Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 kwietnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Dutkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 5 kwietnia 2022 r. w Bydgoszczy na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) -Serwis sp. z o.o. z siedzibą w G.

przeciwko Skarbowi Państwa – (...) Zarządowi (...) w B.

o zapłatę

I zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – (...) Zarządu (...) w B. na rzecz powoda (...) -Serwis sp. z o.o. z siedzibą w G. kwotę 412 489,48 zł (czterysta dwanaście tysięcy czterysta osiemdziesiąt dziewięć złotych 48/100) z ustawowymi odsetkami od dnia 6 listopada 2015r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty;

II zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 34 586,99 zł (trzydzieści cztery tysiące pięćset osiemdziesiąt sześć złotych 99/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

III nakazuje pozwanemu, aby uiścił na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Bydgoszczy kwotę 9 352,69 zł (dziewięć tysięcy trzysta pięćdziesiąt dwa złote 69/100) tytułem brakujących kosztów sądowych.

SSO Agnieszka Dutkiewicz

Sygn. akt I C 195/17

UZASADNIENIE

Powód (...) -Serwis sp. z o.o. wniósł przeciwko Skarbowi Państwa – (...) Zarządowi (...) w B. pozew o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 412 489,48 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 6.11.2015r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesowych według norm przypisanych.

W uzasadnieniu wskazano, że w dniu 30 lipca 2014r. strony zawarły umowę nr (...) o wykonanie „opracowania dokumentacji projektowej i wykonanie na jej podstawie robót budowlano – montażowych polegających na wybudowaniu magazynu specjalistycznego sprzętu lotniczo – technicznego na terenie kompleksu wojskowego w L. – zadanie (...)”. Umowa została zawarta w wyniku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Na zabezpieczenie należytego wykonania Umowy pozwany, przed jej podpisaniem, wniósł kaucję pieniężną w kwocie 121 733,10 zł, co strony potwierdziły w par. 13 ust. 2 umowy. Pozwany odstąpił od w/w umowy na podstawie par. 28 pkt. 3 lit. A Umowy stwierdzając, że zakończenie zadania inwestycyjnego jest nierealne z powodu 8 miesięcznego opóźnienia w realizacji projektu. Pozwany naliczył karę umowną w wysokości 405 777 zł.

Powód podniósł, że w dniu 22 czerwca 2015r. wpłacił na rachunek pozwanego wadium w kwocie 350 000 zł w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego w sprawie nr (...). W oświadczeniu z dnia 21 września 2015r. pozwany potrącił kary umowne w kwocie 350 000 zł, ujęte w nocie księgowej, z wierzytelności powoda wobec pozwanego o zwrot wadium wniesionego do w/w sprawy.

Powód zakwestionował skuteczność odstąpienia przez pozwanego od umowy oraz zasadność naliczenia i potrącenia kar umownych. Bezskuteczność odstąpienia od umowy w ocenia powoda wynika z faktu, że pozwany nie zachował określonych w umowie (par. 28 pkt. 3 lit. A) warunków odstąpienia od umowy. W związku z tym, że nie wystąpiły przesłanki odstąpienia od umowy, naliczenie i potrącenie kar umownych z uwagi na odstąpienie od umowy przez pozwanego było bezpodstawne.

Powód dochodzi niniejszym pozwem roszczenia o zwrot wadium w kwocie 350 000 zł, które w dniu 22 czerwca 2015r. zostało wniesione do sprawy nr (...) oraz pozostałej do zwrotu części zabezpieczenia należnego wykonania umowy z dnia 30 lipca 2015r. nr WB/PN/3/R/6 tj. kwoty 62 489,48 zł, z których to wierzytelności pozwany w ocenie powoda bezzasadnie potrącił kary umowne wraz z odsetkami. Powód dochodzi odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 412 489,48 zł od dnia 6 listopada 2015r., ponieważ wyznaczony przez powoda termin zapłaty w/w kwoty minął bezskutecznie w dniu 5 listopada 2015r.

W ocenie powoda złożone przez pozwanego oświadczenie o odstąpieniu od umowy jest bezskuteczne z uwagi na naruszenie przez pozwanego formalnych warunków złożenia takiego oświadczenia. Powód wskazał, że pozwany nie wyznaczył terminu do wykonania umowy, nie uzasadnił oświadczenia o odstąpieniu od umowy, odstąpił od umowy pomimo braku podstaw formalnych na podstawie par. 28 pkt. 3 lit. A umowy a także bezpodstawnie naliczył karę umowną.

Powód podniósł, że oceny skuteczności oświadczenia o odstąpieniu od umowy należy dokonywać w zakresie wskazanych w umowie warunków odstąpienia. Postanowienia umowy regulujące instytucję odstąpienia od umowy, przepisy regulujące tę instytucję oraz oświadczenia stron składane na ich podstawie powinny być interpretowane ściśle. W przypadku braku uprawnienia do odstąpienia od umowy lub w razie niezachowania wymogów umownych skutek odstąpienia od umowy nie nastąpił. Na poparcie powyższej argumentacji powód wskazał wyrok SN z dnia 15 maja 2013r. sygn. III CSK 267/12.

