Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2022 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w następującym składzie: Przewodniczący: Sędzia Agnieszka Leżańska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Karolina Rudecka

po rozpoznaniu w dniu 29 listopada 2022 roku w Piotrkowie Tryb.

na rozprawie

sprawy z wniosku ubezpieczonego S. Z. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział T.

o prawo do rekompensaty

na skutek odwołania ubezpieczonego S. Z. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział T. z dnia 05.09.2022 roku znak: (...)

1. zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż przyznaje ubezpieczonemu S. Z. prawo do ustalenia wysokości należnej mu emerytury z uwzględnieniem rekompensaty w rozumieniu art.21 ust.1 Ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656 z późn. zm.),

poczynając od dnia 1 czerwca 2022 roku,

2. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.
na rzecz S. Z. kwotę 180,00 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego.

Sygn. akt VU 558/22

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 września 2022 roku, ( znak: (...)), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił S. Z. prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż na dzień 31 grudnia 2008 roku wnioskodawca nie udowodnił 15 lat okresów pracy w szczególnych warunkach, albowiem prace wymienione w wykazie A dział XIV poz. 24 można zaliczyć do wykonywanych w szczególnych warunkach pod warunkiem, że są wykonywane stale w pełnym wymiarze i bezpośrednio przy stanowiskach robotniczych, na których wykonuje się prace wymienione w wykazie. Analiza dokumentów zgromadzonych w sprawie, w ocenie ZUS wykazała, że zakres obowiązków wnioskodawcy na stanowiskach technik budowy, majster budowy oraz kierownik budowy wykracza poza stałe i osobiste dozorowanie, czy kontrolę pracy.

W odwołaniu z dnia 22 września 2022 roku wnioskodawca S. Z. wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych, poprzez zaliczenie do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 3 sierpnia 1976 roku do 31 grudnia 2008 roku. W uzasadnieniu ubezpieczony wskazał, że we wskazanym powyżej okresie wykonywał pracę w (...) Przedsiębiorstwie (...), a po przekształceniu w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w P. na stanowiskach technika, majstra oraz kierownika budowy.

W piśmie procesowym 26 października 2022 roku, pełnomocnik odwołującego podtrzymał dotychczasowe stanowisko ubezpieczonego wyrażone w odwołaniu od zaskarżonej decyzji. Strona odwołująca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji, zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego kosztów postępowania według norm przepisanych i wskazała, że skarżący wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach na stanowiskach: technika budowy w okresie od 1 lutego 1977 roku do 24 października 1977 roku, majstra budowy w okresie od 12 listopada 1979 roku do 30 czerwca 1992 roku, kierownika budowy w okresie od 1 lipca 1992 roku do 23 lipca 2021 roku.

Mając na uwadze powyższe, jak wskazał pełnomocnik odwołującego, staż pracy ubezpieczonego w szczególnych warunkach do dnia 31 grudnia 2008 roku wynosi 15 lat, a zatem wnioskodawca spełnił konieczne warunki do przyznania prawa do rekompensaty w formie dodatku do kapitału początkowego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. ZUS wyjaśnił, że nie zaliczył wnioskodawcy do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach okresu pracy w (...) S.A w P. na następujących stanowiskach: w okresie od 1 lutego 1997 roku do 24 października 1977 roku- kierownika budowy, w okresie od 12 listopada 1979 roku do 30 czerwca 1992 roku- majstra budowy oraz w okresie od 1 lipca 1992 roku do 31 grudnia 2008 roku- kierownika budowy.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny w sprawie:

wnioskodawca S. Z. urodził się dnia (...). W dniu 7 lipca 2021 roku złożył wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia (...)roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. przyznał S. Z. prawo do emerytury w kwocie zaliczkowej, ponieważ wnioskodawca kontynuował zatrudnienie (dowód: wniosek o emeryturę k.1 akt emerytalnych ZUS, decyzja z dnia 22 lipca 2021 roku k. 5 akt emerytalnych ZUS ).

