Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 marca 2021 roku

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie II Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Katarzyna Sałaj – Alechno

Protokolant: Wiktoria Szewczak

po rozpoznaniu w dniu 11 lutego 2021 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) w W.

przeciwko A. P.

I. uchyla w całości nakaz zapłaty wydany przez Sąd Okręgowy Warszawa- Praga w Warszawie w dniu 15 lutego 2018r. w sprawie syg. II Nc 351/17;

II. zasądza od pozwanej A. P. na rzecz powoda (...) Bank (...) w W. kwotę 356 641, 20 zł ( trzysta tysięcy pięćset sześćdziesiąt sześć złotych czterdzieści jeden złotych dwadzieścia groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 14.09.2017 r. do dnia zapłaty;

III. w pozostałym zakresie powództwo oddala;

IV. zasądza od powoda (...) Bank (...) w W. na rzecz pozwanej A. P. kwotę 2 465,54 zł (dwa tysiące czterysta sześćdziesiąt pięć złotych pięćdziesiąt cztery grosze ) tytułem zwrotu kosztów procesu;

V nakazuje pobrać od powoda (...) Bank (...) w W. na rzecz Skarbu Państwa kwotę 3 974,17 zł ( trzy tysiące dziewięćset siedemdziesiąt cztery złote siedemnaście groszy ) tytułem wydatków tymczasowo poniesionych z sum Skarbu Państwa;

VI. nakazuje pobrać od pozwanej A. P. na rzecz Skarbu Państwa kwotę 872,37 zł ( osiemset siedemdziesiąt dwa złote trzydzieści siedem groszy ) tytułem wydatków tymczasowo poniesionych z sum Skarbu Państwa.

Sygn. akt II C 1628/18

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 11 września 2017 roku (k. 7-10) (...) Bank (...) S.A. złożył przeciwko A. P. pozew o zapłatę kwoty 1 980 974,25 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Powód wniósł o wydanie nakazu zapłaty w postepowaniu nakazowym, a w razie skutecznego wniesienia zarzutów, o utrzymanie nakazu zapłaty w mocy. Wniósł także o zasądzenie zwrotu poniesionych kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego. Powód wskazał, iż przysługuje mu względem pozwanej wymagalna wierzytelność z tytułu zawartej umowy kredytu hipotecznego indeksowanego do waluty obcej tj. franka szwajcarskiego (CHF) z dnia 18 lutego 2008r. nr (...).

W dniu 15 lutego 2018 roku (k. 68) Sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym. Pismem z dnia 4 kwietnia 2018 roku (k. 73-102) pozwana złożyła zarzuty od powyższego nakazu zapłaty. Pozwana wniosła o uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa w całości. Pozwana podniosła, iż roszczenie nie jest niewymagalne, umowa kredytu zawiera klauzule abuzywne dotyczące indeksacji kwoty kredytu do waluty CHF oraz że umowa ta jest bezwzględnie nieważna.

Pismem z dnia 19 listopada 2018 roku (k. 348) pozwana zwróciła się do powoda z propozycją zawarcia ugody. Pozwana zgodziła się zapłacić powodowi kwotę 342 000,00 zł, stanowiąca różnicę między kwotą zapłaconą powodowi przez pozwaną tytułem rat kredytu (tj. 1 284 000,00 zł), a kapitałem wypłaconym pozwanej przez powoda (tj. 1 625 800,00 zł). Powód nie zgodził się na zawarcie ugody o takiej treści (k. 355).

W piśmie z dnia 29 października 2019 roku (k. 483) powód podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie. W piśmie z dnia 04 listopada 2019 roku (k. 487) pozwana wniosła o unieważnienie umowy oraz wskazała, że godzi się na skutek w postaci konieczności zwrotu bankowi kwoty stanowiącej różnicę miedzy spłaconymi ratami a kapitałem. Jednocześnie wniosła o zasądzenie odsetek od dnia uprawomocnienia się wyroku.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka zawarła z bankiem (...) S.A. Oddział w Polsce z siedzibą w W. w dniu 18 lutego 2008 roku w W. umowę kredytu hipotecznego o nr (...) (umowa kredytu – k. 210-215). Regulamin kredytu hipotecznego stanowił integralną część umowy. Kwota kredytu wynosiła 1 625 800,00 zł, a jego celem był zakup domu na rynku wtórnym i jego modernizacja. Okres kredytowania wynosił 264 miesiące (22 lata). Na dzień zawarcia umowy zmienna stopa procentowa wynosiła 4,565%. Stopa ta równa jest sumie stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) oraz stałej marży banku w wysokości 1,80 punktów procentowych. Wypłata kredytu zrealizowana został jednorazowo. Spłata kredytu następować miała w równych ratach kapitałowo-odsetkowych. Jako zabezpieczenie spłaty kredytu ustanowiona została hipoteka kaucyjna do kwoty 3 251 600,00 zł na nieruchomości, której nabycie stanowiło cel kredytu. Kredytobiorca złożył także oświadczenie o poddaniu się egzekucji do kwoty 3 251 600,00 zł.

