Pełny tekst orzeczenia

Przewodniczący

SSA Leszek Kulik (spr.)

Sędziowie

SSA Jacek Dunikowski

SSA Grzegorz Skrodzki

Protokolant

Agnieszka Wądołkowska

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 29/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 1 grudnia 2021 r., sygn. akt II K 69/20

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☒

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

- art. 439 k§ 1 pkt 9 k.p.k.;

- art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k.,

- art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia;

- art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia;

- art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Na uwzględnienie w całości zasługuje apelacja prokuratora oraz pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego (...).

Natomiast apelacja obrońcy oskarżonego B. B. jest niezasadna i jako taka nie zasługiwała na uwzględnienie. Nie sposób zgodzić się z zarzutami skarżącego, jakoby zaskarżone orzeczenie naruszało którykolwiek ze wskazanych przez niego przepisów postępowania karnego oraz było obarczone błędem co do faktów. Przeprowadzona kontrola odwoławcza wyroku nie potwierdziła zasadności zarzutów stawianych w tym zakresie.

Z części motywacyjnej zaskarżonego wyroku wynika, że Sąd I instancji z należytą starannością przeprowadził postępowanie dowodowe i w sposób wyczerpujący odniósł się do wszystkich kwestii wymagających rozstrzygnięcia. W szczególności w sposób wnikliwy przeanalizował i właściwie ocenił dowody, które legły u podstaw przypisania sprawstwa i winy oskarżonemu z zakresie przypisanych mu czynów.

Sąd Apelacyjny w pełni aprobuje przyjęte w judykaturze stanowisko, iż kontrola instancyjna oceny dowodów nie obejmuje sfery przekonania sędziowskiego, jaka wiąże się z bezpośredniością przesłuchania, sprowadza się natomiast do sprawdzenia, czy ocena ta nie wykazuje błędów natury faktycznej (niezgodności z treścią dowodu, pominięcia pewnych dowodów) lub logicznej (błędności rozumowania i wnioskowania) albo czy nie jest sprzeczna z doświadczeniem życiowym lub wskazaniami wiedzy. Tak więc dokonanie przez sąd odwoławczy nowej, odmiennej oceny dowodów jest uzasadnione tylko wówczas, gdy w wyniku kontroli odwoławczej stwierdzona zostanie dowolność oceny poczynionej przez Sąd I instancji (pomijając kwestię nowych dowodów). Jeżeli natomiast ocena dokonana przez sąd pierwszej instancji pozostaje pod ochroną art. 7 k.p.k., nie ma podstaw do zmieniania jej w postępowaniu odwoławczym.

W realiach niniejszej sprawy nie sposób dopatrzeć się przekroczenia przez Sąd I instancji granic swobodnej oceny dowodów. W istocie apelacja obrońcy stanowi jedynie polemikę z dokonaną przez Sąd Okręgowy oceną dowodów. Mianowicie skarżący domaga się ich odmiennej oceny, jednak nie wskazuje żadnych rzeczowych argumentów, które podważałyby ocenę przedstawioną w tym zakresie w części motywacyjnej wyroku. Jednak dokonanie oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w sposób odmienny od oczekiwań stron procesowych nie stanowi naruszenia przepisów art. 7 i 410 k.p.k. (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2014 r., II KK 17/14). Dlatego też zawartej w apelacji argumentacji w tym zakresie nie sposób podzielić.

Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się też podstaw do stwierdzenia naruszenia sformułowanej w art. 4 k.p.k. zasady obiektywizmu, bowiem Sąd Okręgowy zgodnie z jej wymogami zbadał i uwzględnił okoliczności bez kierunkowego (pozytywnego lub negatywnego) nastawienia do sprawy, zarówno na korzyść jak i niekorzyść oskarżonego.

Zarzut obrazy powołanego przepisu jest niezasadny również z tego powodu, że podstawy stawianych zarzutów nie mogą stanowić przepisy postępowania o charakterze ogólnym, które wyznaczają ogólne zasady postępowania karnego. Taki zaś charakter ma powołany w apelacji obrońcy przepis art. 4 k.p.k. formułujący zasadę obiektywizmu. W uzasadnieniu takiego stanowiska wystarczy odwołać się chociażby do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2006 r., V KK 131/06 (OSNKW 2007, nr 1, poz. 9).

Chybiony okazał się też zarzut naruszenia art. 5 k.p.k., bowiem w sprawie nie zaistniała sytuacja, która nakazywałaby korzystanie z tego przepisu. Naruszenie tego przepisu wchodzi w grę tylko wówczas gdy wystąpiły nie dające się usunąć wątpliwości i zostały rozstrzygnięte na niekorzyść oskarżonego jak też wtedy, gdy powinny się pojawić, ale nie zostały dostrzeżone. Apelacja nie wykazała żadnej z tych sytuacji i żadna w przedmiotowej sprawie nie zachodziła.