W dniu 23 lipca 2021 roku S. Z. złożył wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno- rentowego, dołączając do wniosku świadectwo pracy z Przedsiębiorstwa (...) S.A. z siedzibą w P., w którym pracodawca potwierdził, że w okresie od 3 sierpnia 1976 roku do 23 lipca 2021 roku S. Z. wykonywał pracę na stanowisku kierownika budowy ( dowód: wniosek z dnia 23 lipca 2021 roku k. 8 akt emerytalnych ZUS, świadectwo pracy z dnia 23 lipca 2021 roku k. 9 akt emerytalnych ZUS).

W związku z rozwiązaniem przez ubezpieczonego stosunku pracy, ZUS decyzją z dnia 30 lipca 2021 roku ponownie ustalił wysokość emerytury S. Z. i podjął jej wypłatę. Wysokość emerytury ubezpieczonego wynosi 6.006,28 zł. brutto ( dowód: decyzja z dnia 30 lipca 2021 roku k. 10 akt emerytalnych ZUS).

W dniu 10 czerwca 2022r. wnioskodawca wystąpił o przyznanie prawa do rekompensaty załączając do wniosku świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z Przedsiębiorstwa (...) S.A. z siedzibą w P.. W wyniku rozpoznania powyższego wniosku ZUS wydał zaskarżoną decyzję (dowód: wniosek z dnia 10 czerwca 2022 roku k. 18-19 akt emerytalnych ZUS, świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 9 czerwca 2022 roku. k. 20 akt emerytalnych ZUS).

Wnioskodawca w okresie od 3 sierpnia 1976 roku do 23 lipca 2021 roku pracował w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w P. kolejno na stanowiskach : technik budowy, majster budowy i kierownik budowy. Pracodawca w świadectwie pracy z dnia 9 czerwca 2022 roku potwierdził wykonywanie przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach w okresie od 3 sierpnia 1976 roku do 21 lipca 2021 roku. W wydanym świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach wskazał, że w okresie zatrudnienia, S. Z. wykonywał pracę dozoru inżynieryjno-technicznego na budowie przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych w rolnictwie i budowli hydrotechnicznych na stanowisku kierownika budowy zgodnie z wykazem A dział XIV, poz. 24 w związku z działem X poz. 1 i działem V poz.7 stanowiącym załącznik nr 1 Zarządzenia Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach (dowód: świadectwo pracy z dnia 9 czerwca 2022. roku k.21 akt emerytalnych ZUS, świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych k. 20 akt emerytalnych ZUS, pismo pracodawcy z dnia 9 czerwca 2022 roku k. 22 akt emerytalnych ZUS, zeznania wnioskodawcy od min. 03:20 do min. 05:20 protokołu z rozprawy z dnia 8 listopada 2022 roku, zakres obowiązków wnioskodawcy na stanowisku technika budowy k. 26-31 akt emerytalnych ZUS, zakres obowiązków na stanowisku majstra budowy k. 32-37 akt emerytalnych ZUS, zakres obowiązków na stanowisku kierownika budowy k. 38-39 akt emerytalnych ZUS).

Przedsiębiorstwo (...) S.A. w P. zajmowało się wykonywaniem prac melioracyjnych w terenie. Były to prace polegające na drenowaniu terenów, wykonywaniu prac melioracyjnych, odwodnieniowych w głębokich wykopach. Przedsiębiorstwo zajmowało się także budową mostów do szerokości 4- 5 metrów oraz zastaw piętrzących na rzekach, związanych z regulacją rzek (dowód: zeznania wnioskodawcy S. Z. od min. 08:18 do min. 09:43 protokołu z rozprawy z dnia 9 listopada 2022 roku, zeznania świadka S. K. od min. 06:19 do min 01:06:36 protokołu z rozprawy z dnia 29 listopada 2022 roku, zeznania wnioskodawcy S. Z. od min. 09:33 do min 30:47 protokołu z rozprawy z dnia 29 listopada 2022 roku po przerwie).

