Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 listopada 2022 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 2 listopada 2022r. na rozprawie w Warszawie

sprawy z powództwa A. K.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

I. zasądza od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki A. K. rentę z tytułu zwiększonych potrzeb:

1.  w kwocie 8.427,50 zł , płatną miesięcznie w terminie do 10-dnia każdego miesiąca za okres od 1 października 2015r. do 31 grudnia 2015r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności rat poczynając od dnia 23 listopada 2022r.;

2.  w kwocie 9.260,00 zł , płatną miesięcznie w terminie do 10-dnia każdego miesiąca za okres od 1 stycznia 2016r. do 31 grudnia 2016r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności rat poczynając od dnia 23 listopada 2022r.;

3.  w kwocie 12.257,00 zł , płatną miesięcznie w terminie do 10-dnia każdego miesiąca za okres od 1 stycznia 2017r. do 31 grudnia 2017r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności rat poczynając od dnia 23 listopada 2022r.;

4.  w kwocie 14.447,10 zł , płatną miesięcznie w terminie do 10-dnia każdego miesiąca za okres od 1 stycznia 2018r. do dnia 31 stycznia 2018r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności rat poczynając od dnia 23 listopada 2022r.;

5.  w kwocie 12.449,60 zł , płatną miesięcznie w terminie do 10-dnia każdego miesiąca za okres od 1 lutego 2018r. do 31 marca 2018r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności rat poczynając od dnia 23 listopada 2022r.;

6.  w kwocie 14.169,60 zł , płatną miesięcznie w terminie do 10-dnia każdego miesiąca za okres od 1 kwietnia 2018r. do 31 września 2018r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności rat poczynając od dnia 23 listopada 2022r.;

7.  w kwocie 14.047,50 zł , płatną miesięcznie w terminie do 10-dnia każdego miesiąca za okres od 1 października 2018r. do dnia 30 listopada 2022r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności rat poczynając od dnia 23 listopada 2022r.;

8.  w kwocie 15.627,50 zł , płatną miesięcznie w terminie do 10-dnia każdego miesiąca poczynając od dnia 1 grudnia 2022r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności którejkolwiek z rat;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  obciąża pozwanego kosztami sądowymi całości, pozostawiając szczegółowe wyliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu.

Sygn. akt XXV C 1038/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 15 maja 2018 r. (data nadania w placówce pocztowej, k. 41), skierowanym przeciwko (...) S.A. w W., powódka A. K., zastępowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wniosła o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki renty w kwocie 9.759,15 zł miesięcznie płatnej do 10 dnia każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku opóźnienia płatności którejkolwiek z rat od stycznia 2018 r., a nadto zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, z uwzględnieniem kwoty 34 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu żądania pozwu, powódka wskazała, że w dniu 29 lipca 2001 r. będąc pasażerem samochodu osobowego S. (...) nr (...), uczestniczyła w wypadku, w wyniku którego odniosła obrażenia ciała kwalifikowane jako ciężki uszczerbek na zdrowiu. Jak podała, sprawca wypadku posiadał ubezpieczenie OC pojazdu mechanicznego w pozwanym zakładzie ubezpieczeń, zaś Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 14 maja 2003 r. w sprawie II K 173/02 uznał sprawcę wypadku za winnego przestępstwa z art. 156 § 1 pkt 2 k.k. W toku postępowania likwidacyjnego, pozwany uznał swoją odpowiedzialność za skutki tego zdarzenia. W wyniku wypadku powódka doznała urazu wielonarządowego, urazu czaszkowo-mózgowego, stłuczenia pnia mózgu i lewej półkuli móżdżku, krwawienia podpajęczynówkowego, obrzęku mózgu, stanu po resuscytacji krążeniowo-oddechowej, urazu wątroby ze stłuczeniem i szczeliną pęknięcia, torbieli około wątrobowej, stanu po tracheotomii oraz sepsy. Podczas leczenia u powódki pojawiły się dodatkowe tendencje do infekcji dróg moczowych, które ujawniają się do chwili obecnej. U powódki wystąpił niedowład czterokończynowy spastyczny, porażenie strun głosowych, musiała korzystać z rurki tracheotomijnej, pojawiło się również podwójne widzenie przy patrzeniu wprost. W chwili obecnej mówi z dużymi trudnościami i w sposób cichy i pomimo wieloletniej rehabilitacji pozostaje osobą skazaną na pomoc osób trzecich. Za jej zwiększone potrzeby składa się pomoc osób trzecich w kwocie 2.699,48 zł (17,75 zł x 5 godz. x 365 dni/12 m-cy), koszty rehabilitacji – powódka korzysta z 20 godzin rehabilitacji miesięcznie oraz 5 godzin masaży, koszt usługi za 1 godzinę wynosi 99 zł, ponadto korzysta z zabiegów fizjoterapii w wymiarze 14 zabiegów miesięcznie, koszt jednego zabiegu to 117 zł (rehabilitacja 1.980 zł, masaż 495 zł, zabiegi fizjoterapeutyczne 1.638 zł), koszty turnusu rehabilitacyjnego w kwocie 416,67 zł miesięcznie, koszt wizyt lekarskich od 600 zł do 1.000 zł miesięcznie (średni koszt porady to 150-250 zł) i z tego tytułu powódka wnosiła o uwzględnienie kwoty 600 zł, koszt leków (C. 20 zł), koszt pieluchomajtek, podkładów, maści na skórę 250 zł, zwiększone koszty zakupu środków czystości w kwocie 300 zł, koszt suplementów w wysokości 480 zł, koszt transportu w związku z tym, że porusza się na wózku inwalidzkim w kwocie 500 zł, koszty specjalnej diety w kwocie 400 zł, tj. łącznie 9.779,15 zł. Powódka wskazała, że ubezpieczyciel wypłacał pierwotnie rentę z tytułu zwiększonych potrzeb w wysokości 3.300 zł, następnie obniżył ją do poziomu kwoty 1.580 zł miesięcznie. Zakreślając podstawę prawną powództwa, powódka powołała się na art. 822 § 1 i 4 k.c., art. 471 i nast. k.c., art. 34 ust. 1 oraz art. 35 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, art. 11 k.p.c. oraz art. 444 § 2 k.c. (pozew – k. 3-15verte).

Postanowieniem z dnia 18 czerwca 2018 r. powódka została częściowo zwolniona od kosztów sądowych, tj. od każdorazowej opłaty i wydatków ponad kwotę 500 zł (postanowienie z dnia 18 czerwca 2018 r. – k. 42-42verte).

W odpowiedzi na pozew, pozwany (...) S.A. w W., zastępowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego i kwoty 17 zł z tytułu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Uzasadniając zajęte w sprawie stanowisko, pozwany uznał swoją odpowiedzialność za skutki zdarzenia z dnia 29 lipca 2001 r., wnosił jednak o oddalenie powództwa bowiem jak twierdził w całości wywiązuje się z obowiązku wypłaty świadczeń rentowych z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu. Pozwany przyznał, że wypłaca obecnie na rzecz powódki rentę z tytułu zwiększonych potrzeb w kwocie 1.580 zł, zaś według stanu na dzień 31 marca 2018 r. wypłacił powódce z tego tytułu łącznie 580.054,84 zł (do tego czasu renta wypłacana była w kwocie po 3.300 zł miesięcznie). Obecna wysokość renty obejmuje koszty opieki w kwocie 1.080 zł, koszty zakupu leków 100 zł, koszty rehabilitacji 100 zł oraz koszty przejazdów 300 zł. Pozwany uwzględnił przy tym możliwość korzystania z zabiegów rehabilitacyjnych w ramach NFZ. Dalej nie kwestionował potrzeb powódki w zakresie wyjazdów na turnusy rehabilitacyjne, jednakże sprzeciwiał się uznaniu ich jako składnika miesięcznej renty. Zdaniem pozwanego, refundacja tych wydatków winna odbywać się w bezpośredniej, jednorazowej refundacji po przedstawieniu rachunków za turnus rehabilitacyjny. Pozwany zakwestionował również wydatki na specjalną dietę – u powódki nie występują choroby metaboliczne. W ocenie pozwanego, roszczenia powódki są nadmierne i wygórowane, zaś powódka nie wykazała, iż wymienione składniki renty odnoszą się do rzeczywistych zwiększonych potrzeb wymagających zaspokojenia w ramach renty. Z tych względów pozwany wniósł o ich oddalenie w całości (odpowiedź na pozew – k. 53-54).