Zdaniem powoda ewentualne opóźnienia w wykonaniu umowy wynikały z okoliczności, za które powód nie ponosi odpowiedzialności. W żadnym wypadku nie były one zawinione przez powoda. Tym samym nie zostały spełnione ani przesłanki odstąpienia od umowy (par. 28), ani przesłanki obciążenia pozwanego karami umownymi par. 24 ust. 1 pkt. g.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w nakazie zapłaty z dnia 16 stycznia 2017r. nakazał pozwanemu zapłacić na rzecz powoda 412 489, 48 zł wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia 6 listopada 2015r. do dnia zapłaty oraz kwotę 12 374 zł tytułem kosztów procesu.

Strona pozwana w sprzeciwie od nakazu zapłaty z dnia 28 lutego 2017r. zaskarżyła nakaz zapłaty w całości oraz wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwany podniósł zarzut potrącenia wierzytelności dochodzonej niniejszym pozwem stanowiącej wysokość kar umownych naliczonych przez pozwanego z wadium wniesionym przez powoda w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego w sprawie nr (...) w kwocie 350 000 zł oraz zabezpieczeniem wpłaconych przez powoda w oparciu o par. 13 pkt. 2 umowy, przy czym w ocenie pozwanego potrąceniu podlega kwota 55 777 zł, powiększona o kwotę odsetek z tytułu opóźnienia w zapłacie kary umówionej w wysokości 6 712,48 zł.

Pozwany wskazał, że powód pozostawał w zwłoce z wykonaniem przedmiotu Umowy i przy tempie oraz sposobie realizacji prac stanowiących element I oraz element II umowy zdefiniowany w jej par. 2 pkt. 1 lit. A i b niemożliwym byłoby wykonanie umowy w terminie.

W ocenie pozwanego umowa określała zasady wykonania Koncepcji w załączniku nr 4 do umowy co wynika wprost z przywołanego w pozwie par. 3 ust. 5 umowy. Zgodnie z tym postanowieniem koncepcję wyszczególnioną w par. 2 pkt. 1 lit. a umowy „należy wykonać na podstawie załącznika nr 4 do niniejszej umowy”. Umowa nie definiuje terminu „dokumentacja projektowa”, zdaniem pozwanego to można wywnioskować z treści postanowień par. 5 umowy, posługuje się nim jako określeniem zbiorczym wobec prac wchodzących w zakres elementu I oraz elementu II zdefiniowanego w par. 2 ust. 1 lit. a i b umowy.

Zdaniem pozwanego składając oświadczenie o odstąpieniu od umowy wskazał on jako podstawę swojego działania par. 28 pkt. 3 lit. a umowy. Postanowienie to zezwala na odstąpienie od umowy m.in. w przypadku, gdy „wykonawca nie rozpoczął robót w ciągu 14 dniu kalendarzowych lub opóźnia się z ich realizacją ponad 30 dni kalendarzowych w stosunku do terminu wynikającego z harmonogramu realizacji i finansowania z przyczyn przez siebie zawinionych”. Opóźnienie powoda w realizacji umowy wyniosło niemalże 8 miesięcy. Ponadto pozwany wskazał przyczynę odstąpienia od umowy wbrew twierdzeniom powoda w postaci braku możliwości zachowania przyjętego w umowie terminu zakończenia zadania inwestycyjnego realizowanego na jej podstawie, wobec 8 miesięcznego opóźnienia wykonawcy w przygotowaniu koncepcji.

Zdaniem pozwanego wyzwał on powoda do prawidłowego i terminowego wykonania prac objętych umową oraz właściwie wypowiedział umowę i naliczył karę umowną.

Pismem z dnia 17 lutego 2022r. powód sprecyzował żądanie zasądzenia odsetek w ten sposób, że wniósł o zasądzenie odsetek ustawowych od kwoty 412 489,48 zł od dnia 6.11.2015r. do dnia 31.12.2015r. i odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 1.01.2016r. do dnia zapłaty. Ponadto powód wniósł o zasądzenie kosztów procesu zgodnie ze spisem kosztów, który złożył w załączeniu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości stanowiącej równowartość dwukrotności stawki minimalnej.

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały stanowiska dotychczas zajęte w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

(...) Zarząd (...) w B. zlecił na podstawie podpisanej umowy nr (...) z dnia 30 lipca 2014r. firmie (...) sp. z o.o. z siedzibą w G. opracowanie dokumentacji projektowej i wykonawczej i na jej podstawie wykonanie robót budowlano – montażowych polegających na wybudowaniu magazynu specjalistycznego sprzętu lotniczo – technicznego na terenie kompleksu wojskowego w L. – Zadanie (...). Przedmiotowe zadanie zostało podzielone na:

a)  Element I – opracowanie założeń przedprojektowych – koncepcji projektowo – technicznej,

b)  Element II – opracowanie projektu budowlanego wraz z uzyskaniem niezbędnych dokumentów formalno – prawnych (w tym pozwolenia na budowę), zestawienia kosztów zadania wraz z harmonogramem realizacji i finansowania na podstawie zatwierdzonej koncepcji,

c)  Element III – opracowanie projektów wykonawczych i specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót na podstawie opracowanej dokumentacji projektowej, decyzja o pozwoleniu na budowę oraz innych niezbędnych dokumentów formalno – prawnych umożliwiających realizację przedmiotu umowy wraz z uzyskaniem pozwolenia na użytkowanie.

