Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 listopada 2022 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego Roman Troll

po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 2022 r. w Gliwicach na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. S. (1)

przeciwko T. T. (1), L. T. (1) i L. T. (2)

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej

z dnia 29 września 2021 r., sygn. akt I C 2266/20

1)  oddala apelację,

2)  zasadza od pozwanych solidarnie na rzecz powódki 1800 zł (tysiąc osiemset złotych)
z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

SSO Roman Troll

Sygn. akt III Ca 45/22

UZASADNIENIE

Powódka M. S. (1) 10 października 2018 r. wniosła o pozbawienie wykonalności pkt. 2. tytułu wykonawczego stanowiącego wyrok Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej z 22 lutego 2001 r. (sygn. akt I C 352/00), któremu postanowieniem z 26 października 2017 r. Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej nadał klauzulę wykonalności (sygn. akt I Co 826/17) przeciwko M. S. (1) w części obejmującej odsetki przedawnione, tj. od 15 marca 2001 r. do 17 września 2007 r. oraz wyższe od odsetek maksymalnych określonych w art. 359 § 2 ¹ k.c. za okres od 17 września 2007 r. oraz o zasądzenie od pozwanego T. T. (2) na jej rzecz kosztów procesu. Na uzasadnienie żądania podała, że na podstawie ww. tytułu wykonawczego zostało wszczęte przeciwko niej – jako dłużnikowi rzeczowemu – postępowanie egzekucyjne, obejmujące należność główną (675,23 zł) oraz odsetki wyliczone na 17 listopada 2017 r. (65217,54 zł) wraz z dalszymi odsetkami po 9,32 zł za każdy dzień zwłoki; w jej ocenie zasądzenie odsetek umownych w wysokości 240% rocznie jest nadużyciem prawa i zasadnym jest wystąpienie
z powództwem przeciwegzekucyjnym z uwagi na zmianę 20 lutego 2006 r. stanu prawnego
w zakresie odsetek maksymalnych; po tej dacie brak jest możliwości naliczania odsetek wyższych niż maksymalne; nadto podniosła, że objęte tytułem odsetki uległy częściowo przedawnieniu, to jest za okres dalszy niż 3 lata od wszczęcia poprzedniego postępowania egzekucyjnego.

Postanowieniem z 2 listopada 2020 roku z uwagi na śmierć pozwanego Sąd Rejonowy, na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c., zawiesił postępowanie, a następnie podjął je z udziałem następców prawnych pozwanego - T. T. (1), L. T. (1), L. T. (2).

W piśmie z 10 listopada 2020 r. powódka rozszerzyła żądanie pozwu, w ten sposób, że wniosła o pozbawienie ww. tytułu wykonawczego również w zakresie odsetek przedawnionych liczonych od kwoty 700 zł od 6 listopada 1997 r. do 15 marca 2001 r. oraz od kwoty 700 zł od 6 grudnia 1997 r. do 15 marca 2001 r.

Pozwany L. T. (2) wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania, zarzucił, że postępowanie powódki jest nieuczciwe oraz stanowi rażące nadużycie prawa i działanie na szkodę wierzyciela, wskazał, że dłużnik unikał przez wiele lat spełnienia świadczenia, a w oparciu o uzyskany tytuł wykonawczy nieruchomość dłużnika została obciążona hipoteką przymusową, a jej zbycie nieruchomości na rzecz powódki spowodowała, że odpowiada ona za dług jako dłużnik rzeczowy. Pozwany zarzucił, że wysokość dochodzonych odsetek jest powiązana z celowym unikaniem spełnienia świadczenia oraz, że prawo nie może działać wstecz jeśli chodzi o wprowadzenie unormowań dotyczących odsetek maksymalnych.

Pozwany L. T. (1) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jego rzecz od powódki kosztów postępowania, zarzucił, że w sprawie nie zaistniało żadne zdarzenie skutkujące wygaśnięciem zobowiązaniem tudzież brakiem możliwości jego egzekucji, powódka nie wykazała przedawnienia roszczeń objętych tytułem wykonawczym, podniósł także wykluczenie przedawnienia roszczeń objętych wpisem hipoteki przymusowej oraz rażące nadużycie prawa poprzez podejmowanie celowych działań w celu pokrzywdzenia wierzyciela.

Wszyscy pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości, również w zakresie rozszerzonego żądania.