Pracodawca skarżącego w sporządzonym prze z siebie zakresie obowiązków ubezpieczonego na stanowisku technika budowy oraz na stanowisku majstra budowy wskazał, iż do obowiązków S. Z. na stanowiskach technika budowy i majstra budowy należało między innymi:

⚫

opracowywanie wspólnie z kierownikiem budowy i działem planowania operatywnego :

- kwartalnego planu budowy- z ustaleniem rodzaju sprzętu budowlanego, rozpoczęcia i zakończenia pracy ,

- zapotrzebowanie na materiały podstawowe i pomocnicze,

- budowlanego sprzętu. ciężkiego i pomocniczego, sprzętu pomiarowego, narzędzi do pracy ręcznej, odzieży ochronnej, wyposażenia socjalnego i bhp, kompletów i druków oraz formularzy koniecznych do administrowania budową oraz ustalenie terminów

⚫

wykonywanie czynności w czasie trwania budowy:

- założenie obowiązujących dokumentów budowy oraz dokonanie wstępnych zapisów;

- zorganizowanie placu budowy;

- przeprowadzenie pomiarów wykonawczych i związanych z tym prac poprzedzających rozpoczęcie robót;

- przeprowadzenie werbunku robotników: założenie książki ewidencyjnej , zawieranie z nimi umowę o pracę, przeprowadzenie szkolenia z zakresu zawodowego BHP i p. pożarowego i porządkowo;

- sprawowanie osobistego nadzoru i kierowanie całokształtem robót na budowie w zakresie: organizacji i technologii wykonywanych robót, prawidłowego wykorzystywania sprzętu mechanicznego- ciężkiego i lekkiego, właściwe wykorzystywanie potencjału robotniczego;

- dokonywanie odbioru robót wykonanych przez poszczególnych robotników, brygady lub sprzęt pod względem jakości i ilości ich wykonania;

- przygotowywanie robót w obowiązujących terminach do obmiarów miesięcznych i kwartalnych;

- dokonywanie odbioru materiałów dostarczonych wg zapotrzebowania na budowę.

( dowód: zakres obowiązków na stanowisku technika budowy k. 26-31 oraz na stanowisku majstra budowy k. 32-37 – akt emerytalnych ZUS)

Faktycznie zakres obowiązków wnioskodawcy na stanowisku technika budowy, obowiązujący od 1 lutego 1977 roku oraz na stanowisku majstra budowy, obowiązujący od 12 listopada 1979 roku, był tożsamy. Tożsamy był również zakres wykonywanych przez niego prac na obu stanowiskach. Wnioskodawca za wykonanie powierzonych mu zadań odpowiadał przed kierownikiem budowy.

Do obowiązków skarżącego należała przede wszystkim praca w terenie razem z podporządkowaną mu brygadą. Sprawował on bezpośredni nadzór nad wykonywanymi pracami melioracyjnymi, przede wszystkim drenowaniem. Skarżący nadzorował prawidłowość wytyczenia rowów pod dreny, a następnie ich prawidłowego wykopania tj. zachowania szerokości i głębokości. Rowy te były kopane ręcznie lub przy użyciu sprzętu ciężkiego, nad którego użyciem nadzór sprawował ubezpieczony. S. Z. nadzorował także prawidłowość wykonywania przepustów, ich wysokości. Na rowach wykonywane były urządzenia służące do piętrzenia wody i nawodnienia w postaci zastawek i stopni, których wykonanie zgodnie z projektem nadzorował wnioskodawca. S. Z. nadzorował także wykonywanie regulacji rzek, na których wykonywano stopnie i jazy. Wnioskodawca korzystając ze sporządzonych planów i projektów przekazywał brygadom zlecenia w zakresie rodzaju wykonanego zbrojenia, odmierzał niwelatorem wysokości wykopów, ich spadki, poziomy i głębokości. Skarżący, przy użyciu niwelatora, bezpośrednio nadzorował w trakcie wykonywania instalacji wodnokanalizacyjnych, wymiary wykopów oraz prawidłowość spadku układanych instalacji. Wykopy pod sieci wodnokanalizacyjne wykonywane były na głębokości od 2 do 5 metrów.