Element I powinien być zakończony w ciągu maksymalnie 60 dni kalendarzowych od podpisania umowy (§ 3 ust. 2 ppkt a umowy). Za termin zakończenia elementów I i II umowy strony uznały datę wpływu opracowania do kancelarii zamawiającego (§ 3 ust. 3 umowy). Element II umowy należało wykonać w ciągu maksymalnie 100 dni roboczych od dnia odbioru elementu I (§ 3 ust. 2 ppkt b umowy). Wykonawca miał przekazać opracowania dotyczące elementu I i II pismem przewodnim poprzez kancelarię zamawiającego (§ 5 ust. 1 umowy).

W dniu 29 września 2014r. opracowanie w zakresie Elementu I wpłynęło do kancelarii zamawiającego czyli zgodnie z warunkami podpisanej umowy.

W dniu 24 października 2014r. powód przekazał pozwanemu koncepcję architektoniczno – budowlaną.

Pismem z dnia 3 października 2014r. zamawiający odesłał koncepcję projektowo – techniczną z uwagami dotyczącymi braków formalnych w postaci podpisu projektanta, niekompletnych zadań, błędnego określenia inwestora na rzutach, które stanowią część koncepcji oraz braków części I.

Pismem z dnia 13 listopada 2014r. powód zwrócił się do pozwanego o uzgodnienie koncepcji. Pismem z dnia 26.11.2014r. pozwany przekazał arkusz uzgodnień (uwag) użytkowania do koncepcji projektowo – technicznej. Pismem z dnia 26.11.2014r. powód przekazał ostateczną wersję uzgodnionej w dniu 18.11.2014r. i uzupełnionej koncepcji architektoniczno – budowlanej.

Pismem z dnia 4 grudnia 2014r. zamawiający wyznaczył na dzień 9 grudnia 2014r. termin posiedzenia Komisji oceny Projektów (...) (KOPI) w celu oceny koncepcji, która w dniu 26 listopada została pozytywnie zatwierdzona przez 31 (...). Późniejsze uwagi 31 (...) dotyczyły dokumentacji projektowej.

Pismem z dnia 6.02.2015r. pozwany przekazał powodowi uwagi dotyczące projektu budowlanego. Pismem z dnia 11.02.2015r. powód wystosował prośbę o spotkanie z pozwanym w związku z uwagami z dnia 6.02.2015r. W piśmie, które wpłynęło do pozwanego 25.02.2015r. powód odpowiedział pozwanemu na pismo z dnia 6.02.2015r.

Pismem z dnia 7.03.2015r. pozwany przesłał arkusz uzgodnień projektu technicznego przyłączy sanitarnych. Pismem z dnia 18.03.2015r. powód przesłał arkusz uzgodnień projektu technicznego z uwagami. 25.03.2015r. powód złożył 4 egzemplarze projektu budowlanego. 26.03.2015r. i 15.04.2015r. R. T. uzgodnił dokumentacje projektową bez zastrzeżeń. W dniu 27.03.2015r. (...) Oddział (...) uzgodnił projekt, wnosząc trzy uwagi. Szef (...) Zarządu (...) pozytywnie uzgodnił lokalizację projektu. W dniu 27.04.2015r. Powód złożył 3 egzemplarze koncepcji do zatwierdzenia. Pismem z dnia 29.04.2015r. powód zwrócił się do pozwanego o zmianę terminu umowy z uwagi na okoliczności niezależne od inwestora i wykonawcy oraz konieczność wykonania dodatkowych uzgodnień. W dniu 18.05.2015r. zobowiązano wykonawcę do uszczegółowienia koncepcji architektoniczno – budowlanej. Koncepcja została uzgodniona z Dowódcą jednostki w L..

