Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lipca 2020 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący sędzia Mirosław Major

Protokolant st. sekr. sąd. Beata Pyzdrowska

po rozpoznaniu w dniu 09 lipca 2020 roku w Poznaniu

odwołania J. N.

od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
i Administracji

z dnia 03 sierpnia 2017 roku, nr ewid.: (...)

w sprawie J. N.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji

o wysokość renty funkcjonariuszy służb mundurowych

1)  oddala odwołanie,

2)  zasądza od odwołującego się na rzecz pozwanego organu rentowego 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

(-) Mirosław Major

UZASADNIENIE

Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji decyzją z dnia 3 sierpnia 2017 r. Nr ewid: (...), na podstawie art. 22a w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708 z poźn. zm.) oraz na podstawie otrzymanej z IPN informacji Nr (...) z 1 czerwca 2017 r., ponownie ustalił wysokość renty inwalidzkiej J. N. od dnia 1 października 2017 r. na kwotę 1.000 zł, a po potrąceniu składki na ubezpieczenie zdrowotne i zaliczki na podatek dochodowy na kwotę 854 zł, obliczając jej wysokość jako 6,67% podstawy wymiaru, tj. w wys. 198,47 zł. Z uwagi zaś na to, że tak ustalona wysokość renty inwalidzkiej jest niższa od kwoty odpowiedniego świadczenia w najniższej wysokości, wobec tego organ rentowy wysokość renty inwalidzkiej podwyższył do kwoty 1000 zł.

Od powyższej decyzji J. N. odwołał się do Sądu Okręgowego w Warszawie, w przepisanym prawem trybie i terminie, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji przez przyznanie świadczenia rentowego w dotychczasowej, nieobniżonej wysokości tj. w kwocie 2.082,88 zł brutto. Odwołujący zaskarżył powyższą decyzję w całości, zarzucając jej:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 2 Konstytucji RP, polegające na arbitralnym obniżeniu przysługującego mu świadczenia emerytalnego, co narusza zasadę ochrony praw nabytych i zasadę sprawiedliwości społecznej, a także zasadę zaufania obywatela do państwa i tworzonego przez nie prawa oraz niedziałania prawa wstecz, wynikające z zasady demokratycznego państwa prawnego,

2) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP polegające na arbitralnym obniżeniu przysługującego świadczenia emerytalnego, co stanowi nieproporcjonalne i nieuzasadnione naruszenie przysługującego prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego,

3) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 30 oraz art. 47 Konstytucji RP w zw. z art. 8 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności polegające na naruszeniu godności odwołującego, prawa do ochrony czci, dobrego imienia, prawa do prywatności i prawa do poszanowania życia rodzinnego, poprzez przyjęcie, że jego służba w okresie przed 31 lipca 1990 r. stanowiła „służbę na rzecz totalitarnego państwa", a tym samym arbitralne przypisanie mu - w akcie prawnym rangi ustawy - winy za działania związane z naruszeniami praw człowieka, których dopuszczali się niektórzy przedstawiciele władzy publicznej PRL oraz niektórzy funkcjonariusze organów bezpieczeństwa PRL, a do których odwołujący w żaden sposób się nie przyczynił,

4) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 32 ust. 1 w zw. z art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 67 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 1 Protokołu nr (...) do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 14 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, polegające na nieuzasadnionym, dyskryminującym zróżnicowaniu uprawnień o charakterze majątkowym wynikających ze służby po roku 1990 i obniżeniu świadczeń emerytalnych należnych z tytułu tej służby, w stosunku do osób, które nie pełniły służby w okresie PRL, w sposób naruszający zasadę równości wobec prawa,

5) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 45 ust. 1 w zw. z art. 10 Konstytucji RP oraz art. 42 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 6 ust. 2 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, polegające na zastosowaniu represji bez wykazania winy indywidualnej, zastąpienie w tym zakresie władzy sądowniczej władzą ustawodawczą i odwróceniu w ten sposób zasady domniemania niewinności przez uznanie wszystkich funkcjonariuszy będących w służbie przed 31 lipca 1990 r. za winnych działań zasługujących na penalizację, a w konsekwencji powyższych naruszeń:

6) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP w zw. z art. 1 Protokołu nr (...) do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 14 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, polegające na arbitralnym naruszeniu osobistych praw majątkowych i prawa do poszanowania mienia, które podlegają równej dla wszystkich ochronie, na skutek nieproporcjonalnego naruszenia prawa do zabezpieczenia społecznego, co stanowi przejaw nieuzasadnionej represji ekonomicznej.