Poza wykonywaniem prac na budowie, bezpośrednim nadzorowaniem ich oraz nadzorowaniem robotników na budowie, do obowiązków wnioskodawcy należały także czynności administracyjne, związane z wypełnianiem niezbędnej związanej z wykonywaniem prac budowlanych. Czynił to jednak po godzinach pracy, najczęściej w domu, gdyż na budowie nie było na te czynności czasu, a nadto warunków socjalnych. Na budowie znajdował się bowiem do dyspozycji robotników wyłącznie barak, który służył jedynie do przebrania się pracowników w odzież roboczą (dowód: zeznania świadka S. K. od minuty 06:19 do minuty, 1:06:36, zeznania świadka Z. R. od minuty 1:06:36 do minuty , 1:24:46, zeznania świadka W. J. po przerwie od minuty 0:37 do minuty 09:00, zeznania wnioskodawcy od min. 09:33 do minuty 30:47, protokołu z rozprawy z dnia 9 listopada 2022 roku).

Do obowiązków skarżącego na stanowisku kierownika budowy, zgodnie z przedstawionym przez pracodawcę zakresem obowiązków należało między innymi :

- organizowanie i kierowanie powierzoną budową,

- zlecanie i wydawanie poleceń podległemu personelowi inżynieryjno- technicznemu i pozostałym pracownikom zatrudnionym na budowie,

- współpraca z innymi instytucjami, które uczestniczą w procesie realizacji budowy,

- kontrola obowiązków pracowników zatrudnionych na budowie,

- prowadzenie na bieżąco dokumentów budowy,

- kontrola nad prawidłową gospodarką materiałami budowlanymi,

- osobiste kierowanie i nadzorowanie całokształtem robót (dowód: zakres obowiązków k. 38-39 akt emerytalnych ZUS).

W praktyce ubezpieczony na ww. stanowisku odpowiadał za terminowe i zgodne z projektem, wykonywanie robót i sporządzanie niezbędnych dokumentów budowy. Wszelkie plany budowy, projekty, harmonogramy wykonywania prac wnioskodawca otrzymywał już gotowe do realizacji, nie musiał ich sam sporządzać. Skarżący, jako kierownik budowy, sprawował formalnie nadzór nad całą budową, nadto jednocześnie sprawował bezpośredni nadzór nad jedną z brygad, wykonując czynności należące do zakresu obowiązków majstra. S. Z., poza obowiązkami kierownika budowy, miał bowiem przydzielony odcinek budowy, na którym wykonywał czynności majstra i sprawował bezpośredni nadzór i dozór nad wykonywanymi czynnościami pracowników. Skarżący, podobnie jak technik, czy majster, pracował ze swoją brygadą przy regulacji rzek, wykonywaniu rowów melioracyjnych, czy budowie sieci wodnokanalizacyjnej w głębokich wykopach. Czynności administracyjno-biurowe polegające na prowadzeniu dziennika budowy, rozliczaniu pracowników z wykonania zleconych prac, skarżący wykonywał po godzinach pracy w domu ze względu na brak czasu i miejsca na wykonywanie takich czynności na budowie. Bezpośrednio na budowie skarżący sprawdzał jedynie listę obecności pracowników oraz przydzielał im zakres prac na dany dzień, co zajmowało mu zaledwie kilkanaście minut w ciągu dnia (dowód: zeznania świadka S. K. od minuty 06:19 do minuty, 1:06:36, zeznania świadka Z. R. od minuty 1:06:36 do minuty, 1:24:46, zeznania wnioskodawcy od min 11:15 do min 13:38 protokołu z rozprawy z dnia 9 listopada 2022 roku ).