Dowód: umowa nr (...) z załącznikiem nr 4 (k. 17-29), notatka służbowa z dnia 9.09.2014r. (k. 140), pismo z dnia 24.10.2014r. (k. 55-56), pismo z dnia 3.10.2014r. (k. 57), pismo z dnia 13.11.2014r. (k. 60), pismo z dnia 17.11.2014r. (k. 167-168), pismo z dnia 19.11.2014r. (k. 62-63), pismo z dnia 26.11.2014r (k. 61), pismo z dnia 26.11.2014r. (k. 64), pismo z dnia 27.11.2014r. (k. 161), pismo z dnia 4 grudnia 2014r. (k. 66), notatka z posiedzenia (k. 162-163), decyzja z dnia 17.12.2014r. (k. 58-59), pismo z dnia 6.02.2015r. (k. 67-68), pismo z dnia 11.02.2015r. (k. 136), pismo powoda (k. 69-71), arkusz uzgodnień (k. 73-77), pismo z dnia 9.02.2015r. (k. 141), pismo z dnia 10.02.2015r. (k. 87) pismo z dnia 7.03.2015r. (k. 78), pismo z dnia 13.03.2015r. (k. 169), pismo z dnia 18.03.2015r. (k. 72), pismo z dnia 19 marca 2015r. (k. 88), pismo z dnia 24.03.2015r. (k. 89-71), pismo z dnia 25.03.2015r. (k. 79-80), pismo z 26.03.2015r. (k. 93), pismo z dnia 27.03.2015r. (k. 94), opinia z dnia 3.04.2015r. (k. 99), pismo z dnia 15.04.2015r. (k. 97-98), pismo z dnia 27.04.2015r. (k. 81), pismo z dnia 29.04.2015r. (k. 137), pismo z dnia 12.05.2015r. (k. 82), opinia do protokołu z 12.05.2015r. (k. 164-166), notatka z posiedzenia z dnia 18.05.2015r. (k. 83-84), pismo z dnia 19.05.2015r. (k. 85), pisma z dnia 19.05.2015r. (k. 86, 100-103), program funkcjonalno użytkowy (k. 105-135), korespondencja stron (k. 186-198), wzór umowy (k. 200-210), opinia biegłego sądowego z dziedziny budownictwa J. L. z dnia 15 grudnia 2020r. (k. 460-460).

Pismem z dnia 3 czerwca 2015r. pozwany złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy, ponieważ uznał, że wykonanie zadania jest nierealne z powodu występującego 8-miesięcznego opóźnienia w realizacji I elementu umowy. Pozwany naliczył powodowi kary umowne w wysokości 405 777 zł brutto.

Dowód: pismo z dnia 3 czerwca 2015r. (k. 30), pismo z dnia 9 czerwca 2015r. (k. 31)

Powód przestąpił do prac nad koncepcją w sierpniu 2014r. Koncepcja została złożona we wrześniu 2014r. została odesłana przez zamawiającego a następnie poprawiona przez powoda. Do projektu budowlanego powód przeszedł na przełomie listopada i grudnia 2014r. Projekt został wykonany i przekazany w ciągu 60 dni zgodnie z umową. Następnie zamawiający przedstawił swoje oczekiwania, które wykraczały albo zmieniały zakres określony w umowie. Oczekiwania zamawiającego wymagały dodatkowych informacji, akceptacji a także zgód. Po złożeniu koncepcji pojawiły się oczekiwania użytkownika dotyczące wykonania instalacji zraszaczowej, która wymagała osobnego projektu i wykraczała po za zakres umowy. Dodatkowe elementy dotyczyły także klimatyzacji i ogrzewania. Były przedstawione zastrzeżenia dotyczące podłączenia się do sieci.

Dokumentacja wykonana przez powoda zawierała błędy, przez co była odsyłana do poprawy. Uwagi dotyczyły także terminowości wykonanych prac.

Powód został wezwany do wykonania opracowań technicznych, do dokonania uzgodnień dodatkowych z rejonem wsparcia oraz z jednostką wojskową nadrzędną. Na etapie koncepcji nie było wiadome, że takie uzgodnienia będą potrzebne.

Powód wystąpił o wydanie warunków przyłączenia do sieci wodnej jesienią 2014r. Odpowiedź uzyskano w lutym 2015r. Nastąpiło opóźnienie realizacji projektu.

Powód wykonał wycinkę drzew na terenie inwestycji. Uzyskano na to zgodę urzędu gminy w lutym 2015r. Uzyskano warunki sanitarne na początku lutego.

Problemy w terminowym wykonaniu umowy nie wynikały z przyczyn tkwiących po stronie powoda, a ze zmian wprowadzanych przez pozwanego.

W koncepcji można było poprzestać na tym, żeby ustalić co będzie trzymane w pomieszczeniach. Koncepcja to ogólny zarys, konstrukcja, styl, powierzchnia czy pokoje. Inwestor przy koncepcji zaczął szczegółowo zmierzać do oceny czegoś, co nie było przedmiotem koncepcji.

Dowód: zeznanie świadka K. M. (k. 244-248), zeznanie świadka B. B. (k. 270-271), zeznanie świadka K. O. (k. 271), zeznanie świadka Z. O. (k. 271-272), zeznanie świadka P. R. (k. 292-293), zeznanie świadka R. N. (k. 294-295), zeznanie świadka W. W. (k. 295), zeznanie świadka M. P. (k. 312), zeznanie świadka C. R. (k. 312-313), zeznania świadka K. S. (1) (k. 313-314), zeznanie świadka A. W. (k. 314-316), zeznanie świadka K. S. (2) (k. 344), przesłuchanie w charakterze powoda R. J. (k. 366-369).

