., to jednak dla oceny istnienia przesłanek do przyjęcia dobrej wiary ma znaczenie własne przekonanie w tym zakresie podmiotu, którego ta ocena dotyczy. Można więc wyrazić stanowisko, że takie zachowanie strony pozwanej wręcz samo podważa domniemanie zawarte w art. 7 k.c.

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, iż zasadnym jest uwzględnienie powództwa w stosunku do powódki U. R. (1) do kwoty 20.718 zł, a w stosunku po powódki A. L. (1) do kwoty 3947,41 zł, zaś dalej idące powództwa winny podlegać oddaleniu jako bezzasadne.

Na koniec stwierdzić należy, iż Sąd Okręgowy za zasadny uznał zarzut naruszenia art. 117 §2 k.c. w zw. art. 118 k.c. Strona pozwana zgłosiła zarzut przedawnienia roszczeń odsetkowych na rozprawie dniu 9 września 2019 roku. Zasadnym więc było dokonanie oceny czy te roszczenia powódek nie uległy przedawnieniu. Na wstępie tej części rozważań stwierdzić należy, że ugruntowane jest w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego stanowisko, iż odsetki są świadczeniami okresowymi, co do których termin przedawnienia wynosi 3 lata (por. m.in. uchwałę składu 7 sędziów z dnia 26.01.2005 r. III CZP 42/04 OSNC 2005/9/149). W konsekwencji, termin przedawnienia roszczeń o zaliczane do świadczeń okresowych odsetki za opóźnienie, wynoszący w zasadzie trzy lata, jest terminem odrębnym od terminu przedawnienia roszczenia głównego, wynoszącego w zasadzie dziesięć lat, gdy roszczenie główne nie jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, lub trzy lata, gdy roszczenie główne jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej ( w stanie prawnym obowiązującym do dnia 9.07.2018r.). Świadczenia z tytułu należnych odsetek dlatego zostały uznane za świadczenia okresowe, gdyż są uzależnione od czynnika czasu. Ostateczna suma należna z tego tytułu nie daje się z góry określić, ponieważ w chwili powstania obowiązku ich zapłaty nie wiadomo w sposób pewny, kiedy główne świadczenie zostanie spełnione. Jako świadczenie okresowe, jak przyjmuje się w utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego, roszczenie o odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, staje się wymagalne osobno w każdym dniu opóźnienia i w związku z tym przedawnia się osobno za każdy dzień opóźnienia (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 5.04.1991r. III CZP 21/91, OSNCP 1991/10-12/121, uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 5.04.1991r. III CZP 20/91, OSNCP 1991/10-12/120, uchwałę składy 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26.01.2005r. III CZP 42/04, OSNC 2005/9/149, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8.03.2002r. III CKN 548/00, OSNC 2003/5/60, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4.11.2011r. I CSK 799/10, nie publik.). Podzielając to stanowisko należy stwierdzić, że uznanie przez Sąd pierwszej instancji, iż przedawnieniu nie uległy jakiekolwiek roszczenia o odsetki przysługujące powódkom od wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości, nie jest prawidłowe. Rozważając tę kwestię należy wskazać, że dla oceny czy i ewentualnie w jakim zakresie doszło do przedawnienia roszczeń odsetkowych konieczne było rozważenie możliwości przerwania biegu przedawnienia na podstawie art. 123 §1 pkt 1 k.c. Jedynymi okolicznościami jakie wynikają z ustaleń faktycznych w tej sprawie oraz z treści składanych w niej pism procesowych, które mogły prowadzić do przerwy biegu przedawnienia roszczeń o odsetki, są czynności określone w art. 123 §1 pkt 1 k.c., a więc czynności podejmowane przez powódki przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwzięte bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.

