Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 sierpnia 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Ewa Staniszewska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 24 sierpnia 2022r.

sprawy z powództwa C. K.
przeciwko Skarbowi Państwa- W. (...)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 23 grudnia 2021r. sygn. akt XVIII C 820/20
I. oddala apelację;
II. zasądza od pozwanego na rzecz powódki 4050 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Ewa Staniszewska

Sygn. akt I A Ca 325/22

UZASADNIENIE

Pozwem z 27 listopada 2015r. powódka C. K. wniosła o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa - S. (...)na jej rzecz kwoty 50.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 listopada 2012r. do dnia zapłaty oraz domagała się zwrotu kosztów procesu wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Zgodnie z uzasadnieniem pozwu na zakres dochodzonego w sprawie roszczenia powódki składały się kwoty: 15.000 zł tytułem odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości, 15.000 zł tytułem odszkodowania za nakłady konieczne do poniesienia dla zapewnienia właściwego klimatu akustycznego na nieruchomości oraz 20.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych powódki przez pozwanego za okres od 26 listopada 2012r. do dnia zamknięcia rozprawy w sprawie.

W piśmie z 10 lutego 2020r. powódka rozszerzyła dotychczasowe żądanie pozwu w zakresie roszczenia o zapłatę odszkodowania z tytułu zmniejszenia wartości nieruchomości powódki oraz z tytułu nakładów koniecznych do wykonania budynku powódki w celu przywrócenia właściwego klimatu akustycznego o kwotę 84.456 zł, cofając jednocześnie częściowo powództwo w zakresie zadośćuczynienia o kwotę 10.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od całej żądanej dotychczas kwoty zadośćuczynienia w wysokości 20.000 zł od dnia 26 listopada 2012r. do dnia poprzedzającego zamknięcie rozprawy w sprawie.

Powódka wskazała, że w ramach ostatecznie dochodzonej kwoty roszczenia głównego domaga się zasądzenia:

-

54.400 zł tytułem odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości,

-

60.056 zł tytułem odszkodowania za nakłady konieczne do poniesienia dla zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w budynku mieszkalnym położonym na nieruchomości powódki oraz

-

10.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych powoda przez pozwanego w okresie od 26 listopada 2012 r. do dnia zamknięcia rozprawy.

Wyrokiem z dnia 23 grudnia 2021r. Sąd Okręgowy w Poznaniu w punkcie 1. - zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 114.456 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

a/ od kwoty 54.400 zł od dnia 20 kwietnia 2017r. do dnia zapłaty,

b/ od kwoty 65.056 zł od dnia 7 lutego 2020r. do dnia zapłaty;

w punkcie 2. – umorzył postępowanie co do zapłaty kwoty 10.000zł; w punkcie 3. - w pozostałym zakresie powództwo oddalił; w punkcie 4. - kosztami procesu obciążył w całości pozwanego, pozostawiając szczegółowe ich wyliczenie referendarzowi sądowemu.

W uzasadnieniu wyroku Sąd I instancji powołał się na następujące fakty i wnioski prawne.

Powódka C. K. jest właścicielem nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym, położonej w P., przy ul. (...), stanowiącej działkę nr (...), obręb S., dla której Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w P. prowadzi KW nr (...).

Lotnisko w K. istnieje od II Wojny Światowej. Użytkowane jest jako miejsce startów i lądowań samolotów odrzutowych od lat 60-tych. Do końca 2003r. stacjonowały tam samoloty (...), od 2004r. stacjonują i latają samoloty I.. Od listopada 2006r. stacjonują na tym lotnisku, startują i lądują samoloty (...)

Nieruchomość gruntowa powódki zabudowana jest dwukondygnacyjnym, częściowo podpiwniczonym, wolnostojącym budynkiem mieszkalnym oraz budynkiem gospodarczym.

Wojewoda (...) w dniu 17 grudnia 2003r. wydał rozporządzenie nr (...)w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska (...) w P.. Rozporządzenie zostało wydane na podstawie art. 135 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. nr 62 poz. 627 ze zm.) i weszło w życie z dniem 1 stycznia 2004r. Rozporządzenie utworzyło obszar ograniczonego użytkowania podzielony na pięć stref oznaczonych literami od (...) do (...) w zależności od odległości od lotniska K. i poziomu hałasu.

