Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 2005/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 20 listopada 2019r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L., działając na podstawie art. 10 ust. 1 i 5 ustawy z 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz. U. z 2019r., poz. 1292 ze zm.), w związku z art. 83d ustawy
z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2019r., poz. 300
ze zm.) uznał za nieprawidłowe stanowisko ubezpieczonego M. K. (1), w sprawie możliwości niepodlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej oraz prawa do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od podstawy wymiaru w wysokości zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W uzasadnieniu decyzji ZUS wskazał, że przesłanki negatywne zastosowania art. 18
ust 1 ustawy prawo przedsiębiorców regulującego instytucję „ulgi na start” pokrywają się
z przesłankami negatywnymi zastosowania art. 18 a ust 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wskazanymi w ust 2 tego przepisu. Ustawodawca w obu przepisach używa tego samego pojęcia „czynności wchodzących w zakres wykonywanej działalności gospodarczej”
i odnosi je do „byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym przedsiębiorca wykonywał w/w czynności w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy”. Zdaniem organu rentowego wniosek odwołującego zmierza do potwierdzenia, że opisany przez niego we wniosku o wydanie interpretacji zakres czynności wykonywanych w ramach stosunku pracy, na rzecz byłego pracodawcy u którego odbywał staż lekarski, nie może być uznany za wchodzący w zakres wykonywanej przez niego działalności gospodarczej w rozumieniu art. 18, ust. 1 ustawy z 6 marca 2018r. Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz. U. z 2019r., poz. 1292, ze zm.)
i art. 18 a ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z czym,
po zawarciu z byłym pracodawcą umowy zlecenia, będzie uprawniony do skorzystania
z możliwości przewidzianej w art. 18, ust. 1 ustawy z 6 marca 2018r. Prawo przedsiębiorców
i niepodlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej, następnie zaś w art. 18 a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i opłacania składek od podstawy wymiaru składek nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia z tytułu rozpoczętej działalności gospodarczej.

Ubezpieczony odwołał się od tej decyzji. Nie zgodził się z nieuznaniem za prawidłową, jego propozycji interpretacji w przedmiocie ustalenia prawa do niepodlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej i następnie opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru składek nie niższej niż 30 % minimalnego wynagrodzenia z tytułu rozpoczętej działalności gospodarczej. W ocenie odwołującego organ rentowy wychodzi z błędnego założenia,
że odbywanie stażu lekarskiego jest tym samym, co praca lekarza dentysty, w ramach umowy
o pracę. Tymczasem staż ten jest rodzajem odpłatnej praktyki – szkolenia – zawodowego, przy czym mimo formalnego zawarcia umowy o pracę ze stażystą, trudno go uznać za pracownika
w rozumieniu w jakim jest on przyjmowany w powołanych przepisach art. 18, ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców i art. 18 a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Organ rentowy nie wziął pod uwagę źródeł finansowania tego stażu, które ponosi budżet państwa za pośrednictwem wojewody, który przekazuje środki pieniężne na pokrycie wszelkich kosztów takiego stażu, w tym również wynagrodzenia patronów stażu. W związku
z powyższym wniósł o dokonanie pisemnej interpretacji przepisów zgodnie z jego wnioskiem. Wniósł również o zwrot od organu rentowego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Nadto w piśmie procesowym z 23 marca 2020r., odwołujący powołał się na stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uchwałach z 10 kwietnia 2013r., w sprawie
II UZP 184/12 i z 10 kwietnia 2013r. w sprawie II UZP 2/13, gdzie opisano sytuację adwokata, który wykonuje umowę zlecenia na rzecz swojego byłego pracodawcy u którego był zatrudniony jako aplikant adwokacki. Sąd Najwyższy uznał, że w takim wypadku znajdzie również zastosowanie art. 18a, ust. 2, pkt 2 ustawy systemowej. W ocenie odwołującego odbywanie aplikacji adwokackiej i sposób świadczonej w jej ramach praktyki zawodowej, jest tożsamy z odbywaniem stażu lekarskiego.

W odpowiedzi na odwołanie, organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 15 czerwca 2020r., sygn. VIII U 92/20, Sąd Okręgowy w Gliwicach
w punkcie 1 zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w L. z 20 listopada 2019r. nr (...) w ten sposób, że uznał stanowisko odwołującego M. K. (1) za prawidłowe w sprawie:

a/ możliwości niepodlegania przez przedsiębiorcę obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej zgodnie
z art. 18 ustęp 1 ustawy z 6 marca 2018r. - Prawo przedsiębiorców oraz,

b/ prawa przedsiębiorcy do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w okresie
24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej od podstawy wymiaru w wysokości zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 30 % kwoty minimalnego wynagrodzenia, zgodnie z art. 18 a ustęp 1 ustawy z 13 października 1998r.
o systemie ubezpieczeń społecznych,

W punkcie 2 wyroku Sąd Okręgowy zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. na rzecz odwołującego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 18 października 2019r. M. K. (1) prowadzący działalność gospodarczą w ramach indywidualnej praktyki lekarza dentysty, złożył wniosek o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ustawy z 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej. W treści tego wniosku wskazał, że w dniu 2 października 2019r. rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej jako osoba, która w ostatnich 60 miesiącach nie prowadziła działalności oraz nie wykonuje czynności na rzecz byłych pracodawców i tym samym korzysta z prawa do zwolnienia z obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej a następnie przez kolejne 24 miesiące, tzw. preferencyjnego wymiaru składek ZUS. Wskazał również, że otrzymał od byłego pracodawcy propozycję współpracy w zakresie której miał świadczyć usługi, których charakter w jego ocenie był odmienny od obowiązków pracowniczych realizowanych
w ramach umowy o pracę. Wskazał, że do jego obowiązków, na podstawie umowy o pracę,
w trakcie której odbywał staż lekarza dentysty, wykonywał następujące czynności: wykonywanie badań pacjenta oraz udzielanie porad lekarskich po konsultacji z opiekunem, wydawanie (po konsultacji z opiekunem) zleceń lekarskich, stosowanie metod diagnostycznych i leczniczych zleconych przez lekarza, który posiada prawo wykonywania zawodu, prowadzenie (we współpracy z opiekunem) historii choroby i innej dokumentacji medycznej, udzielanie informacji o stanie zdrowia pacjenta, wystawianie recept oraz wydawanie opinii
i orzeczenia lekarskiego (po uzgodnieniu ich treści z opiekunem). Wszystkie te prace wykonywane były wyłącznie pod nadzorem lekarza specjalisty, tzw. opiekuna bez prawa wykonywania samodzielnie zawodu.

Z kolei w celu zapoznania się z innymi potrzebnymi w zawodzie specjalizacjami takimi jak m. in. protetyka, periodontologia, prawo medyczne, bioetyka, orzecznictwo, medycyna ratunkowa, został oddelegowany do innych gabinetów lekarskich.

Tym samym wszystkie obowiązki, jakie wykonywał podczas stażu, musiał konsultować z lekarzem prowadzącym i nie podejmował samodzielnie żadnych decyzji związanych
z leczeniem pacjentów. Natomiast w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zamierza zawrzeć z byłym opiekunem stażu, który formalnie był jego pracodawcą, jako lekarz dentysta w ramach prowadzonej przez siebie na własny rachunek działalności, umowę współpracy,
w ramach której zamierza świadczyć usługi na rzecz Centrum (...)Stomatologii (...). Niezależnie od tej umowy współpracę podjął również z innymi placówkami medycznymi, więc będzie świadczyć usługi nie tylko na rzecz byłego pracodawcy i dodatkowo w odmiennej formie niż czynił to będąc na stażu.

Zdaniem odwołującego przez okres 6 miesięcy kalendarzowych liczonych od dnia podjęcia przez niego działalności gospodarczej, jako przedsiębiorca nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu)
a jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu (art. 18 ust. 1 ustawy - Prawo Przedsiębiorców). Z kolei po upływie tego okresu podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osoby wykonującej w takim wypadku działalność gospodarczą, w okresie 24 miesięcy może stanowić zadeklarowana kwota, nie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia
(art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), także wówczas gdy działalność tę wykonuje na rzecz byłego pracodawcy, u którego był zatrudniony jako pracownik (art. 18a
ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). W jego ocenie zakres czynności wykonywanych przez pracownika w żadnym wypadku nie jest i nie może być tożsamy
z zakresem czynności wykonywanych przez niego w ramach zawartej umowy o współpracy, bowiem jako lekarz dentysta jest uprawniony do samodzielnego podejmowania decyzji, co do sposobu i przebiegu leczenia pacjentów. Istotna jest również kwestia odpowiedzialności zawodowej, jaka spoczywa na nim podczas pracy jako samodzielny lekarz. Cechy tej natomiast nie było w trakcie odbywania stażu lekarskiego.

