Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 grudnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant: st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2022 r. w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku P. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość świadczenia

na skutek odwołania P. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia (...) r. sygn.: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje wnioskodawcy P. K. prawo do zaliczenia do emerytury górniczej w wymiarze półtorakrotnym z zastosowaniem przelicznika 1,8 do wysokości emerytury górniczej okresów:

- od dnia 1 października 1989 roku do dnia 30 czerwca 1991 roku,

- od dnia 1 lipca 1991 roku do dnia 27 lipca 1993 roku,

- od dnia 21 lutego 1995 roku do dnia 31 grudnia 1996 roku,

- od dnia 1 stycznia 2006 roku do dnia 14 stycznia 2007 roku,

2.  oddala odwołanie w pozostałej części,

3.  znosi wzajemnie koszty procesu między stronami;

Sygn. akt VU 803/22

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia (...) roku, znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. przyznał wnioskodawcy P. K. prawo do emerytury górniczej. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że ubezpieczony wykazał staż pracy wynoszący 28 lat i 9 miesiące okresów składkowych oraz 3 lata i 1 miesiąc okresów nieskładkowych. Staż pracy górniczej wnioskodawcy ZUS obliczył według przeliczników: 135 miesięcy – z zastosowaniem przelicznika 1,8 oraz 192 miesiące- z zastosowaniem przelicznika 1,2, to jest łącznie 473,4 miesiące. ZUS zawiesił wypłatę emerytury z uwagi na kontunuowanie przez wnioskodawcę zatrudnienia.

Do stażu pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym nie zaliczono wnioskodawcy okresów:

- od 1 października 1989r. do 30 czerwca 1991r. na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń górnictwa odkrywkowego,

- od 1 lipca 1991r. do 27 lipca 1993r. oraz od 21 lutego 1995r. do 16 listopada 2006r na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń układu (...), ponieważ stanowiska te nie figurują w załączniku Nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.

- od 17 listopada 2006 roku do 14 stycznia 2007 roku na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń górniczych w przodku, ponieważ wnioskodawca wykonywał te same czynności, co przed zmianą nazwy stanowiska pracy.

W odwołaniu ubezpieczony, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez zastosowanie przelicznika 1,8 do wysokości emerytury w wyniku zaliczenia do pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym pracy świadczonej przez skarżącego na rzecz (...) S.A. Oddział (...) B. w okresach od 1 października 1989r. do 27 lipca 1993r. i od 21 lutego 1995r. do 14 stycznia 2007r. Pełnomocnik wnioskodawcy wskazał, że wnioskodawca w okresach tych wykonywał pracę górniczą stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce bezpośrednio w przodku wykonując prace mechaniczne na koparkach. Jednocześnie pełnomocnik odwołującego wniósł o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz ubezpieczonego kosztów zastępstwa adwokackiego według obowiązujących stawek.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji i wskazał, że nie znajduje podstaw faktycznych i prawnych do zmiany stanowiska.

Na rozprawie w dniu 2 czerwca 2022 roku pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o zaliczenie do pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym pracy świadczonej przez skarżącego w okresie od dnia 5 września 1989 roku do 14 stycznia 2007 roku z wyłączeniem nie świadczenia pracy z powodu służby wojskowej.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny :

Wnioskodawca urodzony (...) w dniu (...). wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury górniczej. Ubezpieczony wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa i wskazał, że nadal jest zatrudniony przez (...) S.A. Oddział (...) B..

(dowód: wniosek o emeryturę k. 2-5 – w aktach emerytalnych ZUS)

Wnioskodawca od 3 lipca 1989 roku jest zatrudniony w (...) (wcześniej (...) w B.) Zatrudniony został w Oddziale (...) jako wulkanizator taśm przenośnika.

(umowa o pracę k. 1 części B akt osobowych)

Od dnia 1 października 1989 roku wnioskodawca pracował w Oddziale (...) na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń górnictwa odkrywkowego. Od 1 lipca 1991r. do 31 grudnia 1996r. w tym samym oddziale pracował na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń układu (...).

Od dnia 28 lipca 1993r. do 23 stycznia 1995r. wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową. Po odbyciu służby w dniu 21 lutego 1995r. podjął pracę ponownie na oddziale (...) na tym samym stanowisku.