W całym okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w P. wnioskodawca zajmował się dozorowaniem prac robotników melioracyjnych w terenie. Nadzorował bezpośrednio pracowników wykonujących prace w głębokich wykopach, przy ich wykonywaniu oraz układaniu i montowaniu rur. Nadzorował pracę maszyn melioracyjnych. Podlegało mu bezpośrednio od 3 do 20 pracowników. Wnioskodawca pracował także razem z pracownikami w wykopie, instruując pracowników w zakresie prawidłowości układania rurociągu, albowiem z reguły pracownicy w terenie byli pracownikami najemnymi, którzy nie posiadali wiedzy specjalistycznej, zawodowej. Skarżący zajmował się więc wytyczeniem terenu do prac melioracyjnych, rowów, dbał o prawidłowe wykonanie niwelacji terenu.

Wnioskodawca przez cały czas zatrudnienia sprawował osobisty nadzór nad pracownikami, wszelkie prace musiały być bowiem wykonane zgodnie z projektem. Będąc zatrudnionym na stanowisku technika budowy, majstra budowy, a następnie kierownika budowy, wykonywał tożsame prace. Zmiana nazwy stanowiska pracy skarżącego wiązała się ze zmianą angażu, który z kolei wiązał się z uzyskaniem wyższej stawki wynagrodzenia.

W 1992 roku profil działalności pracodawcy ubezpieczonego uległ zmianie, ponieważ zapotrzebowanie na prace melioracyjne uległo zmniejszeniu. Firma zaczęła wówczas wykonywać prace wodnokanalizacyjne, zajmowała się budową oczyszczalni ścieków. Wnioskodawca sprawował osobisty nadzór nad pracownikami ( brygada składała się z 3 pracowników i maszyny), nadto samodzielnie wykonywał instalacje. Nadzór skarżącego nad pracownikami wodnokanalizacyjnymi był tożsamy z nadzorem wykonywanym uprzednio nad pracownikami wykonującymi prace melioracyjne. Wnioskodawca pracował tak stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, praca wykonywana byłą w systemie zmianowym, a zmiana wynosiła od 8 do 12 godzin pracy (dowód: zeznania świadka S. K. od min 06:19 do min. 01:06:36, zeznania świadka Z. R. od min 01:06:36 do min. 01:24:46 – protokołu z rozprawy z dnia 29 listopada 2022 roku; zeznania świadka W. J. od min 00:37 do min. 09:00, zeznania wnioskodawcy od min. 09:33 do min 30:47- protokołu z rozprawy z dnia 29 listopada 2022 roku- po przerwie.

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i zważył co następuje:

odwołanie jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać należy, że zgodnie z art. 21 ust. 1 w zw. z art. 2 pkt 5 ustawy z 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2022 poz. 1340) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Rekompensata zaś to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Przesłankami uprawniającymi do rekompensaty są:

1) utrata przez ubezpieczonego możliwości przejścia na emeryturę we wcześniejszym wieku emerytalnym w związku z wygaśnięciem po dniu 31 grudnia 2008 roku - w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, a przed dniem 1 stycznia 1969 roku - podstawy prawnej przewidującej takie uprawnienie;

2) niespełnienie przez ubezpieczonego warunków uprawniających go do emerytury pomostowej na zasadach wynikających z przepisów o emeryturach pomostowych;

3) legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z FUS;

4) nieuzyskanie przez ubezpieczonego prawa do emerytury według zasad przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.