Powódka podtrzymała dotychczasowe stanowisko w sprawie (pismo przygotowawcze powódki – k. 65-69).

W dniu 15 grudnia 2020 r. (data nadania w placówce pocztowej, k. 302), powódka rozszerzyła żądanie pozwu w ten sposób, że wniosła o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki renty z tytułu zwiększonych potrzeb:

a)  w kwocie 9.759,19 zł miesięcznie za okres od dnia 1 października 2015 r. do 31 grudnia 2016 r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 listopada 2017 r. do dnia zapłaty

b)  w kwocie 16.298,07 zł od dnia 1 stycznia 2017 r. płatnej miesięcznie do 10 dnia każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku opóźnienie w płatności którejkolwiek z rat

a nadto zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powódka wyjaśniła, że wysokość stawek za opiekę osób trzecich zmieniała się na przestrzeni lat, co biorąc pod uwagę opinię biegłego (13 godzin opieki i 11 godzin czuwania) odpowiada kwotom szczegółowo wskazanym w przedstawionej w piśmie tabeli. Ponownie odwołując się do opinii biegłego, powódka wskazała, że przyjęła uśredniony koszt rehabilitacji w kwocie 4.160 zł, zaś na łączne żądanie z tytułu renty składały się następujące składniki: koszty opieki, koszty czuwania, koszty rehabilitacji, koszty leków, koszty diety, koszty transportu, koszty turnusu rehabilitacyjnego, których wysokość za poszczególne okresy, została zobrazowana w tabeli (pismo rozszerzające żądnie pozwu – k. 251-259; tabela kosztów opieki i czuwania – k. 255-256; tabela wszystkich składników renty – k. 258).

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w zakresie rozszerzonym. Pozwany podtrzymał stanowisko wyrażone w odpowiedzi na pozew. Wskazał, że uznał swoją odpowiedzialność za skutki zdarzenia drogowego z dnia 29 lipca 2001 r. i wypłaca obecnie powódce zabezpieczoną przez Sąd rentę w kwocie 7.517,48 zł (5.937,48 zł z tytułu zabezpieczenia). Pozwany podkreślił, że żądanie powódki z tytułu rzekomo ponoszonych kosztów rehabilitacji, opieki i leczenia jest nadmierne i nie odpowiada rzeczywistym potrzebom. Zdaniem pozwanego, koszty wskazane w piśmie rozszerzającym powództwo są nadmierne i nieuzasadnione, a powódka dotychczas nie udowodniła, że koszty jej bieżących potrzeb zbliżone są do wysokości zabezpieczonej kwoty. Pozwany przytoczył pogląd Sądu (odnoszący się jednak do żądania z tytułu zadośćuczynienia), w kontekście którego wskazał, że „przedstawione przez powódkę dowody nie wskazują na wystąpienie nowej, nieznanej dotąd krzywdy, a zatem brak jest podstaw do zasądzenia dodatkowego zadośćuczynienia” i roszczenie w tym zakresie powinno zostać oddalone (pismo procesowe pozwanego – k. 305-306).

Do czasu zamknięcia rozprawy, stanowiska stron w powyższym kształcie, nie uległy zmianie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 29 lipca 2001 r. A. K. uległa wypadkowi komunikacyjnemu, na skutek uderzenia w drzewo przez kierowcę samochodu osobowego marki S. (...) nr rej. (...) (okoliczność bezsporna).

Po przyjęciu powódki na Oddział Intensywnej Terapii,
gdzie była reanimowana i została oceniona na 3 pkt w skali G. – śmierć mózgu, została podłączona do respiratora. Na Oddziale Intensywnej Terapii przebywała od dnia wypadku do 17 sierpnia 2001 r. U powódki stwierdzono uraz wielonarządowy, uraz czaszkowo – mózgowy, stłuczenie pnia mózgu i lewej półkuli móżdżku, krwawienie podpajęczynówkowe, obrzęk mózgu, stan po resuscytacji krążeniowo – oddechowej, uraz wątroby ze stłuczeniem i szczeliną pęknięcia, torbiel około wątrobową, stan po tracheotomii i sepsę ( okoliczność bezsporna).

Po zakończonym leczeniu chirurgicznym, powódkę przeniesiono na Oddział (...) Neurochirurgicznej, gdzie przebywała do dnia 30 sierpnia 2001 r. Po tej dacie została przetransportowana na Oddział (...) Ogólnej, na którym przebywała do 14 września 2001 r. po czym ponownie została przyjęta na Oddział Neurochirurgii, z którego została wypisana 25 stycznia 2002 r. W tej dacie, u powódki występował niedowład czterokończynny spastyczny, porażenie strun głosowych, konieczność korzystania z rurki tracheostomijnej i podwójne widzenie przy patrzeniu na wprost (okoliczność bezsporna).

Leczenie powódki było kontynuowane na Oddziale (...) Neurologicznej w Centrum (...) (okoliczność bezsporna).

Sąd Rejonowy w Grodzisku Mazowieckim wyrokiem z dnia 14 maja 2003 r. w sprawie II K 173/02 uznał R. K. winnym tego, że w dniu 29 lipca 2001 r. w miejscowości K. gm. Błonie kierując samochodem osobowym S. (...) o nr rej. (...) naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym określone w art. 3 ust. 1 prawo o ruchu drogowym, w ten sposób, że kierując pojazdem nie zachował należytej ostrożności – zasnął na kierownicą, zjechał z przydrożnego rowu i uderzył w drzewo w wyniku czego spowodował nieumyślnie obrażenia ciała pasażerów samochodu: małoletniej J. T. oraz małoletniej A. K. skutkujące ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu pod postacią choroby realnie zagrażającej życiu w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 k.k. (okoliczność bezsporna).

Sprawca wypadku posiadał ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej w (...) S.A. w W.. Szkoda została zarejestrowana przez ubezpieczyciela pod numerem (...) (okoliczność bezsporna).

W dniu 2 października 2017 r. A. K. skierowała do ubezpieczyciela wniosek o wypłacenie renty z tytułu zwiększonych potrzeb oraz utraconych zarobków. Z tytułu zwiększonych potrzeb, wnosiła o przyznanie kwoty 16.360 zł miesięcznie od dnia 1 października 2014 r. (wniosek – k. 295-301).

Po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego, ubezpieczyciel uznał swoją odpowiedzialność i wypłacał powódce rentę z tytułu zwiększonych potrzeb: do 31 marca 2018 r. kwoty po 3.300 zł tj. łącznie 580.054,84 zł, po tej dacie wypłacał kwotę 1.580 zł, obejmującą koszty opieki w wysokości 1.080 zł, koszt zakupu leków w wysokości 100 zł, koszt rehabilitacji w wysokość 100 zł oraz koszt przejazdów w wysokości 300 zł (okoliczność bezsporna).

Decyzją z dnia 13 lipca 2018 r., w oparciu o treść orzeczenia lekarza orzecznika ZUS uznającego powódkę za trwale całkowicie niezdolną do pracy, przyznano powódce rentę socjalną w wysokości 865 zł, z czego do wypłaty pozostała kwota 745,18 zł. Rentę socjalną przyznano na stałe (decyzja, k. 72-73).

W dniu 13 czerwca 2018 r. powódka zawezwała (...) S.A. w W. do próby ugodowej w zakresie m.in. zapłaty skapitalizowanej renty z tytułu zwiększonych potrzeb za okres od dnia 1 października 2015 r. do dnia 31 marca 2017 r. w kwocie 271.284,30 zł oraz renty w kwocie 9.759,15 zł miesięcznie z tytułu zwiększonych potrzeb od dnia 1 kwietnia 2018 r. płatnej do 10 dnia każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat, w związku z wypadkiem z dnia 29 lipca 2001 r. (zawezwanie do próby ugodowej – k. 283-293).

