Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2021 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Mirosław Major

po rozpoznaniu w dniu 19 marca 2021 roku w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

odwołania M. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

z dnia 22 czerwca 2020 r., znak (...)-D/2

w sprawie M. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o prawo do świadczenia postojowego

1)  zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje M. P. prawdo do świadczenia postojowego,

2)  wniosek M. P. z 24.07.2020 r. o przyznanie ustawowych odsetek przekazuje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. celem rozpoznania.

(-) Mirosław Major

UZASADNIENIE

Decyzją z 22 czerwca 2020 r. (znak: 290000/603/469963/2020/RSP-D/2) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., na podstawie art. 15 zv ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 374 z późn. zm.) w związku z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266), odmówił M. P. prawa do świadczenia postojowego.

W uzasadnieniu organ wskazał, że wniosek o świadczenie postojowe z 30 maja 2020r. wnioskodawczyni złożyła w ZUS 2 czerwca 2020r. (data wpływu do organu rentowego). Z danych zaewidencjonowanych w Zakładzie wynika, iż na dzień złożenia wniosku M. P. była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z płatnikiem składek (...) sp. z o.o. W związku z tym odmówiono prawa do świadczenia postojowego, bowiem na dzień złożenia wniosku wnioskodawczyni posiadała inny tytuł do ubezpieczeń społecznych.

W odwołaniu od powyższej decyzji oraz w kolejnych pismach procesowych M. P. wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia i przyznanie jej prawa do świadczenia postojowego, nadto o zasądzenie odsetek ustawowych od 22 czerwca 2020r. Odwołująca podniosła, że wniosek złożony w miesiącu maju (istotna jest bowiem data nadania przesyłki, a nie data wpływu wniosku do ZUS) dotyczył wypłaty świadczenia postojowego za kwiecień 2020 r., kiedy wnioskodawczyni nie była jeszcze zgłoszona do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia. Zatrudnienie w ramach stosunku pracy odwołująca podjęła bowiem dopiero od 4 maja 2020r. Skoro zgłoszony wniosek dotyczy kwietnia 2020 r., to w ocenie odwołującej bez znaczenia dla przyznania jej świadczenia postojowego pozostaje kwestia złożenia wniosku w miesiącu maju 2020r., kiedy to była już objęta ubezpieczeniami społecznymi z innego tytułu (k. 4, k. 11, k. 18).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, nadto o zasądzenie na jego rzecz od odwołującej zwrot kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych. Pozwany podtrzymał dotychczasową argumentację, ponadto wskazał, że świadczenie postojowe przysługuje osobie, która spełnia warunki do jego przyznania, maksymalnie trzykrotnie, jednak nie jest przyznawane za dany okres czy miesiąc, lecz jest wypłacane na wniosek.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. P. od 7 listopada 2017r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą – Kancelarię (...) (NIP: (...)).

W dniu 30 maja 2020r. odwołująca nadała za pośrednictwem Poczty Polskiej (listem poleconym – k. 18) wniosek o świadczenie postojowe, który wpłynął do ZUS 2 czerwca 2020r. We wniosku tym odwołująca wykazała przychody za marzec 2020r. (6126,18 zł) oraz za kwiecień 2020r. (4888,62 zł). Wypłacie miało podlegać świadczenie za kwiecień 2020 r. (nie mogło to być bowiem świadczenie za maj 2020r., albowiem na dzień złożenia wniosku, czyli nadania go w placówce pocztowej, tj. na dzień 30 maja 2020r., nie upłynął jeszcze pełny miesiąc kalendarzowy, tj. maj, który odwołująca mogłaby porównać z miesiącem poprzedzającym, czyli kwietniem 2020r.).

Od 4 maja 2020 r. M. P. jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę.

W kwietniu 2020 r. wnioskodawczyni nie podlegała ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

Zaskarżoną decyzją z 22 czerwca 2020r. organ rentowy odmówił odwołującej prawa do świadczenia postojowego z uwagi na podleganie ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu na dzień złożenia wniosku.

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie dokumentów zgormadzonych w aktach sądowych, w aktach organu rentowego oraz na podstawie informacji uzyskanej z CEIDG.