W dniu 20 listopada 2019r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. wydał zaskarżoną decyzję.

Do odwołania, ubezpieczony dołączył umowę zawartą 29 listopada 2018r., pomiędzy Marszałkiem Województwa (...) a L. A. i A. K. prowadzącymi w ramach spółki cywilnej Centrum (...) S. C. w P., wpisanej do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą oraz będącej podmiotem organizującym staż i uprawnionym do zatrudniania stażystów w rozumieniu § 6 rozporządzenia Ministra Zdrowia z 26 września 2012r., w sprawie stażu podyplomowego lekarza i lekarza dentysty. Na mocy tej umowy ww. spółka była zobowiązana do prowadzenia dla odwołującego stażu lekarza dentysty, w okresie od 1 października 2018r. do 30 września 2019r., zgodnie z programem stażu i na zasadach określonych w rozporządzeniu. Z kolei Marszałek zobowiązany był do przekazania środków finansowych na pokrycie kosztów prowadzenia tego stażu. Przy czym koszty te obejmowały zarówno wynagrodzenie stażysty, jego składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, jak również wynagrodzenie koordynatorów, koszty czynności administracyjnych oraz inne koszty związane z procesem odbywania stażu, dofinansowanie kosztów materiałowych lekarza dentysty.

Sąd Okręgowy wskazał, że stan faktyczny został ustalony na podstawie akt organu rentowego i jest bezsporny.

W oparciu o dokonane ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonego zasługuje na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji wskazał na przepis art. 34 ust. 1 – 3 ustawy z 6 marca 2018r. Prawo przedsiębiorców (j. t. Dz. U. z 2019r., poz. 1292 ze zm.). Definicję przedsiębiorcy określa treść art. 4 ust. 1 analizowanej ustawy, zgodnie z którym przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą.

Kwestią podlegającą rozpoznaniu w niniejszej sprawie pozostaje zasadność uznania przez organ rentowy, przedstawionej przez odwołującego, w opisanym przez niego stanie faktycznym, interpretacji za nieprawidłową.

Wydanie pisemnej interpretacji w przedmiotowej sprawie, wobec przedmiotu wskazanego we wniosku o jej udzielenie, ocenić należy przez pryzmat przepisów, z których wynika obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym oraz wiążący się z tym obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia, tj. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Kategorie osób i tytułów w oparciu o które realizują one swoje cele zarobkowe, określa art. 6 ustawy systemowej. Zgodnie z ust. 1, pkt 1 i 5 tego przepisu obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, osoby będące pracownikami,
z wyłączeniem prokuratorów (pkt 1) oraz osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące (pkt 5). Równocześnie art. 13, ust. 1, pkt 1 i 4 określa okresy,
w jakich istnieje obowiązek podlegania powyższym ubezpieczeniom. Przepis ten stanowi mianowicie, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu
i wypadkowemu podlegają pracownicy - od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku (pkt 1); osoby prowadzące pozarolniczą działalność - od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie art. 36aa oraz przepisów ustawy z 6 marca 2018r. - Prawo przedsiębiorców (pkt 4);

Z kolei obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne wynika z przepisu
art. 15, ust. 1, który określa, że wysokości składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe
i chorobowe wyrażone są w formie stopy procentowej, jednakowej dla wszystkich ubezpieczonych.

Odwołujący opiera swoje stanowisko na wyjątku jaki wobec obowiązku określonego
w art. 6, ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 13 ust. 1 pkt 4, stanowi przepis art. 18 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców. Mianowicie przepis ten stanowi, że przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał
w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej.

Z kolei swoje stanowisko w zakresie zwolnienia go z obowiązku opłacania składek na powyższe ubezpieczenia, w pełnej wysokości, wywodzi z art. 18a ust. 1 ustawy systemowej, zgodnie z którym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Zgodnie natomiast z ust. 2 tego przepisu ust. 1 nie mają zastosowania do osób, które:

1) prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;

2) wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Odwołujący natomiast w swoim wniosku podnosi, że jako wcześniej realizujący staż lekarski, na podstawie umowy o pracę, będąc obecnie osobą prowadzącą działalność gospodarczą, podejmuje współpracę ze swoim dotychczasowym pracodawcą – opiekunem stażu, spełnia przesłanki do objęcia go wyjątkiem określonym w cytowanym wyżej przepisie art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców oraz w art. 18a ust. 1, w zw. z ust. 2 ustawy systemowej.

Odwołujący przy tym rozumie normę tego przepisu w ten sposób, że wyróżnia ona dwie odrębne kategorie osób. Mianowicie osoby, które będąc zatrudnione poprzednio na podstawie umowy o pracę, po jej zakończeniu, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, zamierzają na rzecz dotychczasowego pracodawcy, świadczyć usługi o tożsamym zakresie, jak w ramach stosunku pracy. drugą natomiast kategorią są osoby, których zakres usług świadczonych na rzecz swojego dotychczasowego pracodawcy, odbiega od dotychczasowej pracy w ramach stosunku pracy. Odwołujący podnosi równocześnie, że odbywany przez niego staż lekarski, mimo że formalnie realizowany był w ramach stosunku pracy, nie może być traktowany jako realizacja stosunku pracy, o czym świadczy choćby fakt finansowania jego wynagrodzenia nie ze środków pracodawcy, a przez organ zewnętrzny, jakim jest Marszałek Województwa. Dalej argumentował, że mimo zawartej umowy o pracę z konkretnym podmiotem, do opanowania niektórych elementów udawał się do innych podmiotów, nie zawierając z nimi odrębnych umów. Zdaniem odwołującego obie powyższe kategorie należy rozpatrywać rozłącznie.

Z kolei organ rentowy obstaje przy stanowisku, że zwolnienie z obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym i opłacania składek w preferencyjnej wysokości, nie dotyczy osób, które łączył uprzednio stosunek pracy, zaś po jego zakończeniu, w ramach innego tytułu prawnego którym jest prowadzenie działalności gospodarczej, realizował usługi o zbliżonym charakterze do tych, które świadczył w ramach stosunku pracy, bez względu na odmienności wynikające z realizacji stażu lekarskiego.

W ocenie Sądu Okręgowego stan faktyczny w niniejszej sprawie nie jest sporny.

Przedmiotem sporu pozostaje natomiast interpretacja przepisów prawa, które w tym stanie faktycznym znajdą zastosowanie.

Zasadniczo żadna ze stron nie kwestionuje wynikającego z cytowanego art. 6 obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, przez osoby prowadzące działalność gospodarczą oraz wynikającego z tego tytułu, obowiązku opłacania składek. Odmiennie natomiast strony interpretują, pozwalający na wyłącznie z obowiązku podlegania takim ubezpieczeniom, przepis art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców oraz pozwalający na opłatę składek w preferencyjnej wysokości, przepis art. 18 ust. 1 ustawy systemowej.

Wprawdzie zarówno art. 18 ust. 1 Prawa Przedsiębiorców, jak i art. 18 a ust. 2 ustawy systemowej wskazują, że opisane w tych przepisach ulgi nie dotyczą osób które wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej. Zapis ten budzi jednak wiele wątpliwości interpretacyjnych o czym świadczą również zmiany w poglądach orzecznictwa.
W początkowym bowiem stadium obowiązywania tych przepisów dominował pogląd wyrażony w powołanym przez ZUS, w odpowiedzi na odwołanie, wyrok Sądu Najwyższego
z 23 marca 2010r., I UK 323/09 (OSNP 2009 nr 17-18, poz. 243), zgodnie z którym zwrot "wykonywały w ramach stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej" z art. 18a u. s. u. s. z 1998r. należy odnieść do czynności zatrudnienia (obowiązków) powierzonych przez pracodawcę i wykonywanych faktycznie przez pracownika na konkretnym stanowisku pracy, a nie do wszystkich czynności jakie pracownik może wykonywać np.: z racji posiadanych przez niego kwalifikacji, bądź też do działań o takim samym lub podobnym charakterze. Tym samym usługi zdrowotne (w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego) świadczone przez lekarza prowadzącego działalność gospodarczą (zawodową)
w formie indywidualnej praktyki lekarskiej na rzecz podmiotu, w którym był zatrudniony jako stażysta, wyłączają możliwość preferencyjnego ustalenia wysokości składki na zasadach opisanych w art. 18a ustawy systemowej wówczas, gdy usługi te odpowiadają czynnościom wykonywanym w ramach istniejącego stosunku pracy, a więc obowiązkom wynikającym
z łączącej lekarza jako pracownika i zakład opieki zdrowotnej jako pracodawcę umowy
o pracę.