Powódka zamieszkuje wraz z matką, która sprawuje nad nią stałą opiekę, ubiera ją, myje, robi posiłki, karmi, sprząta, robi zakupy, zmienia pieluchy, pomaga zejść z łóżka na wózek, myje zęby, pomaga się położyć. Jak powódka jest w lepszym stanie, potrafi zrobić kanapkę, nie jest w stanie przygotować ciepłych posiłków, nie może wyjmować rzeczy z lodówki, nie jest w stanie sama napić się z kubka. Sporadycznie jest w stanie samodzielnie odkręcić butelkę. Może siedzieć przy komputerze i uczyć się, sama może poruszać się na wózku w zależności od tego, jaki ma dzień. Powódka ma pełną świadomość swojego stanu, co rzutuje na jej stan psychiczny. Ukończyła studia wyższe z zakresu psychologii w trybie indywidualnego toku nauczania, nigdy nie pracowała w zawodzie, gdyż nie pozwala jej na to jej stan zdrowia (zeznania świadka T. S. – k. 93-94; zeznania powódki – k. 116-117verte; uzupełniające przesłuchanie powódki – k. 457-457verte).

W wyniku wypadku, powódka mająca wówczas 10 lat, doznała urazu wielonarządowego, urazu czaszkowo-mózgowego, stłuczenia pnia mózgu i lewej półkuli móżdżku, wystąpił u niej stan po krwawieniu podpajęczynówkowym, stan po obrzęku mózgu, stan po resuscytacji krążeniowo-oddechowej, uraz wątroby ze stłuczeniem i szczeliną pęknięcia, stan po torbieli około wątrobowej, krwiak podtorebkowy śledziony, stan po tracheotomii, złamanie obojczyka prawego ze skróceniem i przemieszczeniem odłamów do boku oraz niedowład czterokończynowy spastyczny (okoliczność bezsporna, a nadto opinia biegłego z zakresu rehabilitacji – k. 192-228; pisemna opinia biegłej z zakresu neurologii – k.358-365).

Aktualnie w związku z wypadkiem, powódka pozostaje pod opieką następujących poradni specjalistycznych:

- lekarza pierwszego kontaktu, który przepisuje jej D. stosowany w leczeniu przewlekłej niewydolności żylnej kończyn dolnych, retinopatii cukrzycowej oraz żylaków odbytu

- psychiatry, który przepisuje jej C. – lek o działaniu przeciwlękowym. W okresie pandemii okazał się nieskuteczny i został zamieniony na Z. stosowany w leczeniu depresji oraz zaburzeń lękowych. Lek ten należy do grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny, lekarz psychiatra rozważa ponadto stosowanie leku T.; koszt wizyty u psychiatry wynosił ok. 160 zł

- ortopedy i rehabilitanta; od 2009 r. powódka znajduje się pod opieką fizjoterapeutyczną (...) Centrum (...) w P.; koszt tych wizyt kształtował się w 2018 r. na poziomie kwoty od 90 zł do 150 zł oraz znajduje się pod stałą opieką fizjoterapeutyczną w Centrum (...) w W. od dnia 4 maja 2017 r., koszt jednej wizyty 45 minut wynosił 130 zł, przy regularnych wizytach ulegał zmniejszeniu do 117 zł i z usług tych powódka regularnie korzystała dwa razy w tygodniu

- reumatologa, który przepisuje lek B. i witaminę D. C., D. w związku z osteoporozą z dużym ryzykiem złamania kręgosłupa, powódka pozostaje również pod kontrolą Instytutu (...)

- endokrynologa w związku z problemami z miesiączkowaniem ,

korzystała z fizjoterapii – karnet 10 wizyt fizjoterapeutycznych wynosił w 2017 r. 1.150 zł, w 2018 r. koszt 12 zabiegów wyniósł 1.404 zł (od 100 zł do 117 zł za zabieg) z prywatnych wizyt lekarskich (koszt wizyty u ortopedy-traumatologa w 2017 r. wyniósł 160 zł; wizyty u neurologa 70 zł w 2018 r.), z prywatnej rehabilitacji i masaży (koszt rehabilitacji w 2017 r. wynosił 100 zł za zabieg; koszt 5 usług masażu klasycznego wynosił w 2018 r. 90 zł za 1 usługę, koszt 20 zabiegów rehabilitacji wynosił 99 zł za 1 usługę). Koszt miesięcznej rehabilitacji wynosił ok. 4.000 zł lub przekraczał tę sumę, koszt prywatnych wizyt lekarskich wynosił ok. 300 zł, koszt środków medycznych ok. 250-300 zł, miesięczny koszt leczenia lekami psychiatrycznymi wynosi ok. 50-100 zł. Powódka korzysta z pieluch (do 180 sztuk), podkładów (wymieniane co 2 dni), z czego refundacja NFZ pokrywa koszt 90 zł i kremów przeciwodleżynowych tj. B. i S. . Uczestniczyła również w turnusach rehabilitacyjnych, których koszt wynosił ok. 12.000 zł i ok. 15.000 zł za turnus (rachunki – k. 22; k. 23; k. 24; k. 25; k. 27; k. 28; k. 29; k. 30; k. 33; k. 34; k. 74; k. 75; k. 82; k. 275; k. 276; k. 277; k. 278; k. 278; k. 151 opinia – k. 35; zaświadczenie lekarskie – k. 36; zaświadczenie – k. 38; zaświadczenie lekarskie lekarza psychiatry – k. 39; k. 70; k. 71; zeznania świadka T. S. – k. 93-94; zeznania powódki – k. 116-117verte; oświadczenie – k. 140; zaświadczenie lekarskie – k. 141; skierowanie do pracowni diagnostycznej – k. 146; zlecenie na zaopatrzenie w wyrobu medyczne – k. 148; zlecenie dla pielęgniarki – k. 149; zaświadczenie – k. 152; skierowanie do poradni specjalistycznej neurochirurgicznej – k. 265; k. 268; pisemna opinia biegłej z zakresu neurologii – k.358-365; uzupełniające przesłuchanie powódki – k. 457-457verte; rachunki za turnusy rehabilitacyjne – ostatnie dwie karty I tomu akt, nienumerowane).

Powódka przebywa w pozycji siedzącej na wózki inwalidzkim, przechyla się w lewo, kończyny dolne są w bardzo dużym napięciu mięśniowym. Jej mowa jest niewyraźna, słyszalny jest głośny stridor. Po wypadku wystąpiły pełne zaburzenia mowy, była rehabilitowana w związku z czym nastąpiła poprawa. Do chwili obecnej nie jest w stanie samodzielnie odkrztuszać, konieczny jest ssak na wydzielinę. U powódki występują zawroty głowy, mocz oddaje świadomie, zdarza się, że jak ma zły dzień, napięty albo jest przeziębiona lub w stresowych sytuacjach, nie trzyma moczu i kału. Występuje u niej oczopląs przy spojrzeniu we wszystkich kierunkach oraz podwójne widzenie. Ruchy gałek ocznych są zachowane ale nie są prawidłowe – konieczna jest ocena okulisty. Czucie na twarzy obustronnie zaburzone o charakterze niedoczulicy. Podniebienie ustawione jest nisko, język wysuwa w linii ośrodkowej. U powódki występuje duży obustronny niedowład kończyn górnych ze wzmożonym napięciem oraz zaburzenia czucia powierzchniowego. W kończynach dolnych występuje głęboki niedowład, napięcie w znacznym stopniu wzmożone, kończyny dolne ustawione są w wyproście, występuje obustronny objaw B. (pisemna opinia biegłej z zakresu neurologii – k.358-365).

U powódki występuje zespół neurologiczny w postaci tetralogii spastycznej oraz uszkodzenie nerwów czaszkowych (nerwy gałkoruchowe, podjęzykowy, językowo-gardłowy) (pisemna opinia biegłej z zakresu neurologii – k.358-365).

Powódka nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować w zakresie nawet podstawowych czynności, z trudnością utrzymuje pozycję siedzącą w wózku inwalidzkim, nie jest w stanie sama przyjąć posiłków, napić się, zmienić pozycji w wózku, zmienić pozycji w łóżku. Ma zaburzoną mowę, krztusi się, ma utrudnione oddychanie – podniesienie miękkie ustawione nisko. W ocenie neurologicznej stan zdrowia powódki jest stały, rokowania na poprawę są złe. Powódka wymaga na bieżąco wsparcia wielu specjalistów celem udzielania pomocy w okresowych nasileniach niektórych objawów pourazowych, w tym wymaga obserwacji neurologicznej. U powódki występuje zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia konieczności przyjmowania leków na ataki padaczki. W przypadku pogłębienia się zaburzeń snu konieczne będzie włączenie leków ułatwiających zasypianie. Powódka powinna być konsultowana neurologicznie co 6 miesięcy, a w przypadku wystąpienia dodatkowych objawów (np. ataków padaczki lub innych_, konsultacji natychmiastowej i następnie według zaleceń. Aktualnie powódka powinna dostawać leki poprawiające funkcje układu nerwowego np. M. (1 x 1tabletka na stałe, średnia cena 50 zł) lub L. (1 x 1 tabletka, średnia cena 34 zł).Koszt konsultacji neurologicznej wynosi średnio 200 zł za wizytę. Roczny koszt badań laboratoryjnych i obrazowych planowych i ewentualnie pilnych tj. (...) mózgu, (...) kręgosłupa, EEG wynosi ok. 2.000 zł (pisemna opinia biegłej z zakresu neurologii – k.358-365).