Powód wykonał i złożył pozwanemu koncepcję projektowo – techniczną w 2014r. Koncepcja projektowo – techniczna złożona w dniu 29 września 2014r. była wykonana zgodnie z przekazanym przez zamawiającego a załączonym do SIWZ Programem F. – Użytkowym. Koncepcja (...) Techniczna i sposób jej przygotowania nie podlegała Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalo – użytkowego ( (...)). Koncepcja powoda nie musiała być zgodna z w/w rozporządzeniem. Na zamawiającym ciążył obowiązek przygotowania (...) zgodnie z w/w rozporządzeniem. Koncepcja musiała uwzględnić wytyczne (...) i wskazać w sposób opisowy i graficzny kierunki w jakich będzie wykonywany projekt budowalny i wykonawczy. Stopień w jakim została w dniu 29 września 2014r. złożona koncepcja projektowo – techniczna z drobnymi błędami pisarskimi był wystarczający aby można uznać jako potwierdzającą zawarte informację w (...) zamawiającego.

Zamawiający mógł prosić wykonawcę o rozszerzenie koncepcji o dodatkowe uproszczone rysunki schematyczne bardziej obrazujące kierunki wykonywania dokumentacji projektowej. Koncepcja projektowo – techniczna nie ma obowiązku być wykonywana przez osoby posiadające uprawnienia projektowe ograniczone lub bez ograniczeń.

Wymagania postawione przez pozwanego powodowi, tj. uzgodnienia koncepcji projektowo – technicznej np. z 31 (...) lub rozszerzenia jej opracowania będącego pod względem formy zbieżne z dokumentacją projektową nie mają podstaw w obowiązujących przepisach prawa i normach. Powyższe spowodowało przekroczenie terminów umownych.

Koncepcja została wykonana zgodnie z zasadami sztuki, które w tym zakresie określają wzajemne stosunki, dobre praktyki i precyzyjnie określone oczekiwania co do zakresu opinii które zawierają ze sobą strony w prowadzonych uzgodnieniach lub są szczegółowo spisane w SIWZ i umowie. Zakres i forma koncepcji nie może być dowolnie interpretowana i eskalowana z czasem przez zamawiającego. Nie można także żądać dodatkowych uzgodnień ze stronami, które nie są stronami umowy lub nie wymagają tego przepisy prawa lub SIWZ.

Kolejna wersja Koncepcji złożona przez Powoda pozwanemu była rozwinięciem wersji pierwotnej i jej doszczegółowieniem zgodnie z oczekiwaniami pozwanego, tj. zawierała podpisy na pierwszej i ostatniej stronie części tekstowej oraz na rysunkach. Koncepcja ta nie była koncepcją nr 2, a doprecyzowaną koncepcją z września 2014r.

Dowód: opinia biegłego sądowego z dziedziny budownictwa mgr inż. T. C. z dnia 23 lipca 2018r. (k. 374-383), opinia uzupełniająca biegłego sądowego z dziedziny budownictwa mgr inż. T. C. z dnia 5 kwietnia 2019r. (k. 405-410), opinia uzupełniająca biegłego sądowego z dziedziny budownictwa mgr inż. T. C. z dnia 27 lipca 2019r. (k. 433-434), zeznanie świadka K. M. (k. 244-248), zeznanie świadka B. B. (k. 270-271), zeznanie świadka K. O. (k. 271), zeznanie świadka Z. O. (k. 271-272), zeznanie świadka P. R. (k. 292-293), zeznanie świadka R. N. (k. 294-295), zeznanie świadka W. W. (k. 295), zeznanie świadka M. P. (k. 312), zeznanie świadka C. R. (k. 312-313), zeznania świadka K. S. (1) (k. 313-314), zeznanie świadka A. W. (k. 314-316), zeznanie świadka K. S. (2) (k. 344), przesłuchanie w charakterze powoda R. J. (k. 366-369), dokumenty dołączone do pisma z dnia 15.02.2022r. (k. 529-539).

Załącznik nr 4 do umowy nie mógł dotyczyć elementu I koncepcji, natomiast dotyczył elementów II i III – projektu budowlanego i wykończeniowego. Koncepcja nie stanowi żadnej wartości dla organu wydającego decyzję o pozwoleniu na budowę.

Budownictwo wojskowe i związany z nim proces inwestycyjny w sensie postępowania administracyjnego i wykonywanych prac nie różni się od budownictwa cywilnego i związanego z nim procesu inwestycyjnego.

Dowód: opinia biegłego sądowego z dziedziny budownictwa J. L. z dnia 15 grudnia 2020r. (k. 460-460), opinia uzupełniająca biegłego sądowego z dziedziny budownictwa J. L. z dnia 15 czerwca 2021r. (k. 495-496).

Powyżej ustalony stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o w/w dowody z dokumentów, opinie biegłych z dziedziny budownictwa mgr inż. T. C. oraz J. L., zeznań świadków K. M., B. B., K. O., Z. O., P. R., R. N., W. W., M. P., C. R., K. S. (1), A. W., K. S. (2) oraz przesłuchania w charakterze powoda R. J..

