Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 19 września 2022 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Barbara Bojakowska

po rozpoznaniu w dniu 19 września 2022 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku W. G.

z udziałem Powiatu (...)

o sprostowanie treści księgi wieczystej Kw. nr (...)

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli

z dnia 15 kwietnia 2022 roku, (...)

postanawia:

oddalić apelację błędnie nazwaną zażaleniem.

Sygn. akt I Ca 270/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli, oddalił wniosek W. G. o sprostowanie treści księgi wieczystej (...) w sprawie
z udziałem Powiatu (...).

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na ustaleniach i wnioskach, których istotne elementy przedstawiały się następująco:

W. G. złożył wniosek o sprostowanie treści księgi wieczystej (...) zawarty w piśmie z 17 marca 2021 r. przez umieszczenie wzmianki
o następującej treści: „Miejsce dla skutków aktu N 659 za 1936 rok celem przepisania
na R. i O. G. placu N 3". Sprostowanie miało być dokonane na podstawie reprodukcji działu II księgi hipotecznej nr 507, a W. G. jest spadkobiercą R. G.. Pełnomocnik wnioskodawcy został wezwany do sprecyzowania wniosku. Odpowiedź na wezwanie pełnomocnik zawarł w piśmie z 7 lipca 2021 r. wskazując, że sprostowanie powinno nastąpić z urzędu na podstawie art. 350 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Księga wieczysta jest prowadzona dla nieruchomości gruntowej położonej przy
ul. (...) w Z., w której jako właściciel w dziale II jest wpisany Powiat (...). Wcześniej dla ww. nieruchomości była prowadzona księga hipoteczna założona przed dniem 1 stycznia 1947 r., Rep. hip. 507. W dziale II tej księgi znajdował się wpis: „Miejsce dla skutków aktu N 659 za 1936 rok celem przepisania
na R. i O. G. placu N 3".

Według sądu wniosek podlega oddaleniu.

Sąd nie widział podstaw do wszczęcia sprawy z urzędu, podnosząc,
że w postępowaniu nieprocesowym sąd wszczyna postępowanie na wniosek, a tylko
w wypadkach określonych w ustawie może wszcząć postępowanie także z urzędu
(art. 506 k.p.c.). Zasada ta obowiązuje również w postępowaniu wieczystoksięgowym, czego potwierdzeniem jest art. 626 ⁸ § 1 k.p.c. Z urzędu zamieszczane są w księdze wieczystej wzmianki, zgodnie z art. 626 ⁷ § 2 zdanie pierwsze k.p.c.

Zdaniem sądu do wszczęcia sprawy o wpis w postępowaniu wieczystoksięgowym
nie znajduje także podstaw przepis art. 350 k.p.c. odnoszący się do sprostowania orzeczeń (wyroków i odpowiednio postanowień, nakazów zapłaty i zarządzeń przewodniczącego).
W sprawie występuje problem tzw. wpisów „przez zastrzeżenie" w dawnych księgach hipotecznych oraz przenoszenia wpisów z ksiąg dawnych do nowo urządzonych ksiąg wieczystych.

Analiza księgi hipotecznej Z. ul. (...), tom II, Rep. hip. 507, AR 584 dowodzi dla sądu, że w księdze wieczystej ujawniony jest wpis nabywcy
„z zastrzeżenia" prawa własności z uwagi na braki, które wymagały wówczas usunięcia. Podkreślono, że w świetle obowiązującego wówczas art. 711 Kodeksu N.
oraz art. 1 i 5 prawa hipotecznego z 1818 r., wpis w księdze hipotecznej był jedną
z konstytutywnych przesłanek nabycia własności nieruchomości, mającej urządzoną księgę wieczystą. Taki wpis był tzw. „wpisem czystym" - oznaczał on wpis definitywny, dokonany na podstawie decyzji zwierzchności hipotecznej, stosownie do projektowanej przez notariusza lub pisarza hipotecznego treści. Od tego wpisu różnią się tzw. „wpisy przez zastrzeżenie". Były one dokonywane wtedy, gdy w księdze umów, przy księdze hipotecznej, ujawniony został dokument i na jego podstawie została zaprojektowana treść wpisu, jednakże zwierzchność hipoteczna nie wydała decyzji zarządzającej taki wpis ze względu na brak które wymagały usunięcia. W tych wypadkach decyzja ostateczna była zawieszona do czasu usunięcia przeszkody do wpisu. Jakkolwiek wpis przez zastrzeżenie nie miał skutków konstytutywnych, zabezpieczał jednak w określony sposób prawa osoby w ten sposób ujawnione.