Obecnie powódka wymaga:

- rehabilitacji w wymiarze 4 sesji tygodniowo po 2 h każda; powódka powinna korzystać z zabiegów rehabilitacyjnych 8 godzin w ciągu tygodnia, 24 godziny w ciągu miesiąca, dodatkowo 2 godziny tygodniowo masażu, 8 godzin miesięcznie

- 4 sesje tygodniowo masażu klasycznego trwającego ok. 30 min

- bezpośrednio po zdarzeniu, przez okres ok. 4 lat wymagała rehabilitacji w wymiarze 6 sesji tygodniowo po 2 h każda oraz masażu klasycznego w wymiarze 6 sesji tygodniowo po ok. 30 min

- po tym okresie przez kolejne 3 lata wymagała rehabilitacji w wymiarze 5 sesji tygodniowo trwających po 2 godz. każda oraz masażu klasycznego w wymiarze 5 sesji tygodniowo trwający po ok. 30 min.

oraz zarówno w przeszłości jak i obecnie zalecona jest samo rehabilitacja w oparciu o instruktaż otrzymany od fizjoterapeuty, prowadzona przez opiekuna powódki.

Koszt pojedynczej sesji rehabilitacyjnej w warunkach ambulatoryjnych w miejscu zamieszkania powódki wynosi od 100 do 120 zł za godzinę.

Koszt pojedynczego masażu klasycznego trwającego 30 minut wynosi od 60 zł do 80 zł.

Koszt tygodniowej terapii powódki wynosi od 800 do 960 zł, koszt masażu od 120-160 zł.

Koszt całościowej miesięcznej terapii powódki wraz z masażami to od 3.680 zł do 4.480 zł

(opinia biegłego z zakresu rehabilitacji – k. 192-228).

Powódka wymaga od dnia wypadku do chwili obecnej opieki osób trzecich w wymiarze 13 godzin na dobę. Powódka wymaga również 11 godzin na dobę czuwania (nadzoru nad powódką). Zakres pomocy obejmuje karmienie, czynności pielęgnacyjne, pomoc w ubieraniu, pomoc w poruszaniu, pomoc w przemieszczaniu, pomoc w przygotowaniu posiłków, robienie zakupów, sprzątanie, pomoc w transporcie na rehabilitację. Dodatkowo należy uwzględnić np. czytanie książek ze względu na zaburzenia widzenia (dwojenie) (opinia biegłego z zakresu rehabilitacji – k. 192-228; pisemna opinia biegłej z zakresu neurologii – k.358-365).

Stawki odpłatności za jedną godzinę usług opiekuńczych w okresie od 2015 r. do 2020 r. w dzielnicy B. (...) W., kształtowały się następująco:

- styczeń – grudzień 2015 r. 10,50 zł

- styczeń – grudzień 2016 r. – 12 zł

- styczeń – grudzień 2017 r. – 17,40 zł

- styczeń 2018 r. 18,25 zł

- od lutego 2018 r. 18,90 zł (osoby bez specjalistycznego przygotowania zawodowego), odpłatność klienta ustalono na 17,75 zł za godz. lub specjalistycznych usług opiekuńczych – cena za godz. 29,50 zł, odpłatność klienta ustalono na: luty 2018 r. – styczeń 2019 r. 18,90 zł, luty - wrzesień 2018 r. 17,75 zł, 17,53 zł za październik 2018 r. – styczeń 2019 r.

- od lutego 2018 r. do stycznia 2019 r. cena specjalistycznych usług opiekuńczych wynosiła 29,50 zł – odpłatność klienta 22,19 zł (luty – wrzesień 2018 r.) i 24,54 zł (październik 2018 r. – styczeń 2019 r.)

- luty 2019 r. – styczeń 2020 r. cena za godz. wynosiła 27,50 zł – odpłatność klienta za godz. 17,53 zł

- luty 2019 r. – styczeń 2020 r. cena usług specjalistycznych wynosiła 44 zł – odpłatność klienta wynosiła 24,54 zł za godz.

- od 1 lutego 2020 r. cena 1 godz. usługi opiekuńczej wynosi 27 zł – odpłatność klienta 17,53 zł

- od 1 lutego 2020 r. cena 1 godz. specjalistycznej usługi opiekuńcze wynosi 40 zł, odpłatność klienta 24,54 zł

(informacja z Ośrodka Pomocy (...) Dzielnicy B. (...) W. – k. 281-282).

Powódka wymaga dwóch 21 dniowych turnusów rehabilitacji stacjonarnej w roku. Koszt jednego 21 dniowego turnusu rehabilitacyjnego wraz z opiekunem wynosi od 6.000 zł do 8.000 zł. Z uwagi na niepewne rokowania i tendencję do przykurczy stawowych, powódka nie wymaga turnusów z wykorzystaniem egzoszkieletu. W przypadku powódki wskazana jest hydroterapia, ponieważ w związku z wzmożonym napięciem spastycznym powoduje rozluźnienie mięśni wskutek czego ma istotną rolę wspomagającą w terapii właściwej, które dzięki temu może przynieść lepsze efekty, natomiast hipoterapia nie jest bezwzględnym wskazaniem w stanie zdrowia i sprawności powódki (opinia biegłego z zakresu rehabilitacji – k. 192-228).

Brak ćwiczeń w przypadku powódki może doprowadzić do zmniejszenia siły mięśniowej, zmniejszenia zakresu ruchomości stawowej, zwiększenia przykurczy stawowych, zwiększenia przykurczy mięśniowych, ograniczenia zakresu ruchu biernego i czynnego w stawach, zmniejszenia wydolności oddechowej, powikłania ze strony układu krążenia, zwiększenia dolegliwości bólowych, zwiększenia ryzyka osteoporozy, powstania ryzyka zrostów około stawowych (opinia biegłego z zakresu rehabilitacji – k. 192-228).

Powódka wymaga zaopatrzenia w wózek inwalidzki, kliny oraz wałki do ćwiczeń (pionizator bierny), podnośnik, specjalistyczne łóżko z oprzyrządowaniem o napędzie elektrycznym (łóżko rehabilitacyjne), materac przeciwodleżynowy, materac do ćwiczeń.

Koszt zakupu wózka inwalidzkiego to ok. 1.000 zł, klinów do ćwiczeń ok. 90 zł za 2 sztuki, wałków do ćwiczeń ok. 120 zł za dwie sztuki, pioniozatora biernego ok. 2.500 zł, podnośnika ok. 4.000 zł, specjalistycznego łóżka ok. 3.000 zł, materaca przeciwodleżynowego ok. 600 zł (opinia biegłego z zakresu rehabilitacji – k. 192-228).

Osoby poruszające się na wózku inwalidzkim narażone są na problemy z masą ciała, dlatego ważna jest prawidłowo zbilansowana dieta aby nie doprowadzić do nadwagi lub otyłości. Pasaż jelitowy w takich przypadkach jest zwolniony, ponieważ nie jest pobudzany przez ruch mięśni i pionizację ciała, trzeba go wspomóc odpowiednią ilością produktów bogatych w błonnik pokarmowy przy odpowiedniej ilości wody. Powódka powinna odżywiać się wg piramidy instytutu żywności i żywienia tak jak osoby zdrowe, z tą różnicą, że jej dieta wymaga większej dbałości o odpowiednią ilość błonnika, bez produktów ciężkostrawnych, słodyczy. Porównując kaloryczność diety osoby zdrowej i stanu zdrowia powódki wymaga ona mniejszego zapotrzebowania kalorycznego z względu na unieruchomienie i ryzyko problemów z nadmierną masą ciała (ok. 300 kalorii). Powódka wymaga diety łatwostrawnej bez produktów obciążających typu słodycze, tłuste smażone mięso, słone przekąski, fast foody. Wymaga większej ilości warzyw i owoców. Ważna jest dbałość o odpowiednią kaloryczność, żeby zapobiec nadwadze i otyłości. Koszty takiej diety są wyższe o ok. 60 zł w przedziale miesięcznym od diety osoby zdrowej (pisemna opinia biegłej z zakresu dietetyki i psychodietetyki – k. 313-319 oraz załączniki do opinii – k. 345).