Nieruchomość powódki znalazła się częściowo w strefie (...) i (...) obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska (...)

Spadek cen nieruchomości na obszarze ograniczonego użytkowania został zauważony już w 2004r. Uczestnicy rynku nabyli świadomość, że przyczyną jego utworzenia jest ponadnormatywny hałas, który nawet jeżeli był niewielki w latach 2004 - 2005, w związku z intensyfikacją lotów samolotów wojskowych nasilił się w latach następnych.

W dniu 31 grudnia 2007r. Wojewoda (...) wydał rozporządzenie nr (...) zmieniające rozporządzenie z dnia 17 grudnia 2003r. o wprowadzeniu obszaru ograniczonego użytkowania. Zmiany dotyczyły granic obszaru ograniczonego użytkowania, podziału na strefy, dopuszczalnych poziomów hałasu w strefach oraz sposobu korzystania z poszczególnych terenów i wymagań technicznych dotyczących budynków. Rozporządzenie utworzyło obszar ograniczonego użytkowania podzielony na trzy strefy oznaczone cyframi: I, II, III w zależności od odległości od lotniska K. i poziomu hałasu. Rozporządzenie to weszło w życie z dniem 22 lutego 2008r.

Nieruchomość powódki znalazła się w strefie I, w której wprowadzono zakaz przeznaczania terenów pod budowę budynków mieszkalnych, szpitali, domów opieki społecznej i budynków związanych ze stałym pobytem dzieci i młodzieży, takich jak szkoły, przedszkola, internaty, domy dziecka itp.. Zakazano również zmiany funkcji istniejących obiektów niewymagających ochrony akustycznej na podlegające takiej ochronnie, lecz dopuszczono lokalizowanie nowych obiektów niewymienionych powyżej i niepowodujących znacznego zwiększenia emisji hałasu dla środowiska. Jako wymagania techniczne dotyczące budynków znajdujących się w tej strefie wskazano na możliwość zmiany funkcji istniejących budynków na niepodlegające ochronie akustycznej lub zapewnienie właściwego klimatu akustycznego w pomieszczeniach wymagających ochrony akustycznej poprzez stosowanie przegród budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej.

14 października 2005r. powódka wniosła do Sądu Rejonowego w Poznaniu o zawezwanie pozwanego do próby ugodowej w sprawie o zapłatę odszkodowania w związku z utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska (...) w łącznej kwocie 57.503,24 zł. Na wartość tą składały się kwota 41.512 zł tytułem zmniejszenia wartości nieruchomości oraz 14.386,24 zł tytułem wartości nakładów, jakie muszą zostać poniesione w celu przystosowania budynku powódki, by spełniał wymogi określone przepisami rozporządzenia nr (...) Wojewody (...) z 17 grudnia 2003r. w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska (...) w P..

W piśmie z 16 listopada 2005r. w odpowiedzi na wniosek o zawezwanie do próby ugodowej pozwany oświadczył, że nie wyraża zgody na zawarcie ugody. Nie stawił się też na wyznaczony na 29 listopada 2005r. termin rozprawy, w związku z czym w protokole posiedzenia tego dnia Sąd stwierdził, że do zawarcia pomiędzy stronami ugody nie doszło.

22 lutego 2010r. powódka wniosła do Sądu Rejonowego Poznań - Stare Miasto w P. wniosek o zawezwanie pozwanego do próby ugodowej w sprawie o zapłatę odszkodowania w związku z utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska (...)Wniosek ten obejmował odszkodowanie w wysokości 100.000 zł tytułem zmniejszenia wartości nieruchomości praz nakładów w celu zapewnienia właściwego klimatu akustycznego. W toku tego postępowania nie doszło pomiędzy stronami do zawarcia ugody, co stwierdzone zostało w protokole posiedzenia z 18 maja 2010r.

Z uwagi na objęcie nieruchomości powódki obszarem ograniczonego użytkowania dla lotniska (...) utrata wartości tej nieruchomości odpowiada kwocie 55.500 zł.