W odpowiedzi na odwołanie organ emerytalny podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie i prezentowaną argumentację w całej rozciągłości, wnosząc o oddalenie odwołania i zasądzenie od odwołującego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 16 sierpnia 2019 r. w sprawie III AUo (...), na skutek wniosku Sądu Okręgowego w Warszawie XIII Wydziału Ubezpieczeń Społecznych o wyznaczenie innego sądu do rozpoznania sprawy z odwołania J. N., na podstawie art. 44 kpc wyznaczył do rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy w Poznaniu.

Pismem z dnia 20 listopada 2019 r. organ rentowy wniósł o zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 ¹ kpc.

Odwołujący sprzeciwił się wnioskowi o zawieszenie postępowania (k.60).

Wobec powyższego na rozprawie w dniu 9 lipca 2020 r. sąd oddalił wniosek pozwanego o zawieszenie postępowania.

Na rozprawie w dniu 9 lipca 2020 r. odwołujący wskazał, że nie kwestionuje przebiegu służby wskazanej przez IPN (k. 86).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny :

J. N. urodził się (...), z wykształcenia jest magistrem inżynierem telekomunikacji (ukończone w czerwcu 1983r. studia wyższe na Politechnice (...) w P.|). Decyzją z 24 kwietnia 1992 r. organ rentowy ustalił odwołującemu prawo do milicyjnej renty inwalidzkiej od dnia 1 czerwca 1992r., zaliczając wnioskodawcę do III grupy oraz uznając, że inwalidztwo pozostaje w związku ze służbą (k. 1 akt rentowych).

Decyzją z 27 lutego 2017 r. (Nr (...)) organ emerytalny ponownie ustalił wysokość renty inwalidzkiej odwołującego od 1 marca 2017 r. Renta po waloryzacji wyniosła 2.082,88 zł (k. 14 akt sądowych oraz k. 2 akt rentowych).

Odwołujący nie wystąpił do Ministra właściwego do spraw wewnętrznych w trybie art. 8a ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin o wyłączenie zastosowania wobec niego art. 22a ww. ustawy (k. 24 akt sądowych).

Z akt osobowych o sygn. IPN (...) będących własnością Instytutu Pamięci Narodowej (płyta CD na k. 31 akt sądowych) wynika m.in, że podaniem z dnia 13 lipca 1982r. J. N. zwrócił się do Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w P. z prośba o przyjęcie go do pracy w Milicji. Wniosek swój odwołujący umotywował „chęcią aktywnego udziału w pracy nad realizacją linii politycznej wyznaczonej przez władze, która w pełni odpowiada jego przekonaniom i poglądom politycznym” (str. 5 ze 122 na płycie CD – k. 31 akt sądowych).

We wniosku personalnym o przyjęcie do MO z dnia 6 lipca 1983 r. starszy inspektor wydziału kadr Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej, „po rozpatrzeniu akt osobowych i rozmowie osobistej z obywatelem J. N.” zaproponował przyjąć odwołującego do służby w Milicji Obywatelskiej i mianować go na stanowisko młodszego inspektora Wydziału V Służby Bezpieczeństwa (...) P. (str. 86 ze 122 na płycie CD – k. 31 akt sądowych).

Odwołujący został przyjęty do Służby Bezpieczeństwa z dniem 16 sierpnia 1983 r. (por. karta ewidencyjna nr (...) – k. 27-29 akt sądowych). Z tytułu tego zatrudnienia odwołujący otrzymywał dodatek specjalny (operacyjny).

We wniosku personalnym z dnia 20 listopada 1984 r. Naczelnik Wydział V wniósł o mianowanie odwołującego na stanowisko inspektora Wydziału V SB Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w P.. W uzasadnieniu tego wniosku wskazano, że odwołujący wykonuje zadania w zakresie operacyjnej ochrony gospodarki narodowej. Z obowiązków służbowych wywiązuje się wzorowo (str. 90 ze 122 na płycie CD – k. 31 akt sądowych).

W opinii służbowej o odwołującym z dnia 24 stycznia 1985 r. przełożony odwołującego wskazał, że J. N. pełni służbę od 16 sierpnia 1983r. Do jego zadań służbowych należy operacyjna ochrona obiektów przemysłu lekkiego. Z obowiązków służbowych wywiązuje się w stopniu dobrym osiągając wysokie wyniki w zakresie rozbudowy i współpracy ze źródłami informacji. Nie osiąga zadowalających wyników w zakresie ujawniania i likwidacji zagrożeń w ochranianych obiektach (str. 93 ze 122 na płycie CD – k. 31 akt sądowych).

We wniosku personalnym z dnia 15 września 1986 r. w sprawie podwyższenia dodatku służbowego dla odwołującego Naczelnik Wydziału V wskazał, że J. N. organizuje i prowadzi pracę operacyjną w odniesieniu do obiektów resortu przemysłu lekkiego. Jest bardzo zdyscyplinowany i odpowiedzialny za powierzony mu odcinek (str. 105 ze 122 na płycie CD – k. 31 akt sądowych).