W związku z wypadkiem powódka nie wymagała leczenia dermatologicznego. Występujący u powódki trądzik i nadmierne owłosienie nie mają związku z wypadkiem. Pojawienie się trądziku nie jest bezpośrednio łączone ze stresem. Stres np. pourazowy, powypadkowy może ewentualnie nasilać objawy już występującego trądziku, nie są zaś przyczyną jego powstania. Zmiana na prawym ręku prawdopodobnie wynika z infekcji i nie ma żadnego związku z wypadkiem. Powódka wymaga odpowiedniej systematycznej pielęgnacji skóry miejsc narażonych na odleżyny jak też na niekorzystne działanie czynników zewnętrznych np. moczu. W okresie powstania odparzeń powódka może jedynie wymagać stosowania preparatów typu B. czy L.. Ceny dermokosmetyków mających na celu pielęgnację ciała zaczynają się od ok. 20 zł. Leki na odleżyny czy odparzenia dostępne są bez recepty. Wizyty dermatologiczne w poradni specjalistycznej są refundowane przez NFZ i w tej formie są dla powódki bezpłatne (opinia biegłego z zakresu dermatologii A. W. (1) – k. 395-404; opinia biegłego dermatologa A. W. – k. 416-431).

Powódka korzysta z transportu specjalistycznego w związku z koniecznością dowożenia na rehabilitację, na uczelnię, do lekarza czy kina. Opłata ta wynosiła w 2017 r. 13,89 zł netto za przejazd. Za 40 przejazdów opłata wyniosła 600 zł. W 2020 r. koszt jednego przejazdu wynosił 13,89 zł – łącznie za 3 miesiące koszt ten wyniósł 1.440 zł (32 – 34- 30). Zdarza się, że powódka korzysta z przewozów taksówką lub zawozi ją ojciec (rachunek za przewóz osoby niepełnosprawnej – k. 26; rachunki za paliwo – k. 32; k. 76-81; k. 154-155; zeznania świadka T. S. – k. 93-94; zeznania powódki – k. 116-117verte; zlecenie na transport sanitarny – k. 263; faktura – k. 273; uzupełniające przesłuchanie powódki – k. 457-457verte).

Ceny leków, stosowanych na przestrzeni lat przez powódkę, były następujące:

- C. 17,90 zł za opakowanie

- P. Z. 24.80 zł za opakowanie

- S. B. 130 zł

- D. 36,95 zł

- B. 49,95 zł oraz 39,95 zł

- L. 24,95 zł

- O. – (...) 25,95 zł

- C. 9,95 zł

- D. 45,95 zł

- P. 72 zł

- E. 24,95 zł

- O. 24,95 zł

(faktury i rachunki – k. 83; k. 150; k. 153; k. 267).

Stan faktyczny w powyższym kształcie, w części miał charakter bezsporny pomiędzy stronami, w pozostałym natomiast zakresie został przez Sąd ustalony na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w zakresie, w jakim został wskazany w toku dotychczasowych ustaleń. W tej części, w jakiej znajdujące się w aktach wydruki nie zostały wskazane w toku rekonstrukcji stanu faktycznego, zostały przez Sąd pominięte jako nieistotne dla sprawy. Dotyczyło to m.in. suplementów, kosmetyków czy przyrządów kosmetycznych, których zasadność zakupu nie została wykazana w toku postępowania i nie miała związku z wypadkiem.

Sąd przeprowadził w sprawie dowód z zasięgnięcia wiadomości specjalnych biegłych z zakresu rehabilitacji, neurologii, dietetyki oraz dermatologii. Opinie te, zostały sporządzone przez biegłych posiadających niewątpliwie wiedzę specjalistyczną, każda z opinii była spójna, nie zawiera sprzeczności i żadna ze stron nie kwestionowała wniosków biegłych. Wyjaśnić jedynie należy, że w sprawie zostały sporządzone dwie opinie z zakresu dermatologii, których wnioski były jednak właściwie tożsame, stąd obie z nich stanowiły źródło ustaleń w sprawie.

Zeznania świadka T. S. Sąd ocenił jako wiarygodne źródło dowodowe, świadek jako matka powódki sprawująca nad nią codzienną opiekę miała szeroką wiedzę na temat tego, jak powódka funkcjonuje, jakie są jej potrzeby czy jakich ograniczeń doznaje. Należy jedynie podkreślić, że w zakresie uzasadnionych potrzeb powódki w kontekście żądania renty, za miarodajne uznano dowody z opinii biegłych, nie zaś zeznania świadka. Jeśli więc świadek zeznawała np. że powódka potrzebuje specjalistycznej diety, a biegli tego nie potwierdzili, zeznania świadka w tym zakresie nie miały wpływu na końcową ocenę.

Zeznania powódki również stanowiły wiarygodne źródło dowodowe. Z oczywistych względów powódka była osobiście zainteresowana uzyskaniem korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia niniejszego procesu i jej zeznania należało ocenić z ostrożnością, niemniej Sąd nie znalazł podstaw, by odmówić im wiarygodności. Zeznania powódki znajdowały potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym i brak było dowodów przeciwnych w tym zakresie.

Dla jasności wskazać należy, że wniosek powódki o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego foniatry i neurologa (laryngologa) oraz psychologa i psychiatry został cofnięty (k. 457).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało co do zasady na uwzględnienie.

W sprawie poza sporem stron pozostawała zasada odpowiedzialności pozwanego za skutki zdarzenia, w którym powódka doznała ciężkich obrażeń ciała, jak i niekwestionowane były jego okoliczności. Jedynie więc dla porządku wskazać należy, iż przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na której rzecz zostaje zawarta umowa ubezpieczenia, co wynika z dyspozycji art. 822 k.c. Poza powyższym unormowaniem problematyka umów odpowiedzialności cywilnej uregulowana jest w przepisach szczególnych, tj. ustawie z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, (Dz.U.2022.2277 t.j. dalej także: ustawa). Stosownie do przepisu art. 34 ust. 1 z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia. Jak stanowi natomiast art. 35 ustawy, Ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu. Treść powołanego przepisu art. 34 ustawy w brzmieniu sprzed dnia 11 lutego 2012 r. była przedmiotem wykładni w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 22 kwietnia 2005 r., III CZP 99/04 (OSNC 2005, nr 10, poz. 166) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że wynikające z niego uprawnie osoby trzeciej do żądania od ubezpieczyciela odszkodowania z tytułu ubezpieczenia pojazdu mechanicznego powstaje wówczas, gdy posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są zobowiązani zgodnie z przepisami prawa cywilnego do odszkodowania za szkodę wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu. Przepis ten posługuje się pojęciem szkody szeroko rozumianej, obejmującej zarówno uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Zawarta w nim regulacja jest wyrazem woli ustawodawcy zapewnienia osobie trzeciej możliwie pełnej kompensaty szkody wyrządzonej w związku z ruchem pojazdu mechanicznego (powołane w: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2012 r., III CZP 93/12, Sip Lex).

Stosownie zaś do treści art. 444 § 2 k.c. jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty.

