Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 lutego 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz art.84 ustawy z dnia 13 października1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U z 2021 poz 423) Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że Z. S. pobrała nienależne świadczenie za okres od 1.01.2021 do 31.01.2021 od 1.03.2021 do 31.03.2021 od 01.05.2021 do 31.08.2021 i od 01.12.2021 do 31.01.2022 w kwocie 9956,16 zł i dodatkowe roczne świadczenie pieniężne w kwocie 1250,88 zł wypłacone razem ze świadczeniem za kwiecień 2021 r. w Łącznej kwocie (...),04 z tytułu renty rodzinnej.

Jednocześnie Zakład zobowiązał Z. S. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 1.01.2021 do 31.01.2021 od 1.03.2021 do 31.03.2021 od 01.05.2021 do 31.08.2021 i od 01.12.2021 do 31.01.2022 r. w kwocie należności głównej (...),04 oraz odsetek ustawowych za opóźnienie naliczonych za okres od następnego dnia po dniu wypłaty świadczenia (tj od dnia 12.01.2021) do dnia wydania decyzji w kwocie 399,07 zł.

/ decyzja k 277 akt ZUS/

Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 26.04.2022 r. wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania wniosła Z. S. wnosząc o jej uchylenie z wyjątkiem zobowiązania zwrotu za marzec 2021 r.

Odwołując podniosła, iż w zakresie:

-okresu od 01.01.2021 do 31.01.2021 - w styczniu 2021 r. skończył się semestr 6 i nie było zjazdów. Plan zjazdów układała szkoła Cosinus – stąd jej ostania obecność w szkole miała miejsce w grudniu 2020 r.

- okresu 01.03.2021 do 31.03.2021 r. żądanie organu uznaje za zasadne,

- okresu 01.05.2021 do 31.08.2021 w semestrze letnim który rozpoczęła 1.02.2021 ostatni zjazd odbył się w kwietniu gdzie miała 100 % frekwencji. W maju i w czerwcu nie było już zajazdów bo jest to semestr maturalny. W miesiącu lipcu sierpniu są wakacje – wtedy nie ma zajęć w szkole z uwagi na wakacje.

- okresu od 1.12.2021 do 31.01.2022 wskazała iż na semestr jesienny (...) zapisała się 1 września 2021, jednocześnie od 14.09.2021 przebywała na zwolnieniu lekarskim z powodu objawów depresyjno – lękowych. W okresie od września do listopada uczestniczyła w zajęciach jednakże w grudniu 2021 r. i styczniu 2022 z uwagi na stan zdrowia nie uczestniczyła w zajęciach pozostając pod opieka psychiatryczną do 8.03.2022 r.

Uzasadniając wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania wnioskodawczyni wskazał iż do 8.03.2022 r. przebywała na zwolnieniu lekarskim z uwagi na zaburzenia depresyjno – lękowe. Decyzję odebrała dnia 22.04.2022 i dopiero wtedy była wstanie się do niej odnieść.

/ odwołanie k. 3-4/

W odpowiedz na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację podniesioną w zaskarżonej decyzji. Dodatkowo wyjaśnił iż zaskarżoną decyzję organ wysłał wnioskodawczyni na adres w Ł. ul (...) za zwrotnym poświadczeniem odbioru. Przesyłka była podwójnie awizowana i nie została podjęta ( pierwsze awizo 10.03.2022 i powtórne 18.03.2022) zwrot pisma nastąpił w dniu 25.02.2022 r. adnotacją nie podjęta w terminie – wobec powyższego zgodnie z art. 44 kpa organ uznał decyzję za doręczoną w dnu 25.03.2022 r. w dniu 8.04.2022 r. Z. S. zgłosiła się do ZUS po odbiór decyzji którą otrzymała w dniu 22.04.2022 r.

/odpowiedź na odwołanie k. 7/

Pismem z dnia 17.06.2022 r. ustanowiony w toku procesu pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie oraz wniosek o przywrócenie terminu. WW wskazał że przepisy o renty rodzinnej nie uzależniają prawa do tego świadczenia od systematyczności nauki, jej pozytywnych rezultatów, ewentualnego powtarzania semestrów gdyż jedyny warunek to kontynuowanie nauki i ograniczenie wiekowe (wyr SA w K. z 8.04.2008 wyr SA w W. III A Ua (...), III AUA 702/04)

/ pismo k. 14/

Na rozprawie w dniu 12 września 2022 r. poprzedzającej wydanie wyroku pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie, pełnomocnik organu rentowego wniósł o odrzucenie odwołania ewentualnie o jego oddalenie.

/ stanowisko procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 12.09.2022 r. 00:01:27-00:02:54/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Z. S. urodziła się (...)

/ bezsporne/

Decyzją z dnia 28.07.2020r. wnioskodawczyni miała przyznane prawo do renty rodzinnej do 31.01.2021r. , pod warunkiem nauki

/ decyzja k. 233 akt ZUS/

Wypłata renty rodzinnej nastąpiła po przedłożeniu zaświadczenia z Publicznego Zaocznego Liceum Ogólnokształcącego Cosinus o kontynuowaniu nauki z terminem ukończenia 31.01.2021 r.