Od dnia 1 stycznia 1997r. do dnia 31 grudnia 2005r. wnioskodawca pracował na oddziale (...) na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń układu (...).

W związku ze zmianami organizacyjnymi pracodawca z dniem 1 stycznia 2006r. przeniósł P. K. do pracy oddziału (...), gdzie pracował on na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń układu (...).

(dowód: angaż k. 8, angaż k. 10, zawiadomienie o podjęciu pracy k. 21, angaż k. 25, angaż k. 47, części B akt osobowych, wyciąg z książeczki wojskowej k. 21 akt emerytalnych ZUS)

Z dniem 15 stycznia 2007r. pracodawca zmienił stanowisko wnioskodawcy na mechanika maszyn i urządzeń górniczych w przodku.

(dowód: angaż k.55 i 56 części B akt osobowych)

Powołana przez pracodawcę wnioskodawcy Komisja Weryfikacyjna na posiedzeniu w dniu 30 stycznia 2008 roku ustaliła, że wnioskodawca w okresie od 1 października 1989 roku do 14 stycznia 2007 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę górniczą w wymiarze półtorakrotnym. Komisja weryfikacyjna wskazała, że pomimo posiadania angaży: mechanik maszyn i urządzeń górnictwa odkrywkowego, mechanik maszyn i urządzeń układu (...) oraz mechanik maszyn i urządzeń górniczych w przodku wnioskodawca stale przez (...) dniówek wykonywał prace jako rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku wykonując prace mechaniczne, tj. na stanowisku wymienionym w dziale III pkt 7 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczych oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.

(dowód: protokół z posiedzenia Komisji Weryfikacyjnej k. 7-10 – akt emerytalnych ZUS)

W dniu 9 czerwca 2021r. (...) z siedzibą w R. wystawiła wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy górniczej, w którym zaświadczyła, że w okresie zatrudnienia od 3 lipca 1989 roku do nadal wykonywał on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę górniczą na stanowiskach:

- w okresie od 3 lipca 1989r. do 30 września 1989r. – górnika na odkrywce zgodnie z Załącznikiem nr 2, poz. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku;

- w okresie od 1 października 1989r. do 27 lipca 1993r. - rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonującego prace mechaniczne zgodnie z Załącznikiem nr 3, Dział III, pozycja 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku;

- w okresie od 21 lutego 1995r. do nadal - rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonującego prace mechaniczne zgodnie z Załącznikiem nr 3, Dział III, pozycja 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku.

(dowód: świadectwo wykonywania pracy górniczej k. 6 - akt emerytalnych ZUS)

Wnioskodawca w okresie:

- od dnia 1 października 1989r. do 30 czerwca 1991r. pracował na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń górnictwa odkrywkowego w Oddziale (...) (...), obowiązki swoje wykonywał w brygadzie utrzymania ruchu w systemie cztero-brygadowym,

- od dnia 1 lipca 1991r. do dnia 31 grudnia 1996r. (z wyłączeniem służby wojskowej i urlopu bezpłatnego) pracował na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń układów (...) w Oddziale (...) (...). W okresie do 31 marca 1992r. pracował w brygadzie utrzymania ruchu w systemie cztero- brygadowym, od 1 kwietnia 1992r. do 27 listopada 1993r. w brygadzie utrzymania ruchu w systemie trzy zmianowy, a od 21 lutego 1995r. do 31 grudnia 1996r. w brygadzie utrzymania ruchu I zmiana,

- od 1 stycznia 1997r. do 31 grudnia 2005r. pracował na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń układu (...) w oddziale (...) M. (...), w brygadzie remontowej w systemie 2 zmianowym,

- od dnia 1 stycznia 2006r. do 16 listopada 2006r. pracował jako mechanik maszyn i urządzeń układu (...) w przodku w Oddziale (...) (...) w brygadzie utrzymania ruchu I zmiana

- od dnia 17 listopada 2006r. do 31 grudnia 2008r. pracował jako mechanik maszyn i urządzeń górniczych w przodku, w Oddziale (...) (...), praca w brygadzie utrzymania ruchu I zmiana, a od 1 maja 2006r. do 31 grudnia 2008r. w brygadzie utrzymania ruchu system cztero-brygadowy,