Renta na zwiększone potrzeby ma na celu pokrycie stałych, powtarzających się wydatków, których ponoszenie aktualnie związane jest z leczeniem poszkodowanego, jego specjalnym odżywianiem, koniecznością dojazdów do specjalistów, w tym na rehabilitację, także lepszymi środkami transportu (może więc np. chodzić o pokrycie kosztów przejazdu specjalnym pojazdem przystosowanym do potrzeb osób niepełnosprawnych, najmowanych np. kilka razy w tygodniu). Ta renta ma również pokryć szkodę przyszłą związaną z koniecznością korzystania z odpłatnej pomocy osób trzecich (np. pielęgniarki), ale także zapewnienia poszkodowanemu innych zajęć (np. koszty rehabilitacji, pobytu w sanatorium itp.). Można zatem powiedzieć, że ta renta stanowi „przedłużenie" świadczenia, którego celem jest rekompensata kosztów wynikłych z doznania szkody na osobie (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - I Wydział Cywilny z dnia 11 grudnia 2019 r. I ACa 696/18, Sip Legalis). Sąd Apelacyjny w Warszawie wskazał natomiast, że zwiększenie potrzeb, o którym mowa w art. 444 § 2 k.c., stanowi szkodę przyszłą, wyrażającą się w stale powtarzających się wydatkach na ich zaspokojenie, przy czym zasądzenie renty z tego tytułu nie jest uzależnione od wykazania efektywnego wydatkowania odpowiednich kwot, a jedynie istnienia konkretnych potrzeb poszkodowanego. Najczęściej należy do nich konieczność stałego leczenia, zabiegów, kuracji, zakupu lekarstw czy koszty pomocy osób trzecich (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 września 2013 r., sygn. I ACa 194/13, Sip Legalis).

W uchwale Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2016 r. w sprawie III CZP 63/15, Sąd Najwyższy stwierdził, że świadczenie ubezpieczyciela w ramach umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje także uzasadnione i celowe koszty leczenia oraz rehabilitacji poszkodowanego niefinansowane ze środków publicznych (art. 444 § 1 k.c.). W uzasadnieniu uchwały Sąd wskazał, że jako koszty konieczne i celowe wskazuje się przede wszystkim koszty leczenia i rehabilitacji w placówce prywatnej, gdy świadczenia te wykraczają poza zakres dostępnych świadczeń w ramach powszechnej opieki zdrowotnej lub poszkodowanemu oferowane są takie świadczenia w czasie nieracjonalnym z medycznego punktu widzenia. Art. 444 § 1 k.c. nie przesądza, w jakim systemie organizacyjno- prawnym może dojść do poddania się poszkodowanego czynnościom leczniczym lub rehabilitacyjnym. W orzecznictwie Sądu Najwyższego i piśmiennictwie wskazuje się, że rygorystyczne preferowanie systemu ubezpieczeń społecznych, oferującego bezpłatne usługi medyczne, z wielu powodów jest trudne do zaakceptowania. Poszkodowany nie może być pozbawiony możliwości korzystania z leczenia lub rehabilitacji, które mogłyby doprowadzić do odpowiedniego efektu restytucyjnego w zakresie jego stanu zdrowia, nawet jeżeli realizowane świadczenia medyczne powodować mogą powstanie odpowiednich, zwiększonych kosztów. Należy pozostawić mu zatem możliwość wyboru systemu leczenia publicznego lub prywatnego, przynajmniej w takiej sytuacji, w której brak podstaw do przyjęcia istnienia pełnego wyboru alternatywnego z racji istotnego ograniczenia faktycznego dostępu do usługi medycznej oferowanej w ramach powszechnego systemu ubezpieczeń. Chodzi tu przede wszystkim o sytuacje typowe, tj. szerszy zakres prywatnych usług medycznych, niemożność skorzystania przez poszkodowanego ze świadczenia medycznego oferowanego przez publiczny system świadczeń z powodu odległego, niewskazanego medycznie czasu jego zrealizowania. Katalog takich zdarzeń może być, oczywiście, uzupełniony o sytuacje szczególne wynikające z konkretnego stanu faktycznego, w którym istotny jest nie sam dostęp faktyczny do publicznej usługi medycznej, ale także poziom merytoryczny i techniczny takiej usługi z punktu widzenia medycznych rokowań jej efektywności (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 1969 r., II PR 217/69 OSNC 1970, nr 3, poz. 50). Nie jest też wyłączone, że w sytuacjach, w których zachodzi ograniczony dostęp do usługi medycznej, za koszty celowe w rozumieniu art. 444 § 1 k.c. można uznać także koszty leczenia lub rehabilitacji poniesione za granicą.

Po ostatecznym sprecyzowaniu żądań, w ramach niniejszego postępowania, powódka domagała się zasądzenia na jej rzecz renty z tytułu zwiększonych potrzeb od dnia 1 października 2015 r. do dnia 31 grudnia 2016 r. w kwocie 9.759,19 zł miesięcznie oraz od dnia 1 stycznia 2017 r. do 10 dnia każdego miesiąca w kwocie 16.298,07 zł miesięcznie. Szczegółowy zakres wydatków, które składały się na jej żądanie, został wskazany w tabeli na k. 258, z której wynika, że wydatki te obejmują koszty opieki (13 godzin), koszty czuwania (11 godzin), koszty rehabilitacji (4.160 zł), leków (250 zł), diety (400 zł), transportu (500 zł) i turnusu rehabilitacyjnego (1.000 zł).

Przede wszystkim należy podkreślić, że zwiększenie się potrzeb poszkodowanego oznacza sytuację, w której musi on ponosić koszty utrzymania, których nie ponosiłby, gdyby nie zajście zdarzenia wyrządzającego szkodę na osobie, przy czym zasądzenie renty z tego tytułu nie jest uzależnione od wykazania efektywnego wydatkowania odpowiednich kwot, a jedynie istnienia konkretnych potrzeb poszkodowanego. Innymi słowy, to że powódka nie wydatkowała dokładnie takich kwot, jakich żąda, nie oznacza, że roszczenie w takiej wysokości się jej nie należy. Z uwagi na stan zdrowia powódki wskutek wypadku, jej potrzeby zwłaszcza rehabilitacyjne i związane z opieką nad nią, są tak daleko idące, iż świadczenie uzyskiwane do tej pory od ubezpieczyciela (początkowo 3.300 zł, następnie 1.580 zł) oraz renta socjalna z ZUS (ok. 750 zł) nie były w stanie pokryć nawet ich części. Stan powódki uniemożliwia jej jakiekolwiek zatrudnienie, co oznacza, iż jedynymi sumami, którymi dysponuje, są środki wypłacane tytułem renty. Skoro ubezpieczyciel wypłacał powódce 1.580 zł, a nie mogła ona uzyskiwać innych dochodów, trudno czynić powódce zarzut, że nie przedstawiła rachunków obrazujących wydatki z żądanych tytułów na kwotę przekraczającą 10.000 zł. W tym zakresie istotne było to, jakie potrzeby ma powódka w związku z wypadkiem, a nie to ile rzeczywiście wydaje. Podobnie należy ocenić zarzut pozwanego, że koszty turnusów rehabilitacyjnych powinny być rozliczane na podstawie przedstawianych rachunków. Skoro powódka nie może pracować, nie jest wiadomym, skąd miałaby mieć środki na ich opłacenie.

Samo zaś wykonywanie osobistej pieczy faktycznej nad poszkodowanym przez najbliższych członków rodziny nie wyłącza obowiązku świadczenia renty wyrównawczej z tego tytułu. Przy ustalaniu równowartości pieniężnej takiej opieki posiłkowo można stosować stawki usług specjalistycznych tego rodzaju (tak wyr. SA w Łodzi z 29.7.2014 r., I ACa 118/14, Legalis).

W zakresie ustalenia szczegółowego zakresu potrzeb, jakich wymaga powódka w związku z wypadkiem, ale i ich wysokości, niezbędne było zasięgnięcie z wiadomości specjalnych. I tak, opiniujący w sprawie biegły z zakresu rehabilitacji ustalił, że powódka wymaga od czasu wypadku do chwili obecnej opieki w wymiarze 13 godzin dziennie oraz 11 godzin czuwania. Z punktu widzenia pozwanego, są to wartości i tak korzystniejsze, niż te wynikające z opinii biegłej neurolog, według której powódka jest w 100% (całkowicie) zdana na opiekę osób trzecich przez 24 godziny na dobę we wszystkich czynnościach życia codziennego. Sąd w tym zakresie kierował się jednak opinią biegłego rehabilitanta jako dokładniejszą, rzeczywiście bowiem w trakcie spoczynku nocnego, powódka nie wymaga pełnej opieki, takiej jak w porze dziennej, wystarczającym jest czuwanie przy niej.