W celu złagodzenia skutków hałasu w pomieszczeniach mieszkalnych budynku powódki w warunkach akustycznych stwarzanych działaniem lotniska K. należy:

1.  dokonać wymiany okien w budynku:

na parterze:

pokój (...) okno o współczynniku izolacyjności akustycznej RA2 44 dB

pokój (...) okno o współczynniku izolacyjności akustycznej RA2 44 dB

kuchnia – 1 okno o współczynniku izolacyjności akustycznej RA2 35 dB

łazienka – 1 okno o współczynniku izolacyjności akustycznej RA2 36 dB

przedpokój – 1 okno o współczynniku izolacyjności akustycznej RA2 36 dB

na piętrze:

pokój (...) okno o współczynniku izolacyjności akustycznej RA2 44 dB

pokój (...) okno o współczynniku izolacyjności akustycznej RA2 44 dB

2.  zapewnić wentylację mechaniczną pomieszczeń z rekuperacją przy zamkniętych oknach,

3.  zwiększyć izolacyjność części stropodachu oraz ścian bocznych na piętrze o łącznej powierzchni S=70m ².

Wartość niezbędnych nakładów dla zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w nieruchomości powódki wg cen aktualnych stanowi kwotę 60.056 zł.

W pierwszej kolejności Sad wskazał, że zgodnie z treścią art. 67 § 2 k.p.c. za Skarb Państwa podejmuje czynności procesowe organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie lub organ jednostki nadrzędnej.

Zgodnie z § 9 pkt 18) rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 24 marca 2016r. w sprawie przestrzegania przepisów o ochronie środowiska w komórkach i jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej albo przez niego nadzorowanych (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 327) kierownicy jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej albo przez niego nadzorowanych władający nieruchomościami wojskowymi w formie trwałego zarządu lub na podstawie innego tytułu prawnego oraz dyrektor komórki organizacyjnej obsługującej Ministerstwo Obrony Narodowej w zakresie zarządzania i administrowania nieruchomościami pozostającymi w trwałym zarządzie Ministerstwa Obrony Narodowej, wykonujący funkcję zarządców prowadzą przedsięwzięcia wynikające z faktu ustanowienia obszarów ograniczonego użytkowania i współdziałają w procesie planowania przestrzennego z wojewódzkimi sztabami wojskowymi. Zgodnie natomiast z § 9 pkt 11) aktualnie obowiązującego rozporządzenia MON, ww. kierownicy jednostek organizacyjnych reprezentują Ministra Obrony Narodowej w postępowaniach prowadzonych przed organami administracji publicznej i sądami powszechnymi oraz administracyjnymi w sprawach związanych z wykonywaniem funkcji zarządcy w zakresie ochrony środowiska.

Takie uprawnienia w stosunku do lotniska w K. przysługują W. (...) przy czym czynności prawne za Skarb Państwa podejmuje organ tej jednostki tzn. S. (...)

Następnie Sąd wskazał, że przewidziana w przepisach art. 129 - 136 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2013r., poz. 1232, zwanej dalej także p.o.ś) odpowiedzialność odszkodowawcza ukształtowana została, jako ustawowy obowiązek zrekompensowania szkód wynikłych dla właścicieli nieruchomości (użytkowników wieczystych, a w pewnym zakresie także innych uprawnionych rzeczowo) z wprowadzenia uregulowań prawnych, które zawężają możliwości korzystania z tych nieruchomości. Rekompensowany przedmiot, a także metoda naprawy szkody pokrewna jest do odpowiedzialności odszkodowawczej za negatywne dla właściciela konsekwencje w zakresie korzystania z nieruchomości, wynikłe z częściowego jej wywłaszczenia (art. 124 w zw. z art. 128 ust. 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami, tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 z późn. zm.), a szczególnie w przewidzianym w art. 125 ust. 2 i 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami obowiązkom przedsiębiorcy korzystającego z koncesji, której realizacja powoduje konieczność ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości. Jest to odpowiedzialność za działania zgodne z prawem, w rozpatrywanym wypadku - za skutki ograniczenia sposobu korzystania ze środowiska, zalegalizowane aktem prawa miejscowego o ustanowieniu obszaru ograniczonego użytkowania, dopuszczającego przekroczenie norm hałasu wokół lotniska. Przesłankami odpowiedzialności są: wejście w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, szkoda poniesiona przez właściciela nieruchomości, jej użytkownika wieczystego lub osobę, której przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości i związek przyczynowy między wprowadzonym ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości a szkodą (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2009r., II CSK 546/08, OSNC-ZD 2009/4/103). Podmiot, ze względu na działalność, którego utworzony został obszar ograniczonego użytkowania, z chwilą jego ustanowienia uzyskuje pozycję analogiczną do zajmowanej przez podmioty wykonujące swoje prawa podmiotowe. Jego działanie, mimo że narusza standardy ochrony środowiska także poza zajmowanym terenem, uznane bowiem zostało w art. 135 ust. 1 p.o.ś. za konieczne ze względu na ważne interesy społeczne. Tego rodzaju odpowiedzialność nie mieści się w kategoriach odpowiedzialności deliktowej.