- od dnia 1 stycznia 2009r. do 31 stycznia 2010r. pracował jako mechanik maszyn i urządzeń górniczych w przodku w Oddziale (...) (...), praca do 31 marca 2009r. w brygadzie utrzymania ruchu w systemie trzy-zmianowym, a od 1 kwietnia 2009r. do 31 stycznia 2010r. w brygadzie utrzymania ruchu w systemie dwu-zmianowym,

- od 1 lutego 2010r. do 31 sierpnia 2014r. pracował jako mechanik maszyn i urządzeń górniczych w przodku w Oddziale (...) B. (...), praca do 31 grudnia 2012r. w brygadzie utrzymania ruchu w systemie dwu-zmianowym, a od 1 stycznia 2013r, do 31 sierpnia 2014r. w brygadzie utrzymania ruchu w systemie cztero-zmianowym,

- od 1 września 2014r. do nadal pracuje jako mechanik maszyn i urządzeń górniczych w przodku w Oddziale (...) S. (...), praca w okresie od 1 września 2014r. do 31 sierpnia 2016r. w brygadzie utrzymania ruchu w systemie dwu-zmianowym a od 1 września 2016r. do nadal w brygadzie utrzymania ruchu w systemie cztero-brygadowym bez styków.

Pracodawca podał, że we wszystkich tych okresach wnioskodawca bezpośrednio w przodku, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace mechaniczne przy obsłudze, konserwacji montażu i demontażu podzespołów i części w koparkach. Przy czym na oddziale (...) obowiązki wykonywał na koparkach węglowych, a na pozostałych oddziałach na koparkach nadkładowych i zwałowarkach. Pomimo zmiany oddziału, w którym pracował skarżący, zakres obowiązków wnioskodawcy się nie zmieniał i do jego obowiązków należały następujące prace mechaniczne:

- kontrola, obsługa i konserwacja podzespołów i zespołów mechanicznych,

- demontaż i montaż zespołów napędowych (silnik — przekładnia),

- demontaż i montaż bębnów napędowych, zwrotnych, napinających, odbojowych,

- wymiana płyt gąsienicowych, wózków jezdnych, rolek podtrzymujących, kół napędowych i napinających pojazdów,

- wymiana łożysk bębnów,

- wymiana lin i kół linowych wciągarek,

- naprawa elementów konstrukcyjnych,

- wymiana i naprawa ciągów komunikacyjnych (schody, podesty barierki),

- wymiana ślizgów i wykładzin koła czerpakowego i lejów przesypowych,

- obsługa układów smarowniczych i urządzeń hydrauliki siłowej.

(dowód: charakterystyka stanowiska pracy k. 20 - akt sprawy)

Do obowiązków odwołującego w oddziale (...) od 1 października 1989r. do 31 grudnia 1996r. (z wyłączeniem okresu od 28 lipca 1993r. do 20 lutego 1995r.) należała bieżąca naprawa i konserwacja koparek wielonaczyniowych węglowych. Wnioskodawca wymieniał przekładnie, bębny członów gąsienicowych, płyty, wózki wykonywał prace hydrauliczne i smarownicze. Były to prace mające za zadanie utrzymanie ruchu, naprawcze i konserwacyjne. Koparka urabiająca podczas tych prac znajdowała się we wkopie przy ścianie urabiającej, nie była odprowadzana na specjalny plac. Remonty główne, planowe wykonywał inny oddział. Wnioskodawca pracował w systemie 4 brygadowym. Praca ta nie była pracą stykową.

(dowód: zeznania świadka L. Ś. nagranie od minuty 4:37 do minuty 8:12, zeznania świadka R. S. nagranie od minuty 15:15 do minuty 21:14 protokołu rozprawy z dnia 7 grudnia 2021r. zeznania wnioskodawcy nagranie od minuty 17:25 do minuty 26:32 protokół rozprawy z dnia 6 grudnia 2022r.)