Jeśli więc chodzi o wymiar godzinowy opieki i czuwania, ten wskazany ostatecznie przez powódkę znajdował potwierdzenie w opiniach biegłych sądowych, nie budził zresztą i wątpliwości Sądu. Są to co prawda znaczące wartości, jednak należy pamiętać, że powódka nie może samodzielnie funkcjonować w zakresie nawet podstawowych czynności, z trudnością utrzymuje pozycję siedzącą w wózku inwalidzkim, nie jest w stanie sama przyjąć posiłków, napić się, zmienić pozycji ciała w wózku, czy przemieścić się z łóżka na wózek i odwrotnie. Stan powódki jest przy tym stały i nie rokuje poprawy, natomiast może pogorszyć się, jeżeli zaprzestanie rehabilitacji.

Sąd nie miał wątpliwości – nawet nie posiadając wiadomości specjalnych, iż w takim stanie, w jakim znajduje się powódka, opieka nad nią sprawowana musi być stała i właściwie całodniowa i całonocna. Jeśli natomiast chodzi o stawki adekwatne do obliczenia konkretnych sum za godzinę opieki, Sąd kierował się w tej mierze stawkami usług opiekuńczych w dzielnicy B. (...) W. obowiązującymi na przestrzeni lat. W zakresie stawki na godzinę czuwania, Sąd przyjął połowę wartości stawki za godzinę opieki, uznając, iż jest to wartość odpowiednia.

Wyliczenia Sądu, nieznacznie różnią się od tych przedstawionych przez powódkę. Sąd mając na uwadze dyspozycję art. 114 k.c., przeliczył stawkę na usługę opiekuńczą w poszczególnych okresach, co dało następujące wyniki:

a)  od 1.10.2015 r. do 31.12.2015 r.:

- opieka 4.095 zł (13 godz. x 10,50 zł x 30)

- czuwanie 1.732,50 zł (11 godz. x 5,25 zł x 30)

b)  od 1.01.2016 r. do 31.12.2016 r.:

- opieka 4.680 zł (13 godz. x 12 zł x 30)

- czuwanie 1.980 zł (11 godz. x 6 zł x 30)

c)  od 1.01.2017 r. do 31.12.2017 r.:

- opieka 6.786 zł (13 godz. x 17,40 zł x 30)

- czuwanie 2.871 zł (11 godz. x 8,70 zł x 30)

d)  1.01.2018 r.

- opieka 7.117,50 zł (13 godz. x 18,25 zł x 30)

- czuwanie 3.009,60 zł (11 godz. x 9,12 zł x 30)

e)  od 1.02.2018 r. do 30.09.2018 r.

- opieka 6.922,50 zł (13 godz. x 17,75 zł x 30)

- czuwanie 2.927,10 zł (11 godz. x 8,87 zł x 30)

f)  od 1.10.2018 r. do 31.12.2020 r.

- opieka 6.836,70 zł (13 godz. x 17,53 zł x 30)

- czuwanie 2.890,80 zł (11 godz. x 8,76 zł x 30)

Odnośnie wydatków na rehabilitację i turnusy rehabilitacyjne, ponownie w tym zakresie należało posiłkować się opinią biegłego sądowego. Otóż biegły ustalił, że powódka wymaga:

- rehabilitacji w wymiarze 4 sesji tygodniowo po 2 h każda; powódka powinna korzystać z zabiegów rehabilitacyjnych 8 godzin w ciągu tygodnia, 24 godziny w ciągu miesiąca, dodatkowo 2 godziny tygodniowo masażu, 8 godzin miesięcznie

- 4 sesje tygodniowo masażu klasycznego trwającego ok. 30 min

- bezpośrednio po zdarzeniu, przez okres ok. 4 lat wymagała rehabilitacji w wymiarze 6 sesji tygodniowo po 2 h każda oraz masażu klasycznego w wymiarze 6 sesji tygodniowo po ok. 30 min

- po tym okresie przez kolejne 3 lata wymagała rehabilitacji w wymiarze 5 sesji tygodniowo trwających po 2 godz. każda oraz masażu klasycznego w wymiarze 5 sesji tygodniowo trwający po ok. 30 min.

oraz zarówno w przeszłości jak i obecnie zalecona jest samo rehabilitacja w oparciu o instruktaż otrzymany od fizjoterapeuty, prowadzona przez opiekuna powódki.

Koszt całościowej miesięcznej terapii powódki wraz z masażami to od 3.680 zł do 4.480 zł.

Powódka wymaga również dwóch 21 dniowych turnusów rehabilitacji stacjonarnej w roku. Koszt jednego 21 dniowego turnusu rehabilitacyjnego wraz z opiekunem wynosi od 6.000 zł do 8.000 zł.

Z tyłu wydatków związanych z rehabilitacją, powódka żądała kwoty 4.160 zł, która w całości zasługiwała na uwzględnienie (przedział zgodny z wyliczeniami biegłego wynosił od 3.680 zł do 4.480 zł). Analogicznie przedstawia się kwestia wydatków związanych z turnusami rehabilitacyjnymi – powódka żądała z tego tytułu 1.000 zł miesięcznie. Skoro powódka wymaga dwóch turnusów rocznie, koszt jednego turnusu wynosił minimalnie 6.000 zł, kwota, której domagała się powódka ponownie mieści się w dolnym przedziale ustaleń biegłego (2 x 6.000 zł = 12.000 zł, 12.000 zł/12 m-cy = 1.000 zł).

Podkreślić w tym miejscu należy, że pozwany nie kwestionował opinii biegłego rehabilitanta, nie wnosił o uzupełnienie opinii, nie przedstawił dodatkowych pytań do biegłego. W szczególności dotyczyło to kwestii związanej z możliwością (o ile w stanie zdrowia powódki ona istnieje) uzyskania tych świadczeń w ramach NFZ i ich zakresu. Nawet jeżeli powódka w jakimś zakresie mogłaby korzystać z publicznej służby zdrowia jeśli chodzi o rehabilitację czy turnusy rehabilitacyjne, pozwany nie podjął inicjatywy dowodowej w tym zakresie. Opinia biegłego z zakresu rehabilitacji, nie była opinią kwestionowaną, a wynikał z niej zarówno zakres rehabilitacji, w tym potrzebnych turnusów rehabilitacyjnych, jak i jej koszty, pozwany natomiast nie wykazał, by jakaś ich część, mogłaby być zrealizowana w ramach NFZ.

Odnośnie kwoty żądanej przez powódkę z tytułu zakupu leków, żądanie powódki określono na 250 zł, które jednak w ocenie Sądu było sumą zawyżoną. Rzeczywiście matka powódki zeznając w sprawie wskazywała, że miesięczny koszt leków psychiatrycznych wynosi od 50-100 zł, a środków medycznych, których powódka wymaga 250-300 zł (z tym, że były to środki medyczne, a nie jak wskazano w żądaniu powódki „leki”).

W tych zakresie, w ocenie Sądu należało wyliczyć pewną średnią potrzeb powódki, bowiem ściśle wyliczenie tego wydatku nie było możliwe – na przestrzeni lat leki przyjmowane przez powódkę zmieniały się, same ceny leków też są zmienne i nie było wiadomym ile opakowań danego leku potrzebuje powódka w wymiarze miesięcznym.

Z opinii biegłej neurolog wynikało, że powódka przyjmuje D. oraz aktualnie Z. (wcześniej C.), B., vitamina D. C., D., aktualnie powódka nie przyjmuje leków neurologicznych. Powódka nie wymaga również leczenia dermatologicznych w związku z wypadkiem (trądzik, hirusytyzm i zmiana na ręku nie mają związku z wypadkiem), wymaga jedynie okresowego stosowania dermokosmetyków w przypadku pojawienia się odparzeń, ich koszt kształtuje się już od 20 zł.

Sąd uznał, że skoro powódka zażywała C. (ok. 39,90 zł), Z. (ok. 30 zł), D. (ok. 37,89 zł), B. (ok. 39,90 zł), D. (ok. 9,99 zł), to można uznać koszt tych leków jako pewną średnią kwotę, która zabezpiecza potrzeby powódki, po dodaniu kosztów 20 zł za dermokosmetyki do pielęgnacji odparzeń. Suma tych wydatków wynosiła ok. 177,68 zł, po zaokrągleniu Sąd uwzględnił z tego tytułu kwotę 180 zł.

