Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 sierpnia 2020 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 sierpnia 2020 r. w Gliwicach

sprawy B. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o ustalenie kapitału początkowego

na skutek odwołania B. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 2 września 2019 r. nr (...)-2011

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ponownie ustala B. G. wartość kapitału początkowego poprzez przyjęcie do wyliczenia podstawy wymiaru wskaźnika wysokości podstawy wymiaru w wysokości 50,13 % oraz zalicza jako okres składkowy okres od 1 czerwca 1973r. do 7 października 1973r.

(-) Sędzia Teresa Kalinka

Sygn. akt VIII U 1874/19

UZASADNIENIE

Decyzją z 5 listopada 2018r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.
w oparciu o przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2020r., poz. 53 ze zm.) odmówił B. G. ponownego ustalenia wartość kapitału początkowego.

W odwołaniu od powyższej decyzji B. G., po ostatecznym sprecyzowaniu swojego stanowiska w toku procesu, domagała się zmiany zaskarżonej decyzji i ustalenia wartości kapitału początkowego przy przyjęciu do wyliczenia podstawy wymiaru, za lata 1973 – 1976, w których ZUS przyjął minimalne wynagrodzenie, zarobków odtworzonych na podstawie jej dokumentacji osobowej. Domagała się też uwzględnienia jako składkowego, okresu zatrudnienia od 1 czerwca 1973r. do
7 października 1973r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie argu­mentując jak w zaskarżonej decyzji. Dodatkowo ZUS zaznaczył, że w oparciu o przedłożone przez nią dotychczas dowody z dokumentacji osobowej, nie był w stanie ustalić wynagrodzenia za sporny okres, brak jest bowiem informacji o wysokości jej wynagrodzenia za poszczególne miesiące.

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

B. G., urodzona (...), od (...),
tj. od ukończenia wieku 60 lat, jest uprawniona do emerytury.

Decyzją z 8 lutego 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. ustalił odwołującej wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999r. uznając za udowodnione 6 lat, 4 miesiące i 23 dni okresów składkowych. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ZUS przyjął w oparciu o zarobki za okres od 1 stycznia 1973r. do
31 grudnia 1982r. i wyliczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru na poziomie 21,28%. Ustalony w oparciu o te założenia kapitał początkowy, wyniósł 44.686,29zł.

Następnie organ rentowy, z urzędu, decyzją z 28 września 2015r. dokonał ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego, z uwzględnieniem przepisów ustawy z 5 marca 2015r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
W szczególności ZUS ponownie ustalił podstawę wymiaru kapitału początkowego
w oparciu o zarobki za okres od 1 stycznia 1973r. do 31 grudnia 1982r. i wyliczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru na poziomie 27,51%. Ustalony w oparciu o te założenia kapitał początkowy, wyniósł 49.190,24zł.

Odwołująca w dniu 19 sierpnia 2019r., zgłosiła wniosek o ponowne ustalenie podstawy wymiaru kapitału początkowego, a w dalszej kolejności również emerytury. Do wniosku tego dołączyła kopie świadectw pracy potwierdzającego jej zatrudnienie w KWK (...) w Z. w okresach od 1 czerwca 1973r. do 15 września 1973r. i od
8 października 1973r. do 31 maja 1976r. Dołączyła też poświadczenie, w treści którego wskazano, że w KWK (...) posiadała VI kategorię zaszeregowania ze stawką 92 zł.

W załatwieniu tego wniosku ZUS wydał zaskarżoną decyzję.

W odwołania od tej decyzji i w toku procesu, ubezpieczona domagała się ustalenia zarobków za okres zatrudnienia w KWK (...), na podstawie jej akt osobowych.

W toku procesu Sąd przeprowadził dowód z akt osobowych odwołującej z okresu zatrudnienia w KWK (...).

Na podstawie powyższej dokumentacji, w celu odtworzenia zarobków odwołującego, Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłego z zakresu emerytur i rent Z. T.. Na podstawie opinii z 21 lutego 2020r. (k.18-31), Sąd ustalił iż ubezpieczona w spornym okresie pracowała u następujących pracodawców:

- od 1 czerwca 1973r. do 15 września 1973r. w KWK (...), gdzie przysługiwała jej dniówkowa stawka VI kategorii zaszeregowania w wysokości 64zł.