/ zaświadczenie k. 231 akt ZUS/

Wypłata renty rodzinnej była kontynuowana na mocy decyzji z dnia 9.02.2021 r. i z dnia 24.08.2021 r. po przedłożeniu kolejnego zaświadczenia z w/w szkoły o dalszej nauce z terminem zakończenia do sierpnia 2021 oraz po przedłożeniu zaświadczenia o ponownym podjęciu nauki we wrześniu 2021 r.

/zaświadczenie k 240 akt ZUS, zaświadczenie k. 254 akt ZUS, decyzja z dnia 9.02.2021 k. 242-244 akt ZUS, decyzja z dnia 24.08.2021 k.256-257 akt ZUS /

We wskazanych decyzjach wnioskodawczyni została pouczona o konieczności powiadomienia ZUS o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do renty.

/ bezsporne decyzja k. 233 akt ZUS, decyzja z dnia 9.02.2021 k. 242-244 akt ZUS, decyzja z dnia 24.08.2021 k.256-257 akt ZUS/

Weryfikując okres pobierania renty rodzinnej, organ rentowy zwrócił się do wnioskodawczyni o nadesłanie zaświadczenia ze szkoły, które potwierdzi okres nauki, zawierające szczegółowe informacje tj wykaz frekwencji oraz terminy zjazdów.

/ bezsporne/

Z zaświadczenia ze szkoły z 22.04.2021r. i kolejnego wynika, iż Z. S. 26.01.2021r. zrezygnowała ze szkoły bo nie zaliczyła semestru i zapisała się ponownie do szkoły na semestr szósty. Słuchaczka została przyjęta do szkoły dnia 1 lutego 2021.

Przy czym zaplanowane zjazdy obywały się w miesiącach wrzesień 2020 r. gdzie wnioskodawczyni była 20 h nieobecna na zaplanowanych 20 h, a październiku 2020 wnioskodawczyni była nieobecna na 10 h spośród 34 h. w listopadzie była nieobecna na 12 h z 24 h zaplanowanych a w grudniu była nieobecna na 6 z 8 godzin.

Natomiast w okresie od 1 lutego 2021 r. wnioskodawczyni uczęszczała do szkoły zgodnie z poniższym zestawieniem

Luty 2021 r. 20 h - nieobecny na 0 h

Marzec 2021 r. 40 h - nieobecny na 40 h

Kwiecień 2021 r.26 h - nieobecny na 0 h

Ostatni zjazd semestrów kończących szkołę w semestrze wiosennym roku szkolnego 2020/2021 r. miał miejsce 24 i 25 kwietnia. Słuchacze żeby uzyskać promocję na semestr progamow wyższy muszą posiadać min 50% frekwencji z każdego przedmiotu realizowanego w danym semestrze, trzy oceny w nauczaniu bieżącym oraz zadawć egzaminy semestralne. Z. S. nie uzyskała w tym okresie wymaganej ilości ocen. Zgodnie z radą pedagogiczną 22.04.2021 r. nie ukończyła szkoły. Dnia 31.08.2021 r. wnioskodawczyni została skreślona z listy słuchaczy.

Wnioskodawczyni ponownie zapisała się na semestr szósty 01.09.2021 r. w roku szkolnym 2021/2022

W tym okresie, uczęszczała do szkoły zgodnie z poniższym zestawieniem:

Wrzesień 2021 r. 30 h - nieobecny na 24 h

Październik 2021 r. 20 h - nieobecny na 7 h

Listopad 2021 18 h - nieobecny na 14 h

Grudzień 2021 16 h - nieobecny na 16 h

Styczeń 2022 r. 2 h - nieobecna na 2 h

Ostatnie zjazdy kończące semestr jesienny roku szkolnego 2021/2022 r. miały miejsce 15 i 16 stycznia 2022 r.

Słuchaczka nie uzyskała minimum 50% frekwencji z przedmiotu, nie zdobyła minimum trzech ocen, więc nie mogła podejść do egzaminów semestralnych 31 stycznia 2022 r. i miała zostać skreślona z listy słuchaczy. W dniu 27.01.2022 r. zrezygnowała z dalszej nauki.

/ zaświadczenie k. 246 akt ZUS i zaświadczenie k. 275 akt ZUS, zaświadczenie k. 259 zaświadczenie k. 15 zaświadczenie k. 16, zaświadczenie K. 17 zaświadczenie k. 18 zaświadczenie k. 19, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 12.09.2021 00:53:33-00:53:52 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami00:02:54-00:52:27/

Wnioskodawczyni za okres 8.10.2021 r. do 28.10.2021, 19.11.2021 r. do 9.12.2021, i 21.01.2022 -08.03.2022 legitymuje się zwolnieniem lekarskim wystawionym z uwagi na konieczność leczenia psychiatrycznego – reakcje na ciężki stres zaburzenia adaptacyjne. Od 14 września 2021 r. wnioskodawczyni pozostaje pod opieką psychiatry ma depresję napady lekowe.