Sąd uznał za w pełni wiarygodne i przydatne dla potrzeb niniejszego postępowania dokumenty urzędowe zgromadzone w aktach sprawy i aktach pozwanego organu rentowego i albowiem zostały one sporządzone przez osoby do tego uprawnione w ramach przysługujących im kompetencji i w przewidzianej prawem formie. Nadto ich treść i forma nie były kwestionowane przez żadną ze stron postępowania, a zatem i sąd nie znalazł podstaw, by czynić to z urzędu.

Stan faktyczny był całkowicie bezsporny, strony różniły się jedynie co do oceny prawnej.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszym postępowaniu sąd rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 148 ¹ k.p.c., zgodnie z którym sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, między innymi w sytuacji, gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, sąd uzna - mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych - że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w pierwszym piśmie procesowym złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy.

W rozpoznawanej sprawie strony nie wnosiły o rozpoznanie sprawy na rozprawie, a złożone dotychczas pisma procesowe dawały podstawę do przyjęcia, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przypadku, gdy głosy stron miałyby się ograniczyć tylko do powtórzenia argumentacji zawartej w pismach procesowych, to wyznaczanie rozprawy tylko w tym celu nie wydaje się uzasadnione (tak m.in. w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 26 czerwca 2018r., III AUa 1815/17).

Zgodnie z art. 15zq ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020r., poz. 374), dalej zwanej „ustawą covidową” - świadczenie postojowe przysługuje osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 06 marca 2018 roku Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2019 r. poz. 1292), lub innych przepisów szczególnych, zwanej dalej „osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą”.

Według art. 15zq ust. 2 świadczenie postojowe przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są:

1) obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej lub

2) posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub

3) cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Z powyższych przepisów wynika, że świadczenie postojowe przysługuje osobom fizycznym (inne podmioty nie mają obywatelstwa lub pobytu), które prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą, gdy w następstwie wystąpienia (...)19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności.

Szczegółowe uregulowanie dotyczące osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą zawarto w art. 15zq ust. 4. Zgodnie z tym przepisem osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą świadczenie postojowe przysługuje, jeżeli rozpoczęła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej przed dniem 1 kwietnia 2020 r. i:

1) nie zawiesiła prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej oraz jeżeli przychód z prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe był o co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc;

2) zawiesiła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej po dniu 31 stycznia 2020r.;

3) nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu, chyba że podlega ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Powyższy przepis w dniu złożenia przez M. P. wniosku o świadczenie postojowe, tj. 30 maja 2020 r., nie zawierał warunku niepodlegania ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu. Rzeczywiście na podstawie art. 77 ust. 32 ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami covid-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem covid-19 (Dz.U. z 2020r., poz. 1086), ustawodawca dokonał zmiany m.in. art. 15zq ust. 4 poprzez dodanie pkt 3 w brzmieniu: „nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu, chyba że podlega ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.”. Powyższa ustawa weszła w życie od 24 czerwca 2020 r.

Nie zmienia to jednak faktu, iż ustawa z 2 marca 2020 r. (ustawa covidowa) jeszcze przed wprowadzeniem ww. zmiany, wskazywała, że jednym z warunków do przyznania świadczenia postojowego jest okoliczność niepodlegania ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu. Warunek ten został zamieszczony w art. 15zq ust. 1 cyt. ustawy. Zgodnie z tym przepisem, w brzmieniu do 23 czerwca 2020r., osobie:

1) prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, zwanej dalej "osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą",

2) wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło, zwane dalej "umową cywilnoprawną"

- przysługuje świadczenie postojowe, jeżeli nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

W niniejszej sprawie organ rentowy podnosił, że na dzień składania wniosku o świadczenie postojowe wnioskodawczyni podlegała ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu niż prowadzenie działalności (umowa o pracę od 4 maja 2020 r.), co skutkowało odmową przyznania prawa do świadczenia postojowego.

Z tym twierdzeniem nie sposób się jednak zgodzić. W ocenie sądu okręgowego intencją ustawodawcy (potwierdza to także wykładnia literalna art. 15zq) było wykluczenie z kręgu beneficjentów tych świadczeniobiorców, którzy podlegaliby ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu w miesiącu, za który chcieliby pobierać świadczenie postojowe . Potwierdza to także porównanie per analogiam treści przepisów odnoszących się do innych świadczeń socjalnych związanych z przeciwdziałaniem epidemii, a więc m.in. dodatku solidarnościowego. Zgodnie bowiem z art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o dodatku solidarnościowym (Dz. U. z 2020 r. poz. 1068) ocena spełnienia warunków niezbędnych do przyznania prawa do dodatku oraz same jego nabycie następuje na dzień złożenia wniosku. Tymczasem tożsamy zapis nie występuje ani w art. 15zq, ani nawet w art. 15zua ustawy covidowej, który dotyczy wypłaty po raz kolejny świadczenia postojowego.