Roszczenia odszkodowawcze wywodzone z tych źródeł odpowiadają wymaganiom art. 361 - 363 k.c. Są roszczeniami majątkowymi, podlegającymi przedawnieniu (art. 117 § 1 k.c.), przy czym - nie będąc roszczeniami deliktowymi - podlegają przedawnieniu na zasadach ogólnych wynikających z art. 118 k.c.

Wprowadzony w art. 129 ust. 4 p.o.ś. termin 2-letni do ,,wystąpienia z roszczeniem”, biegnący od dnia wejścia w życie roszczeń ustanowionych w ust. 1 - 3 tego przepisu, wyłożony został w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2008r. (II CSK 216/08, nie publ. poza bazą Lex nr 577165), jako zawity termin do zgłoszenia roszczeń, niebędący terminem przedawnienia. Terminy zawite stanowią kategorię odrębną, bardziej rygorystyczną od przedawnienia, co pozwala na jedynie bardzo ograniczone stosowanie analogi do przepisów o przedawnieniu. Analogia nie może przy tym służyć zmianie przedmiotu terminu zawitego. Jeśli więc art. 129 ust. 4 p.o.ś. ustanawia dwuletni termin do wystąpienia z roszczeniem, rozumianym, jako zgłoszenie roszczenia zobowiązanemu, to jego znaczenie wyczerpuje się z chwilą dokonania takiego zgłoszenia. O przerwie biegu terminu można mówić wówczas, kiedy czynność ograniczona tym terminem nie została wykonana, lecz przed upływem terminu strony podjęły inne działania wskazujące na wolę dobrowolnego zrealizowania obowiązku, dla którego istotne znaczenie miała terminowa czynność. Jeżeli jednak w terminie wykonano czynność docelową, to czynność ta osiąga skutek, kończąc bieg terminu. W rozpatrywanym wypadku terminowe (14 października 2005r.) zgłoszenie pozwanemu - w drodze zawezwania do próby ugodowej - roszczenia z art. 129 Prawa ochrony środowiska, spowodowało, że roszczenie to nie wygasło. Na konstatację tą nie wpływa fakt, że w dniu 22 lutego 2008r. weszło w życie Rozporządzenie Wojewody (...) z 31 grudnia 2007r. nr 40/07 zmieniające rozporządzenie nr 82/03 z dnia 17 grudnia 2003r. o wprowadzeniu obszaru ograniczonego użytkowania, gdyż, zgodnie z judykaturą SN, stanowiło ono - choć w zmienionym zakresie - kontynuację stanu wynikającego z Rozporządzenia nr (...)

Ponieważ było to roszczenie majątkowe, co do którego zastosowanie znajduje art. 117 § 1 k.c. - uznać trzeba, że podlegało przedawnieniu. Przepisu ustawy o ochronie środowiska nie zawierają szczególnych postanowień oznaczających termin przedawnienia tego roszczenia. Ponieważ nie jest to roszczenie wynikające z reżimu odpowiedzialności deliktowej, nie ma podstaw do zastosowania art. 442 ¹ § 1 k.c. Przyjąć więc należy, że roszczenie przewidziane w art. 129 ust. 2 p.o.ś. przedawnia się w terminie ogólnym z art. 118 k.c. Termin ten biegnie od chwili powstania roszczenia - to znaczy od dnia wprowadzenia ograniczeń korzystania z nieruchomości w drodze ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania, od tego momentu bowiem roszczenie jest wymagalne i może być dochodzone od zobowiązanego. Problem dopuszczalności równoległego biegu terminu przedawnienia i terminu zawitego do podjęcia czynności pozasądowej, powodującej zachowanie terminu nie ma znaczenia, ponieważ terminy te nie kolidują ze sobą i spełniają różne funkcje - termin zawity umożliwia zobowiązanemu, w krótkim czasie, uzyskanie wiedzy o liczbie i charakterze kierowanych do niego roszczeń, termin przedawnienia zaś wyznacza granice czasowe umożliwiające uprawnionym wystąpienie na droga sądową o realizację roszczeń terminowo zgłoszonych. W. różnych terminów jest dopuszczane w polskim prawie cywilnym (por. np. art. 563, art. 571 i art. 568 k.c., jako przykład współwystępowania dwóch terminów zawitych, czy art. 847 i art. 848 k.c. przewidujące współistnienie terminu zawitego i terminu przedawnienia; vide: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2013r., II CSK 161/13, Lex/El nr 1433722).