Obecnie natomiast Sąd Najwyższy dokonał nieco odmiennej wykładni normy art. 18a ustawy systemowej. Mianowicie w motywach uchwały z 10 kwietnia 2013r. (II UZP 184/12), Sąd Najwyższy podkreślił, że zasadniczym pozytywnym celem przyjętego w jej treści rozwiązania było zmniejszenie obciążeń wynikających z obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym (art. 18a ust. 1 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 1 tej ustawy) osób rozpoczynających działalność gospodarczą i w konsekwencji do przeznaczania zaoszczędzonych w ten sposób kwot na rozwój tej formy zarobkowania. Natomiast negatywnym celem przyjętej regulacji było zapobieżenie niewłaściwemu wykorzystywaniu tej ulgi (niezgodnym z intencją ustawodawcy) w przypadku przekształcenia stosunku pracy
w umowy cywilnoprawne i przechodzenia pracowników na tzw. "samozatrudnienie". Powołując się na argumentację zawartą w uzasadnieniu projektu ustawy z 1 lipca 2005r.
o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (wprowadzającej analizowaną regulację), Sąd Najwyższy trafnie wskazał, że przepis art. 18a nie może mieć zastosowania wyłącznie w sytuacji, gdy doszło do celowego rozwiązania stosunku pracy przede wszystkim w interesie pracodawcy, który mając zabezpieczone wykonanie tego samego zakresu czynności, uwalniałby się od płacenia składki na ubezpieczenie społeczne za pracownika. Podkreślił przy tym, że ulga ta nie wiąże się ze zwiększonymi wydatkami dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ wskutek indywidualizacji wysokości świadczeń emerytalno-rentowych osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, przedsiębiorcy, opłacając przez wskazany okres niższą składkę, wypracują sobie niższe świadczenie emerytalno-rentowe, bowiem wysokość przyznawanego świadczenia jest ściśle związana z kwotą składek odprowadzanych do systemu. Innymi słowy, czasowe odprowadzanie niższej składki odnosi jedynie skutek względem przyszłego świadczenia emerytalno-rentowego ubezpieczonego.

Zatem, należy powtórzyć za Sądem Najwyższym, że zestawienie przesłanki negatywnej zastosowania obniżonej składki w postaci wymogu, że podjęta działalność nie może być wykonywana na rzecz byłego pracodawcy, gdy czynności wykonywane w ramach stosunku pracy wchodzą w zakres wykonywanej działalności gospodarczej, ma za zadanie przeciwdziałać sytuacjom, w których pracodawcy wymuszaliby na pracownikach rozwiązanie stosunku pracy, a następnie rozpoczęcie działalności gospodarczej (w warunkach samozatrudnienia) i prowadzenie jej w oparciu o obowiązki (czynności) realizowane w ramach stosunku pracy. Sąd Najwyższy słusznie przy tym konkluduje, że tylko tak rozumiany cel uzasadnia ograniczenie stosowania obniżonej składki w odniesieniu do niektórych osób, które po raz pierwszy podejmują działalność gospodarczą.

W ocenie Sądu Okręgowego przez "czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej", które uniemożliwiają zastosowanie preferencyjnych składek ubezpieczeniowych dla osób podejmujących po raz pierwszy działalność gospodarczą, należy rozumieć czynności odpowiadające tym, które były uprzednio wykonywane w ramach stosunku pracy na rzecz byłego pracodawcy. Zatem, w realiach niniejszego sporu należało dokonać interpretacji powołanego zwrotu "czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej" w odniesieniu do pracowników takich, jak lekarze stażyści.

Wobec powyższego Sąd przeprowadził analizę statusu lekarzy stażystów.

W uzasadnieniu wyroku z 7 kwietnia 2011r. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na szczególny status lekarzy rezydentów i stażystów, który wynika z państwowej polityki zatrudnienia i kształcenia lekarzy. Jej zasadniczym celem jest bowiem uzyskanie wysokospecjalistycznej kadry medycznej na potrzeby polskiego systemu ochrony zdrowia. Status ten jest natomiast konsekwencją realizacji tej polityki, o czym świadczy także i to, że od roku 2009 rezydentury i staże lekarskie są finansowane przez ministra właściwego do spraw zdrowia ze środków Funduszu Pracy. (vide uzasadnienie wyroku z 7 kwietnia 2011r.,
I PK 232/10). O szczególnym znaczeniu rezydentury wypowiadał się także Sąd Najwyższy
w orzeczeniu z 6 września 2005r. w sprawie I PK 5/05, w którym stwierdził, że umowa zawierana z rezydentem - aczkolwiek czasowa - jest instrumentem służącym uzyskaniu specjalizacji i czynnikiem stabilizującym jego status. Przyjęta konstrukcja (finansowanie ze środków Funduszu Pracy tej formy specjalizacji) ma prowadzić do zapewnienia specjalistów
w priorytetowych specjalnościach medycznych. Powyższa argumentacja o charakterze funkcjonalnym, powtarzana jest również w orzecznictwie prawno-pracowniczym dotyczącym roszczeń z zakresu przeciwdziałania dyskryminacji płacowej lekarzy specjalistów, odnoszących wysokość uzyskiwanego wynagrodzenia za pracę do zarobków osiąganych przez lekarzy rezydentów. Również w tego typu sprawach Sąd Najwyższy wskazywał,
że zróżnicowanie wynagrodzeń tych dwóch grup zawodowych (na korzyść rezydentów) wynika z odmiennego statusu rezydentów, będącego konsekwencją konkretnej polityki zatrudnienia, nakierowanej na podnoszenie kwalifikacji zawodowych lekarzy (tak
w uzasadnieniu wyroku z 26 marca 2013r., w sprawie II PK 330/12).

W tych okolicznościach, należało uznać, że status lekarza odbywającego specjalizację w ramach rezydentury która jest formą stażu lekarskiego, określają przepisy ustawy z 5 grudnia 1996r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz. U. z 2017r. poz. 125) oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z 2 stycznia 2013r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów (Dz. U. z 2013r. poz. 26). Jak zaś wynika z art. 16h ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, lekarz odbywa szkolenie specjalizacyjne na podstawie umowy
o pracę zawartej z podmiotem prowadzącym szkolenie specjalizacyjne na czas określony
w programie specjalizacji w ramach rezydentury. Już z powołanej regulacji wynika,
że podstawowym celem stażu jest odbywanie szkolenia określonego w programie specjalizacji. Natomiast terminowa umowa o pracę (na czas określony w programie specjalizacji) zawierana jest z podmiotem prowadzącym szkolenie specjalizacyjne. Zgodnie z art. 16j ust. 1 cyt. ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, rezydentura jest przyznawana i finansowana przez ministra właściwego do spraw zdrowia w ramach środków budżetu państwa, których jest dysponentem. Jak wynika z normy § 7 cyt. rozporządzenia Ministra Zdrowia z 2 stycznia 2013r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów, wojewoda kieruje lekarza do odbywania szkolenia specjalizacyjnego w wybranej przez lekarza jednostce organizacyjnej,
w ramach posiadanych przez nią wolnych miejsc szkoleniowych w danej dziedzinie medycyny, uwzględniając wynik postępowania kwalifikacyjnego. Lekarzowi, który został zakwalifikowany do odbywania szkolenia specjalizacyjnego, wojewoda wydaje:

- skierowanie do odbywania szkolenia specjalizacyjnego w określonej jednostce organizacyjnej ze wskazaniem trybu i okresu jego odbywania,

- kartę szkolenia specjalizacyjnego,

- indeks wykonanych zabiegów i procedur medycznych, w którym są potwierdzane nabyte w trakcie szkolenia specjalizacyjnego umiejętności praktyczne określone programem specjalizacji;

- informację o obowiązującym programie specjalizacji;

- informację o obowiązku niezwłocznego zawiadomienia wojewody o zaliczeniu szkolenia specjalizacyjnego przez kierownika specjalizacji, albo przedłużeniu okresu trwania szkolenia specjalizacyjnego w przypadkach określonych w art. 161 ust. 1 i 2 cyt. ustawy.