Wyrokiem 29 września 2021 r. Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy stanowiący wyrok Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej wydany 22 lutego 2001 r. w sprawie zarejestrowanej pod sygn. I C 352/00, któremu postanowieniem z 26 października 2017 r. Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej w sprawie zarejestrowanej pod sygn. I Co 826/17 nadał klauzulę wykonalności przeciwko M. S. (1) w zakresie zasądzonych w punkcie 2. odsetek umownych: a) za okres od 16 marca 2001 r. do 17 września 2007 r. w całości, b) za okres od 6 listopada 1997 r. do 15 marca 2001 r. od 700 zł w części przekraczającej czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, c) za okres od 6 grudnia 1997 r. do 15 marca 2001 r. od 700 zł w części przekraczającej czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, d) za okres od 18 września
2007 r. do 31 grudnia 2015 r. w części przekraczającej czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, e) za okres od 1 stycznia 2016 r. w części przekraczającej dwukrotność sumy stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych (pkt 1.); oddalił powództwo w pozostałej części (pkt 2.) oraz zasądził od pozwanych solidarnych na rzecz powódki 8777 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od daty uprawomocnienia się wyroku tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 3.).

Orzeczenie to zapadło przy następujących ustaleniach faktycznych: wyrokiem z 22 lutego 2001 r. Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej (sygn. akt I C 352/00) zasądził od pozwanego L. T. (3) na rzecz powoda T. T. (2) 2147,81 zł (pkt 1.), a także 1400 zł z umownymi odsetkami w wysokości 20% w stosunku miesięcznym liczonymi od 700 zł od 6 listopada 1997 r. oraz od 700 zł od 6 grudnia 1997 r. (pkt 2.), wyrok ten uprawomocnił się 15 marca 2001 r, a 20 kwietnia 2001 r. opatrzono go klauzulą wykonalności; następnie 17 września 2010 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Rudzie Śląskiej G. M. wszczął postępowanie egzekucyjne zarejestrowane pod sygn. akt Km 1802/10, na skutek zbiegu egzekucji postępowanie egzekucyjne przejął Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Wołominie A. K. i prowadził je pod sygn. akt Km 23781/13 – postępowanie to zostało umorzone postanowieniem z 29 listopada 2013 r. wobec bezskuteczności egzekucji; 3 lutego 2016 r. wierzyciel T. T. (2) złożył wniosek o nadanie klauzuli wykonalności opisanemu wyżej tytułowi wykonawczemu przeciwko dłużniczce rzeczowej M. S. (1) z ograniczeniem jej odpowiedzialności do nieruchomości położonej w R. przy (...), zapisanej w księdze wieczystej tego Sądu o numerze (...)/3, 11 kwietnia 2016 r. nadano klauzulę wykonalności (sygn. akt I Co 255/16 Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej ) ww. wyrokowi z 22 lutego 2001 r. przeciwko M. S. (1), jako nabywcy ½ udziału w prawie własności tej nieruchomości (KW nr (...)) obciążonej hipoteką przymusową, z zastrzeżeniem dla dłużniczki M. S. (1) prawa powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie jej odpowiedzialności do opisanego wyżej udziału w prawie własności oraz do wysokości 3547,81 zł jako sumy hipoteki przymusowej; 21 kwietnia 2017 r. wierzyciel T. T. (2) złożył wniosek o nadanie klauzuli wykonalności ww. wyrokowi z 22 lutego 2001 r., co do należności odsetkowych objętych tym tytułem przeciwko dłużniczce M. S. (1) z ograniczeniem jej odpowiedzialności do nieruchomości położonej w R. przy (...) (KW nr (...)), taką klauzulę nadano 26 października 2017 r. (sygn. akt I Co 826/17 Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej) przeciwko M. S. (1), jako nabywcy ½ udziału w prawie własności tej nieruchomości obciążonej hipoteką przymusową w zakresie odsetek zasądzonych w wyroku z 22 lutego 2001 r. (sygn. akt I C 352/00) z zastrzeżeniem dla dłużniczki M. S. (1) prawa powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie jej odpowiedzialności do opisanego wyżej udziału w prawie własności; 17 listopada 2017 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Rudzie Śląskiej M. S. (2) wszczął postępowanie egzekucyjne przeciwko powódce M. S. (1) (sygn. akt Km 2822/17) w celu wyegzekwowania zasądzonych w tytule wykonawczym odsetek umownych, które na dzień wszczęcia egzekucji wynosiły 65217,54 zł.