Sąd uznał przedłożone do akt sprawy dowody z dokumentów za wiarygodne, bowiem żadna ze stron ich autentyczności nie kwestionowała.

Jako wiarygodne Sąd uznał również zeznania świadków. Zeznania świadków znajdują potwierdzenie zarówno w przedłożonych do akt sprawy dokumentach, wykonanych w przedmiotowej sprawie opiniach biegłych, jak i zeznaniach złożonych przez stronę powodową.

Za wiarygodne Sąd uznał także zeznania strony powodowej, ponieważ korespondują one z dokumentacją zgromadzoną w sprawie, zeznaniami świadków oraz ze sporządzonymi opiniami sądowymi.

Sąd dokonał ustaleń faktycznych także na podstawie opinii biegłych sądowych z dziedziny budownictwa mgr inż. T. C. oraz J. L.. W ocenie Sądu opinie główne sporządzone w sprawie, a także opinie uzupełniające są miarodajne, ponieważ zostały sporządzone przez osoby profesjonalne, dysponujące konkretną wiedzą w zakresie dziedziny budownictwa, w sposób fachowy i zgodny z obowiązującym prawem. Wnioski, jakie wypływają z tych opinii są logiczne, spójne oraz korespondują wzajemnie ze sobą i z pozostałym materiałem dowodowym zgormadzonym w sprawie. Zastrzeżenia składane przez strony zostały dostatecznie wyjaśnione przez biegłych w opiniach uzupełniających.

Sąd zważył, co następuje:

W przedmiotowej sprawie powód (...) -Serwis sp. z o.o. w G. wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa – (...) Zarządu (...) w B. kwoty 412 489,48 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 6.11.2015r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesowych według norm przypisanych.

Powództwo podlegało uwzględnieniu w całości.

Sąd nie podzielił stanowiska powoda, jakoby odstąpienie od umowy dotyczyło tylko etapu III umowy. Słowo „roboty” użyte w w/w postanowieniu umowy nie może być interpretowane zawężająco jako dotyczące wyłącznie robót budowlanych. Sytuacja taka doprowadziłaby do absurdalnej sytuacji, w której odstąpienie od umowy dotyczyłoby tylko nieterminowości wykonania robót, natomiast w wypadku ich nierozpoczęcia druga strona umowy pozbawiona byłaby prawa do odstąpienia. Takie rozumowanie postanowienia umownego byłoby sprzeczne z art. 5 k.c. Klauzula społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa zawarta w art. 5 k.c. jest ogólną normą odnoszącą się do wszystkich możliwych przypadków, gdy powoływanie się na prawo podmiotowe nie stanowi jego wykonywania, lecz jego nadużywanie, które nie jest społecznie aprobowane i w związku z tym nie korzysta z ochrony. W Kodeksie cywilnym klauzula ta zastąpiła takie dawne zasady, jak zasada porządku publicznego, uczciwego obrotu czy też dobrych obyczajów (S. Dmowski [w:] S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz..., 2011, kom. do art. 5, nt 1). Klauzula generalna nadużycia prawa podmiotowego to przepisy prawne, w których nie są sprecyzowane wszystkie elementy składające się na hipotezę czy dyspozycję normy prawnej. Tu ocena konkretnego stanu faktycznego pozostaje w dyspozycji organu stosującego prawo. Cechą klauzul generalnych jest możliwość uwzględnienia w ocenie różnego rodzaju okoliczności faktycznych, które nie mogą być oceniane raz na zawsze i w sposób jednakowy (por. postanowienie SN z 29.03.1979 r., III CRN 59/79, LEX nr 8176). W ocenie Sądu rozumowanie postanowienia umownego przedstawione przez powoda stanowi nadużycie prawa podmiotowego i jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa.

Prawo umownego odstąpienia od umowy znajduje swoje uregulowanie w art. 395 § 1 k.c., który pozwala na zawarcie takiego zastrzeżenia w umowie, przy czym zasadą jest, że oświadczenie to wywołuje skutki ex tunc, a więc umowa jest uważana za niezawartą (art. 395 § 2 k.c.). Co do zasady, strony nie mogą zatem dochodzić roszczeń przewidzianych w umowie, a jedynie te przewidziane w art. 494 k.c. Przyjmuje się jednak, że strony umowy, zastrzegając prawo odstąpienia od umowy, mogą ustalić jego skutki i obowiązki stron w razie wykonania tego prawa inaczej niż przewiduje to art. 395 § 2 k.c., a w szczególności mogą ustalić, że odstąpienie od umowy ma skutek ex nunc. Odstąpienie jest wyjątkiem od zasady trwałości umownych stosunków zobowiązaniowych, stąd postanowienia umowy, przepisy regulujące tę instytucję prawną oraz oświadczenia stron składane na ich podstawie winny być interpretowane ściśle. Tego rodzaju jednostronne oświadczenie woli z chwilą złożenia innej osobie wywiera wpływ na jej stosunki majątkowe. Zastrzeżenie warunku skutkowałoby pozbawieniem ochrony prawnej jej interesów, gdyż zakres skuteczności takiego oświadczenie nie byłby znany. Strona zaś stosunku zobowiązaniowego powinna mieć od razu pewność co do swojej sytuacji prawnej (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 29 marca 2018r. I AGa 32/18).