Z poczynionych ustaleń i wywodów zawartych w części motywacyjnej zaskarżonego wyroku wynika, że Sąd I instancji nie miał wątpliwości co do tego, że oskarżony dopuścił się przypisanego mu czynu. Jeśli zatem Sąd meriti takich wątpliwości nie miał, to nie dopuścił się też obrazy przepisu art. 5 § 2 k.p.k. zarzucanej mu przez obrońcę.

Dla oceny, czy nie został naruszony zakaz z art. 5 § 2 k.p.k., nie są miarodajne tego rodzaju wątpliwości zgłaszane przez stronę, ale tylko to, czy orzekający sąd rzeczywiście powziął wątpliwości w tym zakresie i mimo braku możliwości usunięcia ich rozstrzygnął je na niekorzyść oskarżonego, albo czy były po temu powody, które sąd pominął. Gdy zaś konkretne ustalenie faktyczne zależne jest od dania wiary tej lub innej grupie dowodów, nie można mówić o naruszeniu zasady in dubio pro reo (wyrok Sadu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 13.09.212, II AKa 226/12, LEX 1236108).

Bezpodstawny jest też podniesiony w apelacji zarzut błędu w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że B. B., który przyznał się do wystawienia fikcyjnych faktur i fikcyjnego przekazania środków finansowych, nie miał świadomości w jakim celu zostaną one użyte przez M. W.. Jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy zasady logiki i doświadczenia życiowego przeczą takiej możliwości, w sytuacji, gdy obaj działali wspólnie i w porozumieniu oraz w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. B. B. musiał wiedzieć na czym będzie polegał przestępczy proceder i jakie dokumenty będą potrzebne do realizacji przestępczego celu. Wystawił więc fikcyjne dokumenty takiej treść, które będą w stanie ten cel zrealizować, tak co do ich treści oraz wskazanych w nich kwot, które miały istotne znaczenie dla uzyskania wnioskowanych przez M. W. pożyczek. Oczywistym jest zatem fakt, że sposób działania, mechanizm przestępczego procederu mającego na celu wyłudzenie środków finansowych z Fundacji (...) w S., musiał być wcześniej pomiędzy oskarżonymi uzgodniony, podobnie jak rola każdego z nich w tym procesie.

Potwierdzeniem tego stanu rzeczy są zeznania E. W. z których wynika, że oskarżeni znali się osobiście i już wcześniej współpracowali ze sobą. Mianowicie B. B. jako przedstawiciel firmy (...) pisał projekty unijne dla firmy (...), a więc ich współpraca faktycznie dotyczyła również kwestii pozyskiwania środków unijnych, w tym pożyczek (k. 1002, 2130).

Natomiast kwestia osiągnięcia przez oskarżonego korzyści majątkowej nie ma znaczenia w tym przedmiocie. Wystarczy, że korzyść z tego procederu osiągnęła inna osoba, w tym przypadku M. W.. Zgodnie bowiem z treścią art. 115 § 4 k.k. korzyścią majątkową jest korzyść zarówno dla siebie , jak i dla innej osoby.

Zasadne są natomiast zarzuty i wnioski zawarte w apelacjach prokuratora i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego.

Z załączonego w aktach sprawy odpisu skróconego aktu zgonu wynika, że oskarżony M. W. zmarł w dniu 16 grudnia 2021 r. (k. 2228). Śmierć oskarżonego w toku procesu stanowi negatywną przesłankę procesową określoną w art. 17 § 1 pkt 5 k.p.k. Z tych też względów Sąd Apelacyjny w pkt. I. uchylił zaskarżony wyrok w stosunku do M. W. w części skazującej i na podstawie art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 5 k.p.k., postępowanie karne wobec oskarżonego umorzył, zaś kosztami procesu w tej części na podstawie art. 632 pkt 2 k.p.k. obciążył Skarb Państwa.

Skarżący zasadnie podnoszą również, że Sąd I instancji dopuścił się obrazy prawa materialnego tj. art. 46 § 1 k.k. poprzez zaniechanie orzeczenia wobec B. B. obligatoryjnego środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem. Nie można w tej części zgodzić się ze stanowiskiem Sądu I instancji, że na wydanie takiego orzeczenia nie pozwalała tzw. klauzula antykumulacyjna określona w art. 415 § 1 k.p.k.

Skarżący zasadnie podnoszą, że wskazana klauzula wymaga dla swojego zastosowania tożsamości podmiotowej i przedmiotowej roszczenia do którego się odnosi. Dla przyjęcia tej tożsamości niezbędna jest zatem nie tylko tożsamość powinnego zachowania tj, obowiązku zapłaty określonej kwoty pieniędzy, ale i tożsamość osoby zobowiązanej do określonego świadczenia, a ten wymóg w tym przypadku nie został spełniony. Wyroki Sądu Okręgowego w (...) wydane w sprawie I Nc 22/18 i I Nc 23/18 tych wymogów nie spełniają, albowiem wierzycielem w tych sprawach jest Fundacja (...) w S. jako wierzyciel oraz zmarły M. W. (k. 1206, 1233, 2228). Jako osoba zobowiązana do świadczenia w tych sprawach nie występuje natomiast B. B.. Co więcej, kwoty zasądzone wyrokami Sądu Okręgowego w Suwałkach wydane w sprawie I Nc 22/18 i I Nc 23/18 wynikają z weksli, które stanowiły zabezpieczenie spłaty obu pożyczek, a więc nie dotyczą roszczenia głównego, które było przedmiotem przestępstwa, a więc szkody wynikającej z niespłaconych pożyczek (k. 1204). W tym stanie rzeczy nie ma żadnych przeszkód, aby orzec tenże środek karny wobec oskarżonego B. B..

