Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 30 grudnia 2022 r.

Sąd Rejonowy w Człuchowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Anna Wołujewicz

Protokolant: p.o. protokolanta sądowego Ilona Szczepańska

po rozpoznaniu w dniu 23 grudnia 2022 r. w Człuchowie na rozprawie

sprawy z wniosku A. N.

z udziałem H. W., K. C. (1)

o stwierdzenie nabycia praw do spadku po B. W.

postanawia:

stwierdzić, że spadek po B. W., który zmarł dnia 15 marca 2021 roku w K., ostatnio stale zamieszkiwał w K., na podstawie testamentu ustnego z dnia 12 marca 2021 roku nabył A. N. syn P. i V. w całości z tym, że nabycie spadku nastąpiło z dobrodziejstwem inwentarza.

Pobrano opłatę kancelaryjną

w kwocie zł – w znakach

opłaty sądowej naklejonych

na wniosku.

Sygn. akt I Ns 238/21

UZASADNIENIE

Wnioskodawca A. N. wniósł o otwarcie i ogłoszenie testamentu ustnego spadkodawcy B. W., którego ostatnie miejsce zamieszkania było w K., spisanego protokołem w dniu 12 marca 2021 r., w którym to testamencie zmarły powołał do całości spadku A. N. oraz o stwierdzenie, iż spadek po B. W., zmarłym w dniu 15 marca 2021 r. w K., ostatnio stale zamieszkałym w K., na podstawie testamentu nabył ww. W uzasadnieniu wniosku wskazano, że spadkodawca był dalekim wujkiem wnioskodawcy, zawierał jeden związek małżeński, z którego nie narodziło się żadne dziecko, a w chwili śmierci był wdowcem. Z wniosku wynika również, że spadkodawca miał brata H. W., który został wskazany jako uczestnik postępowania. Wnioskodawca wyjaśnił również, że nie zna innych członków rodziny spadkodawcy, z którym zamieszkiwał i którym się opiekował. Wyjaśnił, że spadkodawca ustnie powołał do spadku wnioskodawcę, które to oświadczenie zostało spisane przez jedną z osób obecnych przy oświadczeniu swojej woli przez spadkodawcę i podpisane przez wszystkich trzech świadków.

Początkowo uczestnik postępowania H. W. nie kwestionował ważności testamentu (por. oświadczenie k. 26), jednakże następnie w piśmie procesowym z dnia 14 listopada 2021 r. podniósł, że okoliczności jego sporządzenia są na tyle wątpliwe, że nie można uznać by testament ten spełnił wymogi określone treścią art. 952 k.c. Zdaniem uczestnika nic nie wskazuje na to, że w dniu 12 marca 2021 r. zachodziła obawa rychłej śmierci spadkodawcy skoro, jak zeznał świadek W. K. (1), spadkodawca „mówił, że chciałby pojechać za tydzień żeby załatwić przepisanie” Według uczestnika informacje zawarte w zeznaniach przesłuchanych do tej pory świadków nie pozwalają na wyprowadzenie stanowczych wniosków co odo tego: kto i kiedy spisywał ostatnią wolę spadkodawcy, jaka była treść ostatniej woli spadkodawcy, w jakiej dyspozycji był spadkodawca w chwili jej wyrażania, a zeznania przez nich złożone są co do tych okoliczności przynajmniej częściowo sprzeczne.

Uczestniczka postępowania K. C. (1) (poprzednio R.) w piśmie z dnia 30 grudnia 2021 r. wnosiła o stwierdzenie, że spadek po B. W. nabyli na podstawie ustawy brat H. W. oraz siostra K. C. (1) w udziałach po ½ . W uzasadnieniu swojego stanowiska zakwestionowała, aby jej zmarły brat B. W. rozporządził swoim majątkiem na wypadek śmierci, w szczególności aby złożył ustne oświadczenie, w którym powołał do dziedziczenia majątku po swojej śmierci wnioskodawcę A. N.. Podkreśliła, że brak jest podstaw do przyjęcia by spadkodawca sporządził jakikolwiek testament, w szczególności ustny, aby w dniu 12 marca 2021 r. zachodziła obawa jego rychłej śmierci, albo zachodziły szczególne okoliczności, wskutek czego zachowanie zwykłej formy testamentu było niemożliwie lub bardzo utrudnione w rozumieniu art. 952 § 1 k.c. Z ostrożności wskazała, że treść testamentu ustnego zawarta w protokole, została stwierdzana wadliwie tj. z naruszeniem art. 952§ 2 k.c. Wyjaśniła, że treść zeznań świadków nie daje podstaw do przyjęcia, aby spadkodawca w dniu 12 marca 2021 r. złożył oświadczenie woli w obecności świadków o treści zawartej w załączonym do wniosku protokole treści testamentu ustnego z dnia 12 marca 2021 r. Z zeznań nie wynika aby złożył jakiekolwiek oświadczenie, które mogłoby być uznane za ostatnią wolę zmarłego, nie można ustalić faktów istotnych z punku widzenia rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, w szczególności tego czy spadkodawca w dniu 12 marca 2021 r. wyraził swoją ostatnią wolę i jakiej treści. Według uczestniczki przesłuchani świadkowie zeznali w sposób niekonkretny, niepewny, unikali odpowiedzi na zadane wprost pytania ich relacje są wzajemnie sprzeczne, jak i wewnętrznie sprzeczne, nie zeznają bowiem w sposób spójny, konsekwentny, stanowczy i jasny. W związku z powyższym zeznania świadków i wyjaśnienia wnioskodawcy nie mogą być oceniane jako wiarygodne w zakresie twierdzeń dotyczących treści oświadczenia woli spadkodawcy, a także w zakresie innych faktów, o których zeznawali świadkowie, dotyczących okoliczności i przebiegu spotkania w domu spadkodawcy w dniu 12 marca 2021 r., a także w zakresie stwierdzenia treści testamentu ustnego. Ponadto z zeznań świadków nie da się ustalić kiedy dokument został sporządzony, przez kogo w jaki sposób, a także kiedy został podpisany.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Spadkodawca B. W. zawierał jeden związek małżeński z V., z tego związku nie narodziło się żadne dziecko. Małżeństwo trwało do śmierci żony spadkodawcy, jednakże już przez wiele lat przed jej śmiercią małżonkowie nie zamieszkiwali razem. Rodzice spadkodawcy zmarli przed nim. Spadkodawca miał jednego brata H. W. – uczestnika postepowania oraz dwie siostry K. R. – uczestniczkę postępowania oraz Z. L., która zmarła przed spadkodawcą, nie miała dzieci.

bezsporne, ponadto dowód zapewnienie spadkowe H. W. k. 50v

Spadkodawca przez wiele lat przed śmiercią nie utrzymywał kontaktu z rodzeństwem, z którym był skłócony. Z bratem H. ostatni raz widział się w 2001 r., a z siostrą K. C. (1) ok. 6 lat przed śmiercią. Przez ostanie lata swojego życia zamieszkał z dalekim krewnym pochodzącym z Ukrainy tj wnioskodawcą A. N. i jego żoną. Z uwagi na jego stan zdrowia opiekowali się oni spadkodawcą, który chorował na cukrzyce i leczył się onkologicznie, albowiem w 2018 r. stwierdzono u niego nowotwór o nieokreślonym charakterze (tchawica, oskrzela i płuca.

bezsporne, ponadto dowód: karta informacyjna lekarza rodzinnego k. 115- 118 karta diagnostyki i leczenia onkologicznego k. 119-120, zapewnienie spadkowe H. ważnego k. 50v 00:17:28, zeznania świadka W. K. k. 175v 00:08:39, R. K. k. 177, 00:53:52, zeznania O. N. k. 216v 00:12:47

B. W. wielokrotnie informował znajomych i sąsiadów, że cały swej majątek przepisze wnioskodawcy i jego żonie. Dowiadywał się w jaki sposób powinien to uczynić, ale uzyskał informację, że najpierw powinni oni otrzymać dokumenty potwierdzające pobyt stały w Polsce bądź polskie obywatelstwo. W związku z powyższym przekładał uregulowanie swoich spraw majątkowych.

bezsporne, ponadto dowód: zeznania W. K. k. 29 00:16:51, 00:19:29, k. 175v 00:10:35R.K. k. 29v, 00:34:16, zeznania O. N. k. 217 00:19:34, 00:24:45

W dniu 12 marca 2021 r. spadkodawca zadzwonił po swoich bliskich znajomych W. K. (1), R. K. (2) i G. C. (1), których poprosił o przybycie do jego miejsca zamieszkania. Poinformował ich, że źle się czuje. W czasie spotkania był słaby, ale świadomy, źle się czuł. W obecności ww. osób, a także w obecności wnioskodawcy i jego żony oświadczył, że cały swój majątek przepisuje wnioskodawcy A. N..

dowód zeznania W. K. k. 29 00:19:09, k. 175v 00:10:35, 00:14:07 R. K. k. 29v, 00:30:59; k. 176v 00:47:34, O. N. k. 211v 00:28:42

Oświadczenie spadkodawcy zostało spisane przez żonę wnioskodawcy, która po jego spisaniu na komputerze, wydrukowała je, a następnie zostało one podpisane przez obecnych świadków W. K. (1), R. K. (2) i G. C. (1). Zostało ono również odcztane i nikt nie zgłaszał zastrzeżeń do jego treści.

dowód: protokół k. 11, zeznania świadka R. K. k. 30 00:40:01

Spadkodawca B. W. zmarł w dniu 15 marca 2021 r. w swoim domu w K..

bezsporne, ponadto dowód: akt zgonu k. 12

Sąd zważył co następuje:

W niniejszej sprawie zasadniczą kwestią sporną był ustalenie czy w dniu 12 marca 2021 r. spadkodawca B. W. złożył oświadczenie woli w obecności świadków, stanowiące rozdysponowanie jego majątkiem na wypadek śmierci, czy w danym dniu obawiał się on rychłej śmierci oraz czy protokół testamentu ustnego jest ważny.

Sąd nie miał wątpliwości co do istnienia obawy rychłej śmierci spadkodawcy w dniu 12 marca 2021 r., że w chwili oświadczania swojej ostatniej woli źle się czuł. Zmarł trzy dni po sporządzeniu testamentu ustnego. Powyższe wynika z zeznań świadków m.in. W. K. (1), która zeznała, że spadkodawca zadzwonił, bo źle się czuł ( dowód: zeznania W. K. k. 29 (00:16:51, 00:19:09). Również świadek R. K. (2) potwierdził, że w czasie spotkania spadkodawca źle się czuł, że wcześniej już mówił, że się źle czuje (dowód: zeznania R. K. k. 29v (00:30:59). O. N. stwierdziła, że w chwili spotkania spadkodawca początkowo leżał, później go posadzili na fotel, ponieważ kręciło mu się w głowie, potwierdziła również, że źle się czuł (dowód: zeznania świadka O.. N. k. 211, 00:22:16, 00:24:45). Świadek G. C. (2) zeznał, że spadkodawca stwierdził, że przyszedł czas, że trzeba tę sprawę zalegalizować (k. 30 00:50:12). Okoliczność, że wskazał w obecności świadków, że zamierza udać się do notariusza w celu dokonania przepisu majątku nie wpływa na ocenę Sądu. Powyższa okoliczność nie wyklucza, że spadkodawca źle się już czuł, że przeczuwa że może niedługo umrzeć, ale liczył jednak, że zdąży uporządkować swoje sprawy majątkowe przed śmiercią.

W ocenie Sądu z zeznań świadków bezsprzecznie również wynika, że już na wiele miesięcy przed swoją śmiercią spadkodawca oświadczał znajomym i sąsiadom, że swój majątek chce zostawić wnioskodawcy i jego rodzinie. Próbując dokonać tych czynności uzyskał informację, że lepiej będzie jak wnioskodawca i jego rodzina otrzyma dokumenty potwierdzające pobyt stały w Polsce, bądź obywatelstwo polskie dowód: zeznania W. K. k. 29 ( 00:21:29), O. N. k. 211 (00:19:34). Okoliczność ta nie była kwestionowana przez uczestników postępowania. Niewątpliwe nie utrzymywał kontaktu z rodzeństwem z którym był skłócony, zwłaszcza z bratem H. którego nie widział ok. 20 lat, siostry około sześciu lat. Powyższe potwierdzili wszyscy świadkowie jak i sami uczestnicy postępowania (dowód: zapewnienie spadkowe H. ważnego k. 50v 00:17:28, zapewnienie K. C. k. 151v 00:03:45, zeznania świadka W. K. k. 175v 00:08:39, R. K. k. 177, 00:53:52, zeznania O. N. k. 216v 00:12:47).

Podkreślić również należy, że bezsporna była okoliczność, że w danym dniu spadkodawca był świadomy, ale nie miał sił, był słaby ( dowód: zeznania W. K. k. 29, 00:19:09, R. K. k. 29v, 00:28:42, O. N. k. 217 00:22:16). Potrzebował pomocy aby wstać i usiąść na fotel. Stan zdrowia spadkodawcy uzasadniał sporządzenie testamentu w takiej formie, ponieważ obawa rychłej śmierci istniała zarówno obiektywnie, jak i subiektywnie. Spełnione zostały przesłanki przewidziane art. 952 k.c.

Niewątpliwe z zeznań świadków wynika, że majątek po śmierci spadkowy ma otrzymać wnioskodawca (dowód: zeznania W. K. k. 29 00:21:29, R. K. k.29v 00:39:31, G. C. k. 30 00:50:12, O. N. k. 211, (oo:24:45). Wszyscy świadkowie zeznali, że już wcześniej spadkodawca mówił że zamierza przepisać majątek na rzecz wnioskodawcy i jego rodziny. Mówił to wielokrotnie ale tego dnia powtórzył to w obecności ww. świadków. Z zeznań świadków wynika, że ostatecznie cały spadek chce przepisać na rzecz wnioskodawcy, który jest członkiem jego rodziny. Niewątpliwie traktowali oni, że przepisanie majątku dla wnioskodawcy to tak jakby majątek został przepisany również dla jego całej rodziny, która z niego będzie korzystać.

Wskazać należy, że kwestią sporną była także okoliczność czy protokół testamentu ustnego jest ważny, albowiem uczestnicy postępowania kwestionowali tę okoliczność. Wskazać należy, że wprawdzie zeznania świadków są rozbieżne kto sporządził protokół, albowiem nie byli konsekwentni czy spisał to wnioskodawca czy jego żona, to biorąc jednak pod uwagę całokształt zebranych w sprawie dowodów Sąd nie miał wątpliwości, że spisała to żona wnioskodawcy, w dniu 12 marca 2021 r., w czasie spotkania. Wskazać należy, że świadek W. K. zeznała początkowo, że oświadczenie spadkodawcy nie było spisane, dopiero po okazaniu dokumentu potwierdziła, że na dokumencie jest jej podpis, ale nie wie kiedy to było spisane. Świadek G. C. zeznał, że nie pamięta kto spisywał czy wnioskodawca czy jego żona (k. 30; 00:50:12). Rozbieżności świadczą, o tym ze świadkowie nie przygotowali wcześniej swoich zeznań, zeznawali spontanicznie, tak jak zapamiętali dane zdarzenie. Nie zwracali uwagi na to kto spisywał oświadczenie, skupieni byli na spadkodawcy, który ich zaprosił i który chciał uregulować kwestię swojego majątku na wypadek śmierci. Wprawdzie zeznawali raz, że spadkodawca chciał zapisać majątek wnioskodawcy i jego żonie, raz że tylko wnioskodawcy, ale ostatecznie był przekonany, że powinien przepisać wnioskodawcy, który jest jego rodziną i stwierdził, ze majątek przepisuje wnioskodawcy (dowód: zeznania W. K. k. 29 00:21:29, R. K. k. 29 v 00:34:16 G. C. k. 30, 00:50:12, O. N. k. 211 00:24:45)) .

Kolejną kwestia sporną była okoliczność, czy protokół testamentu ustnego jest ważny. Niewątpliwe oświadczenie spadkodawcy spisała żona wnioskodawcy, tj żona przyszłego spadkobiercy, który został powołany do całości spadku. W związku z powyższym uczestniczka postępowania podkreślała, że osobą trzecią w rozumieniu ustawy może być tylko osoba trzecia, a więc osoba postronna, niezainteresowana treścią dokonanych rozporządzeń testamentowych, w szczególności nie może to być spadkobierca testamentowy ani jakikolwiek inny beneficjariusz testamentowy, jak również osoby bliskie. Stwierdzenie treści testamentu ustnego pismem przez nią sporządzonym, powoduje zdaniem uczestniczki, że testament ten jest nieskuteczny i nie może stanowić podstawy stwierdzenia nabycia spadku.

Podkreślić należy, że przy ocenie powyższego stanowiska uczestniczki postępowania, należy mieć na uwadze, że dopuszczalność posłużenia się osobą trzecią, w sytuacji, w której przewidziano dla niej lub dla osoby jej bliskiej jakąś korzyść w testamencie, to niejednolicie kształtuje się linia orzecznictwa, czy poglądy doktryny (uchw. SN z 27.11.1969 r., III CZP 76/69, OSNCP 1970, Nr 6, poz. 104; post. SN z 13.5.1999 r., III CKN 231/98, OSP 1999, Nr 12, poz. 221; uchw. SN z 22.3.1989 r., III CZP 22/89, OSNCP 1990, Nr 12, poz. 221; wyr. SN z 10.1.1991 r., III CZP 74/90, OSNCP 1991, Nr 7, poz. 84; uchw. SN z 23.11.2001 r., III CZP 54/01, OSNC 2002, Nr 7–8, poz. 84, post. SN z 10.5.2002 r., IV CKN 1044/00, OSNC 2003, Nr 7–8, poz. 107; post. SN z 25.9.2003 r., V CK 175/02) – por. komentarz do art. 952 KC T. III red. Gutowski 2022, wyd. 3/Haberko, legalis ).

W ocenie Sądu użyte w przepisie art. 952 § 2 k.c. pojęcie "osoba trzecia" powinno być rozumiane jako "osoba niezainteresowana", "postronna". W związku z powyższym ustne spisanie oświadczenia spadkodawcy, które zawiera jego ostatnią wolę, może dokonać osoba, która jest niezainteresowana treścią dokonanego przezeń rozrządzenia. W związku z powyższym czynności tej nie może skutecznie dokonać - jako osoba zainteresowana - osoba, której najbliżsi taką korzyść otrzymują. Ze względu na sytuację osoby sporządzającej pismo stwierdzające treść testamentu ustnego, porównywalną z sytuacją świadka testamentu, granice owego zainteresowania wyznacza stosowany w drodze analogii art. 957 k.c.

Podkreślić jednak należy, ze wadliwość stwierdzenia treści testamentu ustnego polegająca na spisaniu oświadczenia zawierającego ostatnią wolę spadkodawcy przez osobę do tego nieuprawnioną nie wyklucza skuteczności testamentu, jeżeli jego treść została stwierdzona przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem stosownie do art. 952 § 3 k.c. (por. postanowienie SN z dnia 16 lipca 2002 r., V CKN 434/01). Ustawodawca wskazał, że treść testamentu ustnego można stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem w ciągu 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku. W niniejszej sprawie wskazany termin został niewątpliwie zachowany, albowiem Sąd przesłuchał świadków w dniu 8 września 2021 r. tj przed upływem 6 m-cy od dnia otwarcia spadku.

W związku z powyższym biorąc pod uwagę, że sąd przesłuchał świadków i ustalił treść testamentu ustnego w powyższy sposób z zachowaniem ustawowych terminów, to powyższe umożliwiło Sądowi stwierdzenie treści ustnego rozrządzenia majątkiem na wypadek śmierci. Jak powyżej wskazano Sąd dał wiarę zeznaniom świadków, którzy zeznali, ze w dniu 12 marca 2021 r. spadkodawca B. W. w obecności świadków oświadczył, że powołuje do dziedziczenia majątku po swojej śmierci wnioskodawcę A. N.. Brak jest jakichkolwiek przesłanek aby uznać, że to oświadczenie jest niezgodne z ostatnią wolą spadkodawcy.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że testament spadkodawcy nie został sporządzony z naruszeniem przepisu art. 952 § 3 k.c. w związku z powyższym dziedziczenie po spadkodawcy nastąpiło na podstawie testamentu ustnego i spadek po B. W. nabył w całości wnioskodawca A. N. .