Wątpliwości w zakresie interpretacji co do kręgu osób uprawnionych do rekompensaty oraz ram czasowych pracy wykonywanej w warunkach szczególnych rozstrzygnął Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z dnia 25 listopada 2010 roku sygn. K 27/09 (OTK-A 2010, nr 9, poz. 109) przyjął, że rekompensata jest odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed dniem 1 stycznia 1999 roku i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Do oceny pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze konieczne jest odwołanie się do przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2022r. poz. 504), gdzie wskazano, że rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w art. 32 ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (ust. 4 art. 32). Przepisy dotychczasowe to rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Z treści § 1 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia wynika, że rozporządzenie stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymienione w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Właściwi ministrowie ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach. Z zestawienia § 1 i 2 w.w. rozporządzenia wynika natomiast, że pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 202/11/272).

Stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze okresy pracy w warunkach szczególnych, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Także brak w.w. świadectwa nie jest przeszkodą dla czynienia ustaleń , że ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Stanowisko takie wielokrotnie zajmował również Sąd Najwyższy, który między innymi w wyroku z dnia 2 lutego 1996 roku, II URN 3/95, OSNAP 1996/16/239 stwierdził, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego.

W przedmiotowej sprawie, z uwagi na spełnienie przez wnioskodawcę pozostałych przesłanek do uzyskania prawa do rekompensaty, spór sprowadzał się do ustalenia czy w spornym okresie tj. od 3 sierpnia 1976 roku do 31 grudnia 2008 roku wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach. Wnioskodawca dysponował wystawionym przez pracodawcę, świadectwem wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze za sporny okres. Sam fakt zatrudnienia wnioskodawcy we wskazanym powyżej okresie w Przedsiębiorstwa (...) S.A. w P. (wcześniej (...) Przedsiębiorstwo (...)) był niesporny między stronami. Spornym pozostawał charakter pracy wykonywanej przez wnioskodawcę, to jest czy była to praca wykonywana w szczególnych warunkach, czy też nie. Zaznaczyć w tym miejscu należy, że łączne odczytanie § 2 ust. 1 i pkt 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku prowadzi do wniosku, że praca polegająca na kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno-technicznym może być uznana za pracę w szczególnych warunków wyłącznie wówczas, gdy pracownik stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującego na danym stanowisku sprawował taką kontrolę lub dozór na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie A. (por. wyrok SA w Łodzi z dnia 13.03.2014 roku, III AUa 975/13, LEX). W wykazie tym, w dziale X pod pozycją 1 wskazane są jako prace wykonywane w szczególnych warunkach prace przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych, a w dziale V pod pozycją 7 prace przy wykonywaniu konstrukcji nadbrzeży, falochronów oraz innych budowli hydrotechnicznych w nawodnionych wykopach lub na styku ląd-woda.

Mając powyższe na uwadze, Sąd dopuścił i przeprowadził dowód z zeznań następujących świadków: S. K., W. J. oraz Z. R., a także z zeznań samego wnioskodawcy, na okoliczność pracy faktycznie wykonywanej przez wnioskodawcę w spornym okresie. Przesłuchani w przedmiotowej sprawie świadkowie potwierdzili, że wnioskodawca zatrudniony na stanowisku technika budowy, majstra budowy oraz kierownika budowy, nadzorował pracę pracowników i maszyn wykonujących prace melioracyjne, a od 1992 roku wodnokanalizacyjne. Skarżący pracował tak stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a prace biurowe związane z wypełnieniem dziennika budowy, czy z prowadzeniem spraw pracowniczych, zajmowały wykonywał po godzinach pracy w domu, gdyż na terenie budowy nie było do tego stosownych warunków. Podkreślić należy, że o szczególnych warunkach pracy nie decyduje nazwa stanowiska pracy, ale faktycznie wykonywane obowiązki. Tymczasem, jak wykazało postępowanie dowodowe zakres prac skarżącego jako technika budowy, majstra budowy był taki sam jak na stanowisku kierownika, a zatem ten okres podlega zaliczeniu do pracy w warunkach szczególnych. Jako kierownik budowy skarżący odpowiadał formalnie za całą budowę, jednak pomimo tego miał przydzielony odcinek pracy wraz z brygadą, na którym wykonywał obowiązki jak majster. Pomimo zwiększonych obowiązków związanych z prowadzeniem dokumentacji całej budowy, to wnioskodawca obowiązki te również wykonywał po wyznaczonych godzinach pracy w domu. Sąd Okręgowy uznał zeznania ww. świadków za wiarygodne i przekonujące, bo logiczne i spójne oraz korespondujące z pozostałym materiałem dowodowym, także zeznaniami samego skarżącego. Istotną dla Sądu była ta okoliczność, że przesłuchiwani świadkowie pracowali razem z odwołującym, a z uwagi na zajmowane stanowiska w Przedsiębiorstwie mieli bezpośrednią i szczegółową wiedzę co do obowiązków pracowniczych ubezpieczonego. Sąd uwzględnił także zeznania samego wnioskodawcy, albowiem były one spójne ze zgromadzonym materiałem dowodowym.