Wskazano ponadto, że w związku z założeniem księgi wieczystej pojawia się problem przenoszenia wpisów. Jeśli księga dawna nie utraciła mocy, to przepis § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 14 lipca 1986 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych założonych przed dniem 1 stycznia 1947 r. oraz utraty mocy prawnej niektórych takich ksiąg (Dz. U. 28, poz. 141) stanowi, że dla nieruchomości objętej księgą dawną urządza się przy pierwszym wpisie nową księgę wieczystą i przenosi się wpisy z księgi dawnej. W przypadku zaś utraty mocy prawnej przez księgę wieczystą następuje unicestwienie wszystkich skutków materialnoprawnych, które związane są z istnieniem księgi wieczystej (np. art. 3 i art. 5 ustawy o księgach wieczystych i hipotece). Przepisanie dawnych wpisów do zakładanej księgi wieczystej prowadziłoby do reaktywacji ich skutków materialnoprawnych. Założenie księgi wieczystej i fakt jej istnienia umożliwia natomiast wytoczenie powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece) i uzyskanie wyroku, który stałby się podstawą ujawnienia prawidłowego stanu prawnego nieruchomości.

W ocenie sądu, w związku z tym, że w księdze hipotecznej Z.
ul. (...), tom II, Rep. hip. 507, AR 584 nie były dokonywane wpisy
po 31 grudnia 1946 r., księga ta z mocy § 5 powołanego rozporządzenia z 1986 roku utraciła moc prawną. Oznacza to, że przy urządzaniu nowej księgi wieczystej co do zasady powinno przenosić się do niej wpisy z księgi dawnej w sposób określony w § 4. Wśród wymogów wskazuje się, iż: - wpisy zmienia się i zestawia w taki sposób, aby do nowej księgi przeniesiona została tylko aktualna treść, chyba że szczególne względy nakazują powtórzenie wpisu lub jego części w formie dotychczasowej, - wpisy z księgi dawnej przenosi się
do działów i łamów przeznaczonych dla danego rodzaju wpisów o zbliżonym charakterze, - pomija się wpisy lub ich części, które stały się bezprzedmiotowe.

W świetle powyższego nie ulega wątpliwości sądu, iż wpisu prawa własności „przez zastrzeżenie" nie przewidział ani dekret z 1946 roku, ani tym bardziej ustawa z 1982 roku. Wpis o takiej treści nie powinien zostać przeniesiony do nowo urządzonej księgi w razie odłączenia z księgi dawnej.

Ponadto stwierdzono, że skoro W. G. wnosi o „wpis" w dziale II księgi wieczystej, to jest to także niemożliwe technicznie - obecna struktura ksiąg wieczystych przewiduje tylko wpis danych osobowych właścicieli w tym dziale.

Apelację, błędnie nazwaną zażaleniem, wniósł W. G., zaskarżając je w całości, wnosząc o uwzględnienie wniosku o sprostowanie księgi wieczystej. Postanowieniu zarzucił naruszenie art. 350 k.p.c. w zw. art. 13 § 2 k.p.c. przez odmowę sprostowania księgi wieczystej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uzasadnienie

Kognicja sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym jest ograniczona, ponieważ
sąd zgodnie z treścią art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. bada jedynie treść i formę dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej (por. wyrok SN z dnia 16 kwietnia 1948 r.,
C III 205/48, PN 1948, nr 9-10, s.302; uzasadnienie postanowienia SN z dnia 17 listopada 2005r., IV CSK 5/05, Lex nr 186707), a w oparciu o art. 626 ⁸ § 1 k.p.c. wpis w księdze wieczystej dokonywany jest jedynie na wniosek i w jego granicach, chyba że przepis szczególny przewiduje dokonanie wpisu z urzędu.