Wbrew stanowisku pozwanego, brak przepisu szczególnego, dotyczącego przedawnienia roszczeń z ustawy - Prawo ochrony środowiska, nakazuje zastosować normę z art. 118 k.c. i przyjąć 10-letni termin przedawnienia. Termin ten biegnie od chwili powstania roszczenia - to znaczy od dnia wprowadzenia ograniczeń korzystania z nieruchomości w drodze ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania, od tego momentu bowiem roszczenie jest wymagalne i może być dochodzone od zobowiązanego (por. wyrok SN z 4 grudnia 2013r., II CSK 161/13, LEX 1433722).

W dniu 14 października 2005r. powódka zawezwała pozwanego do próby ugodowej. Postępowanie z tego wniosku zakończyło się na posiedzeniu 29 listopada 2005r. Zatem wniesienie pozwu w niniejszej sprawie w dniu 27 listopada 2015r. nastąpiło przed upływem 10-letniego terminu przedawnienia na zgłaszanie tego rodzaju roszczeń. Dodatkowo Sąd zauważył iż powódka o zawezwanie do próby ugodowej wystąpiła także w kwietniu 2010r. w sprawie I Co 71/10 Sądu Rejonowego Poznań Stare Miasto w P.. Wbrew stanowisku pozwanego zmiana powództwa dokonana przez pełnomocnika powódki w toku procesu w wyniku ustaleń dokonanych na podstawie sporządzonych opinii biegłych sądowych nie uzasadnia uznania, iż w zakresie, w którym powództwo zostało rozszerzone nastąpiło przedawnienie roszczenia, co jednoznacznie potwierdza orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, które Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w pełni aprobuje (por. uchwała SN z 24 maja 1960 I Co 5/60, wyrok SA w Łodzi z 23 lutego 2018r. w sprawie I ACa 868/17).

Jak wskazano, przepis art. 129 ust. 4 u.p.o.ś. wymaga zachowania do dochodzenia roszczeń o odszkodowanie 2-letniego terminu. Przepis ten należy interpretować w ten sposób, że - w przypadku ograniczeń korzystania z nieruchomości będących następstwem utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania (art. 135 u.p.o.ś.) - roszczenia, o których mowa w tym przepisie należy zgłosić w terminie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego do organu obowiązanego do wypłaty odszkodowania lub wykupu nieruchomości, o którym mowa w art. 136 ust. 2 u.p.o.ś.

Tym samym, termin prekluzyjny należy liczyć od chwili wejścia w życie pierwszego rozporządzenia, tj. od dnia 1 stycznia 2004r. i termin ten został dochowany poprzez wniesienie przez powódkę w dniu 14 października 2005r. wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, wystosowanego wobec pozwanego jako przeciwnika procesowego powódki. Do zachowania prawa dochodzenia przed sądem roszczeń, o których mowa w art. 129 p.o.ś. wystarczające jest zgłoszenie przez poszkodowanego żądania obowiązanemu do naprawienia szkody.