W świetle § 10 cyt. rozporządzenia, umowa o pracę w ramach rezydentury (stażu) jest zawierana na podstawie opisanego wyżej skierowania, zaś w oparciu o § 12 i 13
cyt. rozporządzenia, lekarz odbywający szkolenie specjalizacyjne realizuje wszystkie elementy programu specjalizacji w zakresie szkolenia teoretycznego i praktycznego.

Wobec przedstawionej wyżej regulacji, stwierdzić trzeba, że przepisy dotyczące umowy o pracę na czas określony zawieranej z lekarzem w ramach stażu lekarskiego, są przepisami szczególnymi w stosunku do przepisów Kodeksu pracy, normujących ten typ umowy, a umowa z rezydentem jest szczególnym rodzajem umowy na czas określony - tak Sąd Najwyższy
w uzasadnienie wyroku z 6 września 2005r., I PK 5/05).

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że terminowa umowa o pracę jest istotnym składnikiem stażu lekarskiego, stanowiącym, jak wynika z § 10 cyt. rozporządzenia, jej element pojęciowy. Zawierana jest na podstawie skierowania wojewody, co istotnie osłabia podstawową zasadę wolności stosunku pracy. Czas jej trwania został ściśle powiązany
z czasem trwania szkolenia specjalizacyjnego w ramach rezydentury. Jak wyżej wskazano, jest ona zawierana na czas trwania specjalizacji w ramach stażu lekarskiego, a w razie przedłużenia tego czasu, jednostka służby zdrowia prowadząca specjalizację ma obowiązek zawarcia dalszej umowy na czas określony, odpowiadający okresowi przedłużenia. Regulacja ta wskazuje jasno, że umowa o pracę z rezydentem powinna trwać przez cały okres specjalizacji. Wynika stąd, że w zamiarze prawodawcy umowa o pracę na czas określony jest instrumentem służącym uzyskaniu specjalizacji przez lekarza stażystę i czynnikiem stabilizującym jego status, poprzez zagwarantowanie mu pewności zatrudnienia przez cały czas trwania specjalizacji.

Taki cel umowy o pracę z lekarzem stażystą - zasadniczo odmienny od celu ujętego
w treści art. 22 § 1 k. p., pod postacią wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie oznaczonym przez pracodawcę - wynika również z całej konstrukcji tej formy specjalizacji. Ponadto, tego rodzaju umowa nie jest wynagradzana przez pracodawcę (art. 22 § 1 k. p.), lecz finansowania ze środków publicznych na podstawie umowy między ministrem zdrowia, a jednostką prowadzącą specjalizację.

Sąd Okręgowy wskazał również, że w celu zapewnienia zasadniczego celu rezydentury (stażu lekarskiego), jakim jest kształcenie lekarzy, którzy uzyskali najlepsze wyniki postępowania kwalifikacyjnego, prawodawca wykorzystał instytucję umowy o pracę na czas określony, wprowadzając jednak daleko idące odmienności, dotyczące praw i obowiązków obu stron stosunku pracy. Funkcjonujący model kształcenia lekarzy traktuje umowę
o pracę instrumentalnie, co może wywoływać wątpliwości natury aksjologicznej (art. 65 Konstytucji RP).

Z kolei wykładnia art. 18a ust. 2 ustawy systemowej, proponowana przez organ rentowy, nie dostrzega opisanych wyżej zależności oraz rozmija się z celami, które postawił przed sobą ustawodawca. ZUS nie podważa również postawionej przez odwołującego tezy,
że lekarz specjalista, z uwagi na swoje kwalifikacje formalne, doświadczenie zawodowe
i umiejętności (nabyte w trakcie szkolenia i potwierdzone złożeniem egzaminu), świadczy na rzecz podmiotu leczniczego samodzielnie usługi znacznie wykraczające poza zadania (zabiegi
i procedury medyczne), których podejmuje się lekarz rezydent - bez stosownej samodzielności - w ramach programu specjalizacji.

Reasumując, Sąd Okręgowy podkreślił, że wykonywanie przez lekarza specjalistę, prowadzącego samodzielną praktykę lekarską w ramach nowo otwartej działalności gospodarczej, usług medycznych na rzecz tego pracodawcy, u którego pracował na podstawie umowy o pracę w ramach stażu lekarskiego (jako lekarz stażysta), nie jest wykonywaniem czynności wchodzących w zakres działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 18a ust. 2
w związku z art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2020r. poz. 266 ze zm.).

W ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie, wszelkie powyższe rozważania poczynione w zakresie analizy instytucji określonej w art. 18a, ust. 1 i 2 ustawy systemowej, odnieść należy również do instytucji określonej w art. 18, ust. 1 Prawa przedsiębiorców.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd Okręgowy zauważył, że w swoim wniosku o wydanie pisemnej interpretacji odwołujący jednoznacznie wskazał,
iż w ramach odbywania stażu lekarskiego, zatrudniony był wprawdzie na podstawie umowy
o pracę, jednak równocześnie wskazał na wszelkie odmienności, jakie w rzeczywistości różniły stosunek pracy, od faktycznie odbywanego przez niego stażu. Wymienił również szereg odmienności, w zakresie czynności podejmowanych w ramach tego stażu, w stosunku do usług świadczonych w ramach indywidualnej praktyki lekarskiej, których zakres znacznie odbiega od tych, które świadczył w ramach stażu lekarskiego.

W ocenie Sądu, stan faktyczny przedstawiany we wniosku o wydanie pisemnej interpretacji, pozwala na przyjęcie, że zawarte w przedmiotowym wniosku, stanowisko odwołującego jest słuszne i zasługuje na uwzględnienie.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd Okręgowy orzekł po myśli art. 98 k.p.c.
w związku z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r.
w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r. poz. 1800, ze zm.) w punkcie drugim orzeczenia.

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy

Zaskarżając w całości wyrok Sądu pierwszej instancji wyrokowi temu zarzucił:

1. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę decyzji poprzez przyjęcie, że czynności z zakresu opieki dentystycznej wykonywane przez wnioskodawcę w czasie odbytego stażu podyplomowego nie pokrywają się z czynnościami aktualnie wykonywanymi w ramach prowadzonej działalności gospodarczej (wykonywanej praktyki lekarza dentysty),

2. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 18 ust. 1 ustawa z 6 marca 2018r. Prawo przedsiębiorców oraz art. 18a ust. 1 w zw. z ust. 2 pkt 2 ustawa z 13 października 1998r.
o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez ich błędne zastosowanie i uznanie, że wnioskodawca przez okres 6 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu) a jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu,
a następnie w okresie kolejnych 24 miesięcy kalendarzowych może zadeklarować jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe kwotę nie niższą, niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, pomimo, że przepisy te nie mają zastosowania do Wnioskodawcy, który wykonuje działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

W oparciu o podniesione zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
i oddalenie odwołania oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

W ocenie organu rentowego Sąd Okręgowy dokonał nieprawidłowej wykładni art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej oraz błędnie zastosował art. 18a ust. 1 ustawy systemowej
art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców.

Zdaniem apelującego czynności z zakresu opieki dentystycznej w czasie stażu wnioskodawcy i później w ramach wykonywanej praktyki lekarskiej w przeważającym zakresie się pokrywają. Sąd Najwyższy w przywołanym wyroku z 23 marca 2010r. wyjaśnił, że dodanie art. 18a miało na celu wprowadzenie preferencyjnych składek na ubezpieczenia społeczne dla osób, które po raz pierwszy podejmują działalność gospodarczą na własny rachunek. Powyższe adresowane było do osób, które nie miały dotychczas stałych źródeł dochodów (stałej pracy), od których byłyby opłacane składki, i które decydują się na podjęcie własnej działalności. Dalej Sąd Najwyższy wskazał, że wykonywanie przez lekarza prowadzącego indywidualną praktykę lekarską działalności gospodarczej (zawodowej) na rzecz byłego pracodawcy, w postaci świadczenia usług zdrowotnych nie może być uznane, z powodu uzyskania kwalifikacji do samodzielnego wykonywania tych czynności, za nieodpowiadające czynnościom wykonywanym przez tego lekarza w ramach stosunku pracy. Tym samym usługi zdrowotne (w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego) świadczone przez lekarza prowadzącego działalność gospodarczą (zawodową) w formie indywidualnej praktyki lekarskiej na rzecz podmiotu, w którym był zatrudniony jako stażysta, wyłączają możliwość preferencyjnego ustalenia wysokości składki na zasadach opisanych w art. 18a ustawy systemowej, gdy usługi te odpowiadają czynnościom wykonywanym w ramach istniejącego stosunku pracy, a więc obowiązkom wynikającym z łączącej lekarza jako pracownika i zasad opieki zdrowotnej jako pracodawcę umowy o pracę.