Rozpoznając wniosek o wpis sąd wieczystoksięgowy nie prowadzi postępowania dowodowego, którego przedmiotem miałoby być podważanie domniemania prawdziwości dokumentów przedłożonych jako podstawa wpisu, ani tego czy strona podjęła czynności, które maja na celu podważenie dokumentu jako podstawy wpisu.

Istota postępowania wieczystoksięgowego nie polega na rozstrzyganiu sporów prawnych. Ustawodawca celowo ograniczył kognicję sądów w postępowaniu wieczystoksięgowym uznając, że pełniąc rolę rejestru mogą opierać się wyłącznie na treści dokumentów z których wynika określone następstwo osób fizycznych i prawnych,
co do faktów i prawa. Sąd wieczystoksięgowy nie może dokonywać własnych ustaleń faktycznych i własnych ocen prawnych.

Oddalenie wniosku o wpis następuje w dwóch sytuacjach: gdy nie ma podstaw
do dokonania wpisu lub gdy istnieją przeszkody do jego dokonania. Przybiera ono formę postanowienia uzasadnianego i doręczanego według zasad ogólnych (art. 517 w zw. z art. 357) i jako rozstrzygnięcie co do istoty sprawy jest zaskarżalne apelacją (tak: Manowska Małgorzata (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom II. Art. 478-1217, Opublikowano: LEX/el. 2022).

Przez brak podstaw do dokonania wpisu należy rozumieć sytuacje, w których występuje merytoryczna bezzasadność wniosku, a więc zawsze wówczas, gdy nie ma materialnoprawnych przesłanek zmiany stanu prawnego nieruchomości ujawnionego w księdze wieczystej (zob. postanowienie SN z 10.10.2007 r., I CSK 230/07, LEX nr 517977 (zob. też uwaga 4 do art. 6262; zob. też uzasadnienie uchwały SN (7) z 25.02.2016 r., III CZP 86/15, OSNC 2016/7–8, poz. 81).

Przeszkody do dokonania wpisu zachodzą wówczas, gdy wniosek o wpis spełnia wymogi formalne, ale załączone dokumenty oraz stan prawny ujawniony w księdze wieczystej uniemożliwiają dokonanie zmian zgodnie z wnioskiem (zob. też uzasadnienie uchwały SN (7) z 25.02.2016 r., III CZP 86/15, OSNC 2016/7–8, poz. 81).

Sąd może oddalić wniosek o wpis także wówczas, gdy istnieje znana mu urzędowo przeszkoda do jego dokonania (uchwała SN (7) z 25.02.2016 r., III CZP 86/15, OSNC 2016/7–8, poz. 81) lub też gdy uczestnik postępowania przy uwzględnieniu ograniczeń dowodowych w postępowaniu wieczystoksięgowym skutecznie podniesie, że występują przeszkody do dokonania wpisu (postanowienie SN z 18.12.2020 r., IV CSK 267/20, LEX nr 3105683).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, nie można zgodzić się ze skarżącym, że wniosek o sprostowanie treści przedmiotowej księgi wieczystej przez umieszczenie wzmianki o następującej treści: „Miejsce dla skutków aktu N 659 za 1936 rok celem przepisania na R. i O. G. placu N 3", jest zasadny i możliwy.