-od 17 września 1973r. do 4 października 1973r. w (...) Kopalni (...) - brak za ten okres danych o wysokości wynagrodzenia w związku z czym należało przyjąć minimalne wynagrodzenie z tego okresu,

- od 8 października 1973r. do 31 maja 1976r. w KWK (...), gdzie początkowo przysługiwała jej dniówkowa stawka VI kategorii zaszeregowania
w wysokości 64 zł, zaś od 1 lutego 1974r. w wysokości 84 zł, natomiast od 1 lipca 1975r. w wysokości 92 zł.

Przy przyjęciu powyższych założeń oraz mając na uwadze, że do roku 1974 normatywny czas pracy wynosił 26 dni roboczych, zaś od 1975r., 25 dni roboczych,
z wyłączeniem dniówki w dniu 25 kwietnia 1974r. co do której wynika, że odwołująca została ukarana za odmowę pracy w tym dniu, jak również przy uwzględnieniu, że odwołująca pracowała stale w systemie dwuzmianowym, tj. 1 tydzień na pierwszą zmianę zaś kolejny tydzień na druga zmianę roboczą, biegły wyliczył, że zarobki stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne B. G. wynoszą:

-

za rok 1973 – 12.806,87 zł,

-

za rok 1974 – 30.310,60 zł,

-

za rok 1975 – 34.750,60 zł,

-

za rok 1976 – 15.269,93 zł.

Dokonując powyższych wyliczeń, biegły uwzględnił zapisy w dokumentacji osobowej odwołującej oraz obowiązujące w tym czasie przepisy branżowe.
W szczególności biegły uwzględnił wyłącznie te składniki wynagrodzenia, które bezwzględnie przysługiwały odwołującej tj. specjalne wynagrodzenie z Karty Górnika
i deputat węglowy oraz obligatoryjnie, tj. dodatek za pracę na drugiej zmianie. Pozostałe zmienne składniki takie jak: premie, nagroda barbórkowa, 13-la i 14-ta pensja nie zostały przez biegłego uwzględniane przy wyliczeniu wynagrodzeń odwołującej, gdyż brak jest dokumentów potwierdzających, że takie dodatkowe składniki odwołująca otrzymywała.

Następnie, w oparciu o wyliczenia biegłego, organ rentowy, po dokonaniu korekt wyliczeń matematycznych biegłego, symulacyjnie wyliczył, iż (...)
z najkorzystniejszych 10 kolejnych lat kalendarzowych, wybranych z 20 lat poprzedzających bezpośrednio rok 1999, tj. z lat: 1973-1982 wynosi 50,13%.

Po otrzymaniu odpisów powyższej opinii, ubezpieczona nie zgłaszała do niej zastrzeżeń, natomiast organ rentowy zauważył, iż uwzględnienie w odtworzonym przez biegłego wynagrodzeniu, dodatku za pracę na drugiej zmianie, nie znajduje uzasadnienia w zgromadzonym materiale dowodowym.

W oparciu o wyjaśnienia ubezpieczonej, słuchanej w charakterze strony, Sąd ustalił, że ubezpieczona w trakcie całego okresu pracy w KWK (...) pracowała, podobnie jak wszyscy elektrycy na powierzchni, wyłącznie w systemie dwuzmianowym. W tym okresie nie było w tej kopalni elektryków pracujących na powierzchni, wyłącznie na pierwszej zmianie.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie akt organu rentowego akt osobowych odwołującej z KWK (...) (dołączone do akt sprawy), a także opinii biegłego z zakresu emerytur i rent Z. T. z 21 lutego 2020r. (k.18-31).

Sąd w całości podzielił wnioski płynące z opinii biegłego i wyliczeń ZUS. Z kolei odwołująca wyliczeń tych nie kwestionowała.

Zgromadzony materiał dowodowy, Sąd uznał za kompletny, wiarygodny i mogący stanowić podstawę ustaleń faktycznych i rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej zasługuje na uwzględnienie.

Należy stwierdzić, że zgodnie z treścią art. 174 ust. 1 i 3 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2020r., poz. 53 ze z.):

1.  Kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53,
z uwzględnieniem ust. 2-12.

3.  Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych
w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r.