Z tych też względów Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w tej części i na podstawie art. 46 § 1 k.k., zgodnie z wnioskiem zawartym w apelacji prokuratora i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego, zobowiązał oskarżonego B. B. do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem w części jego dotyczącej tj. w ½ części poprzez zapłatę na rzecz oskarżyciela posiłkowego (...) kwoty 198.125 zł.

Zasadna jest również apelacja pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego (...) w części dotyczącej rozstrzygnięcia o kosztach procesu za postępowanie przed Sądem I instancji tj. o kosztach zastępstwa procesowego. Stosownie do treści art. 627 k.p.k. w sprawach z oskarżenia publicznego sąd zasądza wydatki poniesione przez oskarżyciela posiłkowego, w tym z tytułu kosztów zastępstwa procesowego. Tego rodzaju wydatki przez oskarżyciela posiłkowego zostały niewątpliwie poniesione z tytułu zastępstwa procesowego oraz dojazdu do siedziby sądu, a o kosztach tych Sąd I instancji nie rozstrzygnął. Zaskarżone orzeczenie w tej części niewątpliwie wymagało uzupełnienia, co też Sąd Apelacyjny uczynił, zasądzając od oskarżonego B. B. na rzecz oskarżyciela posiłkowego (...) kwotę 1500 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed Sądem pierwszej instancji w części jego dotyczącej tj. w ½ części (z uwzględnieniem 20% za każdy dodatkowy termin rozprawy stosownie do treści § 11 ust. pkt 5 i § 17 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22.10.2015 r. (Dz.U. 2015, poz. 1804).

Zastrzeżeń nie budzi też orzeczona wobec oskarżonego B. B. kara, która nie jest rażąco surowa i spełnia wszystkie ustawowe wymogi określone w art. 53 k.k., zwłaszcza, że jej wymiar został ustalony na poziomie dolnego ustawowego progu, zaś wykonanie zostało zawieszone na okres próby.

Wniosek

Wnioski zawarte w apelacji prokuratora oraz pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego są w całości zasadne. Natomiast niezasadne są wnioski zawarte w apelacji obrońcy.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zarzuty podniesione w apelacji obrońcy nie są zasadne. Natomiast zasadne są zarzuty podniesione w apelacji prokuratora oraz pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego są w całości zasadne.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Rozstrzygnięcie w zakresie sprawstwa i winy oskarżonego B. B..

Zwi ęź le o powodach utrzymania w mocy

Zarzuty podniesione w apelacji obrońcy są bezzasadne.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

I.

Przedmiot i zakres zmiany

Sąd Apelacyjny w pkt II. zmienił zaskarżony wyrok w stosunku do B. B. w ten sposób, że ;

1. na podstawie art. 46 § 1 k.k. zobowiązał oskarżonego B. B. do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem w części jego dotyczącej poprzez zapłatę na rzecz oskarżyciela posiłkowego (...) w kwoty 198.125 zł. (sto dziewięćdziesiąt osiem tysięcy sto dwadzieścia pięć), w związku ze skazaniem za przypisany mu czyn w pkt II części dyspozytywnej,

2. zasądził od oskarżonego B. B. na rzecz oskarżyciela posiłkowego (...) w B. kwotę 1.500 zł. (jeden tysiąc pięćset) tytułem zwrotu w ½ części kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed Sądem pierwszej instancji.

Zwi ęź le o powodach zmiany

Zarzuty i wnioski zawarte w apelacji prokuratora oraz pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego są w całości zasadne.

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☒ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Z załączonego w aktach sprawy odpisu skróconego aktu zgonu wynika, że oskarżony M. W. zmarł w dniu 16 grudnia 2021 r. (k. 2228). Śmierć oskarżonego w toku procesu stanowi negatywna przesłankę procesowa określoną w art. 17 § 1 pkt 5 k.p.k. Z tych też względów Sąd Apelacyjny w pkt. I. uchylił zaskarżony wyrok w stosunku do M. W. w części skazującej i na podstawie art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 5 k.p.k., postępowanie karne wobec oskarżonego umorzył, zaś kosztami procesu w tej części na podstawie art. 632 pkt 2 k.p.k. obciążył Skarb Państwa.

2.1.

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

pkt III.

W pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymano w mocy.

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

pkt IV

O opłacie za drugą instancję rozstrzygnięto na podstawie art. 8 Ustawy z dnia 23.06.1973 r. o opłatach w sprawach karnych, zaś o pozostałych kosztami procesu za postępowanie odwoławcze stosownie do treści art. 636 § 1 k.p.k.

7.  PODPIS