We wniosku (raporcie) z dnia 29 grudnia 1988 r. odwołujący zwrócił się do Dyrektora Departamentu Kadr Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w W. o wyrażenie zgody na zdawanie egzaminu eksternistycznego na pierwszy stopień oficerski. Jak wskazał, prośbę swą uzasadnił tym, iż chciałby podnieść swoje kwalifikacje zawodowe poprzez odbycie przeszkolenia w (...), lecz ze względu na sytuację rodzinną nie może podjąć się tego w systemie stacjonarnym. Dalej odwołujący wskazał, że służbę w charakterze pracownika operacyjnego pełni od 16 sierpnia 1983 r. i wiąże z nią nadzieję na dalszą przyszłość (str. 111 ze 122 na płycie CD – k. 31 akt sądowych).

W opinii z dnia 30 listopada 1988 r. Naczelnik Wydziału V wskazał, że odwołujący pełni służbę w ww. wydziale od 16 sierpnia 1983r. Jest funkcjonariuszem osiągającym bardzo dobre wyniki w pracy zawodowej. Prezentuje ukształtowany światopogląd marksistowski, a posiadane predyspozycje, zaangażowanie, postawa są gwarancją przydatności dla resortu i ewentualnego awansu (str. 115 ze 122 na płycie CD – k. 31 akt sądowych).

W karcie ewidencyjnej funkcjonariusza MO (odwołującego) wskazano m.in., że 25 listopada 1989 r. odwołujący zajmował stanowisko starszego inspektora w Wydziale Ochrony (...) (por. k. 29 akt sądowych).

Ostatni wpis z przebiegu służby odwołującego datuje się na dzień 20 grudnia 1989 r. (k. 29 akt sądowych).

Praca odwołującego J. N. w spornym okresie od 16 marca 1983 r. do 20 grudnia 1989 r. polegała na pracy w Służbie Bezpieczeństwa w pionie „przemysł”. Przełożeni odwołującego oczekiwali od niego tzw. informacji nastrojowych. J. N. był wówczas osobą prowadzącą tajnych współpracowników (średnio było to kilkunastu współpracowników w roku), jak również pozyskiwał – na zasadzie dobrowolności – tajnych współpracowników (por. zeznania odwołującego na k. 86-86v).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie:

- akt osobowych o sygn. IPN (...) będących własnością Instytutu Pamięci Narodowej (płyta CD na k. 31 akt sądowych),

- dokumentów zgromadzonych w aktach pozwanego ( (...),

- zeznań odwołującego.

Sąd uznał za w pełni wiarygodne i przydatne dla potrzeb postępowania dokumenty urzędowe zgromadzone w aktach organu emerytalnego, albowiem zostały one sporządzone przez osoby do tego uprawnione w ramach przysługujących im kompetencji i w przewidzianej prawem formie. Nadto ich treść i forma nie były kwestionowane przez żadną ze stron postępowania, a zatem i sąd nie znalazł podstaw, by czynić to z urzędu. Sąd nie odmówił wiarygodności dokumentom znajdującym się w aktach pozwanego. Dokumenty prywatne stanowiły dowód tego, że osoby, które je podpisały złożyły oświadczenia zawarte w tych dokumentach.

Sąd dał wiarę dokumentom z akt osobowych o sygn. IPN (...) będących własnością Instytutu Pamięci Narodowej, sporządzanych na bieżąco przez bezpośrednich przełożonych odwołującego. Z dokumentów tych wynika rodzaj obowiązków wykonywanych przez odwołującego w spornym okresie (praca operacyjna w odniesieniu do obiektów resortu przemysłu). Odwołujący wykonywał zadania służbowe (operacyjne) dot. tajnych współpracowników.

Sąd dał wiarę zeznaniom odwołującego, który potwierdził, że jego praca w Wydziale V Służby Bezpieczeństwa (...)/WUSW w P. oraz w Wydziale Ochrony (...), w spornym okresie od 16 sierpnia 1983 r. do 20 grudnia 1989 r., polegała na pozyskiwaniu i przekazywaniu przełożonym tzw. informacji nastrojowych, a także pozyskiwaniu i prowadzeniu tajnych współpracowników (średnio było to kilkunastu współpracowników w roku). Obowiązki te były wykonywane na zasadzie dobrowolności. Co istotne, odwołujący jak wskazywał – nie kwestionuje przebiegu służby wskazanej przez IPN.

Sąd zważył, co następuje :

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie rozważań należy podkreślić, że w ocenie sądu brak podstaw do uwzględnienia wniosku organu emerytalnego – Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji o zawieszenie postępowania.