Po przejściu do oddziału (...) od 1 stycznia 1997r. do 31 grudnia 2005r. wnioskodawca wykonywał prace zarówno przy remontach bieżących, jak i przy remontach głównych koparek (...), (...), (...) oraz zwałowarek: (...), (...). Oddział ten zajmował się wykonywaniem wszystkich rodzajów remontów, jakie były wówczas prowadzone, czyli remontami bieżącymi i awaryjnymi oraz głównymi. W tym okresie wnioskodawca uczestniczył we wszystkiego rodzaju wykonywanych remontach. Przy remontach głównych maszyna podstawowa była przemieszczana na specjalnie przygotowany plac remontowy na odkrywce, który zapewniał bezpieczne przeprowadzenie remontu.

( dowód: zeznania świadka W. S. nagranie od minuty 4:47 do minuty 16:35, zeznania wnioskodawcy od minuty 17:25 do minuty 26:32, częściowo zeznania świadka K. S. nagranie od minuty 3:41 do minuty 13:23 protokół rozprawy z dnia 19 maja 2022r., częściowo zeznania świadka Z. K. nagranie od minuty 13:35 do minuty 19:17 protokołu rozprawy z dnia 19 maja 2022r., informacja dotycząca wykonywania prac remontowych z 25.05.2022r. k. 94 akt sprawy)

Od 1 stycznia 2006r. do 31 grudnia 2008r. P. K. pracował na oddziale (...), gdzie zajmował się wykonywaniem prac w remontach bieżących (remonty zapobiegawcze, remonty planowe) koparek (...), (...) oraz zwałowarek (...), (...). Do jego obowiązków należało w ramach utrzymania ruchu wykonywanie napraw bieżących i usuwanie awarii na koparkach wielonaczyniowych. Podczas wykonywania pracy przez skarżącego maszyna stała przy ścianie urabiającej. Praca skarżącego polegała na wymianie przekładni, płyt gąsienicowych podzespołów hamulców, lin.

(dowód: zeznania świadka J. M. nagranie od minuty 9:45 do minuty 15:02 protokołu rozprawy z 7 grudnia 2021r., częściowo zeznania świadka K. S. nagranie od minuty 3:41 do minuty 13:23 protokół rozprawy z dnia 19 maja 2022r., informacja dotycząca wykonywania prac remontowych z 25.05.2022r. k. 94 akt sprawy, zeznania świadka J. W. nagranie od minuty 3:17 do minuty 21:29 protokołu rozprawy z dnia 20 września 2022r.)

Sąd Okręgowy dokonał oceny dowodów i zważył co następuje :

Odwołanie zasługuje na częściowe uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie organ rentowy przy ustaleniu wysokości emerytury wnioskodawcy za sporne okresy od 1 października 1989r. do 30 czerwca 1991r., od 1 lipca 1991r. do 27 lipca 1993r., od 21 lutego 1995r. do 16 listopada 2006r. oraz 17 listopada 2006r. do 14 stycznia 2007r. zastosował - na podstawie art. 51 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2021 r. poz. 291 ze zm.), zwanej dalej ustawą, przelicznik 1,2. Pełnomocnik wnioskodawcy domagał się natomiast zastosowania do ww. okresów przelicznika 1,8 zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur, o których mowa w art. 50 a lub 50 e, stosuje się stosownie do treści art. 51 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z zastrzeżeniem ust. 2, następujące przeliczniki:

1)1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

2) 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50d;

3) 1,4 za każdy rok pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, o której mowa w art. 50 c ust. 1 pkt 1-3 i 5-9, wykonywanej częściowo na powierzchni i częściowo pod ziemią;

4) 1,2 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50 c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego.

Z powyższego wynika, że przy ustalaniu wysokości emerytury górniczej przelicznik 1,8 za każdy rok pracy stosuje się wyłącznie do pracy, o której mowa w art. 50 d ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Pracami, do których stosuje się przelicznik 1,8, zgodnie z art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy, jest praca w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych.

Wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie zaliczane jest do pracy górniczej oraz wykonywanej w przodkach uwzględnianej w rozmiarze półtorakrotnym, powinno ustalić rozporządzenie wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 50 d ust. 3 ustawy. Ponieważ rozporządzenie takie nie zostało wydane, obowiązuje nadal (z mocy art. 194 wskazanej ustawy) wykaz stanowisk zawarty w załączniku nr 2 i 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 r. Nr 2, poz. 8), wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w art. 5 ust. 5 i art. 6 ust. 3 nieobowiązującej ustawy z dnia 1 lutego 1983 roku o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (tekst jedn.: Dz. U. z 1995 r., Nr 30, poz. 154). Wykaz ten obowiązuje jednak jedynie w takim zakresie, w jakim jego przepisy nie są sprzeczne z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Rozporządzenie wykonawcze nie może bowiem przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień niż uczynił to ustawodawca. Tym samym, przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowić muszą zawsze punkt wyjścia do oceny zasadności roszczeń emerytalnych ubezpieczonego. Innymi słowy zastosowanie przelicznika 1,8 do pracy ubezpieczonego na stanowisku wymienionym w załączniku nr 3 do rozporządzenia wymaga, by praca ta odpowiadała treści art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Przepis art. 50d ust. 1 ustawy stanowił do 18 października 2022 roku, że przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym następujące okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego: w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych (pkt 1) oraz w drużynach ratowniczych (pkt 2).

Przepis ten w dniu wydania przez ZUS zaskarżonej decyzji nie definiował pojęcia przodka.

Zmieniło się to wobec wprowadzenia ustawą z dnia 9 czerwca 2022 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 1504), z dniem 19 października 2022 r. do przepisu art. 50d ustawy ustępu 1a o treści: przez przodek rozumie się obszar wyrobiska górniczego, w którym są wykonywane prace bezpośrednio związane z wydobywaniem kopaliny lub drążeniem tego wyrobiska, w tym ścianę, a w odkrywkach również obszar związany bezpośrednio z urabianiem kopaliny, nadkładu lub skał otaczających oraz ze zwałowaniem, w tym formowaniem korpusu zwału, a także strefę przyprzodkową stanowiącą obszar bezpośrednio przyległy do przodka, ustalony w kopalni na podstawie organizacyjno-technicznych metod wykonywania robót górniczych, w której są wykonywane prace związane z odstawą urobku oraz utrzymaniem wyrobiska.

Zmianie uległ również art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy, ponieważ do prac wymienionych w tym przepisie zaliczono prace w przodkach bezpośrednio przy urabianiu, ładowaniu i zwałowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących, transportujących i zwałujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych; Jednocześnie art. 9 ww. ustawy zmieniającej z dnia 9 czerwca 2022 r. stanowi, że do postępowań w zakresie ustalania prawa do górniczej emerytury i jej wysokości wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 2 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

O uznaniu pracy za pracę górniczą w rozumieniu omawianych przepisów nie decyduje treść wystawionych przez pracodawcę dokumentów, w tym zaświadczenia, świadectwa, czy protokoły komisji weryfikacyjnych, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika. Dokonana przez pracodawcę kwalifikacja zajmowanego przez konkretnego pracownika stanowiska, jak i ewentualna zmiana tej kwalifikacji na podstawie protokołu komisji weryfikacyjnej, nie przesądza jeszcze o zaliczeniu zatrudnienia na tym stanowisku do pracy górniczej (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1998 r., II UKN 570/97, OSNAPiUS 1999, nr 6, poz. 213, z dnia 22 marca 2001 r., II UKN 263/00, OSNAPiUS 2002, nr 22, poz. 553 oraz z dnia 2 czerwca 2010 r., I UK 25/10, LEX nr 621137).

Skarżący, domagając się zaliczenia do stażu pracy w wymiarze półtorakrotnym spornych okresów pracy górniczej, powinien zatem wykazać, że na zajmowanym stanowisku wykonywał prace wymienione w art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy tj. w przodkach bezpośrednio przy urabianiu, ładowaniu i zwałowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących, transportujących i zwałujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych (w brzmieniu tego przepisu od 19 października 2022 r., które ma zastosowanie do spraw nie zakończonych, przez co należy rozumieć także sprawy sądowe).

Jednocześnie w związku z ustawowym określeniem pojęcia pracy w przodkach należy stwierdzić, że dla zaliczenia pracy do stażu w wymiarze półtorakrotnym nie chodzi o jakąkolwiek pracę w przodku przy maszynach ładujących i transportujących, a wyłącznie o pracę, która polega na montażu, likwidacji i transporcie obudów maszyn ładujących i transportujących w przodkach. Pod określeniem "inne prace przodkowe" należy zaś rozumieć inne prace górnicze w przodku, jednakże rodzajowo nie mniej obciążające niż wymienione w powołanym przepisie ustawy art. 50d ust. 1 pkt 1. Stąd różnego rodzaju inne prace górnicze związane z eksploatacją, konserwacją i remontami urządzeń będących częścią składową układu technologicznego: koparka, taśmociąg, zwałowarka węgla nie mieszczą się w definicji pracy w przodkach z art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy. (tak por. SA w Katowicach w wyroku z dnia 22 listopada 2012 roku, IIIAUa 437/12, LEX).

Z powyższych rozważań wynika zatem, iż przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom w kopalni węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym czas pracy górniczej w przodku tylko wówczas, gdy spełnia łącznie wszystkie wskazane w powołanych przepisach przesłanki: co do miejsce wykonywania, co do rodzaju czynności, co do obsługi wskazanych w tym przepisie maszyn i urządzeń. Wypełnienie np. jedynie warunku pracy w przodku nie jest zatem wystarczające do uznania, że praca ta spełnia definicję z art. 50 d ust. 1 pkt 1 i znajduje się w wykazie III załącznika 3, poz. 1 rozporządzenia.

Z przeprowadzonego postępowania dowodowego w postaci charakterystyki pracy skarżącego sporządzonej przez pracodawcę, umowy o pracę, angaży oraz zeznań świadków: L. Ś., R. S., J. M., J. W. i K. S., a także wnioskodawcy wynika, że wnioskodawca na oddziale (...) (od dnia 1 października 1989r. do 27 lipca 1993r. oraz od 21 lutego 1995r. do 31 grudnia 1996r. ) w oddziale (...) od dnia 1 stycznia 2006r. 14 stycznia 2007r. wykonywał prace wymienione w art. 50 d ustawy. Wówczas do stałych obowiązków skarżącego – co potwierdzili wszyscy świadkowie - należały prace przy bieżących remontach maszyn podstawowych tj. koparkach wielonaczyniowych i zwałowarkach. Świadkowie potwierdzili, że wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace mechaniczne przy obsłudze, konserwacji montażu i demontażu podzespołów i części w koparkach wielonaczyniowych w oddziale (...) węglowych, a w oddziale (...) koparkach nadkładowych i zwałowarkach. Zajmował się usuwaniem awarii, tak aby utrzymać maszynę w ruchu ciągłym.

Obowiązki swoje wykonywał w miejscu usytuowania koparki wielonaczyniowej lub zwałowarki, a zatem w przodku. Mimo, że podczas remontów bieżących koparka lub zwałowarka była wyłączona z ruchu, to znajdowała się w miejscu urabiania kopaliny lub zwałowiska. Prace były bowiem związane z usuwaniem bieżących awarii koparek wielonaczyniowych lub zwałowarek, które miały na celu jak najszybsze przywrócenie ruchu maszyny podstawowej.

Wszystkie prace wykonywane przez skarżącego, jako wykonywane w obrębie pracy koparki wielonaczyniowej lub zwałowarki usytuowanych w przodku, należy uznać za równie obciążające, jak prace górnika- operatora koparek wielonaczyniowych przy urabianiu urobku. Z tych względów (miejsce wykonywania pracy, rodzaj wykonywanych czynności oraz rodzaj obsługiwanych maszyn) należy je zaliczyć do innych prac przodkowych wymienionych w art. 50 d ustawy o emeryturach i rentach.

Należy przypomnieć, że organ rentowy zaliczył wnioskodawcy do pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym okres od 15 stycznia 2007 roku, a w tym okresie wnioskodawca, mimo że zajmował inne stanowiska, wykonywał taką samą pracę jak w w/w spornym okresie. A przecież o wykonywaniu pracy górniczej nie świadczy nazwa zajmowanego stanowiska pracy, ale faktycznie, stale wykonywane obowiązki.