/ bezsporne zaświadczenie k. 6 zaświadczenie k. 5,zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 12.09.2021 00:53:33-00:53:52 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:54-00:52:27/

Kształcenie w Publicznym Zaocznym Liceum Ogólnokształcącym dla Dorosłych Cosinus prowadzone jest w formie zaocznej dwa dni w tygodniu – sobota niedziela raz na dwa tygodnie. Szkoła ustala jak zaczynają i kończą się semestry

/Statut szkoły k. 28-33 zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 12.09.2021 00:53:33-00:53:52 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami00:02:54-00:52:27/

Wnioskodawczyni chodziła na zajęcia wtedy gdy lepiej się czuła., jak miał gorsze dni w zajęciach nie uczestniczyła. W czasie pandemii zajęcia odbywała się on line. Wtedy wnioskodawczyni logowała się na zajęcia na telefonie lub komputerze zgrywała sobie materiały robiła zadania i je odsyłała do wykładowcy. Zjazdy stacjonarne odbywały się w szkole w godzinach 8-12, 12-16. W styczniu 2021 r. nie było zaplanowanego zjazdu . Wnioskodawczyni w styczniu 2021 r. nie zaliczyła semestru dlatego zapisała się na niego ponownie. Wnioskodawczyni nie zdała wszystkich egzaminów w styczniu 2021 r. – i nie do wszystkich przystąpiła. W maju czerwcu lipcu i sierpniu 2021 r. nie było zaplanowanych zajęć

/ zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 12.09.2021 00:53:33-00:53:52 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami00:02:54-00:52:27/

W tym stanie rzeczy organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję z dnia 22.02.2022 r.

/ bezsporne decyzja k. 277 akt ZUS/

Zaskarżoną decyzję organ wysłał wnioskodawczyni na adres w Ł. ul. (...) za zwrotnym poświadczeniem odbioru. Przesyłka była podwójnie awizowana i nie została podjęta ( pierwsze awizo 10.03.2022 i powtórne 18.03.2022) zwrot pisma nastąpił w dniu 25.02.2022 r. adnotacją nie podjęta w terminie – wobec powyższego zgodnie z art. 44 kpa organ uznał decyzję za doręczoną w dniu 25.03.2022 r.

/ bezsporne/

Wnioskodawczyni w okresie od 21.01.2022 do 8.03.2022 r. pozostawała na zwolnieniu lekarskim powodu reakcji na ciężki stres i zaburzeń adaptacyjnych. Wnioskodawczyni nie wychodziła z domu nie odbierała przesyłek pocztowych – nie upoważniła mieszkającej z nią matki do odbioru korespondencji. W miesiącu marcu i kwietniu nie otrzymała żadnych przesyłek pocztowych.

/ zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 12.09.2021 00:53:33-00:53:52 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami00:02:54-00:52:27, zaświadczenie lekarskie k. 6/

W dniu 8.04.2022 r. Z. S. zgłosiła się do ZUS po odbiór decyzji, którą otrzymała w dniu 22.04.2022 r. wtedy zapoznała się z jej treścią

/ zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 12.09.2021 00:53:33-00:53:52 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami00:02:54-00:52:27/

Wnioskodawczyni zgłosiła się po odbiór decyzji gdyż jej matka znalazła awizo informujące o przesyłce jednakże a poczcie już wskazanej przesyłki nie było.

/ zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 12.09.2021 00:53:33-00:53:52 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami00:02:54-00:52:27/

Wnioskodawczyni wniosła odwołanie od zaskarżonej decyzji jeden dzień po terminie 26.04.2022 r.

/ bezsporne/

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o załączone do akt dokumenty oraz dokumenty zawarte w aktach rentowych nadto w oparciu o zeznania wnioskodawczyni gdyż wszystkie te dowody wzajemnie ze sobą korespondowały. Przy czym zastrzec należy , iż okoliczność że sąd dał wiarę zeznaniom wnioskodawczyni nie jest równoznaczna z tym iż podziela jej ocenę prawną co do tego iż we wszystkich spornych okresach kontynuowała naukę w szkole co zostanie uszczegółowione w rozważaniach prawnych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania częściowo zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności rozpatrzenia wymaga wniosek o odrzucenie w trybie art. 477 ⁹§ 1 kpc odwołania wnioskodawczyni jako złożonego jeden dzień po terminie.

W myśl Art. 477 ⁹ § 1 § 3. kpc. odwołania od decyzji organów rentowych lub orzeczeń wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności wnosi się na piśmie do organu lub zespołu, który wydał decyzję lub orzeczenie, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ lub zespół, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji lub orzeczenia. Sąd odrzuci odwołanie wniesione po upływie terminu, chyba że przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się.