Pozwana złożyła oświadczenie o tym, że została zapoznana z kwestią ryzyka kursowego w przypadku udzielenia kredytu indeksowanego do waluty obcej oraz że świadoma jest ponoszenia ryzyka kursowego związanego z wahaniem kursów waluty, do której indeksowany jest kredyt (oświadczenie wnioskodawcy – k. 208). Oświadczyła także, iż została zapoznana z kwestią ryzyka zmiany stopy procentowej oraz świadoma jest ponoszenia tego ryzyka (oświadczenie wnioskodawcy – k. 209).

Zgodnie z § 2 ust. 1 zd. 2 umowy, kredyt jest indeksowany do waluty obcej CHF. Stosownie natomiast do § 7 ust. 4 zd. 1 i 3 regulaminu w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wpłata kredytu następuje w złotych według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu; saldo zadłużenia z tytułu kredytu wyrażone jest w walucie obcej i obliczane według kursu stosowanego przy uruchomieniu kredytu. Zgodnie z § 9 ust. 2 pkt 1 regulaminu w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej raty kredytu podlegające spłacie wyrażone są w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu pobierane są z rachunku bankowego kredytobiorcy według kursu sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu (regulamin – k. 227-235).

Strony zawarły także aneks do powyższej umowy, podpisany w dniu 25 listopada 2010 roku w W. (aneks nr (...) do umowy kredytu – k. 239-242). Przewidywał on zobowiązanie kredytobiorcy do posiadania rachunku bankowego w walucie obcej, do której indeksowany jest kredyt (tj. CHF).

Wypłata środków nastąpiła w dniu 26 lutego 2008 roku (k. 144; dyspozycja wypłaty środków – k. 224-225; karta uruchomienia kredytu – k. 226). Pozwana spłacała raty kredytu do dnia 19 kwietnia 2017 roku (historia spłat – k. 141-144; 151-161).

W piśmie z dnia 17 maja 2017 roku powód wypowiedział pozwanej umowę kredytu z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia, powołując się na nieterminowe spłacanie przez nią rat kredytu. Jednocześnie bank wezwał pozwaną do zapłaty zadłużenia w wysokości 11 240,53 CHF, wskazując, że zapłata tej kwoty spowoduje nieskuteczność wypowiedzenia, a umowa kredytu będzie dalej obowiązywać (wypowiedzenie umowy – k. 44). Pismo to zostało doręczone pozwanej w dniu 6 czerwca 2017 roku (zwrotne potwierdzenie odbioru – k. 46).

Zgodnie z wyciągiem z ksiąg bankowych wystawionym dnia 4 września 2017 roku (wyciąg – k. 47) zadłużenie pozwanej wobec banku wnosi 1 980 974,25 zł, w tym 1 948 364,67 zł tytułem kapitału. Pismem z dnia 6 lipca 2017 roku bank skierował do pozwanej przedsądowe wezwanie do zapłaty kwoty 1 887 728,49 zł w terminie 7 dni (k. 49). Pismo to zostało doręczone pozwanej w dniu 26 lipca 2017 roku (k. 55).

Następcą prawnym banku (...) S.A. został w 2011 roku (...) S.A. Z kolei w ogół praw i obowiązków (...) S.A wstąpił w 2012 roku (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (dane z KRS – k. 17, 33).

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie wskazanych powyżej dowodów z dokumentów prywatnych, opinii biegłego sądowego z zakresu bankowości, zeznań świadków ( A. C. k. 341-342, K. R. (1) k. 342, K. R. (2) k. 402-403, K. P. k. 403, T. Z. k. 423-424, A. K. k.424 ) oraz zeznań pozwanej (k. 481-482). Wiarygodność i treść dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu, z kolei zeznania świadków były spójne i korespondowały ze sobą, choć w dużej części nie odnosiły się do okoliczności zawarcia przedmiotowej umowy kredytu. Sąd dał wiarę zeznaniom pozwanej, gdyż bark było podstaw aby odmówić im waloru wiarygodności.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części i z innej podstawy prawnej niż wskazywana przez powoda.

Zgodnie z art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Paragraf 2 stanowi natomiast, że nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Stosownie do § 3 jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana. Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. W myśl § 3 powyższego przepisu nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Na wstępie wskazać trzeba, że w umowie kredytu zawartej między stronami umieszczone zostały niedozwolone postanowienia umowne. Są to § 7 ust. 4 zd. 1 i 3 oraz § 9 ust. 2 pkt 1 regulaminu, do których odsyła bezpośrednio § 1 ust. 2 umowy. Zapisy te ustanawiały mechanizm indeksacji, zgodnie z którym kwota kredytu miała zostać przeliczona z PLN na CHF według kursu kupna CHF, a następnie – po obliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych – każda rata była na powrót przeliczana z CHF na PLN, jednak według kursu sprzedaży CHF. Każdy z kursów (zarówno kupna jak i sprzedaży) określany był według „Tabeli” obowiązującej w banku. Nie wskazano jednak kto ustala kursy zawarte w tabeli oraz w jaki sposób, jakimi kieruje się zasadami i jakie przyjmuje przy tym kryteria. W toku wykonywania umowy podmiotem ustalającym treść tabeli był bank, była to bowiem „Tabela obowiązująca w banku”. Bank kierował się wewnętrznymi procedurami, które znane były tylko bankowi. Niezależnie jednak od sposobu faktycznego wykonywania umowy, istotne pozostają zapisy umowy i regulaminu, które dają bankowi nieograniczoną swobodę decyzji w ustalaniu kursu CHF wiążącego konsumenta i wpływającego na wysokość jego świadczenia. Nadmienić bowiem należy, iż nie ma znaczenia fakt, w jaki sposób umowa była wykonywana, a więc to jaki rzeczywiście kurs CHF był przez bank wykorzystywany do dokonywania przeliczeń. Przy ocenie abuzywności postanowień umowy, Sąd bierze pod uwagę jej treść, a więc brzmienie poszczególnych postanowień. Bez znaczenie pozostaje wykonywanie umowy, choćby było ono dokonane z uwzględnieniem średnich kursów walut. Relewantne jest jedynie to, iż zapisy umowy i regulaminu nadawały bankowi uprawnienie dowolnego ustalania kursu CHF, bez ograniczeń ani wskazania kryteriów dokonywania tej czynności. Bank przez cały czas trwania umowy miał więc możliwość ustalenia kursu korzystnego dla siebie, a niekorzystnego dla konsumenta. Konsument zaś nie miał żadnej możliwości przeciwstawienia się temu.

Powyżej przywołane zapisy regulaminu powodują nierównowagę stron stosunku prawnego. Jedna ze stron (bank) mogła kształtować dowolnie sytuację drugiej strony i wpływać na jej prawa i obowiązku jednostronnymi czynnościami. Nierównowaga praw i obowiązków o której mowa, skutkująca istotną szkodą dla konsumentów, przejawia się w umowie kredytu w ten sposób, że:

1)  bank jest uprawniony do jednostronnego, samodzielnego ustalania kursu kupna i sprzedaży CHF, czym może wpływać jednostronnie i dowolnie (bez zastrzeżonego ograniczenia co do wysokości) na wysokość zobowiązania konsumentów, zaś konsumenci nie mają wpływu na wysokość kursu, co skutkuje tym, że bank uzyskuje dodatkową korzyść stosując kurs wyższy od kursu banku narodowego,

2)  bank ma ograniczone ryzyko walutowe (maksymalnie do kwoty wypłaconej konsumentom), zaś konsumenci są obarczeni nieograniczonym ryzykiem kursowym (powodującym nieograniczoną możliwość zysku banku) bez dostatecznego rozeznania co do mechanizmów kształtowania się tego ryzyka, zaś bank nie proponuje kredytobiorcom żadnych rozwiązań minimalizujących ryzyko, co w sytuacji konsumenta spowodowało w ciągu kilku lat wzrost wysokości raty kredytu oraz wzrost dłużnego kapitału,

3)  bank bez szczególnej potrzeby i uzasadnienia ustala dodatkowy koszt kredytu w postaci różnicy pomiędzy kursem sprzedaży i kursem kupna (tzw. spread walutowy), o którym to dodatkowym koszcie nie informuje wprost kredytobiorcy („ukryty koszt kredytu”), co skutkuje tym, że już z chwilą wypłaty kredytu wiadome jest, iż świadczenie banku z tytułu kapitału kredytu nie jest ekwiwalentem świadczenia konsumenta; sprawiedliwe i możliwe do zastosowania wydaje się zastosowanie do rozliczeń przy wypłacie i spłacie kredyty tego samego kursu CHF (np. kursu średniego, kursu kupna, czy też kursu sprzedaży waluty),

4)  bank przerzuca na kredytobiorcę ryzyko wystąpienia różnic kursowych między kursem z dnia zawarcia umowy a kursem przy wypłacie kredytu, zaś sam nie ponosi jakiegokolwiek ryzyka z tym związanego, co skutkuje tym, że przy wypłacie kredytu kredytobiorca może nie otrzymać wnioskowanej kwoty i ponieść szkodę z tego tytułu.

Powyższe skłania do przekonania, że wskazane postanowienia umowy i regulaminu kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Dowolne ustalanie kursu przez bank powodujące wzrost raty i dłużnego kapitału wpływa niekorzystnie na sytuację ekonomiczną konsumenta. Nie ulega wątpliwości również to, że postanowienia te nie zostały indywidualnie uzgodnione z konsumentem. Pozwanej został przedstawiony wzorzec umowy zaprojektowany przez bank i pozwana nie miała realnego wpływu na treść umowy. Mogła albo umowę podpisać albo zrezygnować z jej zawarcia.

Sąd stoi na stanowisku, że postanowienia te dotyczą głównego świadczenia stron. Zgodnie z art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego, do essentiali negotti umowy kredytu zalicza się określenie zasad spłaty kredytu, a więc także określenie wysokości rat lub sposobu ich wyliczenia. Mechanizm indeksacji wpływał bezpośrednio na wysokość rat i wysokość kapitału. Dotyczył więc głównych świadczeń stron umowy kredytu. Co więcej, postanowienia te nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jak sygnalizowano powyżej, postanowienia te nie precyzowały sposobu ustalania kursu CHF ani kryteriów koniecznych do jego ustalenia. Ponadto, biorąc pod uwagę klauzule indeksacyjne, niemożliwym stało się oszacowanie skutków ekonomicznych zawarcia umowy przez konsumenta. Jego ryzyko było nie tylko nie do przewidzenia, ale także było niczym nieograniczone. Reasumując, w ocenie Sądu, przy umowie kredytu indeksowanego do waluty obcej klauzula indeksacyjna określająca kurs wymiany CHF dotyczy głównego zobowiązania kredytobiorcy, gdyż służy ona do ustalania wysokości zobowiązania kredytobiorcy w walucie obcej i do ustalenia wysokości poszczególnych rat kredytu podlegających spłacie w złotych polskich . Ty samym - decyduje ona o wysokości podstawowego świadczenia kredytobiorcy i wysokości tzw. spreadu walutowego, stanowiącego element wynagrodzenia banku za udzielony kredyt. Istotą kredytu indeksowanego do waluty obcej jest istnienie ryzyka kursowego, a cytowana klauzula indeksacyjna statuuje sam mechanizm indeksacji i różnic kursów walutowych, tym samym określa więc główny przedmiot umowy Konsekwencją umieszczenia w umowie i regulaminie niedozwolonych postanowień dotyczących głównego świadczenia stron jest stwierdzenie przez Sąd nieważność umowy – na podstawie art. 58 § 1 i 2 k.c. Pozwana domagała się unieważnienia całej umowy, będąc świadomą skutków nieważności (k. 481 verte).

Pozwana nie została rzetelnie i uczciwie pouczona o ryzyku walutowym oraz o ryzku zmiany oprocentowania, które będą ją obciążać przez cały okres spłaty kredytu (zeznania k. 481-482). Po pierwsze, nie przedstawiono jej ofert zawarcia umowy o kredyt hipoteczny w PLN z wyłączeniem zastosowania indeksacji do waluty obcej. W dalszej kolejności zapewniano i uspokajano pozwaną, że CHF jest najkorzystniejszy. Nie udzielono A. P. informacji jaki wpływ będzie miała zmiana wartości waluty CHF na saldo kredytu wyrażonego w PLN. Przedstawiciel banku nie wytłumaczył pozwanej w jaki sposób wysokość poszczególnych rat kredytu oraz saldo kredytu, wyrażone w PLN, będą się kształtować w przypadku silnej deprecjacji PLN do CHF. Pozwana nie została pouczona o zasadach tworzenia Tabeli kursów kupna/ sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) S.A. Nie pouczono jej także jakie czynniki, jakie zdarzenia będą miały wpływ na zmianę wartości walut wskazanych w tej tabeli. Nie przekazano pozwanej żadnych informacji na temat wielkości spreadu stosowanego w banku i zasad jego ustalania. W tej sytuacji jedyną informacją jaką pozwana posiadała o powyższym zakresie, jest informacja wskazana § 9 ust. 2 pkt 1 regulaminu, do których odsyła § 1 ust. 2 umowy. Ustęp 2 nie przekazuje żadnej konkretnej treści, która mogłaby ułatwić pozwanej zrozumienie procedury rozliczania przez powoda wpłaty i spłaty kredytu hipotecznego. Regulamin stanowi jedynie, że raty kredytu pobierane są z rachunku bankowego według kursu sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu. Sposób tworzenia tabel kursowych banku, a w konsekwencji sposób indeksowania salda kredytu i każdej raty do waluty obcej, mają kluczowy wpływ na wysokość zarówno salda kredytu , jak i na wysokość każdej raty kapitałowo – odsetkowej, wyrażonych w PLN. Ponieważ Tabela kursowa Banku zawiera jedynie wartości numeryczne kursu CHF, to z żadnego postanowienia umownego nie wynika, jak ten kurs jest ustalany. Brak doprecyzowania sposobu ustalania kursu CHF powoduje, że Bank może wybrać dowolne kryteria ustalania kursów, nie opierając się o obiektywne, przejrzyste i sprawdzalne przesłanki. Powyższa sytuacja prowadzi do zaburzenia równowagi pomiędzy stronami umowy.

Umowa o kredyt hipoteczny została zawarta przez strony według standardowego wzorca umowy stosowanego przez bank, a pozwana nie miała możliwości negocjacji umowy. Ustalenie, że kwestionowane przez pozwaną postanowienia umowne nie zostały z nią indywidualnie uzgodnione, Sąd oparł na domniemaniu prawnym wyrażonym w art. 385 ¹ § 4 kc. Powód nie przedstawił dowodów, które wzruszałaby powyższe domniemanie. Wręcz przeciwnie zeznania pozwanej, utwierdziły Sąd w przekonaniu, że w sprawie nie miały miejsca negocjacje stron umowy co do kluczowych dla tego postępowania zapisów umowy. Brak jest podstaw dla odmówienia wiarygodności zeznaniom powódki.

Należy podkreślić, że bank jako profesjonalista miał w chwili zawarcia umowy obszerną i konkretną wiedzę na temat ryzyka walutowego stanowiącego nieodłączną cześć sprzedawanego produktu kredytowego. Powód wiedział również co stanie się z saldem kredytu powódki w przypadku deprecjacji PLN w stosunku do CHF. Powyższe należy odnieść do przesłanki znaczącej nierównowagi praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta zawartej w art. 3 pkt. 1 Dyrektywy 93/13 Trybunału UE. W tym samym kierunku zmierz argumentacja SN ze sprawy syg. II CSK 483/18 (wyrok z dnia 27 listopada 2019r.). SN podkreślił, że nie jest wystarczające wskazanie w umowie, że ryzyko związane ze zmianą kursu waluty ponosi kredytobiorca oraz odebranie od kredytobiorcy oświadczenia, zawartego we wniosku o udzielenie kredytu, o standardowej treści, że został poinformowany o ponoszeniu ryzyka wynikającego ze zmiany kursu waluty oraz przyjął do wiadomości i akceptuje to ryzyko. Wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat, na nabycie nieruchomości stanowiącej z reguły dorobek życia przeciętnego konsumenta, mechanizmu działania ryzyka kursowego, wymagało szczególnej staranności Banku w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem, tak by konsument miał pełne rozeznanie konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy. Wystawiał on bowiem na nieograniczone ryzyko kursowe kredytobiorców, którzy nie mieli zdolności kredytowej do zaciągnięcia kredytu złotówkowego, bank jako profesjonalista był świadom, oferując tego rodzaju produkt celem zwiększenia popytu na swoje usługi. W takim stanie rzeczy przedkontraktowy obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zostać wykonany, w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający konsumentowi, który z reguły posiada elementarną znajomość rynku finansowego, że zaciągnięcie tego rodzaju kredytu jest bardzo ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywania regularnych spłat.

W ocenie Sądu w sprawie doszło do nieprawidłowego pouczenia pozwanej o występującym po jej stronie ryzyku zmiany wartości waluty, w której zarabia w stosunku do waluty, do której indeksowany był kredyt hipoteczny, którego jest stroną (CHF). Z zeznań powódki wynika, że została powiadomiona o ryzyku walutowym w bardzo ograniczonym zakresie. Powód uznał za wystarczające pouczenie z zawarte w oświadczeniu z k. 208 .W sytuacji - udzielania kredytu hipotecznego powiązanego z walutą, w której konsument nie zarabia - konieczne było dogłębne, szczegółowe pouczenie pozwanej o ryzyku kursowym z tym związanym. Pouczenie to powinno też być wyrażone prostym i zrozumiałym językiem (art. 5 Dyrektywy 93/13). W realiach niniejszej sprawy pouczenie to ograniczyło się do lakonicznych zapisów w § 6 ust. 6 zd. 2 umowy oraz w treści „Oświadczenia” (k. 208-209). Należy wskazać, że użyte tam zwroty są zbyt ogólne, zdawkowe. W odniesieniu do powyższych rozważań prawnych oraz ustaleń faktycznych, należy przywołać najnowsze orzecznictwo TSUE, w którym Trybunał UE wskazuje jak powinno prawidłowo wyglądać pouczenie konsumenta o ryzyku kursowym (walutowym) związanym z umową o kredyt hipoteczny denominowany (lub indeksowany) do waluty obcej. W pierwszym z wyroków z dnia 20 września 2017 roku (C-186/18) Trybunał wskazał, że instytucje finansowe muszą zapewniać kredytobiorcom informacje wystarczające do podejmowania przez kredytobiorców świadomych i rozważnych decyzji oraz powinny wyjaśniać co najmniej, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłaby silna deprecjacja środka płatniczego państwa członkowskiego, w którym kredytobiorca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę, i wzrost zagranicznej stopy procentowej (pkt 49). Powyższą argumentację Trybunał powtórzył w wyroku z dnia 20 września 2018 roku (C-51/17) w punkcie 74 uzasadnienia. Nadto Trybunał wskazał, że art. 4 ust. 2 Dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób iż wymogu, zgodnie z którym warunek umowny musi być wyrażony prostym i zrozumiały językiem, nie można zawężać tylko do zrozumiałości tych warunków pod względem formalnym i gramatycznym (pkt 73). W rozpoznawanej sprawie strona powodowa nie zaoferowała dowodów wykazujących, iż pozwana została należycie, w przytoczonym znaczeniu, poinformowana o ryzyku kursowym wiążącym się z zawarciem umowy kredytu waloryzowanego do franka szwajcarskiego na 22 lata. Fakt potwierdzenia przez pozwaną w treści oświadczenia, iż jest świadoma, że z kredytem związane jest ryzyko kursowe, w tym, że niekorzystne wahania kursu złotego wobec walut obcych mogą mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi kredytu, oznacza jedynie formalne wypełnienie omawianego warunku. Sąd przychyla się do poglądu Sądu Apelacyjnego w Warszawie wyrażonego w uzasadnieniu wyroku z dnia 30 grudnia 2019 roku I ACa 697/18, iż dla rzetelnego poinformowania pozwanej o istocie ryzyka kursowego przy kredycie indeksowanym do CHF konieczne byłoby wyjaśnienie pozwanej czynników kształtujących kurs CHF w okresie zawierania umowy, czynników mogących mieć wpływ na kurs CHF w okresie wykonywania umowy, w tym prognoz co do zmian kursu CHF w perspektywie dwudziestoletniej wynikających z dostępnych danych ekonomicznych i geopolitycznych, wskazanie poziomu kursu wymiany CHF/PLN przy którym rzeczywiste koszty kredytu zrównają się z kosztami kredytu „złotowego”, wskazanie jak może wzrosnąć zadłużenie dla całego okresu kredytowania w przypadku spełnienia się optymistycznych i pesymistycznych, przewidujących np. kryzys gospodarczy, prognoz wzrostu kursu CHF. Zaniechanie przedstawienia pozwanej w/w informacji uniemożliwia przyjęcie, by klauzula zamieszczona w § 7 ust. 4 oraz § 9 ust. 2 pkt 1 regulaminu, do których odsyła bezpośrednio § 1 ust. 2 umowy wyrażona była prostym i zrozumiałym językiem, w rozumieniu art. 385 ^{( 1)}§1 kc interpretowanego zgodnie z art. 4 ust.2 Dyrektywy 93/13.

Zgodnie z art. 385 ¹ §2 kc jeżeli postanowienie umowy zgodnie z §1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Jest to jednak możliwe jedynie wówczas, gdy umowa może obowiązywać bez abuzywnych postanowień. Art. 6 ust.1 Dyrektywy 93/13 stanowi, iż nieuczciwe postanowienia w umowie zawartej przez przedsiębiorcę z konsumentem nie są wiążące dla konsumentów, na warunkach określonych w prawie krajowym państw członkowskich, oraz że umowa pozostaje wiążąca dla stron na tych samych warunkach, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych postanowień. Interpretacja wymienionego przepisu została dokonana przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 3 października 2019 roku C 260/18, w którym Trybunał uznał, iż przepis ów nie stoi na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy. Trybunał stwierdził też, iż art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 sprzeciwia się wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w czynności prawnej są uzupełniane przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę. Sąd uważa, że nie ma możliwości utrzymania w mocy umowy kredytowej zawartej przez strony bez w/w niedozwolonych postanowień regulujących mechanizm indeksacji i różnic kursów walutowych. Prowadziłoby to bowiem do zmiany charakteru umowy poprzez wyeliminowanie ryzyka kursowego związanego z indeksacją kwoty kredytu do CHF, a tylko istnienie owego ryzyka uzasadnia zastosowanie w umowie przy określaniu wysokości oprocentowania stopy międzybankowej tej waluty, czyli LIBOR . Skoro zamiarem stron było zawarcie umowy kredytu indeksowanego kursem CHF, to istnienie owej umowy bez klauzul indeksacyjnych nie ma racji bytu i jest sprzeczne z naturą tego stosunku obligacyjnego, gdyż przekształcenie kredytu indeksowanego w kredyt złotowy jest tożsame ze zmianą głównego przedmiotu umowy. Ponadto – wyeliminowanie w/w klauzul uniemożliwia wykonanie umowy, z uwagi na brak mechanizmu ustalenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy. Analogiczny pogląd został wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 23 października 2019 roku w sprawie V ACa 567/18. Jednocześnie - wśród przepisów prawa cywilnego brak jest przepisów dyspozytywnych, które mogłyby zastąpić analizowane postanowienia umowy stron. W szczególności nie jest nim, art. 358§2 kc. Po pierwsze obowiązuje on dopiero od 24 stycznia 2009 roku, podczas gdy sporna umowa została zawarta 18 lutego 2008 roku Sąd (Najwyższy w wyroku z dnia 14 lipca 2017 roku w sprawie II CSK 803/16). Po drugie - normuje on sposób wykonania zobowiązań, których przedmiotem jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, podczas gdy powinnością pozwanej wynikającej z umowy była zapłata rat kredytu w złotych polskich i sam kredyt był udzielony w złotych polskich. Możliwość odwołania się zaś do ustalonych zwyczajów i - poprzez art. 56 kc - do art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 roku Prawo wekslowe, postulowana przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 lipca 2017 roku w sprawie II CSK 803/16, musi zostać uznana za sprzeczną z celami Dyrektywy 93/13, w świetle interpretacji przedstawionej przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 3 października 2019 roku C 260/18. W konsekwencji, należy uznać, że abuzywność postanowień określających główny przedmiot umowy skutkuje nieważnością umowy kredytu, ponieważ brak jest porozumienia stron odnośnie jej elementów przedmiotowo istotnych. Brak zgodnej woli stron na utrzymanie klauzul abuzywnych lub zastąpienie ich innymi przepisami (pozwana konsekwentnie domagała się uznania umowy kredytu za nieważną), spowodowała że Sąd stwierdził, iż umowa kredytu z dnia 18 lutego 2008r. roku nie zawierająca § 7 ust. 4 zd. 1 i 3 oraz § 9 ust. 2 pkt 1 regulaminu, do których odsyła bezpośrednio § 1 ust. 2 umowy jest sprzeczna z prawem, a przez to nieważna na podstawie art. 58§1 kc. Wobec uwzględnienia najdalej idącego zarzut strony pozwanej, zbędne stały się rozważania w zakresie skuteczności złożonego wypowiedzenia umowy i podstaw do jej wypowiedzenia.

Przez okres spłacania rat kredytu, pozwana spłaciła łącznie 1 269 158,80 zł. Na tę kwotę składa się: a) 358 978,50 zł spłacone w PLN od 26 marca 2008 roku do 26 listopada 2010 roku; b) 252 382,77 CHF, tj. 910 138,30 zł po przeliczeniu według średnich kursów NBP na dzień wpłaty każdej z rat oraz c) 42,00 zł zapłacone w okresie od 5 grudnia 2017 roku do 17 stycznia 2018 roku. ( opinia biegłego k. 503-510). Kapitał wypłacony pozwanej z tytułu umowy kredytu to 1 625 800,00 zł. Różnica między tymi kwotami wynosi 356 641,20 zł. Wobec stwierdzenia, że umowa kredytu jest w całości nieważna, kwota ta stanowi bezpodstawne wzbogacenie pozwanej ( art. 405 kc) i winna zostać zwrócona bankowi. Na podstawie art. 496 kpc Sąd uchylił nakaz zapłaty w całości i Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 356 641,20 zł oraz oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Odsetki od powyżej kwoty zostały zasądzone w oparciu o art. 455 kc. Skoro przed wniesieniem pozwu powód wzywał pozwaną do zapłaty ( wezwanie z dnia 6 lipca 2017r. k. 39, doręczenie wezwania k. 55), po upływie 7 dniowego terminu z wezwania do zapłaty, powodowi należały się odsetki za opóźnienie. W pozwie jednak powód wniósł o zasądzenie odsetek od dnia wniesienia pozwu, a zatem od dnia 14. 09.2017r. i od takiej daty sąd uwzględnił roszczenie odsetkowe.

Przedmiotowa umowa kredytu jest bezwzględnie nieważna ze skutkiem ex tunc. Strona pozwana wyraźnie podniosła zarzut nieważności umowy. Co więcej, w doktrynie i orzecznictwie uważa się, że Sąd powinien z urzędu brać pod uwagę nieważność czynności prawnej. Z powyższych względów zmienia uległa podstawa prawna zasądzonego roszczenia. Sąd zasądził kwotę na rzecz banku na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Odpadła bowiem podstawa prawna w postaci umowy kredytu. Zauważyć trzeba, że zarówno zasądzenie kwoty 1 980 975,00 zł, jak i kwoty 356 641,20 zł mają tożsamą podstawę faktyczną, którą stanowią wzajemne transfery określonych sum pieniędzy dokonywane przez bank i pozwaną na skutek umowy kredytowej. Bank dokonał ich tytułem wypłaty kapitału, natomiast pozwana dokonywała ich tytułem spłaty poszczególnych rat. Wobec stwierdzenia nieważności umowy, podstawą wzajemnych rozliczeń stały się – zamiast przepisów regulujących umowę kredytu – przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Zmianie uległa zatem jedynie podstawa prawna rozstrzygnięcia. Sąd nie jest związany podstawą prawną żądania, jeżeli zmiana kwalifikacji prawnej nie powoduje zmiany stanu faktycznego stanowiącego podstawę faktyczną rozstrzygnięcia ani oceny okoliczności faktycznych (por. wyrok SN z dnia 19 stycznia 2000 r., sygn. akt II CKN 686/98; wyrok SN z dnia 22 marca 2012 r.; sygn. akt IV CSK 345/11). W niniejszej sprawie Sąd orzekł zatem w granicach określonych w art. 321 § 1 k.p.c.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd orzekł jak w sentencji.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 100 kpc, powód wygrał sprawę w 18%, zaś pozwana w 82 % Koszty procesu po stronie powoda stanowią kwotę 35 580 zł ( w tym opłata sądowa 24 763 zł, koszty zastępstwa procesowego 10 800 zł ), z tego pozwana winna zwrócić kwotę 6 404,40 zł, zaś po stronie pozwanej stanowią kwotę 10 817 ( w tym koszty zastępstwa procesowego 10 800 zł i 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa), z tego powód winien zwrócić 8 869,94 zł. Po wzajemnym rozliczeniu Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 2 465,54 zł ( 8 869,94 zł – 6 404, 40 zł). Jednocześnie stosunkowo rozdzielony został wydatek na opinię biegłego w kwocie 4.846,55 zł ( pkt. V i VI wyroku).