Zgodnie z art. 129 ust. 2 w zw. z art. 129 ust. 1 u.p.o.ś. odszkodowanie służy, jeżeli w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości korzystanie z niej lub z jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się ograniczone. Z art. 129 ust. 2 p.o.ś. wynika zaś, iż szkodą jest także zmniejszenie wartości nieruchomości, co koresponduje z pojęciem straty w rozumieniu art. 361 § 2 k.c., przez którą rozumie się między innymi zmniejszenie aktywów. Obniżenie wartości nieruchomości stanowi przy tym wymierną stratę, niezależnie od tego czy właściciel ją zbył, czy też nie zamierza podjąć w tym kierunku żadnych działań, nieruchomość jest bowiem dobrem o charakterze inwestycyjnym (tak cytowane wyżej post. SN). Tworząc obszar ograniczonego użytkowania, wskazane organy określają granice obszaru, ograniczenia w zakresie przeznaczenia terenu, wymagania techniczne budynków oraz sposób korzystania z terenów wynikające z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko lub analizy porealizacyjnej albo przeglądu ekologicznego (art. 135 ust. 3a u.p.o.ś.). Tworzące obszar ograniczonego użytkowania uchwała sejmiku województwa (rozporządzenie wojewody) albo uchwała rady powiatu - po ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym (art. 2 i art. 13 ustawy z dnia 20 lipca 2000r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych, tekst jedn.: Dz. U. z 2007r. Nr 68, poz. 449) - stają się aktami prawa miejscowego.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ukształtował się pogląd, zgodnie z którym ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości według art. 129 ust. 2 p.o.ś. jest także ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania. Wobec tego podstawą roszczenia o naprawienie szkody, polegającej na obniżeniu wartości nieruchomości jest art. 129 ust. 2 p.o.ś. W świetle powyższych argumentów żądanie powódki nie ma podstawy w art. 435 k.c. w zw. z art. 322 p.o.ś., lecz w art. 129 ust. 2 p.o.ś. (są to reżimy rozłączne). Za taką interpretacją przemawia również dążenie do kompleksowego uregulowania skutków ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania w zakresie szkody polegającej na obniżeniu wartości nieruchomości. Rozszczepienie tych skutków na szkody wynikające z ograniczeń przewidzianych wprost w rozporządzeniu o ustanowieniu obszaru ograniczonego użytkowania oraz szkody wynikające z emisji hałasu jest sztuczne. Skutkiem wejścia w życie rozporządzenia jest nie tylko konieczność poddania się przewidzianym w nim wprost ograniczeniom - niekiedy mogą być one dla właścicieli nieistotne - ale także konieczność znoszenia immisji przekraczających standard jakości środowiska, którym - w braku rozporządzenia - właściciel mógłby się przeciwstawić jako działaniom bezprawnym w świetle art. 174 ust. 1 p.o.ś. Praktyczną tego konsekwencją jest poddanie roszczeń właścicieli szczególnym ograniczeniom czasowym przewidzianym w art. 129 ust. 4 p.o.ś., w myśl którego z roszczeniem, o którym mowa w art. 129 ust. 2 można wystąpić w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia ustanawiającego obszar ograniczonego użytkowania (por. wyrok SN z 6 maja 2010r., II CSK 602/09, LEX nr 585768; post. SN z 9 kwietnia 2010r., III CZP 17/10, LEX nr 584036; post. SN z 24 lutego 2010r., III CZP 128/09, LEX nr 578138). Reasumując, szkodą podlegającą naprawieniu na podstawie art. 129 ust. 2 p.o.ś., jest także obniżenie wartości nieruchomości wynikające z faktu, iż właściciel nieruchomości będzie musiał znosić dopuszczalne na tym obszarze immisje (np. hałas).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt sprawy Sąd I instancji stwierdził, że powódka co do roszczenia o odszkodowanie z tytułu zmniejszenia wartości nieruchomości, jak i nakładów niezbędnych do poniesienia w celu przywrócenia właściwego klimatu akustycznego w nieruchomości, zdołała wykazać wszystkie przesłanki odpowiedzialności pozwanego w oparciu o art. 129 ust. 2 u.p.o.ś. w zw. z art. 135 u.p.o.ś. oraz że wprowadzenie rozporządzeniem Wojewody (...) nr (...) następnie zmienionym rozporządzeniem nr (...) obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska (...)wpłynęło na spadek wartości rynkowej jej nieruchomości.

Podsumowując, zmniejszenie wartości nieruchomości z powodu wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania, a także sąsiedztwa wojskowego lotniska, emitującego hałas nie pozwalający dotrzymać standardów jakości środowiska, jest stratą powodującą obniżenie aktywów w majątku powódki.

Szkoda w postaci straty wyrażającej się obniżeniem wartości handlowej nieruchomości została wyliczona przez biegłego, który oszacował ją na kwotę 55.500zł.