Natomiast zgodnie z normą art. 15 ust. 1, powołanej wyżej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę,
z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Z kole jak stanowi art. 15 ust. 3 powołanej wyżej ustawy Do podstawy wymiaru emerytury lub renty, o której mowa w ust. 1 i 2, dolicza się kwoty przysługujących ubezpieczonemu w danym roku kalendarzowym wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy oraz kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku wyrównawczego, świadczenia wyrównawczego lub dodatku wyrównawczego, a także wartość rekompensaty pieniężnej ustaloną zgodnie z pkt 3 załącznika do ustawy z dnia 6 marca 1997r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent. Do podstawy wymiaru wlicza się również kwoty zasiłków dla bezrobotnych, zasiłków szkoleniowych lub stypendiów wypłaconych z Funduszu Pracy za okres udokumentowanej niezdolności do pracy, z zastrzeżeniem ust. 3a.

Przy ustalaniu kapitału początkowego, zgodnie ust. 2 art. 174 ustawy przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy okresy składkowe, o których mowa w art. 6
i okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była wysokość kapitału początkowego ubezpieczonej, której zaskarżoną decyzją odmówiono jego ponownego ustalenia, poprzez wyliczenie jej zarobków za lata 1973 – 1976, w oparciu o dokumentację osobową.

Organ rentowy odmawiając wliczenia do podstawy wymiaru świadczenia tej części wynagrodzenia, kierował się treścią § 21 ust. 1 rozporządzenia z 11 października 2011r.
w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. Nr 237, poz. 1412), zgodnie z którym środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Niemniej jednak przepisy rozporządzenia regulującego postępowanie
o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym, zawierające ograniczenia dowodowe, nie mają zastosowania w postępowaniu sądowym, opartym na zasadzie swobodnej oceny dowodów. Dopuszczalnym jest, więc ustalenie wysokości wynagrodzenia ubezpieczonej w oparciu o dowody zastępcze (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 7 grudnia 2006r. w sprawie I UK 179/06, opubl. w LEX nr 342283; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi, z 21 sierpnia 2013r., III AUa 1768/12).

Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni akceptuje stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny w Lublinie z 4 października 2012r., w sprawie III AUa 305/12, gdzie wskazano, iż w przypadku braku dokumentacji płacowej istnieje możliwość ustalenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego w oparciu o dokumentację zastępczą znajdująca się w aktach osobowych, takich jak umowy o pracę, angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia, wówczas można uwzględniać tylko takie składniki, które są pewne, wypłacane były w danym okresie stale i w określonej wysokości.

Sąd po dokonaniu opisanych powyżej wyliczeń przyjął, iż najbardziej optymalnym wariantem dla wyliczenia podstawy wymiaru świadczenia jest obliczenie jego podstawy
w oparciu o zarobki z 10 kolejnych lat kalendarzowych z okresu 19 lat poprzedzających rok 1999 tj. lat 1973 – 1982, gdzie wyliczony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia wyniósł 50,13 %, był zatem wyższy od przyjętego przez ZUS. Sąd zwraca też uwagę, że zarobki odwołującej z wymienionych 10 lat wprawdzie uwzględniały kwestionowane przez ZUS dodatki za pracę na II zmianie, nie można jednak pominąć okoliczności, iż odwołująca w spornym okresie, podobnie jak wszyscy pracownicy działu elektrycznego na powierzchni pracowała stale w systemie dwuzmianowym.

Sąd uwzględnił też fakt, że z dołączonej do akt sprawy, dokumentacji osobowej wynika, że w okresie od 1 czerwca 1973r. do 7 października 1973r. odwołująca pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy w KWK (...) i w (...) Kopalni (...), zaś okres ten nie został dotychczas uwzględniony przez ZUS przy wyliczaniu wartości kapitału początkowego.

W konsekwencji, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku – na mocy 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. – zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ponownie ustalił, iż wartość kapitału początkowego poprzez przyjęcie do wyliczenia podstawy wymiaru wskaźnika wysokości podstawy wymiaru w wysokości 50,13 % oraz zalicza jako okres składkowy okres od
1 czerwca 1973r. do 7 października 1973r.

(-) Sędzia Teresa Kalinka