Sąd ustalił w oparciu o materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, że powód znalazł się w opóźnieniu z wykonaniem umowy zawartej pomiędzy stronami w sposób przez siebie niezawiniony. Odstąpienie od umowy przez pozwanego na podstawie § 28 ust. 3 pkt. a, nie było więc zasadne. Obligatoryjną przesłanką odstąpienia od umowy na powyższej podstawie były przyczyny zawinione przez powoda. Sąd ustalił jednak, że do opóźnienia doszło w wyniku okoliczności, za które odpowiada pozwany, tj. poprzez wymaganie przez pozwanego od powoda działań wykraczających poza zakres określony w umowie. Pozwany bezpodstawnie żądał od powoda dokonania czynności niewynikających z umowy i ponad jej zakres.

Strona pozwana na wypadek uznania przez Sąd odstąpienia od umowy na podstawie jej postanowień za nieskuteczne, podniosła, że odstąpienie od umowy w warunkach, w których zostało ono zrealizowane przez pozwanego, znajduje oparcie w art. 492 k.c. oraz 635 k.c. Sąd zawraca jednak uwagę na treść art. 353 ¹ k.c. zgodnie z którym „Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”. Możliwość odstąpienia od umowy na podstawie przepisów kodeksu cywilnego w przypadku umownego unormowania prawa odstąpienia byłoby sprzeczne z zasadą swobody umów. Zasada swobody umów (autonomii woli stron) uregulowana w art. 353 ¹ jest naczelną zasadą nie tylko prawa zobowiązań, ale całego systemu prawa prywatnego. Jej działania w systemie prawa cywilnego nie należy ograniczać wyłącznie do normy wynikającej z art. 353 ¹ (zwłaszcza co do granic swobody kształtowania treści umów w obrocie), ale również jako instrument wykładni regulacji umów nazwanych. Zasada swobody umów daje podstawy do wnioskowania, że w sprawach spornych konkretny przepis prawa ma charakter dyspozytywny. Ustawa jako ograniczenie zasady swobody umów odnosi się jedynie do normy rzędu ustawowego. Ograniczenie to nie musi być wprost wyrażone w konkretnym przepisie ustawy, ale może wynikać z całokształtu regulacji prawnych oraz z procesu wykładni prawa. Niedopuszczalne jest tylko takie ustalanie treści stosunku prawnego lub jego celu, które naruszałoby przepisy o charakterze bezwzględnie obowiązującym. Powyższe przepisy kodeksu cywilnego powołane przez pozwanego nie mają charakteru bezwzględnie obowiązującego. Strony zawarły w umowie postanowienia dotyczące odstąpienie od umowy. W wyniku powyższego w przedmiotowej sprawie w przypadku odstąpienia od umowy będą miały zastosowanie wyłącznie postanowienia umowne.

Sąd zwraca uwagę, że nawet gdyby odstąpienie od umowy przez pozwanego uznać za skuteczne, co w ocenie Sądu nie miało miejsca, to powód w dalszym ciągu nie byłby zobowiązany do zapłaty kary umownej. Zgodnie z § 28 ust. 5 umowy „Odstąpienie od umowy przez jedną ze stron powinno nastąpić w formie pisemnej z podaniem uzasadnienia. Odstąpienie od umowy z przyczyn określonych w pkt. 3 i 4 (§ 28) nie zobowiązuje do zapłaty kary umownej ustalonej w § 24. Pozwany zachował właściwą formę przewidzianą w umowie dla odstąpienia, jednak pominął dalszą treść powołanego postanowienia umowy i bezpodstawnie naliczył karę umowną. W związku z powyższym bezzasadny jest również zarzut potrącenia podniesiony przez pozwanego, a wadium w kwocie 350 000 zł wpłacone przez powoda na rzecz pozwanego do sprawy nr (...) powinno być przez niego zwrócone.

Przepis art. 395 § 2 k.c. jest przepisem bezwzględnie obowiązującym tylko w tym znaczeniu, że jego zastosowanie wchodzi w grę wówczas, gdy strony nie postanowiły inaczej. W razie umownego zastrzeżenia odstąpienia od umowy regulacja zawarta w art. 491 § 2 k.c., jako dotycząca zakresu ustawowego prawa odstąpienia od umowy, także nie znajduje bezpośredniego zastosowania. Zgodnie z art. 395 § 2 k.c. „W razie wykonania prawa odstąpienia umowa uważana jest za niezawartą. To, co strony już świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy należy się drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie”. W wyniku odstąpienia od przedmiotowej umowy uważana jest ona za niezawartą. Strony nie mogą dochodzić świadczeń przewidzianych w umowie. Strony winny zwrócić sobie to co świadczyły. W związku z czym żądanie powoda dotyczące zwrotu części zabezpieczenia należnego wykonania umowy z dnia 30 lipca 2014r. nr WB/PN/3/R/6 tj. kwoty 62 489,48 zł jest w pełni uzasadnione.