Reasumując, z materiału dowodowego wynika, że wnioskodawca w spornym okresie od 3 sierpnia 1976 roku do 31 grudnia 2008 roku pracując na stanowiskach: technika budowy, majstra budowy i kierownika budowy wykonywał pracę polegającą na sprawowaniu bieżącej kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno – technicznym w wydziale, w którym jako podstawowe wykonywane były prace w warunkach szczególnych, czyli pracę wskazaną w wykazie A, Dział, XIV poz. 24 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku. Prace, które podlegały nadzorowi i kontroli skarżącemu to były właśnie prace wymienione w wykazie A, Dział X pod pozycją 1, czyli prace przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych oraz w Dział V pod pozycją 7, czyli prace przy wykonywaniu innych budowli hydrotechnicznych w nawodnionych wykopach lub na styku ląd-woda. a

Odnosząc się zaś do wykonywania przez skarżącego czynności biurowych wskazać należy, iż osoba sprawująca dozór inżynieryjno-techniczny nie musi przez całą dniówkę roboczą przebywać przy stanowiskach produkcyjnych sprawując bezpośredni nadzór nad pracownikami, gdyż dozór ten obejmuje także czynności administracyjno-biurowe ściśle z owym procesem dozoru związane, a obciążenie organizmu pracownika czynnikami szkodliwymi ma w tym przypadku związek z odpowiedzialnością za błędy w procesie technologicznym. W judykaturze rozstrzygnięto bowiem, co oznacza stałe wykonywanie dozoru w pełnym wymiarze czasu pracy. Jest to okres wykonywania tej pracy, niezależnie od tego, ile czasu pracownik poświęca na dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji. Nie ma bowiem żadnych podstaw do wyłączania takiego rodzaju czynności administracyjno-biurowych z czynności polegających na sprawowaniu dozoru i traktowania ich odrębnie (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07, z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09, z dnia 30 stycznia 2008 r., I UK 195/07, OSNP 2009 nr 7-8, poz. 105; z dnia 11 marca 2009 r., II UK 243/08, wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8 czerwca 2022 r., III AUa 41/21, wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 11 stycznia 2017 r. I UK 493/15, legalis).

Organ rentowy w toku postępowania nie przedstawił jednocześnie jakiegokolwiek dowodu podważającego dowody zgłoszone przez wnioskodawcę i nie zakwestionował wskazanych w dowodach okoliczności faktycznych.

Biorąc zatem pod uwagę, iż wnioskodawca spełnił wszystkie wymagane przepisami rozporządzenia warunki do uzyskania prawa do rekompensaty w formie dodatku do kapitału początkowego z tytułu pracy w szczególnych warunkach, czyli w toku postępowania udowodnił ponad 15 letni staż pracy w szczególnych warunkach, należy uznać, że odwołanie wnioskodawcy zasługuje na uwzględnienie.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 4771 ⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał S. Z. żądane prawo.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz. U. 2017, poz. 1797). Zgodnie z dyspozycją ww. przepisu rozporządzenia stawki minimalne w sprawach oświadczenie pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego wynoszą 180,00 zł.