Sąd ma zatem dyskrecjonalną możliwość potraktowania spóźnionego odwołania tak, jakby zostało wniesione w terminie. Może tego dokonać pod warunkiem uznania, że przekroczenie terminu nie jest nadmierne oraz, że nastąpiło z przyczyn niezależnych od skarżącego i stosownie do oceny tych okoliczności odwołanie odrzuca albo nadaje mu bieg. /I UK 347/14 - wyrok SN - Izba Pracy z dnia 24-06-2015/

Na gruncie rozpoznawanej sprawy wnioskodawczyni odwołała się decyzji z dnia 22 lutego 2022 r. niezwłocznie po tym jak powzięła o niej wiadomość – w tym ujęciu przekroczenie trudno oceniać jako nadmierne. Przy tym wiedzę o istnieniu kwestionowanej decyzji powzięła z opóźnieniem z przyczyn od siebie niezależnych. Wnioskodawczyni w marcu z uwagi na leczenie psychiatryczne zaburzenia lękowe nie była w stanie odbierać na poczcie korespondencji a osobiści żadnej przesyłki nie otrzymała. Awizo dotyczące decyzji zostało znalezione przez jej matkę dopiero w okresie kiedy przesyłki z poczty już nie można było odebrać. Tym samym nie sposób też dojść do przekonania, że przyczyny dotycząc przekroczenia terminu obciążały odwołującą. W ocenie Sądu nie zachodziły więc żadne podstawy do odrzucenia odwołania.

Co do meritum odwołania w myśl art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 291 t.j.), dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

1) do ukończenia 16 lat;

2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia.

Ustawodawca przyjmuje, zatem, że z zakończeniem granicy wiekowej 25 lat prawo do renty rodzinnej ustaje bez względu na okres, jaki pozostał do zakończenia nauki w szkole, jeżeli jest ona odbywana w szkole nie będącej szkołą wyższą. Wyjątek – w odniesieniu do odbywania studiów w szkole wyższej – ustanowiony został w art. 68 ust. 2 ustawy, dopuszczając dalsze, maksymalne przedłużenie okresu pobierania renty rodzinnej przez dziecko, które osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, do zakończenia tego ostatniego roku studiów.

W świetle powyższego, prawo do renty rodzinnej dla dziecka ze względu na wiek ulega przedłużeniu w przypadku kontynuowania nauki w szkole (nie dłużej niż do osiągnięcia 25 lat życia, z zastrzeżeniem art. 68 ust. 2). Utratę uprawnień powoduje ukończenie nauki i chodzi tu o takie sytuacje jak usunięcie ze szkoły, skreślenie z listy studentów. Na gruncie art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez ukończenie nauki w szkole należy rozumieć również jej zaprzestanie, np. przez skreślenie z listy uczniów. Definitywne (ostateczne) skreślenie z listy uczniów powoduje w zakresie prawa do renty rodzinnej taki sam skutek, jaki wynika z ukończenia nauki potwierdzonego świadectwem szkolnym. /III AUa 1012/18 - wyrok SA Łódź z dnia 24-07-2019/

Przez naukę w szkole, o której mowa w art. 68 ust. 1 pkt 2 u.e.r.f.u.s., rozumie się naukę w szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych (publicznych i niepublicznych), szkołach wyższych (państwowych i niepaństwowych), szkołach prowadzonych przez K. (...), a także pozaszkolnych formach kształcenia, dokształcania bądź doskonalenia zawodowego (np. w ramach różnego rodzaju kursów lub praktyk zawodowych). W grę wchodzą wszelkie formy kształcenia w systemie stacjonarnym, zaocznym, wieczorowym i korespondencyjnym.

Przy tym okres pobierania nauki, o którym mowa w art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, pojmowany jest szeroko i obejmuje nie tylko okres efektywnego uczestniczenia w zajęciach objętych programem nauczania, ale także okres wakacji, urlopu zdrowotnego dla ucznia szkoły średniej czy urlopu dziekańskiego dla studenta wyższej uczelni, /wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2000 r., II UKN 739/99, OSNAPiUS 2002 r. Nr 9, poz. 215/, jak również przerw w edukacji wynikających ze skreślenia z listy uczniów i ponownego przyjęcia ich w poczet./ wyroki Trybunału (...) z dnia 26 kwietnia 1968 r., III TR 1772/67, OSPiKA 1969 r. Nr 12, poz. 250 i z dnia 29 listopada 1967 r., IV TR 95/76, niepublikowany oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 1986 r., II UZP 47/85, OSNCP 1986 r., poz. 204, nawiązująca do wyroków Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 1981 r., II URN 7/81, niepublikowanego i z dnia 27 kwietnia 1982 r., II URN 74/82, OSNCP 1982 nr 11-12, poz. 176, a także wyroki tego Sądu z dnia 6 maja 1986 r., II URN 45/86, (...) 1986 r. Nr 10-11, s. 83, z dnia 16 kwietnia 1999 r., II UKN 571/98, z dnia 3 października 2000 r., II UKN 739/99, OSNAPiUS 2002 r. Nr 9, poz. 215 i z dnia 24 listopada 2004 r., I UK 3/04, OSNP 2005 r. Nr 8, poz. 116); wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2014 r. I UK 414/13. III AUa 1679/16 - wyrok SA Gdańsk z dnia 10-02-2017/