Wskazana w art. 177 § 1 pkt 3 ¹ kpc podstawa do zawieszenia postępowania zachodzi, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym albo Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Taka sytuacja nie ma miejsca w sprawie.

Zaznaczyć należy, że sąd ubezpieczeń społecznych nie jest uprawniony do stwierdzenia niezgodności przepisu ustawy z przepisami Konstytucji, umowami międzynarodowymi ani innymi przepisami rangi ustawowej, gdyż z mocy art. 188 Konstytucji RP wyłączną kompetencję w tym zakresie posiada Trybunał Konstytucyjny. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z 24 listopada 2015 r., II CSK 517/14, sądy i inne organy stosowania prawa nie mają kompetencji do orzekania o niekonstytucyjności przepisu ustawy i odmowy jego stosowania. Domniemanie zgodności ustawy z Konstytucją może być obalone jedynie wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, a związanie sędziego ustawą, o którym mowa w art. 178 ust. 1 Konstytucji, obowiązuje dopóty, dopóki ustawie tej przysługuje moc obowiązująca. Jeżeli sąd jest przekonany o niezgodności przepisu z Konstytucją lub ma w tym względzie wątpliwości, powinien - na podstawie art. 193 Konstytucji - zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z odpowiednim pytaniem prawnym. Wyłącznie wątpliwości sądu, a nie strony mogą uzasadniać przedstawienie Trybunałowi Konstytucyjnemu pytania prawnego, od odpowiedzi na które zależy rozstrzygnięcie sprawy.

Art. 177 kpc reguluje fakultatywne zawieszenie postępowania, które następuje wskutek decyzji sądu podejmowanej z urzędu, przy czym do sądu należy ocena celowości tego zawieszenia. Podstawa zawieszenia z art. 177 § 1 pkt 3 ¹ kpc może znaleźć zastosowanie zarówno wtedy, gdy sąd zwrócił się z pytaniem prawnym do jednego z wymienionych w przepisie Trybunałów w postępowaniu, które ma być zawieszone, jak i wtedy, gdy z pytaniem takim wystąpił inny sąd (uzasadnienie ustawy z 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2015 r. poz. 1311). W przypadku Trybunału Konstytucyjnego pytanie prawne może dotyczyć wątpliwości co do konstytucyjności aktu normatywnego mającego znaczenie dla rozpoznawanej sprawy (art. 193 Konstytucji RP). Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, stanowi podstawę do wznowienia postępowania (art. 190 ust. 4 Konstytucji RP).

Wnosząc o zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 ¹ kpc organ emerytalny wskazał na sprawę toczącą się przed Trybunałem Konstytucyjnym o sygn. P 4/18. Przed Trybunałem Konstytucyjnym zostało wszczęte postępowanie w sprawie pytania prawnego Sądu Okręgowego w Warszawie XIII Wydziału Ubezpieczeń Społecznych Sekcja ds. odwołań od decyzji zmniejszających wysokość emerytur i rent byłym funkcjonariuszom pełniącym służbę na rzecz totalitarnego państwa z 24 stycznia 2018 r. (sygn. akt XIII 1U 326/18). Sąd ten zwrócił się z pytaniem prawnym o zbadanie zgodności:

1)  art. 15c, art. 22a, art. 13 ust. 1 lit. 1c w zw. z art. 13b ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708 ze zm.), w brzmieniu nadanym jej przez art. 1 ustawy z 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 2270), w zw. z art. 2 ustawy z 16 grudnia 2016 r. – z art. 2, art. 30, art. 32 ust. 1 i 2, art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, z uwagi na ukształtowanie regulacji ustawowej w sposób ograniczający wysokość emerytury i renty mimo odpowiedniego okresu służby, w zakresie w jakim dokonano tą regulacją naruszenia zasady ochrony praw nabytych, zaufania obywatela do państwa prawa i stanowionego przez niego prawa, niedziałania prawa wstecz, powodującego nierówne traktowanie części funkcjonariuszy w porównaniu z tymi, którzy rozpoczęli służbę po raz pierwszy po dniu 11 września 1989 r., skutkując ich dyskryminacją,

2)  art. 1 i 2 ustawy z 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 2270) – z art. 2, art. 7, art. 95 ust. 1, art. 96 ust. 1, art. 104, art. 106, art. 109 ust. 1, art. 119, art. 120, art. 61 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, z uwagi na sposób i tryb uchwalenia zaskarżonych przepisów oraz wątpliwości, czy spełnione zostały merytoryczne przesłanki do ich uchwalenia.

W ocenie sądu w postępowaniu z odwołania J. N. nie występują przesłanki do wystąpienia przez sąd z pytaniem do Trybunału Konstytucyjnego, a rozstrzygnięcie kwestii zawisłej przed Trybunałem Konstytucyjnym wskutek wszczęcia odpowiedniej procedury przez inny podmiot, nie jest niezbędne do prawidłowego orzekania w niniejszej sprawie. Rozstrzygnięcie sprawy cywilnej musi zależeć od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem. O charakterze tej zależności decyduje przedmiot rozstrzygnięcia przed Trybunałem, który ma orzekać albo o legalności norm prawnych, albo o ich wykładni, a więc rozstrzygać o kwestiach podstawy prawnej przyszłego rozstrzygnięcia w postępowaniu, które ma być zawieszone. Stąd zależność musi być interpretowana z uwzględnieniem okoliczności ze względu, na które następuje zawieszenie. Zawieszenie postępowania powinno być uzasadnione względami celowościowymi, sprawiedliwości, jak również ekonomiki procesowej. Powyższe okoliczności sąd podejmujący rozstrzygnięcie o zawieszeniu postępowania, powinien oceniać w kontekście konieczności rozpoznania sprawy bez zbędnej zwłoki, co ma znaczenie w świetle konstytucyjnego nakazu rozpoznawania spraw bez zbędnej zwłoki (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP) oraz zasady szybkości postępowania sądowego (art. 6 § 1 kpc). Sensem fakultatywnego zawieszenia postępowania jest wskazanie racjonalnej podstawy dla przerwania jego biegu, gdyż tylko w takich okolicznościach może być realizowana jedna z podstawowych wartości, jaką jest rzetelne rozpoznanie sprawy.

W realiach niniejszej sprawy sąd nie miał wątpliwości, że zawieszenie postępowania nie jest celowe, ani usprawiedliwione, a jedynie wprowadzi element zwłoki w rozpoznaniu odwołania odwołującego. W konsekwencji sąd nie uwzględnił wniosku o zawieszenie postępowania uznając, że rozstrzygnięcie sprawy odwołującego nie zależy od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie P 4/18. Z istoty rzeczy przepis art. 177 § 1 pkt 3 ¹ kpc nie powinien być interpretowany rozszerzająco. Dopuszczenie do liberalnego zawieszenia postępowania na jego podstawie sprzeciwiałoby się respektowaniu prawa do rozpoznania sprawy bez zwłoki (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 20 lutego 2017 r., III AUz 74/17). Uwzględnić bowiem należy, że sprawa ma kluczowe znaczenie dla bytu i funkcjonowania odwołującego, dotyczy jego żywotnych interesów majątkowych, a wszelka zwłoka powinna być skutkiem jedynie niezbędnych, nieuniknionych działań.

Istota sporu w sprawie sprowadza się do rozstrzygnięcia, czy organ emerytalny miał podstawy do ponownego ustalenia wysokości renty inwalidzkiej odwołującego. Organ rentowy ustalił wysokość świadczenia odwołującego na podstawie uzyskanej z Instytutu Pamięci Narodowej informacji Nr (...) z 1 czerwca 2017 r., o przebiegu służby na rzecz totalitarnego państwa, w której wskazano, że odwołujący w okresie od 16 sierpnia 1983 r. do 20 grudnia 1989 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin. Ustawa z 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin przewiduje obniżenie emerytur i rent inwalidzkich wszystkim funkcjonariuszom, którzy pozostawali w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r. i którzy w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. pełnili służbę w wymienionych w ustawie instytucjach i formacjach (tzw. służba na rzecz państwa totalitarnego). Obniżeniu podlegają także renty rodzinne, pobierane po funkcjonariuszach, którzy taką służbę pełnili.

Zgodnie z art. 13b ust. 1 ustawy za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się służbę od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. w wymienionych w przepisie cywilnych i wojskowych instytucjach i formacjach. W ww. art. 13 b) ust. 1 pkt 5 lit. c) tiret 2 i 6 ustawy wymieniono służby i jednostki organizacyjne Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, i ich poprzedniczki, oraz ich odpowiedniki terenowe wypełniające zadania wywiadowcze i kontrwywiadowcze – Departament Ochrony (...) oraz Departament V.

Zgodnie z art. 15c ust. 1, w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, i która pozostawała w służbie przed 2 stycznia 1999r., emerytura wynosi:

1) 0 % podstawy wymiaru - za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b;

2) 2,6 % podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz 2-4.

Przepisy art. 14 i art. 15 ust. 1-3a, 5 i 6 stosuje się odpowiednio. Emerytury nie podwyższa się zgodnie z art. 15 ust. 2 i 3, jeżeli okoliczności uzasadniające podwyższenie wystąpiły w związku z pełnieniem służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b (ust. 2).

Wysokość emerytury ustalonej zgodnie z ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ust. 3).

W celu ustalenia wysokości emerytury, zgodnie z ust. 1-3, organ emerytalny występuje do Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu z wnioskiem o sporządzenie informacji, o której mowa w art. 13a ust. 1 (ust. 4).

Przepisów ust. 1-3 nie stosuje się, jeżeli osoba, o której mowa w tych przepisach, udowodni, że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjęła współpracę i czynnie wspierała osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego (ust. 5).

Stosownie zaś do treści art. 8a ust. 1 ustawy, minister właściwy do spraw wewnętrznych, w drodze decyzji, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, może wyłączyć stosowanie art. 15c, art. 22a i art. 24a w stosunku do osób pełniących służbę, o której mowa w art. 13b, ze względu na:

1) krótkotrwałą służbę przed dniem 31 lipca 1990 r. oraz

2) rzetelne wykonywanie zadań i obowiązków po dniu 12 września 1989 r., w szczególności z narażeniem zdrowia i życia.

Do osób, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy art. 15, art. 22 i art. 24 (ust. 2).

Analogiczne rozwiązania ustawodawca przewidział w odniesieniu do renty inwalidzkiej. Zgodnie z art. 22a w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, rentę inwalidzką ustaloną zgodnie z art. 22 zmniejsza się o 10% podstawy wymiaru za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b. Przy zmniejszaniu renty inwalidzkiej okresy służby, o której mowa w art. 13b, ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy. Wysokość renty inwalidzkiej, ustalonej zgodnie z ust. 1, nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej renty z tytułu niezdolności do pracy wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

W okolicznościach sprawy organ emerytalny, powołując się na przepis art. 13a ust. 5 ustawy zaopatrzeniowej, zgodnie z którym informacja o przebiegu służby jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy służb, o których mowa w art. 12, stwierdził, że zmiany informacji o przebiegu służby może dokonać jedynie Instytut Pamięci Narodowej. Zatem tam należy kierować ewentualne wnioski i zarzuty dotyczące zapisów zawartych w informacji o przebiegu służby.

Odwołujący się z kolei nie zaprzeczał, że w spornym okresie pracował w Wydziale V Służby Bezpieczeństwa (...)/WUSW w P., a następnie w Wydziale Ochrony (...) w P., a jego praca polegała wówczas (16.08.1983-20.12.1989) .na pozyskiwaniu i przekazywaniu przełożonym tzw. informacji nastrojowych, a także pozyskiwaniu i prowadzeniu tajnych współpracowników (średnio było to kilkunastu współpracowników w roku). Obowiązki te były wykonywane na zasadzie dobrowolności.

Poza sporem pozostawało, że odwołujący przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, nie podjął współpracy i nie wspierał czynnie osoby lub organizacji działających na rzecz niepodległości Państwa Polskiego.

Odnosząc się do stanowiska organu emerytalnego, dotyczącego związania informacją o przebiegu służby odwołującego uzyskaną z Instytutu Pamięci Narodowej, należy wskazać, że sąd ubezpieczeń społecznych, jak stwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 12 grudnia 2011 r., II UZP 10/11, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, „nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Związanie to obejmuje jedynie organ emerytalny, który przy wydawaniu decyzji musi kierować się danymi zawartymi w informacji o przebiegu służby. Ustalenia faktyczne i interpretacje prawne Instytutu Pamięci Narodowej nie mogą natomiast wiązać sądu - do którego wyłącznej kompetencji (kognicji) należy ustalenie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia w przedmiocie prawa do emerytury policyjnej i jej wysokości oraz odpowiednia kwalifikacja prawna (subsumcja) ustalonych faktów.”

Podkreślić należy, że w orzecznictwie nie budzi żadnych wątpliwości, że ograniczenia dowodowe, m.in. dotyczące dopuszczalnych na etapie postępowania administracyjnego środków dowodowych, nie wiążą sądu ubezpieczeń społecznych, który rozpoznaje sprawy wszczęte na skutek odwołań od decyzji organów rentowych według procedury cywilnej w postępowaniu odrębnym, jako sprawy cywilne w znaczeniu formalnym. Każdy istotny fakt może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 11 stycznia 2012 r. w sprawie K 36/09, orzekając, że art. 13a ust. 6 ustawy zaopatrzeniowej jest zgodny z art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji RP wskazał, że „jeśli decyzja organu emerytalnego zostanie zaskarżona, to o ostatecznym ukształtowaniu praw emerytalnych byłego funkcjonariusza organów bezpieczeństwa PRL można dopiero mówić po przeprowadzeniu stosownego postępowania przed sądem powszechnym. Sąd powszechny nie ogranicza się w takim wypadku do kontroli decyzji organu emerytalnego z punktu widzenia jej legalności, jak ma to miejsce w przypadku kontroli dokonywanej przez sąd administracyjny. Wręcz przeciwnie - sąd powszechny rozstrzyga merytorycznie co do istoty sprawy. Nie ulega więc wątpliwości, że w toku postępowania sądowego, z zastosowaniem wszelkich środków dowodowych, może nastąpić także weryfikacja informacji, o której mowa w art. 13a. Dla oceny przez sąd zasadności obniżenia świadczenia emerytalnego byłego funkcjonariusza organów bezpieczeństwa PRL nieodzowne jest ustalenie stanu faktycznego mającego bezpośredni wpływ na ponowne ustalenie przez organ emerytalny świadczeń w tym zakresie. Sąd powszechny ma zatem obowiązek oceny całego materiału dowodowego, łącznie z treścią informacji Instytutu Pamięci Narodowej”.

Z akt osobowych odwołującego o sygn. IPN (...) będących własnością Instytutu Pamięci Narodowej (płyta CD na k. 31 akt sądowych) wynika, że podaniem z dnia 13 lipca 1982r. J. N. zwrócił się do Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w P. z prośba o przyjęcie go do pracy w Milicji. Wniosek swój odwołujący umotywował „chęcią aktywnego udziału w pracy nad realizacją linii politycznej wyznaczonej przez władze, która w pełni odpowiada jego przekonaniom i poglądom politycznym”. We wniosku personalnym o przyjęcie do MO z dnia 6 lipca 1983 r. starszy inspektor wydziału kadr Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej, „po rozpatrzeniu akt osobowych i rozmowie osobistej z obywatelem J. N.” zaproponował przyjąć odwołującego do służby w Milicji Obywatelskiej i mianować go na stanowisko młodszego inspektora Wydziału V Służby Bezpieczeństwa (...) P.. Odwołujący został przyjęty do Służby Bezpieczeństwa z dniem 16 sierpnia 1983 r. Z tytułu tego zatrudnienia odwołujący otrzymywał dodatek specjalny (operacyjny). W opinii służbowej o odwołującym z dnia 24 stycznia 1985 r. przełożony odwołującego wskazał, że J. N. pełni służbę od 16 sierpnia 1983r. Do jego zadań służbowych należy operacyjna ochrona obiektów przemysłu lekkiego. Z obowiązków służbowych wywiązuje się w stopniu dobrym osiągając wysokie wyniki w zakresie rozbudowy i współpracy ze źródłami informacji. Nie osiąga zadowalających wyników w zakresie ujawniania i likwidacji zagrożeń w ochranianych obiektach. We wniosku personalnym z dnia 15 września 1986 r. w sprawie podwyższenia dodatku służbowego dla odwołującego Naczelnik Wydziału V wskazał, że J. N. organizuje i prowadzi pracę operacyjną w odniesieniu do obiektów resortu przemysłu lekkiego. Jest bardzo zdyscyplinowany i odpowiedzialny za powierzony mu odcinek. We wniosku (raporcie) z dnia 29 grudnia 1988 r. odwołujący zwrócił się do Dyrektora Departamentu Kadr MSW w W. o wyrażenie zgody na zdawanie egzaminu eksternistycznego na pierwszy stopień oficerski. Jak wskazał, prośbę swą uzasadnił tym, iż chciałby podnieść swoje kwalifikacje zawodowe poprzez odbycie przeszkolenia w (...), lecz ze względu na sytuację rodzinną nie może podjąć się tego w systemie stacjonarnym. Dalej odwołujący wskazał, że służbę w charakterze pracownika operacyjnego pełni od 16 sierpnia 1983 r. i wiąże z nią nadzieję na dalszą przyszłość. W opinii z dnia 30 listopada 1988 r. Naczelnik Wydziału V wskazał, że odwołujący pełni służbę w ww. wydziale od 16 sierpnia 1983r. Jest funkcjonariuszem osiągającym bardzo dobre wyniki w pracy zawodowej. Prezentuje ukształtowany światopogląd marksistowski, a posiadane predyspozycje, zaangażowanie, postawa są gwarancją przydatności dla resortu i ewentualnego awansu. W karcie ewidencyjnej funkcjonariusza MO (odwołującego) wskazano m.in., że 25 listopada 1989 r. odwołujący zajmował stanowisko starszego inspektora w Wydziale Ochrony (...). Ostatni wpis z przebiegu służby odwołującego datuje się na dzień 20 grudnia 1989 r.

Praca odwołującego J. N. w spornym okresie od 16 marca 1983 r. do 20 grudnia 1989 r. polegała na pracy w Służbie Bezpieczeństwa w pionie „przemysł”. Odwołujący – jak zeznał na rozprawie - był wówczas osobą prowadzącą tajnych współpracowników (średnio było to kilkunastu współpracowników w roku), jak również pozyskiwał – na zasadzie dobrowolności - tajnych współpracowników. Przełożeni odwołującego oczekiwali od niego tzw. informacji nastrojowych (por. zeznania odwołującego na k. 86-86v).

Wskazać należy, że zgodność przepisu art. 15b ustawy dezubekizacyjnej z 2009 r. z art. 2, art. 10, art. 30 i art. 67 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3, a nadto z art. 42 Konstytucji RP została potwierdzona wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 24 lutego 2010 r. w sprawie o sygn. K 6/09, zaś Europejski Trybunał Praw Człowieka decyzją nr (...) z 14 maja 2013 r. (decyzja o odrzuceniu skargi – C. i inni przeciwko Polsce) stwierdził, że ustawa zmieniająca swoją treścią normatywną nie narusza art. 3, art. 6 § 1 i 2, art. 7, art. 8 i art. 14 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz art. 1 Protokołu nr (...) do tej Konwencji. Europejski Trybunał Praw Człowieka potwierdził, że wszystkie zasady mające generalne zastosowanie w sprawach na tle art. 1 Protokołu nr (...) mają również znaczenie w przypadku emerytur. Stwierdził, że ustawodawca krajowy wyposażony w bezpośrednią legitymację demokratyczną jest lepiej przygotowany do oceny, czy w danym kraju - ze względu na jego wyjątkowe doświadczenie historyczne i polityczne - interes publiczny wymagał przyjęcia określonych środków dekomunizacji, aby zapewnić większą sprawiedliwość społeczną albo stabilność demokracji. Równocześnie, władze krajowe, ze względu na bezpośrednią wiedzę o swoim kraju, były uprawnione do potępienia w wybranym przez siebie czasie i formie, instytucji lub działań z przeszłości, które - zgodnie z historycznym doświadczeniem kraju - odrzucały zasady demokracji, rządów prawa i praw człowieka.

Zdaniem projektodawcy ustawa dezubekizacyjna z 2016 r. ma na celu wprowadzenie rozwiązań zapewniających w pełniejszym zakresie zniesienie przywilejów emerytalnych związanych z pracą w aparacie bezpieczeństwa PRL przez ustalenie na nowo świadczeń emerytalnych i rentowych osobom pełniącym służbę na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r., ponieważ wprowadzone na gruncie ustawy dezubekizacyjnej z 2009 r. rozwiązania nie okazały się w pełni skuteczne, gdyż cel tej ustawy nie został osiągnięty w zakładanym zakresie. W ustawie zaopatrzeniowej wprowadzono art. 13b, który enumeratywnie określa, jaka służba zostaje uznana za służbę na rzecz totalitarnego państwa. Projektodawca uznał bowiem, że zachodzi ewidentna potrzeba doprecyzowania katalogu jednostek, w których służba była pełniona na rzecz totalitarnego państwa oraz uwzględnił uwagę Instytutu Pamięci Narodowej, by nie wprowadzać zmian w ustawie lustracyjnej, gdyż mogłoby to wpłynąć w sposób istotny na prowadzone postępowania lustracyjne oraz na sam proces składania i badania oświadczeń lustracyjnych. Pojęcie „służby w organach bezpieczeństwa państwa” zastąpiono pojęciem „służby na rzecz totalitarnego państwa”, by nie wprowadzać nowej definicji organów bezpieczeństwa państwa wyłącznie na potrzeby ustawy dezubekizacyjnej. Katalog wprowadzony w art. 13b i jego uzasadnienie został opracowany przez Instytut Pamięci Narodowej. Uznano, że „obecny stan badań pozwala na stworzenie enumeratywnego wyliczenia tych jednostek, których funkcjonariusze służyli na rzecz totalitarnego państwa”.

Analiza akt personalnych odwołującego oraz ocena jego zeznań dają podstawy do uznania, że odwołujący w okresie od 16 sierpnia 1983 r. do 20 grudnia 1989 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa w wymienionych w przepisie art. 13b ustawy zaopatrzeniowej instytucjach i formacjach.

Dokonując subsumcji stanu faktycznego pod wskazane normy prawne należało stwierdzić, że odwołujący spełnia warunki wymagane do obniżenia renty inwalidzkiej na zasadach wskazanych w ustawie z 16 grudnia 2016 r.

Reasumując sąd - na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc - nie znalazł podstaw do uwzględnienia odwołania i je oddalił (punkt 1 wyroku).

O kosztach postępowania sąd orzekł w punkcie 2) wyroku na podstawie art. 98 § 1, 3 i 4 kpc w zw. z art. 99 kpc w zw. z § 9 ust. 2 i § 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 265), zasądzając na rzecz pozwanego organu 180 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego.

(-) Mirosław Major