Rację ma Sąd Rejonowy, że nie jest możliwe wpisanie do przedmiotowej księgi wieczystej wpisu prawa własności „przez zastrzeżenie", gdyż po pierwsze wpis przez zastrzeżenie nie miał skutków konstytutywnych, zabezpieczał jedynie w określony sposób prawa osoby w ten sposób ujawnione. Ponadto takiego rodzaju wpisu nie przewidział ani dekret z 1946 roku, ani tym bardziej ustawa z 1982 roku. Wpis o takiej treści nie powinien zostać przeniesiony do nowo urządzonej księgi w razie odłączenia z księgi dawnej
(tak: A. Z. i skutków dokonanych księgach hipotecznych
oraz księgach wieczystych tzw. wpisów „przez zastrzeżenie", R. rok 7, nr 11 (79), listopada 1997 r.).

Powyższe powoduje, że w okolicznościach sprawy istnieje przeszkoda do dokonania żądanego wpisu w oparciu o treść art. 626 ⁹ k.p.c.

Wbrew skarżącemu nie ma w sprawie zastosowania art. 350 k.p.c.
w zw. art. 13 § 2 k.p.c.

Z treści art. 626 ¹³ § 2 k.p.c. wynika, iż sprostowania usterek wpisów, które nie mogą wywołać niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, dokonuje się z urzędu. Przepis ten jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 350 k.p.c. w tym znaczeniu, że zawęża jego stosowanie tylko do orzeczeń sądu wieczystoksięgowego będących wpisem (tak: Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział II Cywilny Odwoławczy w postanowieniu z 6 grudnia 2013 r., sygn. akt II Ca 898/13).

Kiedy jednak żądanie zmierza do ustalenia zakresu prawa przysługującego uprawnionemu w celu uzyskania zgodności pomiędzy stanem prawnym wynikającym z wpisu w dziale II księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym, takie żądanie musi być postrzegane jako dotyczące praw osoby wpisanej w dziale II tej księgi wieczystej oraz praw osoby trzeciej dotychczas w księdze wieczystej nieujawnionej i nie może być wynikiem sprostowania w trybie art. 626 ¹³ § 2 lub art. 27 ustawy, lecz wymaga uzgodnienia
na podstawie art. 10 ustawy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2006 r. V CSK 284/06, LEX nr 607575).

Przedmiotem sprostowania mogą być występujące we wpisie niedokładności, błędy pisarskie albo inne oczywiste omyłki. Ocena, czy wpis jest dotknięty oczywistą omyłką, powinna nastąpić z wielką ostrożnością. Nie mogą być sprostowane w trybie
art. 626 ¹³ § 2 k.p.c. błędy merytoryczne w rozstrzygnięciu. Sprostowanie niedokładności najczęściej dotyczy uzupełnienia wpisu o takie elementy jak sygnatura dokumentu stanowiącej podstawę wpisu, data dokumentu itp. Błędy pisarskie mogą polegać
na niewłaściwym użyciu jakiegoś wyrazu, mylnej pisowni, błędach gramatycznych, przekręceniu nazwy czy opuszczeniu jakiegoś wyrazu (tak: Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział II Cywilny Odwoławczy w postanowieniu z 6 grudnia 2013 r., sygn. akt
II Ca 898/13).

Mając powyższe na uwadze, a przede wszystkim zasady jakimi rządzi się postępowanie wieczystoksięgowe, brak uzasadnienia prawnego do dokonania wpisu zgodnie z żądaniem wniosku. Sąd bowiem uwzględniając niniejszy wniosek musiałby dokonać
w trybie art. 626 ¹³ § 2 k.p.c. ewentualnego sprostowania błędów merytorycznych
w rozstrzygnięciu już dokonanego wpisu w niniejszej księdze wieczystej, co w świetle ustawy o księgach wieczystych i hipotece w związku z przepisami postępowania cywilnego regulującymi postępowanie wieczystoksięgowe, jest niedopuszczalne.

Z uwagi na powyższe należy uznać, iż apelacja i zarzuty w niej sformułowane
nie mogły podważyć skutecznie zaskarżonego rozstrzygnięcia, dlatego też Sąd Okręgowy
w oparciu o treść art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. – apelację oddalił – o czym orzeczono jak w sentencji.

/