Z kolei żądanie zasądzenia równowartości kwoty koniecznej z punktu widzenia nakładów akustycznych znajduje swe uzasadnienie w treści 136 ust. 3 u.p.o.ś., zgodnie z brzmieniem którego w razie określenia na obszarze ograniczonego użytkowania wymagań technicznych dotyczących budynków szkodą, o której mowa w art. 129 ust. 2, są także koszty poniesione w celu wypełnienia tych wymagań przez istniejące budynki, nawet w przypadku braku obowiązku podjęcia działań w tym zakresie. Dotychczasowe stanowisko judykatury nie wiąże zasadności tego roszczenia z koniecznością uprzedniego poczynienia nakładów o tym charakterze. Brak jest jakichkolwiek podstaw do negowania omawianego roszczenia powódki co do zasady. Uznając argumentację biegłego za w pełni przekonywującą Sąd uwzględnił roszczenie powódki o nakłady w granicach wyliczeń biegłego, tj. w kwocie 60.056 zł, w związku z czym orzekł jak w pkt 1 b) wyroku.

W sprawie odrębnie powódka domagała się - po ostatecznym sprecyzowaniu stanowiska - zasądzenia od pozwanego kwoty 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych. Pierwotnie powódka z tego tytułu zgłosiła roszczenie o zapłatę kwoty 20.000 zł jednakże cofnęła częściowo powództwo na co pozwany w piśmie z 11 października 2021r. wyraził zgodę, a zatem w tym zakresie postępowanie podlegało umorzeniu na podstawie art. 203 k.p.c. w zw. z art. 355 k.p.c. o czym orzeczono w punkcie 2 wyroku.

Co do pozostałej dochodzonej z tego tytułu kwoty powódka argumentowała, że działalność pozwanego negatywnie wpływa m.in. na jej prawo do życia, ochrony swojego zdrowia i spokojnego korzystania z miejsca zamieszkania.

W odniesieniu do tego roszczenia jego podstaw prawnych należało upatrywać w art. 23 k.c., 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c.

W tym zakresie Sąd w całości poparł stanowisko strony pozwanej, że obszar ograniczonego użytkowania dla lotniska (...) wprowadzony został na podstawie przepisu prawa - tj. rozporządzenia Wojewody (...) i wywołuje skutki prawne w sferze praw i obowiązków osób trzecich, m.in. poprzez ograniczenia prawa do korzystania z nieruchomości powódki. Stąd też, nie sposób mówić o bezprawnym naruszeniu dóbr osobistych powódki - działalność lotniska K. jest bowiem dozwolone przez obowiązujące przepisy prawa.

Już z tych względów roszczenie powódki o zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych, jako nieznajdujące uzasadnionych podstaw podlegało oddaleniu, o (pkt 3 wyroku).

O roszczeniu odsetkowym orzeczono na podstawie art. 363 § 2 k.c.

O kosztach procesu Sąd orzekał na postawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 100 k.p.c.

Pozwany zaskarżył powyższy wyrok w pkt 1-szym co do kwoty 84.456 zł oraz w pkt 4 w całości.

Zarzucił:

1/ naruszenie prawa materialnego tj. art. 118 k.c., poprzez błędną jego wykładnię polegającą na nieuwzględnieniu podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia powołując się, na argumentację dot. orzecznictwa, które nie ma zastosowania w niniejszej sprawie, podczas gdy termin przedawnienia roszczenia upływał w dniu 29 listopada 2015r. tj. z upływem 10 lat od zakończenia postępowania z wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. Jednocześnie wskazać należy, iż zgodnie z najnowszym orzecznictwem kolejne zawezwanie do próby ugodowej wytoczone w sprawie tego samego roszczenia nie powoduje ponownego przerwania biegu przedawnienia,

2/ naruszenie prawa procesowego tj. art. 100 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie i obciążenie nimi w całości pozwanego podczas, gdy jedno z roszczeń powoda zostało oddalone w całości jako niezasadne przez Sąd, co przemawia za rozdzieleniem stosunkowym kosztów procesu za I instancję.

Biorąc pod uwagę wyżej wskazane zarzuty wniósł o:

1/ zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w zaskarżonym zakresie,

2/ rozstrzygnięcie o kosztach procesu przed I i II instancją, w tym zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego od powodów na rzecz pozwanego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelujący kwestionuje jedynie stanowisko Sądu I instancji co do nieprzedawnienia się roszczeń powódki na sumę 84.456 zł zgłoszonych w jej piśmie procesowym z dnia 10 lutego 2020r.