Sąd ma, przy tym, na uwadze, iż prawo do renty rodzinnej nie jest uzależnione od frekwencji ucznia w zajęciach szkolnych. Świadczenie to przysługuje bowiem od dnia podjęcia nauki do dnia jej ukończenia w planowanym terminie, bądź utraty statusu ucznia (studenta) wskutek skreślenia z listy uczniów (studentów) przez właściwy organ określony w statucie szkoły. Organ rentowy nie jest uprawniony do ustalania, na podstawie uczestniczenia przez uprawnionego w zajęciach szkolnych, istnienia prawa do świadczenia. Możliwe są określone przerwy w nauce (rozszerzająca wykładnia funkcjonalna przepisu), nawet powodujące czasową utratę statusu ucznia w danej szkole, ale o charakterze przejściowym, wywołane jednak nadzwyczajnymi i obiektywnymi przyczynami. /III AUa 1977/17 - wyrok SA Katowice z dnia 30-01-2018/

Nie należy, też, tracić z pola widzenia przepisy o rencie rodzinnej nie uzależniają prawa do tego świadczenia od systematyczności nauki, jej pozytywnych rezultatów, ewentualnego powtarzania semestrów. Jedyny warunek to kontynuowanie nauki i ograniczenie wiekowe. Omawiany przepis powinien być, zatem, wykładany zgodnie z jasnym i niebudzącym wątpliwości brzmieniem nieróżnicującym przyczyn przedłużenia się czasu studiów – okresu nauki . /III AUa 490/18 - wyrok SA Wrocław z dnia 13-11-2018/ W sytuacji, gdy student/ uczeń nie tylko nie uczęszcza na zajęcia, ale także nie przystępuje do żadnych zaliczeń i egzaminów, nie można uznać go za osobę pobierającą naukę. Odmiennie należy ocenić przypadek udziału studenta/ ucznia w sesji egzaminacyjnej, ale z negatywnym wynikiem, nieupoważniającym do zaliczenia semestru. Nie można wówczas odmówić studentowi/ uczniowi faktycznego realizowania - chociaż z miernym rezultatem - obowiązującego w uczelni programu nauczania. /I UK 53/15 - wyrok SN - Izba Pracy z dnia 03-02-2016/

Do stwierdzenia czy ktoś pobiera naukę w szkole w rozumieniu art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej, nie jest wystarczające ustalenie zamiaru pobierania tejże nauki. Muszą występować przejawy zewnętrzne. Można zatem pobierać naukę w szkole nie po to, aby poszerzać swoją wiedzę, czy też nie po to aby zdobywać formalne kwalifikacje czy uprawnienia, a tylko po to (w znaczeniu intencji) aby otrzymywać rentę rodzinną, a mimo to jeśli tylko uczestniczy się w zajęciach i wypełnia inne postawione wymagania, należy uznać, że ktoś taki pobiera naukę w szkole. Jeżeli jednak nie wypełnia się podstawowych obowiązków w postaci uczestnictwa w zajęciach, przy czym nie podaje się żadnego usprawiedliwienia (wytłumaczenia) tejże nieobecności; ponadto jeżeli na skutek tego dochodzi do skreślenia z listy słuchaczy, to nie można uznać, że okres poprzedzający skreślenie, kiedy ciągle występuje stuprocentowa nieobecność, był nauką w szkole. Nauka w szkole to poddanie się wymogom - rygorom nauczania w zorganizowanej, zinstytucjonalizowanej formie, wymogom określonym w odpowiednich przepisach prawa oświatowego oraz regulaminie szkoły. Niewypełnianie żadnych obowiązków, czy też ich wypełnianie, ale tylko w sobie znany sposób, bez poddania się reżymowi nauczania zinstytucjonalizowanego, nie jest nauką w szkole. /III AUa 66/18 - wyrok SA Białystok z dnia 07-03-2018/

Istota renty rodzinnej, służącej dziecku zmarłego ubezpieczonego, sprowadza się do zapewnienia świadczenia alimentacyjnego umożliwiającego mu kontynuowania nauki w celu uzyskania zdolności do samodzielnego utrzymania. Pojęcie kontynuowanie nauki, nie polega na stwarzaniu pozorów jej pobierania, czy też wyrażaniu chęci i woli jej pobierania. Nie można bowiem osoby, która faktycznie nie pobiera nauki uznać za osobę pobierającą naukę w rozumieniu cyt. art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j Dz.U. z 2016 r. poz. 887 ze zm.). Przez określenie przez ustawodawcę w art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, iż renta rodzinna przysługuje dziecku po ukończeniu 16 roku życia do ukończenia nauki w szkole, należy rozumieć, nie tyle formalny status ucznia (studenta), co realne wypełnianie tej roli stosownie do regulaminu uczelni (szkoły), w szczególności poprzez uczestnictwo w zajęciach, podchodzenie do egzaminów i przedkładanie wymaganych prac semestralnych itd. Nie mieści się w tym pojęciu takie postępowanie ucznia (studenta), które polega na zapisywaniu się do danej szkoły bez uczestniczenia w całości lub istotnej części zajęć, nie poodchodzeniu do egzaminów, nie przedkładaniu wymaganych programem nauczania prac itp. III AUa 1370/14 - wyrok SA Poznań z dnia 13-05-2015. Nie można mówić o pobieraniu nauki, gdy uczeń nie podejmuje żadnych starań w kierunku przyswajania wiedzy, a status osoby uczącej się uzyskuje tylko przez "zapisanie się" do określonej szkoły". /III AUa 51/14 - wyrok SA Łódź z dnia 29-04-2014 ,III AUa 1962/13 - wyrok SA Łódź z dnia 20-12-2013/

Przenosząc rozważania na grunt niniejszej sprawy, należy wskazać, że, z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, iż, nie we wszystkich okresach, za które organ rentowy zażądał zwrotu renty rodzinnej, w istocie, można uznać, że wnioskodawczyni zaprzestała kontynuacji nauki w rozumieniu ww przepisów.

Odnosząc się do kolejnych z nich, podnieść należy, iż w okresie od 1 do 31 stycznia 2021 roku oraz w okresie od maja 2021 roku do 31 sierpnia 2021 r. stanowisko organu w tym przedmiocie uznać należy za nieuprawnione .

Podkreślenia wymaga, iż Z. S. w istocie 26.01.2021r. zrezygnowała ze szkoły i zapisała się ponownie do szkoły na semestr szósty. Słuchaczka została przyjęta ponownie do szkoły dnia 1 lutego 2021. Przy czym zaplanowane zjazdy obywały się w miesiącach wrzesień 2020 r. gdzie wnioskodawczyni była 20 h nieobecna na zaplanowanych 20 h, a październiku 2020 wnioskodawczyni była nieobecna na 10 h spośród 34 h. w listopadzie była nieobecna na 12 h z 24 h zaplanowanych a w grudniu była nieobecna na 6 z 8 godzin. W styczniu nie zaplanowano już żadnego zjazdu i wnioskodawczyni nie była zobligowana wówczas uczestniczyć w jakichkolwiek zajęciach. Wówczas wnioskodawczyni miała zdawać egzaminy kończące. Jednakże z poczynionych ustaleń wynika iż rezygnacja ze szkoły w tym okresie nie była spowodowana całkowitą biernością wnioskodawczyni a faktem iż nie zaliczyła semestru. Wnioskodawczyni nie zdała wszystkich egzaminów. Do niektórych przystąpiła otrzymując wynik negatywny do innych w ogóle nie przystępowała. Tym samym uznać należy iż wnioskodawczyni we wskazanym okresie – styczniu 2021 r. jednak kontynuowała naukę czyniła bowiem określone starania – w tym przedmiocie przystępując do poszczególnych egzaminów choć z mizernym rezultatem co ostatecznie doprowadziło do rezygnacji ze szkoły. Niemniej jednak w tym stanie rzeczy za ten okres nie sposób odmówić jej prawa do renty rodzinnej.

Powyższą argumentację należy odnieść analogicznie do okresu maj - sierpień 2021 r.

Wskazany okres poprzedzał semestr wiosenny, w którym wnioskodawczyni uczęszczała do szkoły zgodnie z poniższym zestawieniem. Luty 2021 r. 20 h - nieobecny na 0 h, Marzec 2021 r. 40 h - nieobecny na 40 h, Kwiecień 2021 r.26 h - nieobecny na 0 h. Ostatni zjazd semestrów kończących szkołę w semestrze wiosennym roku szkolnego 2020/2021 r. miał miejsce 24 i 25 kwietnia. Potem już wnioskodawczyni nie była zobligowana do udziału w zajęciach. I w tym przypadku ocenić należy iż wnioskodawczyni kontynuowała naukę. Co prawda wnioskodawczyni nie otrzymała wymaganej ilości ocen co spowodowało iż nie mogła przystąpić do egzaminów a następnie dnia 31.08.2021 r. po okresie wakacji została skreślona z listy słuchaczy. Niemniej jednak uprzednio poza marcem gdzie przyznała, że nie kontynuowała nauki – i za który to okres nie kwestionuje obowiązku zwrotu świadczenia - uczestniczyła w zajęciach w 100%. W tym przypadku nieukończenie szkoły wiązało się z miernym wynikiem kształcenia wnioskodawczyni – brak wymaganej ilości ocen - przy czynionych jednak staraniach ukończenia semestru przy zachowaniu określonej frekwencji w zajęciach. W związku z tym brak podstaw do odmowy jej prawa do renty rodzinnej za okres wakacji.

W pozostałych okresach, objętych zaskarżoną decyzją, żądanie odwołania uznać należy za bezzasadne .

Co do okresu 1-31 marca 2021 r. wnioskodawczyni w odwołaniu przyznała, iż nie czyniła w nim żadnych starań by naukę kontynuować co potwierdza 100% nieobecność na wyznaczonych wówczas zajęciach. Żądanie zwrotu świadczeń w tym okresie nie może więc zostać zakwestionowane.

W ocenie Sądu nie ma też uzasadnionych podstaw do uznania , że wnioskodawczyni kontynuowała naukę w okresie od 1.12.2021 r. do 31.01.2022 r. Powyższy okres przypadał na semestr jesienny w którym wnioskodawczyni uczęszczała do szkoły Wrzesień 2021 r. 30 h - nieobecny na 24 h, Październik 2021 r. 20 h - nieobecny na 7 h, Listopad 2021 18 h - nieobecny na 14 h, Grudzień 2021 16 h - nieobecny na 16 h, Styczeń 2022 r. 2 h - nieobecna na 2 h a zatem nieregularnie a od grudnia 2021 r. w ogóle zaprzestała uczestniczenia w zajęciach. Ostatnie zjazdy kończące semestr jesienny roku szkolnego 2021/2022 r. miały miejsce 15 i 16 stycznia 2022 r. Wnioskodawczyni w tym okresie nie uzyskała minimum 50% frekwencji z przedmiotu, nie zdobyła minimum trzech ocen, więc nie mogła podejść do egzaminów semestralnych 31 stycznia 2022 r. i miała zostać skreślona z listy słuchaczy. W dniu 27.01.2022 r. zrezygnowała z dalszej nauki. W ocenie Sądu za wskazany okres w procesie nie zaoferowano żadnego materiału, który potwierdzałby twierdzenie, iż wnioskodawczyni dokładała starań by kontynuować naukę. Tym samym w ocenie Sądu nie sposób dojść do przekonania, iż wówczas posiadała status osoby faktycznie uczącej się a jedynie zapisanej do określonej szkoły.

Nie można też uznać, że skoro wnioskodawczyni nie była w stanie uczestniczyć w zajęciach z uwagi na usprawiedliwione okoliczności związane z jej stanem zdrowia tym samym przerwy tym spowodowanej nie można klasyfikować jako braku kontynuacji nauki.

Odnosząc się do powyższego wskazać należy iż wnioskodawczyni w świetle zwolnień lekarskich doznawała obiektywnych przeszkód w możliwości pobierania nauki wyłącznie do 9 grudnia 2021 r. i od 21 stycznia 2022 r. Ponadto nie należy tracić z pola widzenia iż w okresach wcześniejszych mimo, że przebywała okresowo na zwolnieniach spowodowanych tą samą chorobą nie wykluczało to możliwości dalszego kształcenia. Ponadto w procesie nie wykazano by w istocie wnioskodawczyni informowała uczelnię o złym stanie zdrowia, by w związku z tym wnosiła np. o możliwość kontynuowania nauki w innym trybie czy udzielenie urlopu zdrowotnego. W konsekwencji istnienie nawet usprawiedliwionych przyczyn nieobecności w rozpatrywanym przypadku nie wpływa na wynik rozstrzygnięcia. Nawet przy ich istnieniu wnioskodawczyni mogła zadbać o ciągłość nauczania.

Jeszcze raz podnieść należy, iż prawo do renty rodzinnej jest związane z posiadaniem statusu ucznia w ujęciu formalnym -odpowiedni wpis, i materialnym- podejmowanie starań. Wnioskodawczyni żadnych starań celem faktycznego kontynuowania nauki we wskazanym okresie nie wykazała. W szkole od grudnia była w 100% nieobecna, wnioskodawczyni na koniec semestru nie legitymowała się ani minimalnie wymaganą frekwencją ani ilością wymaganych ocen przez to nie mgła przystąpić do egzaminów. Samo zapisanie się do szkoły – liceum w semestrze maturalnym nie wystarcza do uzyskania prawa do renty rodzinnej, jeżeli ubezpieczona nie realizuje obowiązków ucznia. Pojęcie „nauki w szkole” nie powinno być rozumiane dowolnie. Nie można mówić o pobieraniu nauki, gdy uczeń nie podejmuje żadnych starań w kierunku przyswajania wiedzy, a status osoby uczącej się uzyskuje tylko przez „zapisanie się” do określonej szkoły. /I UK 85/13 - wyrok SN - Izba Pracy z dnia 03-09-2013/ Słusznie zatem jej prawo do renty w spornym okresie od 1.12.2021 do 31.01.2021 r. zostało zakwestionowane. W spornym okresie wnioskodawczyni nie posiadała bowiem uprawnienia do pobierania renty rodzinnej.

Zgodnie z dyspozycją art. 138 ust. 1 ustawy emerytalnej, osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

Definicję nienależnie pobranych świadczeń zawiera ust. 2 tego przepisu, stanowiąc, iż są to:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Zgodnie z treścią ust. 4 art. 138 ustawy emerytalnej, nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to świadczenia były jej nadal wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach - za okres dłuższy niż 3 lata, z zastrzeżeniem ust. 5.

Z art. 139 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej wynika, że ze świadczeń pieniężnych określonych w ustawie - po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych - podlegają potrąceniu, z uwzględnieniem art. 141, następujące należności kwoty nienależnie pobranych emerytur, rent i innych świadczeń z tytułu:

a) zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego za okres przed dniem wejścia w życie ustawy,

b) ubezpieczeń społecznych, o których mowa w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, wraz z odsetkami za zwłokę w ich spłacie,

c) zaopatrzenia określonego w odrębnych przepisach.

Wskazać należy, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono ugruntowany obecnie pogląd, że nienależnie pobrane świadczenie w rozumieniu art. 138 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, to świadczenie wypłacane mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczenia na skutek okoliczności leżących po stronie ubezpieczonego. Tym samym nie można przyjąć, aby doszło do nienależnego pobrania świadczenia, jeżeli jego wypłata (mimo zaistnienia wskazanych okoliczności) nastąpiła z przyczyn niezależnych od ubezpieczonego. Mogą to być zarówno przyczyny leżące po stronie organu rentowego (błąd) lub niezależne od tego organu. W prawie ubezpieczeń społecznych „świadczenie nienależnie pobrane”, to zatem nie tylko „świadczenie nienależne” (obiektywnie, np. wypłacane bez podstawy prawnej) ale także „nienależnie pobrane” a więc pobrane przez osobę, której przypisać można określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania (zaniechania). Przyjmuje się, że obowiązek zwrotu obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, wiedząc, że mu się nie należy. Dotyczy to zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach w jakich nie powinna pobierać świadczeń, jak też tej osoby, która uzyskała świadczenia na podstawie przedstawionych nieprawdziwych dokumentów lub zeznań albo w wypadkach innego świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego. /III AUa 416/19 - wyrok SA Lublin z dnia 23-01-2020/

Sąd Najwyższy podkreślił, że na podstawie art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca była pouczona o braku prawa do ich pobierania. Pouczenie musi być należyte, czyli wyczerpujące i wyraźnie wskazujące okoliczności w jakich dochodzi do nienależnego pobrania świadczenia, dokonane w taki sposób, aby było zrozumiałe dla osoby, do której było skierowane. Pouczenie nie może być abstrakcyjne, obciążone brakiem konkretności (por. wyrok Sądu Najwyższego z 17 listopada 1998 roku w sprawie o sygn. akt II URN 46/95, OSNP 1996/12/174, lex numer 23750 i z dnia 17 lutego 2005 roku w sprawie o sygn. akt II UK 440/03, OSNP 2005/18/291, lex numer 155203). Warunkiem uznania świadczenia za nienależnie pobrane jest pouczenie o okolicznościach, których wystąpienie w czasie pobierania świadczenia powoduje jego utratę (w całości lub w części). Pouczenie o takich okolicznościach nie może odnosić się indywidualnie do pobierającego świadczenie, gdyż nie da się przewidzieć, które z różnorodnych okoliczności wystąpią u konkretnego świadczeniobiorcy. W tym sensie wystarczające jest przytoczenie przepisów określających te okoliczności. Jednakże pouczenie musi być na tyle zrozumiałe, aby pobierający świadczenie mógł je odnieść do własnej sytuacji. Ponieważ pouczenie dotyczy zmian w stanie faktycznym i prawnym w stosunku do stanu istniejącego w dacie przyznania świadczenia, pobierający świadczenie musi mieć możność skonfrontowania zmian, jakie zaszły w jego przypadku, z treścią pouczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2008 roku w sprawie o sygn. akt I UK 394/07, lex numer 494135).

Jeśli organ rentowy zaniechał pouczenia osoby pobierającej świadczenie o okolicznościach powodujących ustanie prawa do świadczenia, to nienależne świadczenie traci przymiot świadczenia nienależnie pobranego i tym samym powoduje zwolnienie osoby bezpodstawnie pobierającej świadczenia z obowiązku ich zwrotu. Obowiązek taki, na podstawie art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, istnieje bowiem tylko w stosunku do osób, które nienależnie pobrały świadczenia, a nie wobec osób, które pobrały nienależne świadczenia. /III AUa 525/19 - wyrok SA Lublin z dnia 30-10-2019/

Sąd Okręgowy po analizie akt rentowych odwołującej , stwierdził, że organ rentowy na odwrocie decyzji z dnia 28.07.2020r. którą ustalono prawo do renty rodzinnej wnioskodawczyni do 31.01.2021r. pod warunkiem nauki, i w kolejnych decyzjach z dnia 9.02.2021 r. i z dnia 24.08.2021 r., w treści pouczenia poinformował ubezpieczoną ,iż jest zobowiązana do powiadomienia ZUS o podanych w pouczeniu okolicznościach powodujących: ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty w całości albo w części. W szczególności w pkt. IX pouczenia wskazano iż osoba pobierająca rentę rodzinną zobowiązana jest powiadomić o zaprzestaniu uczęszczania do szkoły (na uczelnię), a jeżeli uczy się nadal – zobowiązana jest do nadesłania zaświadczenia z ww. Szkoły – uczelni z podaniem terminu programowego jej ukończenia. Tym samym bezspornie wnioskodawczyni winna mieć świadomość w jakich okolicznościach świadczenie to jej się nie należy. Żądanie zwrotu od niego nienależnie pobranych świadczeń za okresy od 01-03-2021 do 31-03-2021 oraz od 1.12.2021 do 31.01.2022 objęte zaskarżoną decyzją jest więc w pełni usprawiedliwione.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób że zwolnił Z. S. z obowiązku zwrotu renty rodzinnej za okresy od 1 do 31 stycznia 2021 i od 1 maja 2021 do 31 sierpnia 2021 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za te okresy.

Zaś w pozostałym zakresie na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 kpc, odwołanie wnioskodawczyni jako bezzasadne oddalił.

J.L.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ZUS , wyrażając zgodę na wypożyczenie akt ZUS