Organ rentowy wskazał, że ustawodawca określił, iż nie przysługuje preferencja gdy czynności wykonywane w ramach działalności, wchodzą w zakres tych wykonywanych na podstawie stosunku pracy. Należy bowiem podkreślić, że nie ma znaczenia w sytuacji wnioskodawcy czy zakresy czynności, o których mowa powyżej będą pokrywały się w całości, w istotnej części, czy tylko w części niewielkiej. Wszystkie te sytuacje oznaczają bowiem, że dochodzi do wzajemnego zazębienia się zakresów wykonywanych czynności, co wyłącza możliwość opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w oparciu o art. 18a ust. 1 ustawy systemowej. Ustawodawca nie różnicuje stopnia pokrywania się zakresu czynności, wskazując jedynie na ogólną zasadę braku możliwości skorzystania z tzw. preferencyjnych składek przez takich przedsiębiorców, w przypadku których dochodzi do wejścia czynności wykonywanych uprzednio w ramach stosunku pracy w zakres wykonywanej obecnie działalności gospodarczej.

Nadto Sąd Najwyższy stwierdził, że dla spełnienia warunku wykonywania czynności wchodzących w zakres prowadzonej działalności, wystarczającym jest realizowanie jakichkolwiek czynności, które były uprzednio wykonywane podczas świadczenia pracy na podstawie umowy o pracę.

Z treści art. 18a ustawy systemowej wynika, że aby osoba rozpoczynająca prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej miała prawo do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy wymiaru składek nie niższej, niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, niezbędne jest, aby nie wykonywała na rzecz byłego pracodawcy tożsamych czynności w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym. Powyższe oznacza, że zakres wykonywanych czynności na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, na rzecz którego wykonywana jest działalność, nie może pokrywać się z zakresem czynności wykonywanych
w ramach stosunku pracy. Przez zwrot "czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności" należy rozumieć czynności powierzone przez pracodawcę i wykonywane przez pracownika w ramach stosunku pracy. Jeżeli zakres wykonywanych czynności na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego wykonywana jest działalność, choćby w części pokrywa się
z zakresem czynności wykonywanych w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy, warunek wynikający z art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie zostaje spełniony, skutkując zaistnieniem obowiązku opłacania składek od podstawy wymiaru nie niższej, niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalania kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek.

Przepis art. 18a ustawy systemowej wskazuje jednoznacznie przesłankę, która musi zostać spełniona - (...) nie wykonywania działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub
w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
W przypadku Wnioskodawcy ta przesłanka nie została spełniona. Dla prawnego rozstrzygnięcia nie ma znaczenia, że były pracodawca faktycznie nie ponosił żadnych kosztów zatrudnienia Wnioskodawcy w czasie stażu.

W wyroku Sądu Najwyższego z 23 marca 2010r. Sąd orzekł, że usługi zdrowotne świadczone w ramach działalności gospodarczej przez lekarza na rzecz podmiotu, w którym był wcześniej zatrudniony jako stażysta, wyłączają możliwość preferencyjnego ustalenia podstawy wymiaru składki na poziomie 30 proc. minimalnego wynagrodzenia.

Istotne jest, że orzeczenie to zapadło w niemal identycznym stanie faktycznym jak
w niniejszej sprawie. W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy wskazał także, że lekarze oraz lekarze stażyści są w świetle obowiązujących przepisów zróżnicowani, ale w zasadzie tylko pod względem formy prawnej wykonywania zawodu. Prawo do podejmowania czynności medycznych jako takich przysługuje bowiem już od momentu uzyskania dyplomu lekarza,
a zatem zarówno stażyście, jak i lekarzowi z pełnymi uprawnieniami. Tym samym usługi zdrowotne świadczone przez lekarza prowadzącego działalność gospodarczą w formie indywidualnej praktyki lekarskiej na rzecz podmiotu, w którym był zatrudniony jako stażysta, wyłączają możliwość preferencyjnego ustalenia wysokości składki, jeżeli odpowiadają czynnościom wykonywanym w ramach wcześniej istniejącego stosunku pracy.

Zatem, w tak przedstawionym przez wnioskodawcę stanie faktycznym nie było podstaw do zmiany decyzji.

Pełnomocnik odwołującego wniósł o oddalenie apelacji organu rentowego jako oczywiście bezzasadnej oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego zwrotu kosztów procesu w postępowaniu przed Sądem odwoławczym - kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Zdaniem pełnomocnika odwołującego podniesione przez apelującego zarzuty błędu
w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia oraz naruszenia przepisów prawa materialnego są całkowicie chybionymi i jawią się jako bezzasadne w stopniu oczywistym. Sama apelacja ma charakter wyłącznie polemiczny i nie zawiera żadnych merytorycznych zarzutów względem wydanego orzeczenia.

Apelacja zarzuca zaskarżonemu orzeczeniu równocześnie błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia oraz naruszenie prawa materialnego - co stanowi o braku skutecznego zgłoszenia zarzutów apelacyjnych wobec logicznej sprzeczności w nich zawartej. Należy zważyć, że skuteczne zgłoszenie zarzutu dotyczącego naruszenia prawa materialnego wchodzi w rachubę tylko wtedy, gdy ustalony stan faktyczny, będący podstawą zaskarżonego wyroku, nie budzi zastrzeżeń, a zatem jest niezbity i niepodważalny (por. wyrok Sądu Najwyższego z 26 marca 1997r. wydany w sprawie o sygn. akt
II CKN 60/97).

Organ rentowy, zarzucając sądowi pierwszej instancji błąd w przyjętych ustaleniach faktycznych, nie przedstawił kontrargumentów dla słusznych ustaleń Sądu w przedmiocie odmienności celów umowy o pracę (wynikających z treści art. 22 § 1 k. p.) oraz umowy
o pracę na czas trwania stażu zawieranej z lekarzem dentysta — stażystą. Skoro koszty wynagrodzenia lekarza dentysty-stażysty podczas odbywania stażu podyplomowego faktycznie ponosił nie pracodawca (podmiot organizujący staż zawodowy), a Skarb Państwa (środki finansowe przekazywane przez marszałka województwa), w istocie dowodzi to,
że w powyższym przypadku nie mieliśmy do czynienia ze świadczeniem pracy, a z formą obligatoryjnego szkolenia zawodowego finansowanego ze środków publicznych. Tym bardziej zważywszy, że środki finansowe z budżetu państwa przekazywane w związku z odbywaniem stażu podyplomowego obejmowały również ryczałtowe wynagrodzenie koordynatorów, koszt czynności administracyjnych i inne koszty wynikające z programu stażu (tak § 3 umowy
nr (...) z 29 listopada 2018r. — w aktach sprawy). Przepisy dotyczące umowy
o pracę zawieranej z lekarzem dentystą-stażystą w ramach stażu lekarskiego (ustawa
z 5 grudnia 1996r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów) pozostają przepisami szczególnymi wobec przepisów Kodeksu pracy.

Nie ma racji apelujący podnosząc jakoby czynności z zakresu opieki dentystycznej wykonywane przez lekarza dentystę i lekarza dentystę-stażystę w ramach stażu lekarskiego pokrywały się. Zgodnie z art. 15 ust. 3a i ust. 3 b ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty lekarz dentysta odbywający staż podyplomowy wykonuje zawód na podstawie ograniczonego prawa wykonywania zawodu lekarza dentysty pod ścisłym nadzorem lekarza dentysty wykonującego zawód co najmniej 5 lat i uprawniony jest do podejmowania określonych (ściśle wskazanych w treści ustawy) czynności jedynie po konsultacji z opiekunem, za wyjątkiem nagłych sytuacji po uzyskaniu opinii lekarza dentysty. Lekarz dentysta-stażysta nie jest także uprawniony do samodzielnego wystawiania recept ani wydawania opinii i orzeczeń lekarskich. Powyższe wynika z charakteru tej formy doskonalenia zawodowego, jaką jest staż podyplomowy, który ma na celu przygotowanie lekarza dentysty-stażysty do wykonywania zawodu lekarza dentysty. Staż podyplomowy stanowi obligatoryjne szkolenie zawodowym prowadzące po jego odbyciu do uzyskania uprawnień do samodzielnego wykonywania zawodu lekarza dentysty.

Apelacja organu rentowego ogranicza się do argumentacji wyrażonej w treści wyroku Sądu Najwyższego z 23 marca 2010r. wydanego w sprawie o sygn. akt I UK 323/09, mającego w zasadniczej części charakter historyczny, a treść przepisu art. 18a ust. 2 ustawy systemowej jest interpretowana wyłącznie w oparciu o wykładnię językową.