Przy badaniu tej kwestii należało jeszcze wziąć pod uwagę, że czynność podjęta przed wskazanym wyżej sądem (czy innym podmiotem) przerywa bieg terminu przedawnienia na podstawie art. 123 § 1 pkt 1 k.c., jedynie co do wierzytelności określonych w piśmie wszczynającym dane postępowanie (np. w pozwie, wniosku o wszczęcie postępowania pojednawczego), tak co do przedmiotu żądania, jak i wysokości. Nie przerywa zaś co do innych roszczeń, które mogą wynikać z tego samego stosunku prawnego, ani ponad kwotę w tych pismach określoną. Ta ostatnia uwaga ma szczególnie istotne znaczenie w tej sprawie z uwagi:

- na połączenie w tym postępowaniu powództw objętych pozwem z dnia 21 października 2014 roku sygn. I C 1264/15/P i pozwem z dnia 7 października 2015 roku sygn.. I C 1698/15/S;

- wielokrotnym zmianom polegającym na rozszerzaniu powództw na dalsze okresy oraz z powodu przyjęcia większych powierzchni zajętości nieruchomości powódek, przyjmowania wyższych stawek z tytułu korzystania z nieruchomości, przy czym zmiany te nie zawsze obejmowały powództwa obu powódek; w tej sprawie zmiany te następowały w pismach z dnia 17 lipca 2015 roku (k.23, tylko w zakresie żądań powódki U. R.), z dnia 7 października 2015r. (k.27 tylko w zakresie powódki U. R.), z dnia 26 października 2015 roku (k. 34 tylko w zakresie żądania powódki A. L.), z dnia 15 marca 2016 roku (k. k.49 akt I C 1698/15/S tylko w zakresie powódki U. R.), z dnia 29 marca 2016r. (k. 97 tylko w zakresie powódki U. R.), z dnia 11 kwietnia 2016 roku (k. 127 tylko w zakresie żądania U. R.), z dnia 3 października 2016 roku (k. 180 tylko w zakresie powódki U. R.), z dnia 22 maja 2017r. (k. 231 i k. 234 w zakresie obu powódek), z dnia 13 lutego 2018 roku i 29 marca 2018r. (k.276, 283 tylko w zakresie powódki U. R.), z dnia 29 kwietnia 2019 roku (k. 378 w zakresie obu powódek).

Mając na uwadze powyższe czynności procesowe powódek i treść żądań w nich zgłaszanych, jak również to, że we wniosku o zawezwanie strony pozwanej do próby ugodowej z dnia 16 stycznia 2007 roku nie było zgłoszone żądanie zapłaty odsetek z tytułu objętego tym wnioskiem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, a w pozwach z dnia 21 października 2014 i 7 października 2015 roku powódki domagały się odsetek jedynie od dnia wniesienia pozwu Sąd Okręgowy uznał, że:

a)  w zakresie powództwa powódki U. R. (1) przy uwzględnieniu zarzutu przedawnienia zgłoszonego przez stronę pozwaną zachodzą przesłanki do zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie:

- od kwoty 3744,77 zł za okres od dnia 17 lipca 2012 roku do dnia zapłaty (za okres 16.01.1997r. do 20.12.2006r., jedynie za okres 3 lat poprzedzających żądanie zgłoszone w piśmie z dnia 17.07.2015 roku z tytułu wynagrodzenia związanego z korzystaniem z dz. nr (...), (...), (...) i (...) w pasie 1 metra ^{( 2)} i żądanej stawce 0,49zł/m-c);

- od kwoty 983,68 zł od dnia 23 października 2014 roku do dnia zapłaty (a więc od dnia wniesienia pozwu w sprawie I C 1264/15/S w zakresie żądania za okres od 21.10.2004r. do 21.01.2007 zakres 74m2, stawce 1,10zl/mc, pomniejszonego o część objętą już punktem wcześniejszym tj. przy stawce 0,49 zł/m-c);

- od kwoty 2681,34 zł od dnia 7 października 2012 roku do dnia zapłaty (za okres od 16.01.1997 do 20.10.2004 roku, przy stawce 0,90zł/m2/m-c, szerokości pasa 1m, pomniejszonej o należność według stawki 0,49zł/m2/m-c, jedynie za okres 3 lat poprzedzających żądanie zgłoszone w piśmie z 7.10.2015r.);

- od kwoty 4686,40 zł od dnia 7 października 2015 roku do dnia zapłaty (tj. od dnia wniesienia pozwu w sprawie I C 1698/15/S za okres od 19.01.2009r. do 6.10.2015 r. przy żądanej stawce 1zł/m2/m-c, szerokości pasa 1m);

- od kwoty 2841,04 zł od dnia 29 marca 2018 roku do dnia zapłaty (w zakresie roszczenia rozszerzonego w piśmie z 29.03.2018r.;

- od kwoty 5780,77 zł od dnia 29 kwietnia 2019 roku do dnia zapłaty (w zakresie wynikającym z rozszerzenia powództwa w piśmie z 29.04.2019r.);

b)  w zakresie powództwa powódki A. L. (1) przy uwzględnieniu zarzutu przedawnienia zgłoszonego przez stronę pozwaną zachodzą przesłanki do zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie:

- od kwoty 873,18 zł za okres od dnia 26 października 2012 roku do dnia zapłaty (za okres od 16.01.1997r. do 20.12.2006r., jedynie za okres 3 lat poprzedzających żądanie zgłoszone w piśmie z dnia 26.10.2015 roku z tytułu wynagrodzenia związanego z korzystaniem z dz. nr (...) w pasie 1 metra ² i żądanej stawce 0,49zł/m;

- od kwoty 254,40 zł od dnia 23 października 2014 roku do dnia zapłaty (a więc od dnia wniesienia pozwu w sprawie I C 1264/15/S w zakresie żądania za okres od 21.10.2004r. do 21.01.2007 zakres 74m2, stawce 1,10zl/mc, pomniejszonego o część objętą już punktem wcześniejszym tj. przy stawce 0,49 zł/m-c);

- od kwoty 730,62 zł od dnia 26 października 2012 roku do dnia zapłaty (za okres od 16.01.1997 do 20.10.2004 roku, przy stawce 0,90zł/m2/m-c, szerokości pasa 1m, pomniejszonej o należność według stawki 0,49zł/m2/m-c, jedynie za okres 3 lat poprzedzających żądanie zgłoszone w piśmie z 26.10.2015r.);

- od kwoty 1212 zł od dnia 7 października 2015 roku do dnia zapłaty (tj. od dnia wniesienia pozwu w sprawie I C 1698/15/S za okres od 19.01.2009r. do 6.10.2015 r. przy żądanej stawce 1zł/m2/m-c, szerokości pasa 1m);

- od kwoty 877,21 zł od dnia 29 kwietnia 2019 roku do dnia zapłaty (w zakresie roszczenia rozszerzonego w piśmie z 29.04.2019r.)

W pozostałym zakresie żądanie w zakresie odsetek należy uznać za przedawnione. Odsetki powyższe przysługują powódkom na podstawie art. 481 §1 k.c. w zw. z art. 455 k.c.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyroku w części zawierającej rozstrzygnięcie co do istoty sprawy. Wobec takiej zmiany orzeczenia konieczne było także dokonanie zmiany wyroku w części obejmującej koszty procesu. W tym zakresie Sąd Okręgowy orzekł na zasadzie art. 100 k.p.c. uwzględniając w jakim stopniu każda ze stron wygrała proces.