Ponadto Sąd zważył, że w koncepcji wykonanej przez powoda występowały drobne błędy i niejednoznaczności łatwe do usunięcia i wyjaśnienia. Opracowana koncepcja nie odbiega od zasad, została sporządzona zgodnie z zasadami sztuki i wyczerpuje zakres rzeczowy wymagany dla koncepcji. Powyższe zostało stwierdzone opiniami dwóch biegłych sądowych z dziedziny budownictwa powołanych w niniejszej sprawie, co zdaniem Sądu daje pewność, że koncepcja powoda została wykonana w sposób prawidłowy. Nie znalazły uzasadnienia twierdzenia pozwanego, jakoby powód przy sporządzaniu koncepcji był obowiązany kierować się załącznikiem nr 4 do umowy, jako że dotyczył on wyłącznie etapów II i III umowy – koncepcja zaś wykonana była w ramach etapu I. Zwrócenia uwagi wymaga także fakt, że pozwany nie miał podstaw dla domagania się rozbudowania koncepcji o elementy projektu budowlanego np. uzgodnienia z gestorami i jednostkami wojskowymi. Pozwany bezzasadnie doszukiwał się podstaw do uszczegółowienia koncepcji, która jest dokumentem o charakterze ogólnym. Przepisy prawa nie ustanawiają szczegółowych zasad, którymi wykonawca powinien kierować się przy sporządzaniu koncepcji.

Mając na uwadze powyższe, Sąd na mocy art. 395 § 1 i 2 k.c. w zw. z § 28 ust. 6 umowy w zw. z § 28 ust. 3 pkt a umowy zasądził od pozwanego Skarbu Państwa – (...) Zarządu (...) w B. na rzecz powoda (...) -Serwis sp. z o.o. z siedzibą w G. kwotę 412 489,48 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 6 listopada 2015r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty. O odsetkach Sąd orzekł zgodnie z pismem precyzującym żądanie o odsetki z dnia 14 lutego 2022r.

O kosztach postępowania, Sąd orzekł jak w punkcie drugim wyroku na podstawie przepisu art. 98 k.p.c. Zgodnie z jego treścią strona przegrywająca sprawę jest zobowiązana zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. W związku z całościowym uznaniem powództwa Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 34 586,99 zł, (na którą złożyło się opłata od pozwu – 20 625 zł, zaliczka wpłacona na wynagrodzenie biegłych – 2 000 zł, koszty dojazdu pełnomocnika strony na rozprawy w przedmiotowej sprawie do siedziby Sądu – 1 144,99 zł, wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika – 10 800 zł (§ 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł). Sąd nie przyznał stronie powodowej zwrotu kosztów dojazdu do siedziby Sądu w żądanej przez nią wysokości. Z ustaleń poczynionych przez Sąd wynika, że odległość z kancelarii pełnomocnika powoda tj. G. ul. (...) (adres wskazany przez pełnomocnika powoda w wykazie kosztów) do siedziby Sądu Okręgowego w Bydgoszczy wynosi 183 km w jedną stronę (366 km w dwie strony), wbrew wskazaniu strony powodowej jakoby ta odległość wynosiła 245 km w jedną stronę. Pełnomocnik powoda był obecny na sześciu rozprawach, łączna odległość wyniosła, więc 2 196 km (366 km x 6). W wyniku powyższego należne powodowi koszty przejazdu jego pełnomocnika wyniosły 1 144,99 zł (2 196 km x 0,5214), przy czym Sąd zwraca uwagę, że powyższą stawkę do obliczenia kosztów przejazdu zastosował również pełnomocnik strony powodowej. Sąd zważył przy tym, że nie ma podstaw do zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej stawce minimalnej. Nie uzasadnia tego ani rodzaj i zawiłość przedmiotowej sprawy ani nadzwyczajne duży nakład pracy pełnomocnika powoda.

O kosztach sądowych, Sąd orzekł jak w punkcie trzecim wyroku na mocy art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ww. przepisów, Sąd nakazał również pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Bydgoszczy kwotę 9 352,69 zł tytułem kosztów sądowych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa, na które składało się nieuiszczone wynagrodzenie biegłych sądowych powołanych w sprawie – 8 587,57zł oraz zwrot kosztów poniesionych przez świadków w związku z wezwaniem Sądu – 765,12 zł.

SSO Agnieszka Dutkiewicz

ZARZĄDZENIE

1.  O..

2.  Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć (...) przez Portal

3.  Akta przedłożyć wraz z wpływem lub za 14 dni.

SSO Agnieszka Dutkiewicz