Argumentacja taka stoi w sprzeczności z treścią uzasadnienia późniejszej uchwały Sądu Najwyższego z 10 kwietnia 2013r. (sygn. akt II UZP 184/12) wskazującej na ratio legis powołanych przepisów i konieczność dokonywania ich wykładni również na poziomie celowościowym (art 18a ustawy systemowej winien mieć zastosowanie przede wszystkim
w sytuacji, gdy doszło do celowego rozwiązania stosunku pracy przede wszystkim w interesie pracodawcy, który mając zabezpieczone wykonanie tego samego zakresu czynności, uwalniałby się od płacenia składki na ubezpieczenie społeczne za pracownika).

Pełnomocnik odwołującego wskazał również na uchwałę Sądu Najwyższego
z 10 kwietnia 2013r. (sygn. akt II UZP 2/13) w treści której wprost uznano, że przedmiotowe przepisy dotyczące przyjęcia preferencyjnej wysokości składek na ubezpieczenie społeczne znajdują zastosowanie wobec adwokata świadczącego usługi na rzecz byłego pracodawcy,
u którego był zatrudniony w charakterze aplikanta adwokackiego podczas odbywania aplikacji adwokackiej. W analogicznej sytuacji znajduje się lekarz dentysta świadczący usługi na rzecz byłego pracodawcy, u którego był zatrudniony jako lekarz dentysta-stażysta podczas odbywania stażu podyplomowego. Zarówno aplikant adwokacki jak i lekarz dentysta-stażysta nie są uprawnieni do samodzielnego niekontrolowanego świadczenia usług, a jedynie do podejmowania wyraźnie wskazanych czynności z upoważnienia danego adwokata/lekarza dentysty pod ich nadzorem. Co więcej, w przypadku aplikanta adwokackiego, koszty jego wynagrodzenia faktycznie ponosi adwokat go zatrudniający; w przypadku lekarza dentysty-stażysty jego wynagrodzenie finansowane jest ze środków publicznych.

Ścieżka dojścia do możliwości wykonywania zawodu lekarza dentysty jest ściśle uregulowana przepisami ustawy z 5 grudnia 1996r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz właściwymi rozporządzeniami wykonawczymi. Przewidują one konieczność odbycia stażu podyplomowego, podczas którego stażysta zatrudniony jest w oparciu o umowę o pracę.
Po zakończeniu stażu podyplomowego i nabyciu uprawnień do samodzielnego wykonywania zawodu lekarza dentysty dana osoba samodzielnie decyduje o formie wykonywania zawodu. Brak jest jakichkolwiek przesłanek, by w tej sytuacji jako dyskwalifikujące dla możliwości skorzystania z preferencyjnych zasad opłacania składek na ubezpieczenie społeczne przyjmować fakt świadczenia usług/wykonywania pracy na rzecz byłego pracodawcy z okresu wykonywania stażu podyplomowego. W tym przypadku zmiana zatrudnienia z umowy o pracę na samodzielnie wykonywaną działalność gospodarczą nie wiąże się z optymalizacją
w zakresie składek na ubezpieczenie społeczne, a ze zmianą sytuacji prawnej danej osoby - która posiada już uprawnienia zawodowe. Przyjmowanie innego poglądu zakładałoby,
że racjonalny ustawodawca wprowadzając wskazane przepisy Prawa przedsiębiorców i ustawy systemowej do porządku prawnego świadomie wyłączył pewne grupy zawodowe z możliwości korzystania z uprawnień wynikających z tych przepisów, co stanowiłoby nierówne traktowanie wobec prawa, sprzeczne z treścią art. 32 ust. 1 in fine Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Wykładnia prawa winna mieć charakter również systemowy, zakładając zgodność przepisów
z normami wyższego rzędu.

Pełnomocnik odwołującego wskazał, że Sąd Okręgowy w Gliwicach (orzekając
w innym składzie orzeczniczym niż w niniejszej sprawie) w sprawie o sygn. akt VIII U 92/20 mającej tożsamy stan faktyczny (w której odwołującym się jest Pan M. K. (1) - małżonek M. K. (2)) doszedł do tożsamych słusznych wniosków co Sąd w treści zaskarżonego wyroku, co uzasadnia żądania odwołującego.

Pełnomocnik odwołującego podkreślił, że również w dorobku interpretacyjnym Zakładu Ubezpieczeń Społecznych występują diametralne rozbieżności co do interpretacji prawnej możliwości korzystania z preferencyjnych podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przez osoby pozostające w tożsamej sytuacji jak Odwołujący - czego dowodzi chociażby treść interpretacji indywidualnej ZUS z 7 stycznia 2015r. ( (...)), gdzie stwierdzono jednak dopuszczalność deklarowania i opłacania w okresie pierwszych 24 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej składek na ubezpieczenie społeczne od preferencyjnej podstawy wymiaru. Tożsame stanowisko jest również prezentowane w doktrynie prawniczej, i na tę okoliczność pełnomocnik odwołującego przytoczył artykuł „Praca lekarka w ramach tzw. ulg na start”, Beaty Wierzchowskiej, radcy prawnego Naczelnej Izby Lekarskiej, Gazeta lekarska 4/2020: „W świetle art 18 ustawy
z 6 marca 2018r. - Prawo przedsiębiorców (tj. Dz. U. z 2019r. poz. 1292 ze zm.) oraz art. 18a ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2020r.
poz. 266), „prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne na preferencyjnych warunkach przez okres 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej przysługuje przedsiębiorcy, jeżeli m. in. nie wykonuje działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej. Czy z ulgi tej mogą zatem skorzystać lekarze dentyści, którzy obecnie prowadzą działalność gospodarczą i współpracują
z gabinetem, w którym odbywali staż podyplomowy na podstawie umowy o pracę? Kluczowe wydaje się ustalenie, co w praktyce oznacza pojęcie „czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej!

Jak wynika z art. 15 ustawy z 5 grudnia 1996r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, staż jest przygotowaniem zawodowym lekarza (lekarza dentysty), które obejmuje pogłębienie wiedzy teoretycznej oraz praktycznej nauki udzielania świadczeń zdrowotnych. Lekarze
i lekarze dentyści odbywają staż na podstawie umowy o pracę - zawierają ją z podmiotem uprawnionym do prowadzenia stażu na określony czas. Miejsce odbywania stażu podyplomowego wyznacza okręgowa rada lekarska. Lekarz (lekarz dentysta) może wykonywać zawód tylko i wyłącznie w miejscu, gdzie odbywa staż - pod nadzorem lekarza specjalisty
w określonej dziedzinie medycyny albo lekarza dentysty, który pracuje w zawodzie
co najmniej 5 lat (tzw. opiekun).

Czynności, które może wykonywać lekarz stażysta, są wymienione w art. 15 ust. 3b ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Lekarz stażysta m. in. wykonuje badania (przedmiotowe i podmiotowe) pacjenta oraz udziela porad lekarskich po konsultacji
z opiekunem, wydaje (po konsultacji z opiekunem) zlecenia lekarskie, samodzielnie stosuje metody diagnostyczne i lecznicze zlecone przez lekarza, który posiada prawo wykonywania zawodu, prowadzi (we współpracy z opiekunem) historię choroby i inną dokumentację medyczną, udziela informacji o stanie zdrowia pacjenta, zleca czynności pielęgnacyjne, wystawia recepty oraz wydaje opinie i orzeczenia lekarskie (po uzgodnieniu ich treści
z opiekunem).

Nie można zatem przyjąć, że czynności wykonywane przez lekarza w ramach stażu podyplomowego są tożsame z czynnościami wykonywanymi przez lekarza w ramach indywidualnej praktyki lekarskiej.”

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Zgodnie z treścią art. 34 ust. 1 i 5 ustawy z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2021r., poz. 162) przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu lub właściwej państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie wyjaśnienia co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie (interpretacja indywidualna). W ust. 2 tego przepisu wskazano, że wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych. Z kolei w ust. 3, zaznaczono, iż przedsiębiorca we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej przedstawia zaistniały stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe oraz własne stanowisko w sprawie.

Istotą decyzji organu rentowego wydanej w oparciu o powyższe przepisy jest stwierdzenie czy stanowisko wnioskodawcy w przedstawionym przez niego stanie faktycznym jest prawidłowe. W sprawie takiej organ rentowy i sąd nie dokonują ustaleń stanu faktycznego na podstawie dowodów, ale przyjmują stan faktyczny przedstawiony przez wnioskodawcę. Wyraźnie podkreślił to sąd pierwszej instancji.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał
w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej.