Na podstawie art. 235 ^{( 2)} § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd Rejonowy pominął dowody z zeznań świadka L. T. (3) oraz z przesłuchania stron wnioskowane przez pozwanych w celu wykazania uznania roszczenia przez powódkę oraz prowadzenia rozmów w przedmiocie spełnienia świadczenia, ale w okresie po przekazaniu udziału w prawie własności nieruchomości położonej w R. przy (...); uznał bowiem te okoliczności za nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż żądanie pozwu – w zakresie pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego z powodu jego przedawnienia – ostatecznie dotyczyło okresu od daty zasądzenia odsetek umownych do 17 września 2007 r., a do przeniesienia udziału we własności nieruchomość na powódkę doszło na podstawie umowy sprzedaży z 10 września 2010 r, dlatego ustalanie czy doszło do uznania roszczenia w okresie nieobjętym żądaniem pozwu było bezcelowe, gdyż nie mogło doprowadzić do przerwy biegu przedawnienia jeśli chodzi o okres do 17 września 2007 r.

Przy tak dokonanych ustaleniach faktycznych Sąd Rejonowy, przywołując regulacje art. 840 § 1 pkt 1,2 i 3 k.p.c. zaznaczył, że podstawą żądania jest art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., ponadto przywołał regulacje art. 125 § 1 k.c. (w brzmieniu obowiązującym do 9 lipca 2018 r.), art. 118 k.c., art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz art. 69 tej ustawy, a także art. 359 § 2 ¹ k.c., uznał powództwo częściowo za zasadne. Wskazał, że roszczenie objęte prawomocnym orzeczeniem przedawnia się z dziesięcioletnim okresem przedawnienia (także odsetki w nim inkorporowane), ale roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu, a odsetki do takich świadczeń okresowych należą. W tej sprawie do przerwy biegu przedawnienia odsetek umownych od 700 zł za okres od 6 listopada 1997 r. do 15 marca 2001 r., od 700 zł za okres od 6 grudnia 1997 r. do 15 marca 2001 r. pierwszy raz doszło w dacie nadania klauzuli wykonalności wyrokowi z 22 lutego 2001 r. (20 kwietnia 2001 r., ale z uwagi na zniszczenie akt sprawy I C 352/00 niemożliwym było ustalenie daty wpływu wniosku o nadanie klauzuli wykonalności), kolejny raz 17 września 2010 r, kiedy wszczęto postępowanie egzekucyjne pod sygn. Km 1802/10 i kolejny raz 17 listopada 2017 r., kiedy wszczęto postępowanie egzekucyjne pod sygn. Km 2822/17; dlatego świadczenie to na datę wyrokowania nie uległo przedawnieniu. Inaczej natomiast ocenił Sąd Rejonowy możliwość dochodzenia odsetek umownych zasądzonych ww. wyrokiem od daty jego uprawomocnienia się (od 15 marca 2001 r.), których termin przedawnienia wynosi 3 lata, przedawnieniu uległo roszczenie o odsetki umowne zasądzone
w punkcie 2. wyroku z 22 lutego 2001 r. za okres od 16 marca 2001 r. do 17 września 2007 r.,
a przerwę biegu terminu przedawnienia spowodował wniosek o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności, tj. 20 kwietnia 2001 r. (data nadania klauzuli wykonalności, gdyż jak wyżej wskazano nie ustalono daty złożenia wniosku w tym przedmiocie), a następnie do ponownego przerwania biegu przedawnienia roszczenia o odsetki doszło 17 września 2010 r. poprzez wszczęcie postępowania egzekucyjnego zarejestrowanego pod sygn. Km 1802/10 – dlatego też powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w zakresie odsetek umownych należnych za okres od 16 marca 2001 r. do 17 września 2007 r., w pozostałym zakresie z powodu braku przesłanek z art. 125 § 1 k.c. w zw. z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. podlegało oddaleniu. W zakresie przedawnienia w tej sprawie przywołana wyżej regulacja ustawy o księgach wieczystych i hipotece nie ma znaczenia (nie chroni bowiem wierzyciela przed skutkami przedawnienia roszczeń o świadczenia uboczne zabezpieczone hipoteką, a takich właśnie świadczeń dotyczy żądanie pozwu).

Sąd Rejonowy wskazał też, że żądanie pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w zakresie odsetek umownych za okres od 17 września 2007 r. – przewyższających wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie w rozumieniu art. 359 § 2 ¹ k.c. – oraz za okres od daty zasądzenia do daty uprawomocnienia się wyroku jest zasadne i podziela w tym zakresie pogląd Sądu Najwyższego, wyrażony w uchwale z 15 marca 2018 roku (III CZP 107/17, OSNC 2019/2/17), z którego wynika, że zmiana stanu prawnego jest zdarzeniem, o którym mowa w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., gdy spowodowała, że zobowiązanie stwierdzone tytułem wykonawczym
w części lub całości wygasło albo nie może być egzekwowane; wejście w życie art. 359 § 2 ¹ k.c. skutkowało wygaśnięciem odsetek wyższych niż maksymalne, także gdy odsetki takie zasadzone były w uprzednio wydanych prawomocnych tytułach egzekucyjnych. To spowodowało uwzględnienie powództwa w tej części [pkt 1. lit. b), c), d) i e)].

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł podstawie art. 100 k.p.c., gdyż powódka uległa jedynie co do nieznacznej części swojego żądania (na koszty postępowania poniesione przez powódkę składają: opłata od pozwu – 3360 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł, wynagrodzenie pełnomocnika – 5400 zł).

Apelację od tego wyroku złożyli pozwani, zaskarżając go w części, co do punktów:
1. lit. a), b) i c) oraz 3., zarzucili mu naruszenie

1)  art. 123 k.c. oraz art. 124 k.c. poprzez ich nieuzasadnione niezastosowanie, w sytuacji gdy należności odsetkowe objęte tytułem wykonawczym nie uległy przedawnieniu, ponieważ doszło do skutecznego przerwania biegu przedawnienia tak przez uznanie, jak również w wyniku wdrożonych i prowadzonych postępowań sądowych i egzekucyjnych co niweluje zarzut przedawnienia poszczególnych roszczeń;

2)  art. 5 k.c. poprzez jego nieuzasadnione niezastosowanie, w sytuacji gdy działanie powódki jako dłużnika, wyczerpuje wszelkie znamiona przewidziane w powołanej regulacji a stanowiące działanie w ramach rażącego nadużycia prawa;

3)  rażące naruszenie regulacji prawa procesowego, co miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, a to:

a)  art. 365 k.p.c., w zw. z art. 366 k.p.c. poprzez nieuprawnioną ingerencję w treść prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej z 22 lutego 2001 r., stanowiącego tytuł egzekucyjny,

b)  art. 840§ 1 pkt 2 k.p.c. poprzez jego zastosowanie, w sytuacji braku podstaw do jego zastosowania, a szczególności w kontekście opatrzenia tytułu egzekucyjnego klauzulą wykonalności, w zakresie objętym żądaniem pozwu w październiku
2017 r.,

c)  art. 233§1 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c., przy uwzględnieniu art. 229 k.p.c. oraz art. 230 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dokonanie jej w sposób całkowicie oderwany od zgromadzonego materiału dowodowego oraz ustalenie faktu przedawnienia roszczeń odsetkowych za okres od 16 marca 2001 r. do 17 września 2007 r., w sprzeczności z rozkładem ciężaru dowodu,
a przy przyznaniu przez stronę powodową wprost jak i w braku zaprzeczenia twierdzeń strony pozwanej, że doszło ewidentnie do przerwania biegu terminów przedawnienia, tak poprzez uznanie, jak i w drodze prowadzonych postępowań sądowych i egzekucyjnych, przy zaniechaniu poczynienia ustaleń i dopuszczenia dowodów zgłoszonych w tym przedmiocie z przyjęciem braku istotności tychże ustaleń co do wskazanego okresu,

d)  art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.c. poprzez pominięcie zgłoszonych dowodów, pozwalających na ustalenie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia w postaci faktu, okresów i terminów przerwania biegu przedawnienia, przy jednoczesnym przyjęciu zaistnienia zarzutu przedawnienia za okres, którego badanie Sąd Rejonowy uznał za nieistotne z punktu widzenia istoty sprawy,

e)  art. 327 ¹ § 1 pkt 2 k.p.c., w odniesieniu do zawartego w pkt. 1. lit. b) i c) zaskarżonego wyroku, poprzez brak wskazania podstawy prawnej dokonania ingerencji w treść prawomocnego orzeczenia (tytułu egzekucyjnego),

f)  art. 100 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie oraz rażące naruszenie regulacji art. 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy rozstrzygnięcie o kosztach zawarte w pkt. 3. zaskarżonego wyroku stoi w sprzeczności z powołanymi regulacjami, godząc z istotę słuszności i poczucia elementarnej sprawiedliwości;

4)  art. 368 § 4 pkt 2 k.p.c. poprzez nierozpoznanie istoty sprawy, gdyż zaniechano poczynienia ustaleń, co do faktów objętych rozstrzygnięciem.

Przy tak postawionych zarzutach wnieśli o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie o jego zmianę poprzez:

a)  oddalenie żądań pozwu, w zakresie pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego,
w szczególności, co do zasądzonych w pkt. 2. wyroku Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej z 22 lutego 2001 r. odsetek umownych, w zakresie objętym pkt 1. lit. a-c zaskarżonego wyroku, a zatem co do okresu od 16 marca 2001 r. do 17 września 2007 r. oraz
w odniesieniu do odsetek od 700 zł przekraczających czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego NBP za okres odpowiednio od 6 listopada/6 grudnia 1997 r. do 15 marca 2001 r.;

b)  zmianę pkt. 3. zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od powódki na rzecz pozwanych kosztów procesu za postępowanie przed sądem I instancji.

Wnieśli także o zasądzenie na rzecz pozwanych od powódki kosztów postępowania przed sądem II instancji wraz z odsetkami ustawowymi od daty uprawomocnienia się orzeczenia;

Powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Orzeczenie zapadło w składzie jednego sędziego z uwagi na regulację art. 15zzs ¹ ust.
1 pkt 4 ustawy z 2 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych
z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (t.j. Dz. U. poz. 1842 ze zm. w brzmieniu nadanym wskazaną niżej ustawą z 28 maja 2021 r.) i art. 6 ust. 1 i 2 ustawy z 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1090) z uwagi na stan epidemii i nadmierne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego; ta regulacja obowiązuje od 3 lipca 2021 r.

Orzeczenie zostało wydane na posiedzeniu niejawnym, gdyż żadna ze stron nie wnosiła
o przeprowadzenie rozprawy, a samo jej przeprowadzenie nie było konieczne dla rozpoznania sprawy (art. 374 k.p.c.).

Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy pominął wnioski dowodowe z osobowych źródeł dowodowych, albowiem - jak wskazał pełnomocnik pozwanych - kwestie związane z ustaleniami faktycznymi na podstawie tychże dowodów miały miejsce po przeniesieniu prawa własności udziałów w nieruchomości, a co za tym idzie po 10 września 2010 r. Ponadto w aktach sprawy, a także w apelacji, strona pozwana nie podniosła żadnych konkretnych dat i zdarzeń, w trakcie których doszło do uznania roszczenia lub utrudniania postępowania mającego na celu nadejście okresu przedawnienia. Trzeba mieć także na uwadze to, że zaskarżony w części wyrok Sądu Rejonowego ostatecznie dotyczy odsetek do 17 września 2007 r.

Z uzasadnienia Sądu Rejonowego wyraźnie również wynika, że podstawą pozbawienia wykonalności w zakresie odsetek w latach 1997-2001 jest regulacja art. 359 § 2 ¹ k.c. w związku ze zmianami co do odsetek maksymalnych nią wprowadzonymi; w tym zakresie Sąd Rejonowy przywołał także stosowne orzecznictwo Sądu Najwyższego, z którego wynika, że w tym zakresie zmiana stanu prawnego jest zdarzeniem uniemożliwiającym egzekucję stwierdzonego tytułem wykonawczym zobowiązania niezgodnego z tą zmianą, które wygasło, bo od 20 lutego 2006 r. należą się odsetki nie wyższe niż maksymalne (por. całe uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 15 marca 2018 r., OSNC 2019/2/17); nie można więc egzekwować wyższych odsetek. Z tych powodów doszło do uwzględnienia powództwa w tej części, co pozostaje
w zgodzie z przywołanym orzecznictwem oraz eliminacją z obrotu nadmiernych odsetek, gdyż tytuł wykonawczy w tej sprawie powstał przed 20 lutego 2006 r., czego apelujący nie zauważają powołując w apelacji wyrok Sąd Apelacyjnego w Szczecinie (I ACa 509/19) dotyczący tytułu egzekucyjnego i wykonawczego wydanych po tej dacie. Zapominają bowiem apelujący, że pierwotnie tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności nadano 20 kwietnia 2001 r. Sam wniosek o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko powódce i wydanie tytułu wykonawczego w tym zakresie w 2017 r. nie stanowi jeszcze o zasadności apelacji, gdyż kwestia zmiany stanu prawnego zaistniała dopiero po wydaniu tytułu egzekucyjnego (por. art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.), a więc nie mogła być brana po uwagę przy jego wydawaniu. Nie jest to więc ponowne merytoryczne rozpoznanie sprawy, ale wskazanie, że na skutek pewnego zdarzenia następującego później (po wydaniu wyroku) doszło do wygaśnięcia zobowiązania w części. Dlatego też możliwe było pozbawienie tego tytułu wykonalności w tym zakresie. Dodać w tym miejscu także należy, że w postępowaniu klauzulowym sąd nie jest uprawniony do badania zasadności obowiązku ciążącego na dłużniku, stwierdzonego w tytule egzekucyjnym, i jest związany treścią prawomocnych orzeczeń stanowiących tytuły egzekucyjne, a samo to postępowanie nie ma cech postępowania, w którym sprawa jest rozpoznawana merytorycznie, nawet wówczas gdy konieczne jest rozstrzyganie zagadnień materialnoprawnych (np. nadanie klauzuli wykonalności na następcę), pewien wyłom w tym zakresie stanowi art. 782 ¹ k.p.c., dodany 21 sierpnia 2019 r. [por. D. Z. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom IV. Artykuły 730–1088, pod red. T. W., W. 2021 r., t. 1. do art. 782(1)], który jednak w chwili nadawania klauzuli wykonalności nie obowiązywał.

Jednocześnie w żadnym zakresie w tej sprawie nie doszło do przyznania twierdzeń dotyczących przerwania biegu przedawnienia we wcześniejszych datach niż wszczęcie egzekucji 17 września 2010 r. Apelacja takich twierdzeń, w konkretnych datach, również nie wskazuje.

Skarżący w apelacji nie wskazali sprzeczności z materiałem dowodowym, wyciągnęli tylko z zebranego w sprawie materiału dowodowego odmienne wnioski niż Sąd Rejonowy, natomiast ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd Rejonowy mieści się w granicach zakreślonych art. 233 § 1 k.p.c., nie została przekroczona granica swobodnej oceny dowodów, a wnioski co do faktów w sposób logiczny wynikają z treści dowodów zgromadzonych w sprawie. Równocześnie Sąd Rejonowy poddał ocenie w sposób kompleksowy i właściwy cały materiał dowodowy zebrany w sprawie, a skarżący nie wykazali, aby uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, tymczasem tylko takie uchybienia mogą być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów, nie jest bowiem wystarczające samo przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie, niż ocena sądu.

Z powyższych względów w ustaleniach faktycznych dokonane przez Sąd Rejonowy są prawidłowo i jako takie Sąd Okręgowy uznaje za własne.

W rozpoznawanej sprawie doszło do przedawnienia roszczeń odsetkowych, które przedawniają się z trzyletnim okresem i każdego dnia z osobna. Sąd Rejonowy wyraźnie to zaznaczył, oddzielając odsetki inkorporowane w wyroku Sądu Rejonowego, stanowiącego tytuł wykonawczy, od tych, które są należne po uprawomocnieniu tego wyroku. Jednocześnie Sąd Rejonowy wyraźnie zaznaczył, że zdarzeniem, które nastąpiło po wydaniu wyroku, umożliwiającym pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności co do odsetek wykraczających poza odsetki maksymalne jest właśnie wprowadzenie regulacji art. 359 § 2 ¹ k.c.; przywołał w tym zakresie także stosowne orzecznictwo.

Sąd Najwyższy wskazuje, że umorzenie postępowania egzekucyjnego z przyczyny jego bezskuteczności powoduje wprawdzie uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych, jak
o tym stanowi art. 826 k.p.c., ale nie niweczy skutku w postaci przerwy biegu przedawnienia roszczenia stwierdzonego tytułem egzekucyjnym (por. art. 123 § 1 k.c.), do której dochodzi przez fakt skutecznego złożenia wniosku egzekucyjnego; skutek w postaci przerwy biegu przedawnienia roszczenia niweczy natomiast umorzenie postępowania egzekucyjnego na żądanie samego wierzyciela, a zatem na podstawie art. 825 pkt 1 k.p.c. (por. wyrok z 7 kwietnia 2017 r., sygn. akt V CSK 484/16, LEX nr 2305926 oraz uchwała z 19 lutego 2015 r., sygn. akt III CZP 103/14, OSNC 2015/12/137).

Strona apelująca nie wskazała konkretnie (wyjątki opisane będą niżej), jakie to działania doprowadziły do tego, że jej zdaniem wskutek działań powódki doszło do przedawnienia odsetek (z tego bowiem wywodzi zarzut nadużycia prawa). Apelacja w tym zakresie jest wewnętrznie sprzeczna, albowiem jeżeli doszło do przedawnienia, to wtedy można ewentualnie stosować regulację art. 5 k.c., natomiast apelacja cały czas wskazuje, że nie doszło do przedawnienia, a co za tym idzie stosowanie regulacji art. 5 k.c. jest zupełnie bezzasadne. Niemniej jednak żadnych konkretnych działań w apelacji, jak również w toku postępowania przed Sądem Rejonowym, nie wskazano w tej części; apelujący wskazują jedynie na zbycie udziału w nieruchomości i brak zaspokojenia roszczeń przez zobowiązanego, zapominając jednak, że nieruchomość była obciążana hipoteką przymusową, a było to właśnie celem zabezpieczenia, zaś postępowania egzekucyjne nie doprowadziły do wyegzekwowania należności, ale w ich toku wierzyciel mógł składać wnioski zmierzające do wyegzekwowania należnych mu świadczeń – jeżeli takich wniosków nie składał, to nie może teraz zasadnie podnosić tego jako zarzutu przeciwko drugiej stronie.

Trzeba też wyraźnie zaznaczyć, że Sąd Rejonowy nie zmienił treści wyroku stanowiącego tytuł wykonawczy, ale tylko określił w jakim zakresie tenże tytuł nie może być egzekwowany z uwagi na nastąpienie po jego wydaniu wyżej opisanego zdarzenia (zmiana stanu prawnego powodująca wygaśnięcie części zobowiązania). To istotna różnica.

Zasadą w toku procesu jest odpowiedzialność za jego wynik, dlatego też strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (por. art. 98 § 1 k.p.c.). Wyjątek od tej zasady stanowi art. 102 k.p.c. (zasada słuszności). Zastosowanie tego przepisu dotyczyć musi szczególnie uzasadnionych wypadków i nie może być stosowane w każdej sprawie, jest to wyjątek od reguły odpowiedzialności za wynik procesu. Takie sformułowanie wprawdzie nie jest klauzulą generalną, jednak opiera się na zwrocie niedookreślonym, który może odsyłać również do argumentów natury aksjologicznej. Regulacja ta znajdzie zastosowanie w wyjątkowych sytuacjach, gdy z uwagi na okoliczności konkretnej sprawy, oparcie rozstrzygnięcia na zasadach ogólnych postępowania cywilnego dotyczących zwrotu kosztu procesu byłoby nieuzasadnione, ma ona charakter dyskrecjonalny (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 18 kwietnia 2013 r., sygn. akt III CZ 75/12, Lex 1353220). Zasadnie także wskazuje Sąd Najwyższy, że okoliczności związane z przebiegiem sprawy takie jak charakter zgłoszonego roszczenia, jego znaczenie dla strony, subiektywne przekonanie o zasadności roszczenia, przedawnienie roszczenia oraz leżące poza procesem takie jak sytuacja majątkowa i życiowa strony mają wpływ na stosowanie art. 102 k.p.c., ale ocena czy takie wypadki rzeczywiście wystąpiły w konkretnej sprawie należy do sądu, który dokonuje jej w oparciu o całokształt okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 17 kwietnia 2013 r., sygn. akt V CZ 124/12, Lex 1341727). Muszą więc ujawnić się szczególne okoliczności, aby móc skorzystać z dobrodziejstwa art. 102 k.p.c. W tej sprawie takie okoliczności się nie ujawniły.

Zastosowanym przez Sąd Rejonowy regulacja prawna jest prawidłowa.

Dlatego też zarzuty apelacji są bezzasadne.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 385 k.p.c. apelację jako bezzasadną oddalono (pkt 1. sentencji wyroku).

Orzeczenie o kosztach postępowania odwoławczego zapadło na podstawie art. 98
§ 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c., art. 105 § 2 k.p.c., § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych
(t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 265) oraz § 10 ust. 1 pkt 1 tego rozporządzenia, albowiem pozwani przegrali sprawę i powinni zwrócić powódce koszty zastępstwa procesowego.

SSO Roman Troll