Biorąc wszystkie powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy w punkcie 1 na mocy art. 477 14 § 2 KPC zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do zaliczenia spornych okresów zatrudnienia: od 1 października 1989 roku do 27 lipca 1993 roku, od 21 lutego 1995 roku do 31 grudnia 1996 roku i od 1 stycznia 2006 roku do 14 stycznia 2007 roku do emerytury górniczej w wymiarze półtorakrotnym z zastosowaniem przelicznika 1,8 do ustalenia wysokości emerytury górniczej.

Odmiennie przedstawia się ocena spornego okresu zatrudnienia P. K. od 1 stycznia 1997r. do 31 grudnia 2005r. na oddziale (...) na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń układu (...). Oddział (...) 7 jak wynika z zeznań W. S. zajmował się wszystkimi remontami na odkrywce, a zatem nie tylko bieżącymi, ale także głównymi. I w takich remontach (bieżących oraz głównych) brał udział wnioskodawca. Znalazło to potwierdzenie w zeznaniach świadka W. S., który wskazał, że wnioskodawca uczestniczył w tym okresie we wszystkich remontach jakie wykonywał oddział (...) i nie da się ustalić w jakim zakresie pracował przy remontach głównych, a w jakim przy remontach bieżących. Przy czym świadek ten wyraźnie wskazał, że remonty główne trwają 3-4 miesiące, a maszyna na ten czas jest przemieszczana na wyznaczony plac, aby bezpiecznie dokonać tego remontu. Dla Sądu istotne było również to, że świadek W. S. pracował na oddziale (...), jako zastępca sztygara zmianowego, miał więc szeroką wiedzę na temat rodzaju prac wykonywanych przez wnioskodawcę oraz cały oddział. Sam skarżący również potwierdził w swoich zeznaniach, że oddział (...) zajmował się wszystkimi remontami jakie były na kopalni zarówno bieżącymi jak i głównymi. Nie ma więc zdaniem Sądu żadnych racjonalnych podstaw, by stwierdzić, że wnioskodawca, pracujący w tym oddziale i do niego przypisany, nie wykonywał prac przy remontach głównych. Wnioskodawca nie udowodnił, aby był jakiś podział pracowników oddziału, przypisanych jedynie do wykonywania remontów głównych. Dlatego też Sąd nie dał wiary zeznaniom świadków K. S. i Z. K. w zakresie w jakim zeznali oni, że w okresie tym pracowali z wnioskodawcą jedynie przy remontach bieżących a nie przy remontach głównych. Zeznania te są sprzeczne z nadesłanym przez pracodawcę dokumentem z 25 maja 2022 roku, z którego wynika, że w okresie od 1 stycznia 1997 roku do 31 grudnia 2005 roku wnioskodawca w oddziale (...) wykonywał zarówno prace w remontach bieżących jak i w remontach głównych zwałowarek i koparek.

Prace przy remontach głównych maszyn podstawowych, jako że nie są wykonywane w przodku, a w bezpiecznej odległości od przodka, na specjalnie do tego przygotowanym placu remontowym, z uwagi na miejsce ich wykonywania, nie mieszczą się w pojęciu prac wymienionych w art. 50 d ustawy emerytalnej. Tym samym skoro wnioskodawca w spornym okresie wykonywał zarówno prace przodkowe przy bieżących remontach maszyn podstawowych, jak i nie mające takiego charakteru (przy remontach głównych maszyn podstawowych), to nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu prac wymienionych w art. 50 d ustawy emerytalnej, co wyklucza zaliczenie ich w wymiarze półtorakrotnym do emerytury.

Ustawodawca bowiem w załączniku nr 3 dział III poz. 7 do prac w wymiarze półtorakrotnym zalicza prace rzemieślników zatrudnionych na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujących prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł, jak w punkcie „1” wyroku, a w punkcie „2” oddalił odwołanie w pozostałej części tj. odnośnie okresu od 1 stycznia 1997r. do 31 grudnia 2005r.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., który stanowi, że w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione między stronami. Sąd uznał, że strony w zbliżonym stopniu wygrały sprawę, a jednocześnie w takim stosunku poniosły koszty, dlatego doszedł do wniosku, że słuszne będzie zastosowanie zasady wzajemnego zniesienia kosztów.