Po myśli przepisu art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa
w art. 8 ust. 6 pkt 1, w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia (ust.1). Zgodnie z ust. 2 przepisy ust. 1 nie mają zastosowania do osób, które:

1) prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;

Istotą sprawy było stwierdzenie czy wnioskodawca - M. K. (1) jako przedsiębiorca prowadzący praktykę lekarza dentysty, który wykonuje działalność gospodarczą na rzecz swojego byłego pracodawcy, wykonywał w ramach stosunku pracy, który został nawiązany na czas stażu lekarza dentysty, czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Zaznaczyć należy, że lekarz stażysta jest zatrudniany na podstawie umowy o pracę.
Bez znaczenia w związku z tym – w kontekście istoty przedmiotowej sprawy - była specyfika tego stosunku pracy. Przywołane wyroki Sądu Najwyższego tj. wyrok z dnia 7 kwietnia 2011r., I PK 232/10, który dotyczył lekarza I stopnia specjalizacji i dyskryminacji płacowej
w stosunku do lekarzy odbywających specjalizację (lekarzy rezydentów) oraz wyrok
z 6 września 2005r., I PK 5/05, który dotyczył lekarza odbywającego specjalizację
i wypowiedzenia jego umowy o pracę, nie były pomocne przy rozstrzygnięciu sprawy gdyż dotyczyły sporów z zakresu stosunku pracy ( zasad wynagradzania i wypowiedzenia umowy
o pracę). Przedmiotowa sprawa dotyczy podlegania ubezpieczeniom społecznym i podstawy wymiaru składek lekarza – przedsiębiorcy prowadzącego praktykę lekarską, który wykonuje czynności na rzecz byłego pracodawcy- z okresu stażu. Istnienie stosunku pracy w czasie stażu lekarskiego nie budzi bowiem wątpliwości.

Wnioskodawca we wniosku do ZUS o wydanie interpretacji podał, że w ramach stażu wykonywał następujące obowiązki: wykonywanie badań pacjenta oraz udzielanie porad lekarskich po konsultacji z opiekunem, wydawanie (po konsultacji z opiekunem) zleceń lekarskich, stosowanie metod diagnostycznych i leczniczych zleconych przez lekarza, który posiada prawo wykonywania zawodu, prowadzenie (we współpracy z opiekunem) historii choroby i innej dokumentacji medycznej, udzielanie informacji o stanie zdrowia pacjenta, wystawianie recept oraz wydawanie opinii i orzeczenia lekarskiego (po uzgodnieniu ich treści
z opiekunem). Podał także, że zakres jego czynności jako lekarza dentysty prowadzącego praktykę będzie znacząco odbiegał od tych wykonywanych w ramach stosunku pracy.
Jako lekarz dentysta jest uprawniony do samodzielnego wykonywania decyzji co do sposobu
i przebiegu leczenia pacjentów. Istotna jest również kwestia odpowiedzialności zawodowej jaka spoczywa na samodzielnym lekarzu.

Z powyższego wynika, że wnioskodawca upatruje różnic w czynnościach wykonywanych na podstawie umowy o pracę i w ramach działalności gospodarczej w zakresie samodzielności ich wykonywania i zakresu ponoszonej odpowiedzialności. Tymczasem przepis art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców i art. 18a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie mówi o sposobie wykonywania czynności w ramach stosunku pracy
i działalności gospodarczej ale o rodzaju tych czynności. Jeśli czynności wykonywane
w ramach stosunku pracowniczego wchodzą w zakres czynności wykonywanych w ramach działalności gospodarczej nie jest możliwe zastosowanie art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców
i art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W niniejszej sprawie czynności wykonywane w ramach umowy o pracę, a wyszczególnione we wniosku o interpretację, wchodzą w zakres działalności gospodarczej lekarza dentysty. Nie jest istotne, że lekarz dentysta prowadzący prywatną praktykę jest samodzielny w wykonywaniu czynności, które jako stażysta wykonywał pod nadzorem opiekuna stażu oraz, że ponosi za nie pełną odpowiedzialność. Wnioskodawca nie wskazał na żadne czynności, które wykonuje jako przedsiębiorca, a których nie wykonywał jako zatrudniony na podstawie umowy o pracę stażysta.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela stanowisko zajęte w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2010r., I UK 323/09, którego nie ocenia jako mającego znaczenie historyczne.
W wyroku tym SN stwierdził, że: zwrot "wykonywały w ramach stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej" z art. 18a u.s.u.s. z 1998 r. należy odnieść do czynności zatrudnienia (obowiązków) powierzonych przez pracodawcę
i wykonywanych faktycznie przez pracownika na konkretnym stanowisku pracy, a nie do wszystkich czynności jakie pracownik może wykonywać np.: z racji posiadanych przez niego kwalifikacji, bądź też do działań o takim samym lub podobnym charakterze. Tym samym usługi zdrowotne (w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego) świadczone przez lekarza prowadzącego działalność gospodarczą (zawodową) w formie indywidualnej praktyki lekarskiej na rzecz podmiotu, w którym był zatrudniony jako stażysta, wyłączają możliwość preferencyjnego ustalenia wysokości składki na zasadach opisanych w art. 18a ustawy systemowej wówczas, gdy usługi te odpowiadają czynnościom wykonywanym w ramach istniejącego stosunku pracy, a więc obowiązkom wynikającym z łączącej lekarza jako pracownika i zakład opieki zdrowotnej jako pracodawcę umowy o pracę. W niniejszej sprawie usługi wykonywane przez M. K. (1) w ramach indywidualnej praktyki odpowiadają tym czynnościom, które wykonywał w ramach stosunku pracy, a które zostały wskazane we wniosku o interpretację.

Odwołujący wskazywał na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2013r.
II UZP 2/13 i wyrok Sądu Najwyższego z 12 lutego 2013r., II UK 184/12. W ocenie Sądu Apelacyjnego w żadnym razie nie można odczytywać ich jako wyraz zmiany stanowiska
w stosunku do zajętego w wyroku z 23 marca 2010r., I UK 323/09. Podkreślenia wymaga,
że zapadały one w stanach faktycznych odmiennych niż ma miejsce w rozpoznawanej sprawie.

W wyroku z 12 lutego 2013r., II UK 184/12 rozpoznawano sprawę radcy prawnego, który przed rozpoczęciem prowadzenia kancelarii radcy prawnego był zatrudniony
na podstawie umowy o pracę w czasie aplikacji radcowskiej. Sąd Najwyższy podkreślił:

W tej konkretnej sprawie należało dokonać interpretacji powołanego zwrotu "czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej" w odniesieniu do pracowników takich jak aplikanci. Odpowiedzi na powyższe należy szukać analizując status aplikanta radcowskiego i zakres czynności, jakich może on dokonywać w zastępstwie patrona, czyli radcy prawnego. Aplikanci radcowscy odbywają jedynie u swych patronów szkolenia polegające na nabyciu praktycznych umiejętności zawodowych oraz zasad wykonywania zawodu zaufania publicznego (radcy prawnego) i w ramach tych szkoleń mają prawo zastępowania swych patronów przed niektórymi sądami i urzędami, sami nie wykonują zaś zawodów zaufania publicznego; do aplikanta radcowskiego nie ma zastosowania przepis art. 6 ust. 3 ustawy
o radcach prawnych ani też art. 89 § 1 art. 129 § 2 k.p.c.; w powołanej ustawie korporacyjnej brak jest przepisów, które pozwalałyby stosować wymienione regulacje do aplikantów. W art. 6 ust. 3 ustawy o radcach prawnych odsyła się do przepisów szczególnych, w tym między innymi do art. 89 § 1 i art. 129 § 2 k.p.c. W tych przepisach mowa jest natomiast jedynie
o kwalifikowanych pełnomocnikach stron: adwokatach, radcach prawnych, rzecznikach patentowych i radcach Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Jest to katalog zamknięty pełnomocników, którzy zostali upoważnieni do poświadczania dokumentów na gruncie postępowania cywilnego. Jako przepisy szczególne nie mogą być one wykładane rozszerzająco (exceptiones non sunt extendendae). Oznacza to, że inni pełnomocnicy procesowi wymienieni
w art. 87 § 1 k.p.c. nie posiadają omawianego uprawnienia. Skoro zaś prawo to zostało przyznane jedynie pełnomocnikom stron, a aplikanci jedynie zastępują pełnomocników, to już
z tego tylko względu nie mogą być wobec nich stosowane wymienione przepisy. W doktrynie postępowania cywilnego i orzecznictwie przyjmuje się, że aplikant radcowski nie uzyskuje statusu pełnomocnika procesowego i jakkolwiek jego czynności wywołują skutek wobec strony, to jednak nie dlatego, że jest jej pełnomocnikiem, lecz dlatego, że działa w imieniu pełnomocnika. Upoważnienie aplikanta do zastępowania adwokata lub radcy prawnego, nazywane potocznie substytucją, w rzeczywistości nią nie jest. Zastępowanie przez aplikanta radcy prawnego odbywa się na podstawie pisemnego upoważnienia określającego w swej treści zakres upoważnienia. Owo upoważnienie nie jest pełnomocnictwem, gdyż aplikant zastępuje wyłącznie patrona (adwokata, radcę prawnego), a nie stronę procesu. Przepisy proceduralne nie przewidują sytuacji, w której aplikant mógłby być samodzielnym pełnomocnikiem. Przedstawione argumenty wystarczają, aby stwierdzić, że skoro ustawodawca wyróżnił dwie odrębne instytucje, które umożliwiają zastępstwo prawne fachowego pełnomocnika podstawowego przez różne podmioty: pełnomocnictwo substytucyjne sprawowane przez radcę prawnego i zastępstwo w ramach upoważnienia udzielonego aplikantowi, to tych instytucji nie można utożsamiać bądź mieszać oraz przyjmować, że mają taką samą treść.