Powódka U. R. (1) w postępowaniu przed Sądem Rejonowym poniosła koszty w wysokości 1320 zł (77 zł – opłata od pozwu, 243zł - opłata od pozwu w sprawie I C 1698/15/S, 400zł – zaliczka na biegłego rzeczoznawcę, 600zł – zaliczka na biegłego geodetę). Jej powództwo zostało uwzględnione w 67,8%, zatem przysługiwał jej zwrot 638,36 zł. Koszty poniesione przez powódkę A. L. (1) wyniosły 61 zł (opłata sądowa od pozwu), a ponieważ jej roszczenie zostało uwzględnione 89%, przysługiwał jej zwrot kwoty 21 zł. Powyższe kwoty z tytułu zwrotu kosztów procesu należne były od strony pozwanej przy uwzględnieniu, że z uwagi na stopień w jakim przegrały proces winny były pokryć koszty strony pozwanej, a to powódka U. R. (1) w wysokości 256,60zł, a powódka A. L. (1) w wysokości 28,27zł. Dla wyliczenia tej proporcji Sąd Okręgowy uwzględnił, że powództwo powódki U. R. (1) stanowiło 87% roszczenia zgłoszonego przez obie powódki, a koszty strony pozwanej wyniosły łącznie 797 zł w zakresie powództwa powódki U. R. (1) i 257 zł w zakresie powództwa powódki A. L. (1).

Ponieważ w toku postępowania pierwszoinstancyjnego tymczasowo z budżetu poniesione zostały wydatki na łączną kwotę 7494,60zł, Sąd na podstawie art. 113 ust.1 w zw. z art. 83 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nakazał ich ściągnięcie od stron procesu uwzględniając zasady przyjęte dla rozliczenia kosztów pomiędzy nimi. W związku z tym od powódki U. R. (1) nakazano ściągnięcie kwoty 2099,54 zł, od powódki A. L. (1) kwoty 107,17 zł oraz od strony pozwanej kwoty 5287,89 zł

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na zasadzie art. 386 §1 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 sentencji, natomiast w pozostałym zakresie oddalił apelację na zasadzie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 98 §1 i §3 k.p.c. Ponieważ powódki w postępowaniu apelacyjnym nie poniosły jakichkolwiek kosztów Sąd zasądził od nich na rzecz strony pozwanej kwoty proporcjonalnie do stopnia w jakim strona pozwana były wygrywającą w tym postępowaniu. Strona pozwana poniosła koszty w wysokości 1748 zł z tytułu opłaty od apelacji, 1800 zł z tytułu kosztów zastępstwa prawnego w sprawie z powództwa powódki U. R. (1), 450 zł z tytułu kosztów zastępstwa w sprawie z powództwa A. L. (1). Z powyższych kosztów na roszczenie powódki U. R. (1) przypada 1800 zł + 1527 zł (z tytułu części opłaty od apelacji), a ponieważ strona pozwana wygrała proces w tej instancji w 32,2%, to należy się jej zwrot kwoty 1071,29 zł. Z kolei koszty strony pozwanej przypadające na roszczenie powódki A. L. (1) wynoszą 450zł + 221zł ( z tytułu części opłaty sądowej), a ponieważ wygrała proces w 11%, to należy jej się zwrot kwoty 73,81zł. Określając wysokość kosztów postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy uwzględnił wartość przedmiotu zaskarżenia w stosunku do każdej z powódek, a także treść §2 pkt 5 i 3 w zw. z §10 ust.1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U z 2015r. poz. 1800 z późn. zm.).

Ponieważ w postępowaniu odwoławczym zostały poniesione tymczasowo z budżetu wydatki w wysokości 6822,84 zł, to Sąd Okręgowy na podstawie art. 113 ust.1 w zw. z art. 83 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nakazał ich ściągnięcie, przyjmując podobne proporcje jak w przypadku rozliczenia kosztów w pomiędzy stronami. Stąd od powódki U. R. (1) nakazano ściągnięcie kwoty 1911,35 zł, od powódki A. L. (1) kwoty 117,26 zł, a od strony pozwanej kwotę 4973,23 zł.

SSO Magdalena Meroń-Pomarańska SSO Grzegorz Buła SSO Beata Kurdziel