Kolejną kwestią była dieta powódki, z którego to tytułu domagała się zasądzenia na jej rzecz kwoty 400 zł miesięcznie. Przede wszystkim należy podkreślić, że na pozwanym ubezpieczycielu spoczywa obowiązek naprawienia szkody w uzasadnionym wymiarze będącym wynikiem wypadku. Ubezpieczyciel nie ma obowiązku rekompensowania wszystkich wydatków, nawet jeżeli w ocenie osoby poszkodowanej, są one konieczne. W przypadku powódki dieta ekologiczna wegańska którą stosuje, być może w jej ocenie jest niezbędna, natomiast okoliczność ta nie znajdowała potwierdzenia w opinii biegłej z zakresu dietetyki. Otóż biegła wyjaśniła, że koszt diety powódki, różni się od diety osoby tzw. zdrowej, jedynie o ok. 60 zł. I taką też wartość Sąd przyjął jako wartość adekwatną z tytułu kosztów diety, jakiej wymaga powódka w jej stanie zdrowia w związku z wypadkiem.

Odnośnie kwoty żądanej tytułem transportu (powódka wskazała na sumę 500 zł), Sąd uwzględnił ten wydatek w całości. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynikało, że powódka korzysta z transport specjalistycznego w związku z koniecznością dowożenia na rehabilitację, na uczelnię, do lekarza czy kina. Opłata ta wynosiła w 2017 r. 13,89 zł netto za przejazd. Za 40 przejazdów opłata wyniosła 600 zł. W 2020 r. koszt jednego przejazdu wynosił 13,89 zł – łącznie za 3 miesiące koszt ten wyniósł 1.440 zł (32 – 34- 30). Zdarza się, że powódka korzysta z przewozów taksówką lub zawozi ją ojciec.

Kwota w wysokości 500 zł jest więc kosztem znajdującym potwierdzenie w ustaleniach Sądu. Powódka musi mieć zapewniony dojazd, już tylko ten wykonywany za pomocą transportu specjalistycznego osób niepełnosprawnych jest zbliżony do tej sumy, powódka korzysta również z przejazdów zapewnianych przez ojca lub taksówek, a koszty takiego transportu są z pewnością wyższe, biorąc pod uwagę ceny paliwa. Przyjęcie 30 przejazdów w miesiącu (tj. 15 dni) nie jest przy tym wartością wygórowaną, biorąc pod uwagę konieczność dojazdu na rehabilitację czy do lekarzy.

Ostatecznie, w ocenie Sądu w sprawie wykazano zasadność następujących wydatków:

I.  od 1.10.2015 r. do 31.12.2015 r.:

- opieka 4.095 zł

- czuwanie 1.732,50 zł

- rehabilitacja 4.160 zł

- leki 180 zł

- dieta 60 zł

- transport 500 zł

- turnus rehabilitacyjny 1.000 zł

suma: 11.727,50 zł

II.  od 1.01.2016 r. do 31.12.2016 r.:

- opieka 4.680 zł

- czuwanie 1.980 zł

- rehabilitacja 4.160 zł

- leki 180 zł

- dieta 60 zł

- transport 500 zł

- turnus rehabilitacyjny 1.000 zł

suma: 12.560 zł

III.  od 1.01.2017 r. do 31.12.2017 r.:

- opieka 6.786 zł

- czuwanie 2.871 zł

- rehabilitacja 4.160 zł

- leki 180 zł

- dieta 60 zł

- transport 500 zł

- turnus rehabilitacyjny 1.000 zł

suma: 15.557 zł

IV.  1.01.2018 r.

- opieka 7.117,50 zł

- czuwanie 3.009,60 zł

- rehabilitacja 4.160 zł

- leki 180 zł

- dieta 60 zł

- transport 500 zł

- turnus rehabilitacyjny 1.000 zł

suma: 16.027,10 zł

V.  od 1.02.2018 r. do 30.09.2018 r.

- opieka 6.922,50 zł

- czuwanie 2.927,10 zł

- rehabilitacja 4.160 zł

- leki 180 zł

- dieta 60 zł

- transport 500 zł

- turnus rehabilitacyjny 1.000 zł

suma: 15.749,6 zł

VI.  od 1.10.2018 r. do 31.12.2020 r.

- opieka 6.836,70 zł

- czuwanie 2.890,80 zł

- rehabilitacja 4.160 zł

- leki 180 zł

- dieta 60 zł

- transport 500 zł

- turnus rehabilitacyjny 1.000 zł

suma: 15.627,50 zł

Należało jednak pamiętać, że ubezpieczyciel wypłacał powódce dobrowolnie kwotę 3.300 zł do 31 marca 2018 r., po tej dacie natomiast 1.580 zł i te kwoty należało odjąć od powyższych ustaleń, mając oczywiście na uwadze również wysokość ostatecznych żądań powódki, którymi Sąd był związany (art. 321 k.p.c.).

Sąd zasądził więc od pozwanego na rzecz powódki rentę z tytułu zwiększonych potrzeb:

9.  w kwocie 8.427,50 zł , płatną miesięcznie w terminie do 10-dnia każdego miesiąca za okres od 1 października 2015r. do 31 grudnia 2015r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności rat poczynając od dnia 23 listopada 2022r.;

10.  w kwocie 9.260,00 zł , płatną miesięcznie w terminie do 10-dnia każdego miesiąca za okres od 1 stycznia 2016r. do 31 grudnia 2016r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności rat poczynając od dnia 23 listopada 2022r.;

11.  w kwocie 12.257,00 zł , płatną miesięcznie w terminie do 10-dnia każdego miesiąca za okres od 1 stycznia 2017r. do 31 grudnia 2017r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności rat poczynając od dnia 23 listopada 2022r.;

12.  w kwocie 14.447,10 zł , płatną miesięcznie w terminie do 10-dnia każdego miesiąca za okres od 1 stycznia 2018r. do dnia 31 stycznia 2018r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności rat poczynając od dnia 23 listopada 2022r.;

13.  w kwocie 12.449,60 zł , płatną miesięcznie w terminie do 10-dnia każdego miesiąca za okres od 1 lutego 2018r. do 31 marca 2018r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności rat poczynając od dnia 23 listopada 2022r.;

14.  w kwocie 14.169,60 zł, płatną miesięcznie w terminie do 10-dnia każdego miesiąca za okres od 1 kwietnia 2018r. do 30 września 2018r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności rat poczynając od dnia 23 listopada 2022r.;

15.  w kwocie 14.047,50 zł , płatną miesięcznie w terminie do 10-dnia każdego miesiąca za okres od 1 października 2018r. do dnia 30 listopada 2022r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności rat poczynając od dnia 23 listopada 2022r.;

16.  w kwocie 15.627,50 zł, płatną miesięcznie w terminie do 10-dnia każdego miesiąca poczynając od dnia 1 grudnia 2022r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności którejkolwiek z rat;

Podstawę orzeczenia o roszczeniu ubocznym stanowił przepis art. 481 § 1 k.c., stanowiący – zgodnie z dyspozycją art. 359 § 1 k.c. – formalne, ustawowe źródło odsetek. Wedle jego brzmienia, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, choćby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Istotne jest więc ustalenie momentu, w którym dłużnik opóźnił się ze spełnieniem świadczenia. Termin spełnienia świadczenia przez dłużnika, którym jest zakład ubezpieczeń, w ramach ubezpieczenia OC, oznaczony jest przez przepis art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, według którego co do zasady zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie.

W judykaturze brak jest jednoznacznego stanowiska przesądzającego kwestię prawidłowości ustalenia daty początkowej naliczania odsetek w przypadku roszczeń związanych z wypadkami komunikacyjnymi. W ocenie Sądu, za miarodajną należało przyjąć datę wyrokowania, bowiem dopiero wskutek przeprowadzenia niniejszego postępowania, w tym zasięgnięcia wiadomości specjalnych, możliwe było ustalenie rozmiaru potrzeb powódki oraz ich wysokości, które nie były znane ubezpieczycielowi na etapie postępowania likwidacyjnego.

W pozostałym zakresie, powództwo podlegało oddaleniu jako nieuzasadnione.

Zgodnie z art. 100 k.p.c. w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu.

Biorąc pod uwagę, że roszczenie powódki co do zasady było uzasadnione i w przeważającej mierze zostało uwzględnione także co do wysokości, Sąd obciążył pozwanego kosztami sądowymi całości, pozostawiając szczegółowe wyliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu, na podstawie art. 108 § 1 k.p.c.