Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 marca 2021 r.

Sąd Rejonowy w Rybniku I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodnicząca: Sędzia Ewa Buczek – Fidyka

Protokolant: stażysta Nicola Zamorowska

po rozpoznaniu w dniu 2 marca 2021 r. w Rybniku

sprawy z powództwa (...) S.A. w B.

przeciwko M. K.

o zapłatę

1.  umarza postępowanie co do kwoty 536 zł (pięćset trzydzieści sześć złotych);

2.  oddala powództwo w pozostałej części.

Sygn. akt. I C 568/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 24 lutego 2020 roku powódka (...) S.A.
z siedzibą w B. wniosła o zasądzenie na jej rzecz nakazem zapłaty
w postępowaniu nakazowym od pozwanej M. K. kwoty 3.453,89 złotych
z umownymi odsetkami za opóźnienie równymi dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 7 lutego 2020 roku do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. Uzasadniając swoje roszczenie powódka powołała się na weksel podpisany przez pozwaną w dniu 29 marca 2018 roku w wysokości 3.453,89 złotych. Na skutek zobowiązania Sądu powódka sprecyzowała żądanie wskazując, iż wniosła o zasądzenie wskazanej kwoty wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie (k. 23).

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 18 maja 2020 roku uwzględniono żądanie pozwu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości, przejście ze stosunku wekslowego na stosunek podstawowy oraz zasądzenie na jej rzecz od powódki kosztów postępowania. Pozwana podniosła zarzut nieważności umowy pożyczki, braku wykazania zasadności roszczenia, zastosowanie w umowie klauzul mających charakter abuzywny, nieudowodnienie roszczenia, nieistnienie zobowiązania, które zostało spłacone, ustalenia stosunku podstawowego, sprzeczność postanowień umowy pożyczki z zasadami współżycia społecznego oraz bezzasadność powództwa.

W piśmie z dnia 11 maja 2020 roku powódka cofnęła pozew ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie kwoty 536,00 zł

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 28 marca 2018 roku M. K. zawarła wraz z (...) S.A. w B. umowę pożyczki gotówkowej o numerze (...) na kwotę 3.000,00 złotych. Całkowita kwota do zapłaty owej pożyczki wynosiła 6.948,00 złotych i składały się na nią: 129,00 zł opłaty przygotowawczej, 2071,00 zł wynagrodzenia prowizyjnego oraz 800,00 zł wynagrodzenia z tytułu usługi (...). Spłata pożyczki rozłożona została na 36 rat w wysokości 193,00 złotych miesięcznie.

Dowód: umowa pożyczki /k. 24-27, 39-41/, harmonogram spłat /k. 28, 42/.

Zabezpieczenie pożyczki stanowił weksel in blanco wystawiony przez pozwaną.

Dowód: weksel /k.3/, deklaracja wekslowa /k. 5, 43/.

W piśmie nadanym dnia 10 grudnia 2019 r. pożyczkodawca wzywał M. K. do zapłaty kwoty 334,00 zł w terminie 7 dni od otrzymania pisma.

Dowód: ostateczne wezwanie do zapłaty /k. 50/, potwierdzenie nadania i doręczenia korespondencji /k. 51-55/

Pismem z dnia 8 stycznia 2020 roku (...) S.A. w B. wypowiedziała pożyczkobiorcy umowę pożyczki wraz z wezwaniem do wykupu weksla w związku z poważnym naruszeniem postanowień zawartej umowy tj. brakiem spłacania zobowiązań.

Dowód: wypowiedzenie umowy pożyczki /k. 4, 56/, potwierdzenie nadania
i doręczenia korespondencji /k.57-60/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o złożone i wskazane powyżej dokumenty. Sąd na zasadzie art. 233 k.p.c. ocenia wiarygodność i moc dowodów wobec własnego przekonania, na podstawie wszechstronnie zebranego materiału dowodowego. W ocenie sądu zebrany w sprawie materiał dowodowy jest spójny i obrazuje
w pełni analizowany problem, stanowiąc podstawę do ustalenia stanu faktycznego sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Na wstępie należy wskazać, iż powódka ostatecznie cofnęła powództwo w zakresie części należności głównej w kwocie 536,00 zł, postępowanie należało więc w tej części umorzyć na podstawie art. 355 k.p.c.

Cofnięcie pozwu nastąpiło wraz ze zrzeczeniem się roszczenia przez powódkę, wobec tego ta czynność procesowa nie wymagała zezwolenia strony przeciwnej (art. 203 § 1 k.p.c.). Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 203 § 1 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku. Sąd co do zasady jest związany cofnięciem pozwu. Stosownie do art. 203 § 4 k.p.c. Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa. Jednocześnie art. 355 § 1 k.p.c. stanowi, iż w przypadku, gdy powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew lub jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania. W piśmie z dnia 11 maja 2020 roku powódka oświadczyła, iż w związku z zapłatą przez pozwaną części należności cofa powództwo w zakresie części roszczenia głównego, tj. w zakresie kwoty 536,00 zł. Okoliczności sprawy nie wskazywały przy tym, by powyższa czynność pozostawała sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzała do obejścia prawa. Wobec powyższego Sąd orzekł jak w pkt 1 wyroku.

Z kolei w pozostałym zakresie powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Powódka oparła swoje żądania na przepisach ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 roku Prawo Wekslowe (Dz.U.2016.160). Podstawę faktyczną pozwu w sprawie niniejszej stanowił wypełniony weksel in blanco. Zgodnie z art. 10 ww. ustawy jeżeli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Na tle tego przepisu dominuje pogląd, że w stosunku do pierwszego wekslobiorcy - będącego kontrahentem z porozumienia wekslowego - zarzut niezgodnego z porozumieniem uzupełnienia weksla może być podnoszony bez ograniczeń, w tym zakresie art. 10 prawa wekslowego nie stosuje się. Art.10 wyznacza natomiast granice skuteczności tego zarzutu względem dalszego nabywcy, który nabył weksel sposobami prawa wekslowego. Pozwana zakwestionowała prawidłowość wypełnienia weksla, poprzez nieudowodnienie i niewykazanie dlatego dla ustalenia zakresu jego odpowiedzialności należało odwołać się do przepisów regulujących stosunek podstawowy.

Stosunkiem podstawowym była umowa pożyczki. Stosownie do art. 720 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Z kolei w myśl art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (dalej jako u.k.k.) przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, przy czym za umowę o kredyt konsumencki uważa się między innymi umowę pożyczki.

Przy umowie pożyczki, głównymi świadczeniami stron są: po stronie pożyczkodawcy udostępnienie określonych środków finansowych do korzystania na określony okres czasu, a ze strony pożyczkobiorcy, zwrot tych środków. Umowa pożyczki została przy tym ukształtowania w kodeksie cywilnym w taki sposób, że co do zasady może być zarówno umową odpłatną, jak i nieodpłatną. W przypadku zawarcia przez strony odpłatnej umowy pożyczki, wynagrodzenie pożyczkodawcy winno być wyraźnie określone w umowie. Zwyczajowo formę wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału stanowią odsetki, ewentualnie zapłata prowizji. Odsetki, obok prowizji za udzielenie pożyczki, stanowią wynagrodzenie pożyczkodawcy za korzystanie przez kredytobiorcę z jego środków finansowych. Trzeba też podkreślić, że umowa pożyczki, sformułowana zgodnie z zasadami uczciwego i rzetelnego obrotu na rynku kapitałowym, powinna jasno określać, które opłaty i prowizje stanowią zysk pożyczkodawcy.

Na wstępie należy podkreślić, że określone przez powoda pozaodsetkowe koszty kredytu, a to opłata przygotowawcza, opłata prowizyjna oraz opłata za usługę (...) w łącznej kwocie 3.000 zł, kwocie stanowiącej 100% kwoty pożyczki bezsprzecznie mieszczą się w ramach limitu ustalonego przez art. 36a u.k.k, który znajduje zastosowanie do umowy pożyczki na mocy art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim. Jednakże nie sposób przyjąć, jak chciałaby tego powódka, że nieprzekroczenie ustalonych prawem krajowym granic wyłącza możliwość sądowej kontroli takich kosztów. W sprawie znajduje bowiem zastosowanie prawo wspólnotowe, a to dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Orzeczenia (...), odnoszące się do przepisów omawianej dyrektywy jednoznacznie uznają, że okoliczność, iż dane postanowienie umowne mieści się co do zasady w granicach określonych ustawą, nie wyłącza uznania go za niedozwolone w stosunku z konsumentem (zob. wyr. (...) z 21 stycznia 2015 r. w połączonych sprawach C-482/13, C-484/13, C-485/13 i C-487/13, (...) SA v. J. R. i inni oraz (...) SA v. M. R. L. i inni, pkt 40-41).

Odnosząc się do możliwości stosowania Dyrektywy 93/13 na gruncie polskiego porządku prawnego, jasne stanowisko zajął (...) m.in. w wyroku z dnia 3 września 2020 r.: „ artykuł 3 ust. 1 dyrektywy 93/13 zmienionej dyrektywą (...) należy interpretować w ten sposób, że warunek umowny dotyczący pozaodsetkowych kosztów kredytu, który określa ten koszt poniżej ustawowego pułapu i który przenosi na konsumenta koszty działalności gospodarczej kredytodawcy, może powodować znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta, gdy obciąża konsumenta kosztami nieproporcjonalnymi w stosunku do świadczeń i do kwoty otrzymanego kredytu, czego ustalenie należy do sądu odsyłającego” (wyrok w sprawach połączonych C-84/19, C-222/19 i C-252/19 (...) S.A. z siedzibą w B. i in.). Podobnie też w sprawie, w której przedmiotem analizy Trybunału były przepisy prawa polskiego obowiązujące w tym zakresie, między innymi art. 36a u.k.k., (...), podkreślił, że: „Przepis ten nie wydaje się bowiem sam w sobie określać praw i obowiązków stron umowy, lecz poprzestaje na ograniczeniu ich swobody ustalenia pozaodsetkowych kosztów kredytu powyżej pewnego poziomu i w żaden sposób nie stoi na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy sprawdził, czy takie ustalenie ma ewentualnie nieuczciwy charakter poniżej określonego prawnie pułapu” (wyrok z dnia 26 marca 2020 r. (...) S.A., R. Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty). Powyższe orzeczenia prowadzą do jasnego i niebudzącego wątpliwości wniosku, że nawet jeśli ustalone przez instytucję pożyczkową opłaty mieszczą się w granicach przewidzianych przez prawo krajowe, to nie oznacza to wyłączenia ich spod kontroli sądowej. Jak zresztą podkreślone zostało w preambule Dyrektywy 93/13, obowiązkiem Państw Członkowskich jest zapewnienie, aby umowy zawierane z konsumentami nie zawierały nieuczciwych warunków. Z kolei sądy i organy administracyjne Państw Członkowskich muszą mieć do swojej dyspozycji stosowne i skuteczne środki zapobiegające stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. W ocenie Sądu rozstrzygającego niniejszą sprawę, w prawie krajowym – w celu osiągnięcia omówionych założeń – przewidziane zostały środki opisane w art. 385 ¹ k.c. oraz art. 58 k.c.

Pierwszy ze wskazanych przepisów przewiduje, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne); nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron. Na marginesie Sąd wskazuje, że w/w przepis w znacznej części odwzorowuje art. 3 ust. 1 Dyrektywy 93/13, stanowi jego implementację, można zatem przyjąć iż realizuje on tożsame cele. W przedmiotowej sprawie dla zastosowania art. 385 ¹ k.c. jest więc konieczne ustalenie, czy postanowienie umowne dotyczące pozaodsetkowych kosztów kredytu kwestionowane przez pozwanego było: uzgodnione indywidualnie, kształtowało prawa i obowiązki konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami, rażąco naruszało jego interesy, oraz nie stanowiło postanowienia określającego główne świadczenia stron.

Doprecyzowanie znaczenia pojęcia „indywidualnego uzgodnienia” znajduje się w §3 omawianego artykułu, zgodnie z którym nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, a więc w szczególności będą to postanowienia umowy przejęte z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (M. Bednarek, System Prawa Prywatnego..., t. 5, 2013, s. 760; K. Skubisz-Kępka [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353-534), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018, art. 385 ¹). Jednocześnie prawodawca przeniósł ciężar dowodu tego, że dane postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie na tę osobę, która się na to powołuje, czyli w znakomitej większości przypadków na przedsiębiorcę ( vide wyrok SO w Łodzi z dnia 13 grudnia 2018 r. III Ca 1804/18). Ponadto zawarcie umowy w oparciu o jej wzorzec przygotowany przez jedną ze stron tego stosunku – co miało miejsce w przedmiotowej sprawie – stwarza silne domniemanie faktyczne, iż postanowienia umowne nie były przedmiotem negocjacji ( vide wyrok SA w Warszawie z dnia 14 lipca 2020 r. VI ACa 501/19). Okoliczność, iż konsument znał i rozumiał treść postanowienia oraz zgodził się na wprowadzenie go do umowy nie stoi na przeszkodzie uznaniu, iż nie zostało ono indywidualnie uzgodnione, jeśli jego treść nie została sformułowana w toku negocjacji z konsumentem ( vide wyrok SA w Łodzi z dnia 31 sierpnia 2020 r. I ACa 784/19). W ocenie Sądu bez wątpienia zawarta z konsumentem umowa pożyczki oparta była na wzorcu umowy, na którego treść konsument miał – jako słabsza strona stosunku prawnego – nikły lub nawet żaden wpływ. Powód, dowodząc, że postanowienie było indywidualnie uzgodnione z konsumentem powołuje się na twierdzenia wskazujące jedynie na fakt, że pozwana zamierzała zawrzeć umowę pożyczki i miała świadomość jej treści. Jednakże żadne z powyższych nie wskazuje na możliwość negocjacji treści umowy w zakresie dotyczącym pozaodsetkowych kosztów pożyczki. Wynika z tego, że pozwana miał jedynie możliwość wyboru z przedstawionego przez powoda katalogu ofert, bez dalszej możliwości negocjacji któregokolwiek z postanowień. Należy zatem uznać, że powód w żaden sposób nie udowodnił, jakoby postanowienie umowne dotyczące naliczenia pozaodsetkowych kosztów pożyczki było w jakikolwiek sposób indywidualnie ustalone z konsumentem.

W judykaturze uznaje się, że pod pojęciem działania wbrew dobrym obyczajom - przy kształtowaniu treści stosunku zobowiązaniowego - kryje się wprowadzanie do umowy klauzul, które godzą w równowagę kontraktową stron takiego stosunku, natomiast przez rażące naruszenie interesów konsumenta rozumie się nieusprawiedliwioną dysproporcję - na niekorzyść konsumenta - praw i obowiązków stron, wynikających z umowy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04, Biul. SN 2005, Nr 11, poz. 13 oraz z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, Biul. SN 2006, nr 5-6, poz. 12, z dnia 27 października 2006 r., I CSK 173/06,Lex nr 395247). Wprawdzie przedsiębiorca dopełnił wszelkich obowiązków informacyjnych wynikających z u.k.k., jednakże nie świadczy to o działaniu zgodnym z dobrymi obyczajami. Oceniając przedmiotową umowę zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, nie sposób przyjąć, że racjonalnie ocenione i uzasadnione rzeczywistym nakładem kosztów przedsiębiorcy jest ustalenie prowizyjnej na poziomie 2.071 zł, oraz usługi (...) na poziomie 800 zł, a zatem łącznie na poziomie maksymalnej kwoty, jaką dopuszcza art. 36a u.k.k. Oczywistym jest, że działalność gospodarczą prowadzi się w celu osiągnięcia przychodu; można nawet przyjąć twierdzenie powoda, że samo naliczanie odsetek nie jest w stanie zrekompensować kosztów prowadzonej działalności. Nie oznacza to jednak przyzwolenia na obciążenie konsumenta kwotą dowolnie (swobodnie) określoną przez przedsiębiorcę, niepokrywającą się w żaden sposób z jego kosztami i wydatkami, poniesionymi w celu zawarcia danej umowy pożyczki. Trzeba również wskazać, że powód – opowiadając na zarzuty pozwanego w tym zakresie – nie odniósł się w sposób precyzyjny do któregokolwiek z ponoszonych kosztów, nie dążył do wykazania zasadności ich naliczenia, wskazał jedynie ogólnie, że na opłatę prowizyjną składają się należności za pośrednictwo, należności z tytułu odprowadzenia podatku CIT i należności związane z pozyskaniem kapitału na udzielenie pożyczki. Twierdzenia te były jednak gołosłowne, a na okoliczność poniesienia tych wydatków i ich wysokości strona powodowa nie przedstawiła żadnych dowodów. Prowadzi to do powstania uzasadnionej wątpliwości co do zasadności naliczenia opłaty prowizyjnej i opłaty za Twój Pakiet, a określenie tych kosztów w najwyższej dopuszczonej przez art. 36 u.k.k. kwocie w ocenie Sądu zmierza do obejścia prawa w zakresie związanym z limitami należności odsetkowych. Tym samym strona powodowa wobec wprowadzenia maksymalnego limitu odsetek , próbuje zrekompensować sobie uszczerbek powstały z tego tytułu przez naliczenie wysokich opłat prowizyjnych w oderwaniu od realnie poniesionych kosztów związanych z zawarciem umowy i jej wykonaniem. W zakresie usługi (...) powódka nie wykazała, aby pozwana korzystała z możliwości odroczenia spłaty rat lub czasowego obniżenia rat, w konsekwencji jej naliczenie należało uznać za bezzasadne.

Jeśli mowa o ocenie rażącego naruszenia interesów konsumenta, bezsprzecznie za takie należy uznać przerzucenie na niego kwot niebędących realnymi kosztami danej pożyczki, obliczonymi jedynie na maksymalny zysk danego przedsiębiorcy. Powszechnie znany jest fakt, że instytucje pożyczkowe, działające na takich zasadach jak powód w niniejszej sprawie, udzielają pożyczek (kredytów) oceniając zdolność kredytową konsumenta w sposób mniej rygorystyczny niż banki. Ze względu na powyższe ponoszą większe ryzyko niewypłacalności potencjalnego pożyczkobiorcy, co z kolei przekłada się na wyższe opłaty narzucane w poszczególnych umowach, mające niejako „równoważyć” nieściągalne należności. O ile sam model biznesowy takiej działalności jest zrozumiały czy też uzasadniony rynkowo, o tyle jego skutki – w postaci obciążenia pojedynczego konsumenta opłatą wynoszącą 100% pożyczonej kwoty – są nieakceptowalne. W rzeczywistości bowiem prowadzi to do sytuacji, w której wypłacalni choćby w niewielkim stopniu konsumenci ponoszą koszt wielokrotnie większy od wartości otrzymywanego świadczenia; jest to oczywista dysproporcja świadczeń, w której ryzyko działalności prowadzonej przez przedsiębiorcę w całości przenoszone jest na konsumenta. W ocenie Sądu postanowienie umowne, dotyczące opłaty prowizyjnej i opłaty za usługę (...) , należało zatem uznać za rażąco naruszające interesy konsumenta oraz sprzeczne z dobrymi obyczajami.

Co do uznania postanowienia umownego za określające świadczenie główne, kwestia ta – jak podkreśla (...) podlega wykładni zawężającej, a wszelkie wątpliwości w tym zakresie należy interpretować na korzyść konsumenta ( vide wyrok (...) z 26 lutego 2015 r. w sprawie C-143/13, B., I. M. v. S. V. România SA; wyrok (...) z 23 kwietnia 2015 r. w sprawie C-96/14, J.-C. H. v. (...) SA). Choć powód słusznie wskazuje, że koszty odsetek nie są jedynym kosztem kredytu, a u.k.k. umożliwia kredytodawcy pobieranie innych opłat, błędnym jest w ocenie Sądu twierdzenie, jakoby oznaczało to jednocześnie uznanie tych opłat za essentiallia negotii umowy pożyczki. Jak wskazano powyżej, świadczeniem głównym w umowie pożyczki jest określona kwota, którą dający pożyczkę przekazuje biorącemu pożyczkę, który to z kolei zobowiązuje się do jej zwrotu. Taki zakres umowy pożyczki wynika z art. 720 k.c. i to te elementy stanowią essentiallia negotii omawianej umowy, co jest niekwestionowane w orzecznictwie ( vide m.in. wyrok SN z dnia 17 listopada 2011 r., III CSK 38/11; wyrok SA w Gdańsku z dnia 11 lutego 2016 r., V ACa 673/15; wyrok SA w Szczecinie z dnia 22 września 2015 r.; z dnia 5 marca 2002 r., I CKN 1086/99). Uregulowania zawarte w u.k.k. mają charakter pomocniczy, służący głównie ochronie konsumenta, bezzasadna jest zatem argumentacja jakoby ich wprowadzenie do systemu prawnego prowadziło do „rozszerzenia” istniejących essentialiia negotii umowy pożyczki. A zatem wymienionej w umowie opłaty prowizyjnej i opłaty za Twój Pakiet nie sposób uznać za świadczenie główne. Ustalenie w/w opłaty w wysokości 100% faktycznie otrzymanej kwoty pożyczki nie pozwalało na stwierdzenie, że świadczeniu konsumenta odpowiadało wzajemne świadczenie podmiotu udzielającego pożyczki. W tej sytuacji powód winien był wykazać, że postanowienia umowy pożyczki były z pozwanym uzgodnione indywidualnie, czego nie uczynił. Należało zatem uznać omawiane postanowienie umowne za mające charakter abuzywny w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. ( vide postanowienie SN z dnia 11 września 2020 r. II CNP 1/20).

Postulat wykładania postanowień umowy w miarę możliwości w sposób pozwalający utrzymać je w mocy jest szczególnie aktualny wtedy, gdy strony spełniły lub wymieniły już świadczenia przewidziane umową i w jakimś przynajmniej zakresie osiągnęły cel, do zrealizowania którego zmierzały przez jej zawarcie. Sądowe stwierdzenie nieuczciwego charakteru postanowienia umownego powinno wówczas wiązać się z przywróceniem sytuacji prawnej i faktycznej konsumenta, w jakiej znajdowałby się on, gdyby abuzywne postanowienie nie zostało w umowie zastrzeżone ( vide uchwała SN z dnia 15 września 2020 r. III CZP 87/19). Należało zatem uznać, że przywrócenie sytuacji prawnej konsumenta będzie polegało jedynie na uznaniu za niewiążące postanowienia o opłacie prowizyjnej i opłacie za usługę (...). Z kolei świadczenie główne w postaci kwoty pożyczki, którą pozwana przyjęła i zobowiązała się do jej zwrotu, opłatę przygotowawczą, która nie była rażąco wygórowana jak również wynagrodzenie pożyczkodawcy w postaci odsetek pozostają w mocy. Brak było zatem podstaw do uznania całej umowy za nieważną. Pozwana otrzymała bowiem kwotę pożyczki, umowa miała charakter odpłatny, a wynagrodzenie stanowiły odsetki kapitałowe oraz oplata przygotowawcza.

Reasumując, wobec uznania za niedozwolone klauzule umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. zapisów umownych o opłacie prowizyjnej i opłacie za usługę (...) oraz uznania, że nie wiążą one konsumenta (pozwanego) w całości, a należało uznać, że rzeczywista kwota, jaką pozwana powinna zapłacić powódce z tytułu zawartej umowy pożyczki, gdyby pozwana spłacał ją przez 36 miesięcy, wynosić powinna 4.077 zł (kapitał pożyczki – 3.000 zł, odsetki kapitałowe 948 zł, opłata przygotowawcza 129 zł). Dotychczas pozwana zapłaciła łącznie 4.598 zł, a zatem dokonała wpłat w wyższej wysokości niż kapitał główny, opłata przygotowawcza i odsetki, a nawet odsetki karne dochodzone w niniejszym postępowaniu w kwocie 31,89 zł. Z podanych przyczyn powództwo podlegało oddaleniu.