Fakty ustalone przez Sąd I instancji oraz pozostałe wnioski prawne nie są podważane i Sąd Apelacyjny przyjął je za własne.

Rację ma pozwany podnosząc, że w sprawie brak było przekonywujących podstaw do wiązania skutku w postaci przerwania biegu przedawnienia i rozpoczęcia jego biegu na nowo z drugim wnioskiem powódki o zawezwanie do próby ugodowej z dnia 22 lutego 2010r., skoro już w reakcji na pierwszy wniosek pozwany jednoznacznie nie wyraził zgody na uwzględnienie żądań powódki w jakiejkolwiek części i nie doszło w międzyczasie do żadnej zmiany w ograniczeniach prawa własności nieruchomości.

W realiach sprawy kwestia ta nie miała jednak przesądzającego znaczenia.

Zarówno we wniosku o zawezwanie do próby ugodowej z 2005r. jak i w złożonym przed upływem przedawnienia pozwie z 2015r., powódka domagała się naprawienia szkody w całości w związku z obniżeniem wartości nieruchomości oraz nakładami w celu przywrócenia właściwego klimatu akustycznego.

Jak już niejednokrotnie przedstawiano to w orzecznictwie (i wbrew twierdzeniom skarżącego nie tylko w odniesieniu do szkody niemajątkowej), pozew o odszkodowanie przerywa bieg przedawnienia także dla kwoty, o jaką poszkodowany podwyższył swe żądanie w trakcie procesu wskutek – opartych na wycenie biegłego – ustaleń sądu dotyczących wysokości szkody. Dzieje się tak w sytuacji, gdy powód zgłosi żądanie odzwierciedlające jego wolę uzyskania odszkodowania w wysokości odpowiadającej poniesionej szkodzie, niemożliwej do określenia w chwili wnoszenia pozwu. W takim przypadku nie mamy do czynienia z ograniczeniem roszczeń odszkodowawczych do kwot oznaczonych w pozwie, a więc dochodzenia ich jedynie w części (por. wyroki S.N. z dnia 15 grudnia 2021r., sygn. III PUNPP 1/21, z dnia 13 grudnia 2012r., sygn. IV CSK 142/12, z dnia 6 kwietnia 2011r., sygn. I CSK 684/09, z dnia 14 kwietnia 2016r., sygn. III PK 96/15).

Żądanie w piśmie z dnia 22 lutego 2020r., zgłoszone po sporządzeniu opinii biegłych sądowych i w powołaniu się na ich treść, zostało zgłoszone w ramach dochodzonego pozwem świadczenia; było zgodne ze zgłoszonym w pozwie żądaniem odzwierciedlającym wolę powódki co do podstaw i zakresu roszczenia.

Kwotowe rozszerzenie w toku procesu roszczenia w zakresie przedmiotowego świadczenia nie stanowiło więc zgłoszenia nowego żądania opartego na innej podstawie faktycznej lub wykraczającego poza podstawę wskazaną w pozwie czy poza określony zakres odszkodowania, lecz doprecyzowanie pozwu, którego rozmiary nie były możliwe do określenia w chwili wytaczania pozwu.

Nie ulega wątpliwości także Sądu Apelacyjnego, że w chwili wniesienia pozwu ustalenie przez powódkę miarodajnej wysokości odszkodowania za skutki niecodziennego przecież zdarzenia jakim było utworzenie obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska (...), nie było możliwe. Wymagało wiedzy specjalnej biegłych z różnych dziedzin, począwszy od biegłego akustyka.

Dopiero ustalenia i ocena biegłych, przeprowadzona zresztą według cen z daty opinii, dały podstawę Sądowi do wyrokowania.

Z przyczyn wyże przedstawionych Sąd Apelacyjny uznał zarzut naruszenia art. 118 k.p.c. za bezzasadny.

Sąd nie znalazł nadto dostatecznych podstaw do zmiany orzeczenia o kosztach procesu. Wprawdzie powódka przegrała w zakresie żądania o zadośćuczynienie, jednak jak słusznie wskazał Sąd I instancji wygrała w zasadniczej części swojego powództwa, przy czym fakt ten i tak nie miał wpływu na stawkę wynagrodzenia pełnomocników stron (w każdym przypadku 5.400 zł).

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 108 § 1 w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Ewa Staniszewska