Bezsporne jest, że odwołująca złożyła wniosek o świadczenie postojowe 30 maja 2020r. (data nadania), zaś wniosek ten wpłynął do ZUS 2 czerwca 2020r.

Wniosek o świadczenie postojowe za kwiecień 2020r. odwołująca mogła złożyć dopiero w maju 2020 r. (co też uczyniła), zaś nie mogła by go złożyć w czerwcu 2020r. (wniosek byłby wówczas spóźniony). Gdyby zaś intencją M. P. było uzyskanie świadczenia postojowego za maj 2020r., to mogłaby taki wniosek złożyć dopiero w czerwcu 2020r., zaś wniosek byłby przedwczesny, gdyby go złożyła jeszcze w maju 2020r., z uwagi na to, iż nie upłynął pełen miesiąc, za który żądałaby świadczenia postojowego.

Z literalnego bowiem brzmienia przepisu art. 15zs ust. 3 pkt 4) lit. c) ustawy covidowej ( wniosek zawiera oświadczenie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą potwierdzające: uzyskanie w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe przychodu o co najmniej 15% niższego od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc, jeżeli nie zawiesiła prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej) wynika, że składając wniosek 30 maja 2020r., chcąc uzyskać świadczenie za kwiecień 2020r., odwołująca winna była przedstawić dane z kwietnia 2020r. i marca 2020 r. – to są bowiem „miesiące poprzedzające miesiąc złożenia wniosku” i tak też uczyniła. Natomiast chcąc uzyskać świadczenie za maj 2020r. odwołująca musiałaby złożyć wniosek w czerwcu 2020r. i wówczas dokonać porównania miesięcy: maj i kwiecień 2020r. Tak jednak w niniejszej sprawie nie było.

Jeszcze raz podkreślenia wymaga, iż o fakcie, że odwołująca chciała uzyskać świadczenie postojowe za kwiecień 2020r., świadczy zarówno data nadania wniosku (30 maja 2020r.), jak i porównanie przez nią (we wniosku) miesięcy 04/2020 oraz (...).

Bez znaczenia pozostaje w niniejszej sprawie to, iż ów wniosek o świadczenie postojowe wpłynął do ZUS 2 czerwca 2020r. Istotną dla zachowania terminu i wywołania skutków prawnych jest data nadania przesyłki listem poleconym ( 30 maja 2020r. – daty tej ZUS nie kwestionował, na co wskazuje treść uzasadnienia zaskarżonej decyzji, jak i pismo ZUS z 4 stycznia 2021r.), a nie wpływ przesyłki do organu. Data nadania przesyłki listem poleconym jest datą pewną i wywołuje skutki prawne w postaci przyjęcia owej daty jako daty dokonania czynności.

Kierując się zatem zasadą racjonalnego ustawodawcy sąd okręgowy uznał, że gdyby celem ustawodawcy była ocena spełnienia warunków niezbędnych do przyznania prawa do świadczenia postojowego na dzień złożenia wniosku, to zapis taki znalazłby się w kolejnym ustępie art. 15 zq ustawy covidowej (czy też w artykułach następnych). Przepis taki jednak się nie znalazł, w związku z czym uznać należało, że ocena warunków winna mieć miejsce nie na dzień składania wniosku, lecz wobec okresu za który wnioskodawczyni domaga się świadczenia.

Skoro odwołująca w kwietniu 2020 r. prowadziła działalność gospodarczą i nie posiadała innego tytułu do ubezpieczenia społecznego, nadto nie zawiesiła prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej oraz uzyskany przez nią przychód z prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe był o co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc, to uznać trzeba, że M. P. spełniała warunki do przyznania jej świadczenia postojowego.

W wyroku z 29 grudnia 2020r. (sygn. akt III AUa 800/20, LEX) Sąd Apelacyjny w Białymstoku, oddalając apelację organu rentowego, w analogicznym stanie faktycznym, wskazał, że: „Sąd Apelacyjny akceptuje przyjętą przez Sąd Okręgowy wykładnię przepisów prawa materialnego (w szczególności art. 15 zq ust. 4 pkt 3 wspomnianej ustawy z dnia 2 marca 2020 r.) przyjmując, że fakt pozostawania w innym ubezpieczeniu w momencie złożenia wniosku oświadczenie postojowe nie pozbawia odwołującej prawa do świadczenia za miesiąc poprzedni (…), w którym takowemu innemu ubezpieczeniu nie podlegała. Wykładania ta jest logiczna, korzystna dla ubezpieczonych i odpowiada celowi ustawy jakim była realna pomoc przedsiębiorcy, a nie deklarowana, która w praktyce wskutek różnych formalnych wymogów nie jest możliwa od uzyskania. Co więcej wykładnia powołanego przepisu proponowana przez organ rentowy prowadziłaby do powstania patologii w jego stosowaniu, bowiem ubiegający się oświadczenie przedsiębiorca, którego pomysł biznesowy wskutek pandemii się załamał i poszukujący w związku z tym innego źródła utrzymania, aby uzyskać przedmiotowe świadczenie musiałby przez 1 miesiąc pozostać w ogóle bezczynny, co byłoby marnowaniem energii i aktywności przedsiębiorcy oraz działać demoralizująco. Jeszcze gorszym sposobem uzyskania przedmiotowego świadczeniu byłaby druga możliwość nabycia świadczenia, a mianowicie podejmowanie danej aktywności bez zgłoszenia się do ubezpieczeń "na czarno", a trudno jest przyjąć, że wolą ustawodawcy było "wpychanie" takich przedsiębiorców w szarą strefę. W kontekście wpływu wniosku na prawo do świadczenia z ubezpieczeń społecznych trzeba zauważyć, iż w polskim systemie ubezpieczeń społecznych zasadniczo świadczenia te przysługują z mocy prawa, (por. np. art. 100 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) co oznacza, że moment złożenia wniosku nie ma znaczenia. Skoro można przyjąć istnienie takiej zasady, to jednocześnie trzeba też przyjąć, że jeżeli dane świadczenie nie przysługuje z mocy prawa, a zatem gdyby złożenie wniosku miałoby być przesłanką materialną jego uzyskania - to ustawodawca zawarłby wyraźną regulację w tym zakresie”.

Tutejszy sąd okręgowy w pełni podziela ww. stanowisko.

W tym stanie rzeczy, sąd - na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. - zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł, jak w punkcie 1) sentencji wyroku.

Z uwagi zaś na fakt, iż zaskarżona decyzja odmawiała prawa do świadczenia postojowego, a zatem kwestia odsetek ustawowych, których zasądzenia M. P. domagała się w odwołaniu z 24 lipca 2020r., nie była objęta przedmiotem zaskarżonej decyzji, sąd - na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. - przekazał wniosek odwołującej o przyznanie ustawowych odsetek organowi rentowemu celem rozpoznania (punkt 2 wyroku).

Jeżeli bowiem ubezpieczony zgłosił nowe żądanie, dotychczas nierozpoznane przez organ rentowy, sąd przyjmuje to żądanie do protokołu i przekazuje go do rozpoznania organowi rentowemu (art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c.).

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot postępowania wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie. Od momentu wniesienia odwołania do sądu sprawa staje się sprawą cywilną (w znaczeniu formalnoprawnym), podlegającą rozstrzygnięciu według zasad właściwych dla tej kategorii spraw. Odwołanie pełni rolę pozwu, a jego zasadność ocenia się na podstawie właściwych przepisów prawa materialnego. Z tym rozwiązaniem koreluje treść art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem sąd oddala odwołanie, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia, a w razie uwzględnienia odwołania sąd zmienia zaskarżoną decyzję w całości lub w części i orzeka co do istoty sprawy. Z tego wynika, że sąd nie dysponuje możliwością dowolnego kształtowania rozstrzygnięcia merytorycznego. Jest związany decyzją i w razie zamiaru jej zmiany nie może orzec o tym, o czym dana decyzja nie rozstrzyga (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 23 stycznia 2020 r., sygn. akt III AUa 414/19, LEX).

(-) Mirosław Major