Z kolei w uchwale z dnia 10 kwietnia 2013r., II UZP 2/13 Sąd Najwyższy wskazał:

Nie multiplikując ustawowo uregulowanych różnic w statusie, obowiązkach i uprawnieniach aplikanta adwokackiego i adwokata, na które zwrócił zresztą uwagę Sąd Apelacyjny
w Gdańsku w uzasadnieniu pytania prawnego, można ogólnie wskazać - wykorzystując również motywy wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2013 r., dotyczącego aplikanta radcowskiego i radcy prawnego - że nie można mówić o zbieżności obowiązków i świadczonej pracy przez aplikanta adwokackiego i adwokata w ustalonym stanie faktycznym. Sam fakt zatrudnienia na etacie pracownika (aplikanta adwokackiego) w adwokackiej spółce partnerskiej adwokatów G.,K.,K. i Partnerów w G., a następnie wykonywanie, między innymi, na rzecz tej samej spółki, ale już przez adwokata różnych czynności w żadnym przypadku nie może zostać uznane za odpowiadające czynnościom wcześniej wykonywanym przez tę osobę
w ramach stosunku pracy (podobieństwa mogą dotyczyć samej technicznej strony wykonywanych przez wnioskodawczynię czynności w ramach stosunku pracy i to z pominięciem tak istotnej ich cechy, że uprzednio były to zawsze projekty i merytorycznej strony czynności wykonywanych przez wnioskodawczynię w ramach stosunku pracy w porównaniu do czynności wykonywanych przez nią w charakterze adwokata). Fakt odbywania w trakcie trwania stosunku pracy aplikacji nie uzasadnia twierdzenia, że wnioskodawczyni wykonywała na rzecz byłego pracodawcy czynności obecnie wchodzące w zakres wykonywanej przez nią działalności gospodarczej.

W obu powyższych orzeczeniach zaakcentowane zostały różnice pomiędzy zakresem czynności aplikanta radcowskiego i adwokackiego, a czynnościami odpowiednio: radcy prawnego i adwokata. Różnice te nie polegają jedynie na braku samodzielności aplikanta radcowskiego i adwokackiego w odniesieniu do radcy prawnego i adwokata. Zwrócono uwagę, że aplikant nie jest pełnomocnikiem strony i jej nie zastępuje. Zastępuje jedynie adwokata lub radcę prawnego na podstawie upoważnienia i w jego granicach. Nadto aplikant sporządza jedynie projekty pism. Podkreślenia wymaga, że w każdej z wyżej wymienionych spraw odniesiono się do konkretnych czynności wykonywanych w ramach stosunku pracy przez wnioskodawców.

Odwołujący odwołując się do przywołanych orzeczeń Sądu Najwyższego wskazywał na analogię pomiędzy statusem aplikanta radcowskiego i adwokackiego oraz lekarza stażysty.
W kontekście przedmiotowej sprawy był to zabieg chybiony.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust.7 ustawy z dnia 5 grudnia 1996r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jednolity: Dz.U. z 2021r., poz. 790) w celu odbycia stażu podyplomowego okręgowa rada lekarska przyznaje prawo wykonywania zawodu lekarza albo prawo wykonywania zawodu lekarza dentysty na czas odbywania tego stażu. Zatem
w przeciwieństwie do aplikanta radcowskiego lub adwokackiego, którzy nie mają prawa wykonywania zawodu radcy prawnego lub adwokata, lekarz stażysta ma prawo wykonywania zawodu lekarza. Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty staż podyplomowy obejmuje doskonalenie umiejętności praktycznych oraz pogłębienie wiedzy teoretycznej w dziedzinach medycyny wskazanych w ust. 3 albo 4, a także pogłębienie wiedzy z zakresu, o którym mowa w ust. 5. Zatem staż obejmuje doskonalenie i pogłębienie umiejętności, a nie ich nabycie. Zgodnie z przepisem 15b ust. 2 tej ustawy lekarz stażysta jest uprawniony do wykonywania zawodu wyłącznie w miejscu odbywania stażu podyplomowego, z zastrzeżeniem art. 30, oraz w sytuacji gdy jednocześnie prowadzi prace badawcze
w dziedzinie nauk medycznych pod kierunkiem lekarza posiadającego prawo wykonywania zawodu. Tym niemniej jest to prawo wykonywania zawodu. Jak podniesiono już wyżej wnioskodawca wskazał, że na stażu wykonywał czynności: wykonywanie badań pacjenta oraz udzielanie porad lekarskich po konsultacji z opiekunem, wydawanie (po konsultacji
z opiekunem) zleceń lekarskich, stosowanie metod diagnostycznych i leczniczych zleconych przez lekarza, który posiada prawo wykonywania zawodu, prowadzenie (we współpracy
z opiekunem) historii choroby i innej dokumentacji medycznej, udzielanie informacji o stanie zdrowia pacjenta, wystawianie recept oraz wydawanie opinii i orzeczenia lekarskiego (po uzgodnieniu ich treści z opiekunem). Natomiast jako lekarz działał samodzielnie i ponosił pełną odpowiedzialność. Zaznaczyć należy, że w sprawie o wydanie pisemnej interpretacji przepisów organ rentowy i sąd są zobowiązane do przyjęcia stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i nie prowadzą postępowania dowodowego. Ze stanu faktycznego przedstawionego we wniosku nie wynikało zaś aby poza pełną odpowiedzialnością i samodzielnością w wykonywaniu zawodu lekarza dentysty, którą posiada wnioskodawca jako lekarz prowadzący praktykę lekarską, występowały różnice w rodzaju wykonywanych czynności w porównaniu z czynnościami wykonywanymi w czasie stażu na podstawie umowy o pracę. Zatem wnioskodawca w istocie wskazywał na odmienny sposób wykonywania czynności, a nie na inny ich rodzaj. Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że przepis art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców i art. 18a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie mówi
o sposobie wykonywania czynności w ramach stosunku pracy i działalności gospodarczej ale
o rodzaju tych czynności. Jeśli czynności wykonywane w ramach stosunku pracowniczego wchodzą w zakres czynności wykonywanych w ramach działalności gospodarczej nie jest możliwe zastosowanie art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców i art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – co także wyjaśnione zostało już wyżej.

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2021r., II USKP 18/21, w którym SN podał przepis ten ( art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) nie wymaga, aby były to te same czynności (identyczne). Sposób świadczenia pracy podporządkowanej oraz sposób prowadzenia działalności gospodarczej różnią się między sobą. Zatem ciężar ocen przesuwa się na czynności, na przykład co do przedmiotu świadczonych usług, a nie tego jak one są wykonywane. Sprawa analizowana przez SN dotyczyła doradcy podatkowego jednak stanowisko dotyczące różnic pomiędzy sposobem wykonywania pracy podporządkowanej i prowadzeniem działalności gospodarczej zasługuje na aprobatę także w odniesieniu do lekarza dentysty.

Reasumując zarzuty apelacji były zasadne.

Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie na podstawie art. 386
§ 1 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. przy zastosowaniu § 9 ust. 2 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2018r., poz. 265) .

/-/ SSA Patrycja Bogacińska-Piątek

III AUa 2005/20

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE