Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 grudnia 2022 r.

Sąd Apelacyjny w (...) I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Mikołaj Tomaszewski

Protokolant: st. sekr. sąd. Joanna Forycka

po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2022 r. w (...)

na rozprawie

sprawy z powództwa Przedsiębiorstwo Usług (...) sp. z o.o.

w P.

przeciwko Województwo (...) (...)

w P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 8 lutego 2022 r. sygn. akt IX GC 621/20

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda 4.050 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Mikołaj Tomaszewski

Niniejsze pismo nie wymaga podpisu na podstawie § 100a ust. 1-3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. - Regulamin urzędowania sądów powszechnych jako właściwie zatwierdzone w sądowym systemie teleinformatycznym.

starszy sekretarz sądowy
Joanna Forycka

UZASADNIENIE

Powód - Przedsiębiorstwo Usług (...) sp. z o.o. w P. wniósł o zasądzenie od pozwanego - (...) (...) (...) w P. kwoty 224.834,18 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych liczonych od kwot:

- 39.198,44 zł od dnia 30 grudnia 2017r. do dnia zapłaty

- 114.186,76 zł od dnia 29 września 2018r. do dnia zapłaty

- 71.448,98 zł od dnia 5 czerwca 2018r. do dnia zapłaty

oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W dniu 5 sierpnia 2020r. referendarz sądowy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym.

Pozwany wniósł sprzeciw od powyższego nakazu zapłaty, wnosząc o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 8 lutego 2022r. Sąd Okręgowy w (...):

a)  zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 126 838,76 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych od kwot:

- 39 198,44 zł od dnia 30 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty,

- 40 050,58 zł od dnia 29 września 2018 r. do dnia zapłaty,

b) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 47 589,74 zł od dnia 2 grudnia 2019 r. do dnia zapłaty,

1.  w pozostałym zakresie oddalił powództwo,

2.  kosztami procesu obciążył strony stosunkowo – powoda w 44 %, a pozwanego w 56 % i w związku z tym:

a)  zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1 296 zł,

b)  nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...) kwotę 7 601,49 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych,

c)  nakazał ściągnąć od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...) z roszczenia zasądzonego w punkcie 1. kwotę 5 972,59 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

W motywach rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał, że 28 kwietnia 2017r. powód i pozwany w celu realizacji zamówienia publicznego, zgodnie z trybem art. 39 ustawy z dnia 29 stycznia 2004r. Prawo zamówień publicznych zawarli umowę nr (...). (...)/(...) (dalej także jako ,,umowa”). Przedmiotem umowy była rozbudowa budynku biurowego (...) (...) (...) w P..

Strony ustaliły termin zakończenia robót na 30.09.2017r. (§ 3 ust. 1). Termin ostatecznego odbioru robót wyznaczono na 14.10.2017r. (§ 3 ust. 2). Strony zaznaczyły, że mają prawdo do przedłużenia terminu, o którym mowa w ust. 1 i 2 o okres trwania przyczyn, z powodu których będzie zagrożone dotrzymanie terminu zakończenia robót, w następujących sytuacjach: (…) 3) konieczności realizacji robót dodatkowych, która wpłynie na termin realizacji robót objętych przedmiotem umowy i która udokumentowana będzie zatwierdzonym protokołem konieczności, o czas niezbędny do realizacji robót dodatkowych; 4) w sytuacji konieczności wykonania robót zamiennych lub innych robót niezbędnych do wykonania przedmiotu umowy ze względu na zasady wiedzy technicznej oraz udzielenia zamówień dodatkowych, które wstrzymują lub opóźniają realizację przedmiotu umowy. (§ 3 ust. 4)

Strony ustaliły, że w przypadku konieczności wprowadzenia zmian w umowie wykonawca ma obowiązek przedłożyć inspektorowi nadzoru wniosek dotyczący zmiany umowy wraz z opisem zdarzenia lub okoliczności stanowiących podstawę do żądania takiej zmiany (§ 3 ust. 7).

Zmiana terminu realizacji umowy wymagała pisemnego aneksu do umowy, pod rygorem nieważności (§ 3 ust. 11).

Wynagrodzenie za wykonanie przedmiotu umowy strony ustaliły zgodnie z ofertą wykonawcy na kwotę brutto 399.338,02 zł, tj. kwotę netto 324.665,06 zł oraz podatek VAT w kwocie 74.672,96 zł. Było to wynagrodzenie kosztorysowe. (§ 4)

Strony ustaliły, że zamawiający ma prawo potrącenia z wynagrodzenia wykonawcy wszelkich kar i odsetek naliczonych zgodnie z § 16 (§ 5 ust. 11).

Ponadto ustalono, że zamawiający ma prawo, jeżeli jest to niezbędne do zgodnej z umową realizacji robót, polecać dokonywanie takich zmian ich jakości i ilości, jakie będą niezbędne dla wykonania przedmiotu umowy, a wykonawca powinien wykonać każde z poniższych poleceń: zwiększyć lub zmniejszyć ilość robót objętych kosztorysem ofertowym; pominąć jakieś roboty; wykonać roboty nie objęte kosztorysem ofertowym, a ujęte w dokumentacji projektowej; wykonać rozwiązania zamienne w stosunku do przedstawionych w specyfikacji technicznej lub opisach przedmiotu zamówienia. Strony ustaliły, że wprowadzone przez zamawiającego zmiany nie unieważniają w jakiejkolwiek mierze umowy, ale skutki tych zmian stanowią podstawę do zmian - na wniosek wykonawcy - wynagrodzenia zgodnie z § 7 umowy. (§ 6 ust. 1 i 2)

Strony postanowiły także, że wykonanie innych robót niż wymienione w kosztorysie ofertowym lub zmiana ilości robót w stosunku do kosztorysu ofertowego wymaga sporządzenia przez wykonawcę protokołu konieczności zawierającego opis robót, uzasadnienie ich wykonania lub zaniechania, wyliczenie wartości robót w oparciu o zapis § 7 umowy. Ustalono także, że wykonawca może przystąpić do wykonania takich robót wyłącznie po zatwierdzeniu protokołu konieczności przez dyrektora lub zastępcę dyrektora zamawiającego. W przypadku, gdy wykonawca wykona wyżej wymienione roboty bez zgody zamawiającego, nie otrzyma za nie wynagrodzenia. (§ 6 ust. 4 i 5)

Strony postanowiły ponadto, że jeżeli roboty wynikające z wprowadzonych postanowieniami § 6 ust. 1 umowy zmian, odpowiadają opisowi pozycji w tabeli elementów rozliczeniowych (dalej (...)), cena jednostkowa określona w TER używana jest do wyliczenia wysokości wynagrodzenia. Jeżeli roboty wynikające z poleceń wprowadzonych postanowieniami § 6 ust. 1 umowy nie odpowiadają opisowi w TER, wykonawca powinien przedłożyć do akceptacji zamawiającego kalkulację ceny jednostkowej tych robót z uwzględnieniem cen nie wyższych od aktualnie obowiązujących średnich cen roboczych, materiałów i sprzętu opublikowanych w wydawnictwie (...) (§ 7 ust. 1 i 2). Wykonawca powinien dokonać wyliczeń cen, o których mowa w ust. 2 powyżej oraz przedstawić zamawiającemu do akceptacji wysokość wynagrodzenia wynikającą ze zmian (w formie protokołu konieczności) przed rozpoczęciem robót wynikających z tych zmian (§ 7 ust. 4).

Strony ustaliły, że wykonawca zapłaci zamawiającemu karę umowną za opóźnienie w dotrzymaniu terminu określonego w § 3 ust. 1 umowy, w wysokości 0,2 % wynagrodzenia umownego brutto, o którym mowa w § 4 ust. 1 umowy, za każdy dzień opóźnienia (§ 16 ust. 1 pkt 1).

Ponadto strony postanowiły, że wszelkie zmiany umowy wymagają aneksu sporządzonego z zachowaniem formy pisemnej, pod rygorem nieważności (§ 20 ust. 2).

Pozwany przekazał powodowi plac budowy w dniu 24 maja 2017r., a powód przystąpił do wykonywania prac dnia 26 czerwca 2017r.

Na podstawie umowy nr (...).(...) z dnia 14 czerwca 2017r. pozwany zlecił (...) sp. j. w P. dostawę i montaż dźwigu osobowego w budynku (...) w P.. Termin dostawy i montażu ustalono na 15.09.2017r.

Pismem z dnia 11.09.2017r. (...) sp. j. zwróciła się do pozwanego z prośbą o wydłużenie terminu na dostawę i montaż dźwigu do dnia 15.11.2017r., w związku z przedłużająca się budową klatki schodowej w budynku (...). Aneksem numer (...) z dnia 15.09.2017r. powyższe strony zmieniły § 1 ust. 2 umowy w ten sposób, że termin dostawy i montażu dźwigu wyznaczono na 15.11.2017r. Protokołem numer (...) z 11.12.2017 r. dokonano odbioru ostatecznego robót, tj. dostawy i montażu dźwigu osobowego w budynku (...).

W dniu 1 sierpnia 2017r. powód wystawił pozwanemu fakturę częściową VAT nr (...) na kwotę 89.886,11 zł, która została w całości uregulowana przez pozwanego.

W dniu 20 października 2017r. powód wystawił kolejną fakturę częściową VAT nr (...) na kwotę 41.184,98 zł, która również została uregulowana w całości przez pozwanego.

W dniu 29 września 2017r. strony zawarły aneks numer (...) do umowy, którym zmieniły § 3 ust. 1 i 2 umowy, w ten sposób, że termin wykonania zamówienia ustalono na 15.11.2017r., a termin ostatecznego odbioru na 29.11.2017r. Aneksem numer (...), zawartym w dniu 14.11.2017r. (w związku z zatwierdzonymi protokołami konieczności z dnia 26.07.2017r. i 08.11.2017r. na łączną kwotę brutto 26.730,22 zł) strony zmieniły § 4 ust. 1 umowy, w ten sposób, że wynagrodzenie za wykonanie przedmiotu umowy ustaliły na kwotę brutto 426.068,24 zł. W powyższej kwocie uwzględniono kwotę netto w wysokości 346.396,95 zł oraz podatek VAT w wysokości 79.671,29 zł.

W dniu 8 listopada 2017r. strony podpisały protokół konieczności, w którym wskazano jako konieczne wykonanie następujących robót: fasada zewnętrzna aluminiowa, przeszklona - koszt netto 7.400,61 zł; demontaż okna, powiększenie otworu okiennego wraz z montażem nowego okna w pomieszczeniu biurowym nr 115 - koszt netto 4.581,26 zł; okno wewnętrzne aluminiowe, nieotwierane, szkolone szkłem matowym akustycznym o odporności ogniowej (...) - koszt netto 7.325,00 zł; okno wewnętrzne aluminiowe, nieotwierane, szkolone szkłem matowym akustycznym - koszt netto -2.885,03 zł; podniesienie posadzki betonowej w szybie windowym do poziomu -1,1m - koszt netto 536,72 zł, co dało łącznie kwotę 16.958,56 zł + 23 % VAT, czyli 20.859,03 zł brutto.

Protokołem numer (...)r. z dnia 20.12.2017r. pozwany dokonał odbioru częściowego robót powoda o wartości 131.779,09 zł. W związku z tym powód wystawił w dniu 20 grudnia 2017r. fakturę VAT nr (...) na kwotę 131.779,09 zł. Powyższa faktura została zapłacona przez pozwanego do kwoty 92.580,65 zł, a pozostała kwota została potrącona z należnością objętą notą księgową numer (...) z dnia 27.12.2017 r. na kwotę 39.19,44 zł z tytułu kary umownej za opóźnienie w dotrzymaniu terminu zakończenia robót i rozliczenia ostatecznego od dnia 16.11.2017r. do 31.12.2017r., tj. 46 dni.

Roboty zakończono w dniu 14.05.2018r., a protokół odbioru robót (nr (...)) sporządzono 29.05.2018r. W związku z tym powód wystawił fakturę VAT nr (...) z dnia 29.05.2018 r. na kwotę 225.665,86 zł, w tym kwotę 178.886,92 zł z kosztorysu powykonawczego i kwotę 4.581,26 zł z protokołu konieczności. Powód przekazał pozwanemu kosztorys powykonawczy w dniu 28.05.2018 r.

Pismem z dnia 4 czerwca 2018r. pozwany zwrócił powodowi powyższą fakturę powołując się na treść § 5 ust. 3 umowy i wskazując, że po sprawdzeniu przesłanego kosztorysu stwierdzono zastosowanie cen jednostkowych innych (wyższych) niż w kosztorysie ofertowym. W związku z powyższym poproszono o przedstawienie przez powoda zestawienia wartości wykonanych robót w oparciu o ceny jednostkowe ujęte w kosztorysie ofertowym.

Pismem z dnia 1 czerwca 2018 r. powód przekazał pozwanemu kosztorys powykonawczy na roboty dodatkowe i zamienne na kwotę 71.448,98 zł. Kosztorys ten obejmował: pokrycie dachowe, nawierzchnie utwardzone, roboty wykończeniowe w zakresie ścian i sufitów klatki schodowej oraz malowanie szybu windowego. Pismo wpłynęło do pozwanego 4.06.2018 r.

W związku z protokołem konieczności z dnia 08.11.2017r. powód wystawił pozwanemu fakturę VAT nr (...) z dnia 4.06.2018 r. na kwotę 11.096,11 zł, która obejmowała prace objęte tym protokołem. Faktura wpłynęła do pozwanego 7.06.2018 r.

Pismem z dnia 8 czerwca 2018r. pozwany odesłał powodowi powyższą fakturę, wskazując, iż została wystawiona niezgodnie z umową, a także kosztorys powykonawczy na roboty dodatkowe i zamienne. Jednocześnie wskazano, że sposób rozliczenia przedmiotowej inwestycji precyzyjnie przedstawiono w piśmie pozwanego z 04.06.2018r.

Odnosząc się do pism pozwanego z dnia 4 czerwca 2018r. i 8 czerwca 2018r., pełnomocnik powoda w piśmie z dnia 20 czerwca 2018r. wskazał, że zastosowane ceny jednostkowe są prawidłowe, a nadto roboty zostały wykonane za wiedzą i zgodą pozwanego, co wynika z protokołu konieczności i zatwierdzonych przez pozwanego kosztorysów. W zakresie robót dodatkowych i zamiennych podniósł, że ich wykonanie było niezbędne do zakończenia procesu inwestycyjnego i wynikało z błędów projektowych, których wykonawca nie mógł przewidzieć na etapie składania oferty, a także żądań przedstawiciela pozwanego i projektanta.

Pismem z dnia 18.07.2018r. powód ponownie przesłał pozwanemu kosztorys powykonawczy związany z kosztorysem ofertowym oraz kosztorys powykonawczy na roboty dodatkowe i zamienne wraz ze stosownymi obmiarami.

W dniu 24.08.2018r. strony podpisały protokół odbioru ostatecznego robót nr (...), w którym wartość robót odebranych poprzednimi protokołami określono na kwotę 262.850,18 zł brutto, a wartość robót odebranych niniejszym protokołem na kwotę 144.342,30 zł brutto. Jednocześnie wskazano, że roboty dodatkowe zostaną rozliczone do dnia 31.10.2018r. Na protokole zanotowana została odręczna prośba zastępcy dyrektora pozwanego o rozliczenie wszystkich kosztów budowy łącznie z robotami dodatkowymi.

Pismem z dnia 3 września 2018r. powód przekazał pozwanemu fakturę VAT nr (...) z dnia 3.09.2018 r. na kwotę 144.345,29 zł. Faktura ta została zwrócona powodowi 21.09.2018 r.

W dniu 19.09.2018r. strony ponownie spisały protokół odbioru ostatecznego robót nr (...), w którym powód wskazał, iż zastrzega sobie końcowe rozliczenie za wykonane roboty dodatkowe w terminie późniejszym. Wartość robót odebranych niniejszym protokołem określono na kwotę 154.645,01 zł brutto.

Pismem z dnia 20.09.2018 r. powód przekazał pozwanemu fakturę VAT nr (...) z dnia 21.09.2018 r. na kwotę 154.645,01 zł.

Powyższa faktura została zapłacona przez pozwanego do kwoty 40.458,25 zł, a pozostała kwota została potrącona z należnością objętą notą księgową numer (...) z dnia 28.09.2018 r. na kwotę 114.186,76 zł z tytułu kary umownej za opóźnienie w dotrzymaniu terminu zakończenia robót i rozliczenia ostatecznego od dnia 01.01.2018r. do 14.05.2018r., tj. 134 dni.

W toku wykonywania przez powoda robót pozwany wielokrotnie kierował do powoda pisma, w których wykazywał zaniepokojenie brakiem - w jego ocenie - postępu prac oraz pracowników na terenie robót, co w dalszej kolejności miało prowadzić do opóźnień.

Pismem z dnia 25 listopada 2019r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 301.544,40 zł tytułem należności wynikającej z: faktury VAT nr (...) na kwotę 39.198,44 zł, faktury VAT nr (...) na kwotę 114.186,76 zł, prac dodatkowych i zamiennych na łączną kwotę 148.159,20 zł, wraz z odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych, liczonych od dnia wymagalności do dnia zapłaty, w terminie 3 dni od dnia otrzymania pisma. Pozwany nie uregulował powyższych należności.

Projekt, specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót (dalej także jako (...)) oraz kosztorys przetargowy nie odzwierciedlały faktycznej konieczności wykonania robót. Wiele pozycji nie zostało ujętych w kosztorysie i projekcie bądź zostało niewłaściwie opisane w (...).

Prace wyszczególnione w przedstawionym pozwanemu przez powoda kosztorysie powykonawczym robót dodatkowych i zamiennych na kwotę 71.448,98 zł były częściowo robotami dodatkowymi bądź zamiennymi w stosunku do robót przewidzianych umową i projektem. Wartość robót dodatkowych i zamiennych wyniosła 47.589,74 zł netto.

Ilość roboczogodzin poświęconych na wykonanie robót dodatkowych i zamiennych wyniosła 548,42, co przy dwóch dodatkowych pracownikach daje około 34 dni robocze, tj. 1,7 miesiąca.

Powód zamontował w miejsce jednego okna zwykłego, przewidzianego w projekcie, okno aluminiowe o odporności pożarowej (...). Brak uwzględnienia okna przeciwpożarowego w projekcie był wadą. O tym, że okno ma być wykonane w klasie odporności pożarowej (...) powód został poinformowany przez T. D. e-mailem z dnia 25 sierpnia 2017r. Powód musiał oczekiwać na dostawę ww. okna.

Powód musiał zamówić i zamontować jedno dodatkowe okno, nie przewidziane w projekcie, a w związku z tym oczekiwać na jego dostawę.

Wskazane powyżej przyczyny wraz z przekazaniem przez pozwanego powodowi placu budowy około miesiąc po podpisaniu umowy mogły mieć wpływ na opóźnienie w wykonaniu robót przez powoda o co najmniej 2-3 miesiące.
W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy uznał, iż żądanie pozwu zasługuje na uwzględnienie w części.

W niniejszej sprawie powód dochodził od pozwanego zapłaty kwoty 224.834,18 zł za roboty budowlane wykonane na rzecz pozwanego na podstawie umowy z dnia 28 kwietnia 2017r., a także za roboty dodatkowe i zamienne. Wierzytelność z tytułu wynagrodzenia za roboty objęte umową pozwany potrącić miał wcześniej z własną wierzytelnością wobec powoda z tytułu kar umownych za opóźnienie w zakończeniu robót. Z kolei wierzytelność z tytułu wynagrodzenia za roboty dodatkowe i zamienne miała w ogóle nie zostać zaspokojona przez pozwanego.

W niniejszej sprawie bezspornym było, że strony łączyła umowa z dnia 28 kwietnia 2017r., którą strony zawarły w wyniku ogłoszonego przez pozwanego przetargu nieograniczonego o udzielenie zamówienia publicznego. Ponadto strony nie toczyły sporu co do okoliczności, że powód wykonał wszystkie zlecone mu wspomnianą umową prace oraz że z tego tytułu przysługiwało mu od pozwanego ustalone w umowie wynagrodzenie. Kwestie sporne w niniejszej sprawie stanowiły: skuteczność złożonego przez pozwanego oświadczenia o potrąceniu wierzytelności z tytułu kary umownej za opóźnienie w zakończeniu robót, a także przysługiwanie powodowi wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za wykonanie robót dodatkowych i zamiennych.

Zgodnie z art. 498 § 1 k.c., gdy dwie osoby są względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym.

Dokonując wykładni powyższego przepisu należy wskazać, że pozwany, składając oświadczenie o potrąceniu własnej wierzytelności z przysługującej powodowi wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za wykonanie robót budowlanych objętych przedmiotową umową, przyznał, że wierzytelność powoda istnieje i jest wymagalna, a jednocześnie twierdził, że na skutek oświadczenia o potrąceniu nastąpiło jej zaspokojenie poprzez umorzenie.

W tak zakreślonej sytuacji procesowej koniecznym stało się ustalenie, czy złożone przez pozwanego oświadczenie o potrąceniu było skuteczne. Dokonanie takich ustaleń warunkowało rozstrzygnięcie o zasadności podniesionego przez pozwanego zarzutu potrącenia i w konsekwencji zasadności powództwa (art. 498 § 2 k.c.).

Dla ustalenia, że doszło do skutecznego złożenia oświadczenia o potrąceniu, a co za tym idzie umorzenia przedstawionych do potrącenia wierzytelności, konieczne jest stwierdzenie, że :

a) istniały wzajemne wierzytelności, które objęte zostały oświadczeniem o potrąceniu,

b) przedmiotem obu wierzytelności były pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku,

c) obie wierzytelności były wymagalne w momencie składania oświadczenia o potrąceniu i mogły być dochodzone przed sądem.

Dla skuteczności potrącenia konieczne jest przy tym wystąpienie łącznie wszystkich wymienionych wyżej przesłanek.

Odnosząc się do pierwszej z przesłanek należy wskazać, że jak już zostało wspomniane, pozwany podnosząc zarzut potrącenia przyznał, że wierzytelności powoda o zapłatę wynagrodzenia w kwocie 131.779,09 zł z faktury VAT nr (...) oraz w kwocie 154.645,01 zł z faktury VAT nr (...) istniały i były wymagalne.

Pozwany przedstawił do potrącenia z tej wierzytelności własną wierzytelność z tytułu kary umownej za opóźnienie w dotrzymaniu terminu zakończenia robót.

Zgodnie z art. 483 § 1 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania pieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Postanowienie takie strony zawarły w § 16 ust. 1 pkt 1 umowy, który stanowił, że za opóźnienie w dotrzymaniu terminu określonego w § 3 ust. 1 umowy, tj. terminu zakończenia robót ustalonego aneksem nr (...) na 15.11.2017 r., wykonawca zapłaci zamawiającemu kary umowne w wysokości 0,2 % wynagrodzenia umownego brutto, o którym mowa w § 4 ust. 1 umowy, ustalonego ostatecznie aneksem nr (...) na 426.068,24 zł brutto, za każdy dzień opóźnienia.

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że w powyższym zapisie umowy strony przewidziały odpowiedzialność powoda za opóźnienie w wykonaniu robót. O opóźnieniu w spełnieniu przez dłużnika świadczenia stanowi art. 476 k.c., zgodnie z którym dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Nie dotyczy to wypadku, gdy opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Mając na uwadze treść art. 476 k.c., należy przyjąć, że opóźnienie występuje wtedy, gdy dłużnik nie wykonuje zobowiązania w ustalonym terminie lub w przypadku braku ustalenia takiego terminu - po wezwaniu wierzyciela. Przy czym, uchybienie to nie jest następstwem okoliczności obciążających dłużnika. Zwłoka dłużnika przejawia się natomiast w tym, że dłużnik nie spełnia świadczenia w ustalonym terminie, jeżeli zaś termin ten nie był ustalony - niezwłocznie po wezwaniu wierzyciela, przy czym, jest to uchybienie terminowi świadczenia, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Odnosząc to stwierdzenie do art. 471 in fine k.c. nasuwa się wniosek, że zwłoka jest szczególnym przypadkiem nienależytego wykonania zobowiązania, natomiast podstawową okolicznością obciążająca dłużnika jest także w tym wypadku jego wina nieumyślna w postaci niedbalstwa (art. 472 k.c.) /por. red. prof. dr hab. (...), prof. dr hab. (...), Kodeks cywilny. Komentarz/. Zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie panuje zgoda co do tego, że zakres odpowiedzialności z tytułu kary umownej pokrywa się z zakresem ogólnej odpowiedzialności dłużnika za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (art. 483 § 1 i art. 484 § 1 w związku z art. 471 k.c.). Zobowiązany do zapłaty kary może w związku z tym bronić się zarzutem, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności. Oznacza to, że przesłanką dochodzenia zapłaty kary umownej jest wina dłużnika co najmniej w postaci niedbalstwa. Zgodnie z art. 473 § 1 k.c. dłużnik może przez umowę przyjąć odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania z powodu oznaczonych okoliczności, za które na mocy ustawy odpowiedzialności nie ponosi. Może zatem rozszerzyć swoją odpowiedzialność kontraktową, przyjmując odpowiedzialność także za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy z przyczyn od niego niezależnych, np. z powodu siły wyższej. Słusznie jednak wskazuje się w literaturze i orzecznictwie, że jeżeli strony chcą rozszerzyć odpowiedzialność dłużnika, to zgodnie z art. 473 § 1 k.c. muszą w umowie wskazać (oznaczyć, wymienić), za jakie inne - niż wynikające z ustawy - okoliczności dłużnik ma ponosić odpowiedzialność (por. wyrok SN z 06.10.2010r. II CSK 180/10). Okoliczności te zatem muszą być w umowie wyraźnie określone. W judykaturze podkreśla się także, że wola stron co do rozszerzenia odpowiedzialności dłużnika z tytułu kary umownej powinna być wyraźnie uzewnętrzniona. Użycie ogólnego sformułowania o karze umownej ,,za opóźnienie” nie czyni jej niezależną od przyczyn niedochowania terminu spełnienia świadczenia (por. wyrok SA w (...) z dnia 14.09.2017r. I ACa 309/17, wyrok SA w (...) z 27.01.2017r. I ACa 1121/16).

W świetle powyższych rozważań należy przyjąć, że w § 16 ust. 1 pkt 1 umowy strony zastrzegły karę umowną za zwłokę w rozumieniu art. 476 k.c. W pozwie oraz piśmie przygotowawczym z dnia 2.11.2020 r. powód wskazał na przyczyny, które spowodowały opóźnienie w wykonaniu robót, a które zdaniem powoda leżały po stronie pozwanego.

Przyczyny te zostały poddane ocenie biegłego sądowego z dziedziny budownictwa, który w większości przyznał, że mogły one spowodować wydłużenie prac, jednak zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwolił na ustalenie czasu wydłużenia robót (vide pkt 5. b, c, d, e, i opinii pisemnej z dnia 4.10.2021 r. – k. 266-267 akt). Z opinii tej wynika natomiast, że zwiększony zakres prac w postaci robót dodatkowych i zamiennych (nie przewidzianych umową i dokumentacją przetargową) wydłużył wykonywanie prac o 1,7 miesiąca. Niewątpliwie też pozwany przekazał powodowi plac budowy około miesiąc po podpisaniu umowy (podpisanie umowy (...).(...)r., przekazanie placu budowy 24.05.2017 r.). Łącznie opóźnienie niezawinione przez powoda wynosiło więc tylko z tych dwóch przyczyn prawie trzy miesiące. W związku z tym, zgodnie z wnioskiem biegłego, iż wskazane przez powoda przyczyny opóźniły zakończenie robót o minimum 2-3 miesięce, Sąd Okręgowy przyjął, iż niezawinione przez powoda opóźnienie wyniosło 3 miesiące.

Strony podpisały protokół odbioru końcowego robót w dniu 14 maja 2018r. i ten dzień należało uznać za termin zakończenia robót. Biorąc pod uwagę 3-miesięczne opóźnienie niezawinione przez powoda, Sąd uznał, że pozwany mógł naliczyć powodowi karę umowną za opóźnienie w zakończeniu robót od dnia 16 lutego 2018 r., tj. trzy miesiące od pierwotnie przyjętego terminu początkowego 16 listopada 2017 r. (k. 36). Jak zaś wynika z not księgowych wystawionych przez pozwanego, obciążył on powoda karą umowną za 46 dni opóźnienia w okresie 16.11.2017 r. – 31.12.2017 r., którą potrącił z należnością z faktury nr (...) oraz karą umowną za 134 dni opóźnienia w okresie 1.01.2018 r. – 14.05.2018 r., którą potrącił z należnością z faktury nr (...). W konsekwencji powyższego Sąd przyjął, że pozwany nie wykazał, aby przysługiwała mu wobec powoda wierzytelność, którą potrącił z wierzytelności powoda z tytułu faktury nr (...) na kwotę 39.198,44 zł. Z kolei z dochodzonej przez powoda kwoty 114.186,76 zł z faktury nr (...) powód mógł domagać się zapłaty kwoty 40.050,58 zł, bowiem co do kwoty 74.136,18 zł pozwany zasadnie naliczył powodowi karę umowną za 87 dni opóźnienia w okresie 16.02.2017 r. – 14.05.2017 r. Powodowi zatem na podstawie art. 647 § 1 k.c. i postanowień umowy stron przysługiwała na dzień wniesienia pozwu wierzytelność wobec pozwanego o zapłatę kwoty 79.249,02 zł tytułem wynagrodzenia za wykonane roboty stanowiące przedmiot umowy.

Nie zasługiwał na uwzględnienie wniosek powoda o miarkowanie kary umownej na z uwagi na jej rażące wygórowanie, ponieważ nie został on w ogóle przez powoda uzasadniony.

Powód domagał się również zasądzenia kwoty 71.448,98 zł za wykonane roboty dodatkowe i zamienne. Biegły sądowy kategorycznie wskazał, iż prace wyszczególnione w kosztorysie powykonawczym robót dodatkowych i zamiennych na kwotę 71.448,98 zł były częściowo robotami dodatkowymi bądź zamiennymi w stosunku do robót przewidzianych umową i projektem. Powyższe wynikało z dokonanego przez biegłego sądowego zestawienia prac przewidzianych umową i projektem. Jak wskazał biegły, projekt nie przewidywał praktycznie robót poza obszarem klatki schodowej czy korytarzy. Prace dodatkowe i zamienne zostały szczegółowo przedstawione przez biegłego w tabeli na str. 4-11 opinii (k. 262-265v akt) o zostały wycenione przez biegłego na kwotę 47.589,74 zł netto.

Bezspornym pozostawało, że umowa stron została zawarta w trybie art. 39 ustawy z 29 stycznia 2004r. Prawo zamówień publicznych. Jak stanowi art. 139 ust. 2 tej ustawy, umowa wymaga - pod rygorem nieważności - zachowania formy pisemnej, chyba że przepisy odrębne wymagają formy szczególnej. Nie ulegało przy tym wątpliwości, że w zakresie wyżej wskazanych prac dodatkowych i zamiennych strony nie podpisały umowy w formie pisemnej. Sąd przyjął jednak, że roszczenie powoda o zapłatę za wykonanie tych prac znajduje uzasadnienie w przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu.

W wyroku z dnia 11 stycznia 2017r., sygn. akt IV CSK 109/16, Sąd Najwyższy stwierdził, że ,,kiedy dochodzi do wykonania robót dodatkowych stanowiących korzyść majątkową dla zamawiającego, bez dokonania przez strony stosownej zmiany umowy lub zawarcia innego porozumienia regulującego wykonanie tych robót, nie jest wykluczone żądanie przez przyjmującego zamówienie zapłaty równowartości wykonanych robót dodatkowych na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu” (por. wyrok SN z dnia 02.02.2011r. II CSK 414/10, wyrok SN z dnia 21.05.2009r. V CSK 439/08).

Zgodnie z art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Oznacza to, że do uznania zasadności takiego roszczenia niezbędne jest wystąpienie czterech przesłanek: wzbogacenie jednego podmiotu, zubożenie drugiego podmiotu, związek pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem oraz brak podstawy prawnej do wzbogacenia.

Bezpodstawne wzbogacenie stanowi samoistne źródło zobowiązania. Powstaje ono niezależnie od tego, w jaki sposób lub za czyją sprawą ktoś uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby (wyrok SN z 02.08.2007r., V CSK 152/07). Istotnym jest jedynie, by w wyniku tego zdarzenia nastąpiło przesunięcie korzyści z majątku zubożonego do majątku wzbogaconego. Bezpodstawne wzbogacenie służy zatem nie tylko ochronie majątku przed jego bezpodstawnym uszczupleniem, ale również umożliwia kontrolę poprawności wszelkich przesunięć majątkowych.

Przesłanką roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia jest uzyskanie korzyści majątkowej kosztem innej osoby bez podstawy prawnej. Brak tej podstawy prawnej ujmowany jest w judykaturze i piśmiennictwie w sposób zobiektywizowany - jako brak tytułu prawnego, legitymizującego przesunięcie korzyści majątkowej do majątku wzbogaconego (przysporzenie majątkowe dokonywane jest bez prawnego uzasadnienia). Brak podstawy prawnej oznacza brak (lub odpadnięcie) „celu prawnego”, czyli causa świadczenia. W judykaturze za ugruntowane należy uznać stanowisko, że tytułem prawnym wyłączającym przyjęcie zaistnienia bezpodstawnego wzbogacenia jest czynność prawna, przepis ustawy, orzeczenie sądu lub decyzja administracyjna.

Kolejną przesłanką umożliwiającą zastosowanie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu jest zaistnienie wzbogacenia jednego podmiotu kosztem innego. Wzbogacenie polega na uzyskaniu jakiejkolwiek korzyści majątkowej w dowolnej postaci. Może ono polegać na nabyciu rzeczy lub praw, lub powiększeniu zakresu praw poprzez przetworzenie, połączenie. Uzyskanie korzyści może też polegać na rozszerzeniu lub umocnieniu już istniejących praw, na używaniu albo osiąganiu pożytków z cudzych rzeczy lub praw, lub na korzystaniu z cudzych usług. Korzyść może także polegać na zwolnieniu z długu, zniesieniu praw rzeczowych obciążających rzeczy wzbogaconego, uchronieniu przed szkodą lub zmniejszeniu szkody (por. K. Pietrzykowski (w:) Kodeks…, s.867; Z. Radwański, Zobowiązania….,s. 218; P. Księżak, Bezpodstawne…., s.62 i n).

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy powód wykonał na rzecz pozwanego roboty, za które domagał się zapłaty. Jak wykazało postępowanie dowodowe, roboty te miały charakter częściowo dodatkowy, a częściowo zamienny i nie obejmował ich przedmiot umowy. Powód wykonał te prace za zgodą pozwanego, jednakże stron nie łączyła żadna odrębna umowa pisemna, będąca podstawą prawną dla wykonania tych prac. Jak wskazał biegły sądowy, projekt nie przewidywał praktycznie robót poza obszarem klatki schodowej czy korytarzy.

W ocenie Sądu, w przedmiotowej sprawie powód udowodnił spełnienie kolejnych przesłanek bezpodstawnego wzbogacenia, a mianowicie tego, że jego działania doprowadziły do wzbogacenia pozwanego i zubożenia powoda zarazem, jednakże nie w takiej wysokości, na jaką wskazywał powód. Wartość tych robót została ustalona przez biegłego na kwotę 47.589,74 zł netto. Na powyższą kwotę składały się: 6.308,03 zł kosztów robót związanych z pokryciem dachowym, 15.609,69 kosztów robót wykończeniowych w zakresie ścian i sufitów klatki schodowej, 10.549,24 zł kosztów wykonania nawierzchni utwardzonej, 1.957,70 zł kosztów malowania szybu windowego, 4.270,92 zł kosztów robót w pokoju z oknem stałym ppoż., 908,38 zł kosztów robót w pokoju z oknem ppoż., 7.985,78 zł kosztów robót dod. klatki schodowej.

Nie ulega również wątpliwości, że pozwany został wzbogacony o wartość tych prac kosztem powoda. Roboty, które stanowiły prace dodatkowe, były konieczne dla dalszego wykonania całej inwestycji. Bez zrealizowania tych prac powód ani żaden inny wykonawca nie mógłby uzyskać pozwolenia na użytkowanie obiektu, a zarazem ukończyć przedmiotu umowy. Koszty te pozwany i tak musiałby ponieść, chcąc dokończyć realizację inwestycji. Konieczność wykonania tych prac wynikła z niewłaściwego przygotowania dokumentacji projektowej i dokumentacji przetargowej. Wynagrodzenie za wykonanie tych prac nie zostało ujęte w ramach umownego wynagrodzenia, a zatem pozwany pozostaje wzbogacony o wartość tych prac.

Reasumując, na podstawie przedmiotowych okoliczności faktycznych i przywołanych przepisów prawa Sąd uznał za udowodnione przez powoda, że w wyniku wykonania przez niego dodatkowych prac o łącznej wartości 47.589,74 zł doszło do bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego.

Mając powyższe na uwadze, Sąd uznał, że żądanie ujęte w pozwie zostało wykazane co do kwoty 126.838,76 zł. i taką kwotę Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda..

O odsetkach w zakresie kwoty wynagrodzenia umownego, tj. 70.249,02 zł, Sąd orzekł na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 8marca 2013r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, zasądzając je od dnia następnego po dniu wskazanym jako termin zapłaty, tj. od kwoty 39.198,44 zł z faktury VAT nr (...) od dnia 30 grudnia 2017r. do dnia zapłaty, a od kwoty 40.050,58 zł z faktury VAT nr (...) od dnia 29 września 2018r. do dnia zapłaty (punkt 1 lit. ,,a” wyroku). Żądanie powoda dotyczące zapłaty za roboty dodatkowe i zamienne nie stanowiło natomiast transakcji handlowej, o której mowa w art. 4 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom transakcjach handlowych, ponieważ co do tych prac strony nie łączyła umowa i w związku z tym od kwoty 47.589,74 zł Sąd na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powoda odsetki ustawowe za opóźnienie. Wezwanie do zapłaty za roboty dodatkowe i zamienne powód wystosował do pozwanego w dniu 25 listopada 2019r., zakreślając 3-dniowy termin od dnia otrzymania pisma. Powód nie przedstawił dowodu doręczenia powyższego pisma, jednakże biorąc pod uwagę przeciętny czas doręczania korespondencji, Sąd przyjął, iż pismo to zostało dostarczone pozwanemu w ciągu trzech dni od nadania, tj. 28 listopada 2019r. Wobec powyższego, Sąd Okręgowy zasądził odsetki od powyższej kwoty od dnia 2 grudnia 2019r. do dnia zapłaty (punkt 1 lit. ,,b” wyroku).

W pozostałym zakresie Sąd Okręgowy oddalił powództwo jako bezzasadne.

Powyższy wyrok w punkcie 1 zaskarżył apelacją pozwany, który powołując się na naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci art. 405 kc,

naruszenie prawa procesowego w postaci art. 233§1 kpc w zw. z art. 286 kpc, art. 233 kpc wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 1 i oddalenie powództwa ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w punkcie 1 i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, ocenionego bez przekroczenia granic określonych treścią art. 233§1 kpc dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz trafnie określił ich prawne konsekwencje. Ustalenia te oraz ich prawną ocenę Sąd Apelacyjny podziela, przyjmując je jako własne.

Nie zachodzi zarzucane w apelacji naruszenie art. 233 kpc.

W środku odwoławczym nie wskazuje się, o którą jednostkę redakcyjną tego artykułu chodzi apelującemu.

Należy jednak założyć, że zarzut dotyczy § 1 art. 233 kpc, gdyż skarżący nie powołuje się na to, by powód odmówił przedstawienia jakichkolwiek dowodów lub, by stawiał przeszkody w ich przeprowadzeniu wbrew postanowieniu sądu, a tej materii dotyczy § 2 wskazanego artykułu.

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 233§ 1 kpc „poprzez uznanie, że powód udowodnił, że wykonał prace dodatkowe i zastępcze wskazane w protokole powykonawczym, mimo że nie został on zatwierdzony przez pozwanego ani nie zweryfikowano z istniejącym stanem faktycznym”.

Tak sformułowany zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. jest oczywiście chybiony. Przepis ten wyraża jedną z podstawowych zasad procesu cywilnego tj. zasadę swobodnej oceny dowodów, stanowiąc, że sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego. Naruszenie tego przepisu może więc polegać na tym, iż sąd z naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów przyjął za wiarygodny określony dowód lub też odmówił wiarygodności konkretnemu dowodowi. Strona, która podnosi taki zarzut musi przy tym wykazać, o jaki konkretnie dowód chodzi i na czym polega przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów. Takiego zarzutu pozwany nie formułuje, lecz kwestionuje ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego.

Jednak zarzut błędnych ustaleń faktycznych nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu przez skarżącego stanu faktycznego, ustalonego przez niego na podstawie własnej oceny dowodów, choćby ocena ta również była logiczna i zgodna z doświadczeniem życiowym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2005 r. sygn. akt IV CK 387/04).

Tymczasem skarżący kwestionując ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego ogranicza się do prezentacji własnej wersji stanu faktycznego, co stosownie do powyższych wskazań nie może być zabiegiem skutecznym.

Wykonanie robót objętych kosztorysem na roboty zamienne i dodatkowe potwierdził przy tym w swych zeznaniach pełniący na przedmiotowej budowie funkcję kierownika budowy świadek M. K., który kosztorys ten opracował, a Sąd Okręgowy zakwestionował wiarygodność zeznań tego świadka jedynie co do daty rozpoczęcia robót.

Skarżący nie kwestionuje natomiast w środku odwoławczym dokonanej przez Sąd Okręgowy oceny tego dowodu i nie ma żadnych podstaw do tego, by w niniejszej sprawie gospodarczej podważać z urzędu tę ocenę.

Trzeba mieć przy tym na uwadze, że pozwany nie zarzucił w sprzeciwie, że powód nie wykonał robót zamiennych i dodatkowych, za które dochodzi zapłaty, a jedynie podniósł, iż w ocenie skarżącego wszystkie takie roboty zostały prawidłowo rozliczone zgodnie z ofertą i załączonym doń kosztorysem oraz protokołami odbioru robót.

Na rzekome niewykonanie robót przez powoda pozwany zaczął się powoływać dopiero w późniejszej fazie procesu, po tym, gdy biegły zakwalifikował istotną część robót objętych przedstawionym przez powoda kosztorysem powykonawczym robót dodatkowych i zamiennych jako prace, które były robotami dodatkowymi bądź zamiennymi w stosunku do robót przewidzianych umową i projektem.

Odnośnie do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 kpc poprzez nie danie wiary świadkom M. D. i J. C., że przekazanie placu budowy miesiąc później odbyło się na prośbę powoda należy z kolei zauważyć, że skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów.

Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z 6 listopada 1998 r., II CKN 4/98).

Powołanie się przez Sąd Okręgowy na brak potwierdzenia wskazywanej przez świadków okoliczności w innych dowodach stanowi argument, który uzasadnia taką ocenę przedmiotowych zeznań.

Dodatkowo świadkowie są związani ze stroną pozwaną, co może wpływać na ich obiektywizm.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, gdyby rzeczywiście było tak, że opóźnienie przekazania placu budowy nastąpiło na prośbę powodowego wykonawcy, to zostałoby to ujęte w protokole przekazania, co jednak nie nastąpiło.

Skoro zamawiający, który był zobowiązany, by niezwłocznie po zawarciu umowy przekazać wykonawcy plac budowy, tego nie uczynił, to winien zadbać o to, by w protokole wskazane były ewentualne nie obciążające go przyczyny takiego stanu rzeczy.

Gdyby zatem rzeczywiście było tak, że opóźnione przekazanie placu budowy nastąpiło na prośbę wykonawcy, to należy uznać, że powód zadbałby to, by stosowna informacja została ujęta w przedmiotowym protokole.

Sam podnoszony w środku odwoławczym fakt, że pozwany rozpoczął prace miesiąc po przekazaniu placu budowy nie zaprzecza bynajmniej stanowisku Sądu Okręgowego, tym bardziej, że z natury rzeczy rozpoczęcie budowy po przejęciu jej placu wymaga podjęcia działań podjęcia działań o charakterze organizacyjno-przygotowawczym.

Ewentualne zaniedbania powoda w organizacji wykonywania robót już

po przejęciu placu budowy nie stanowią dostatecznej podstawy do uznania, że powód wnioskował wcześniej o opóźnienie w przekazaniu mu placu budowy.

Skarżący podnosi, że powód był odpowiedzialny za organizację czasu pracy w celu terminowego wykonania umowy.

Sąd Okręgowy nie naruszył tej zasady i przyjął zasadność obciążenia powoda karą umowna za zwłokę w wykonaniu robót za okres od 16 lutego 2018r.

Jednak kara ta nie należała się pozwanemu za okres opóźnienia, który nie był spowodowany przyczynami zawinionymi przez powoda, w szczególności wynikającymi z opóźnionego przekazania mu placu budowy, a nadto zlecenia mu wykonania robót dodatkowych i zamiennych, co obiektywnie wydłużyło okres realizacji umowy.

Nie zachodzi także zarzucane w środku odwoławczym naruszenie art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 286 kpc.

Nie budzi bowiem zastrzeżeń dokonana przez Sąd Okręgowy ocena dowodu z opinii biegłego.

Specyfika oceny dowodu z opinii biegłego wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Odwołanie się przez Sąd do tych kryteriów oceny stanowi więc wystarczające i należyte uzasadnienia przyczyn uznania opinii biegłego za nieprzekonującą ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2005 r. II CK 572/04).

Stanowisko biegłego, że opóźnione przekazanie placu budowy oraz wykonywanie przez pozwanego robót dodatkowych i zamiennych spowodowało wydłużenie terminu wykonywania robót, jak najbardziej znajduje oparcie w przytoczonych wyżej kryteriach oceny dowodu z opinii biegłego.

Wydłużenie czasu wykonywania robót o okres opóźnienia pozwanego w przekazaniu placu budowy również nie budzi wątpliwości z punktu widzenia logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej.

Biegły posiada przy tym kwalifikacje do tego, by określić wpływ wykonywania przez wykonawcę robót dodatkowych i zamiennych na możliwość dotrzymania przez wykonawcę terminu zakończenia robót.

Skoro zatem biegły wyliczył, że zwiększony zakres robót wymagał dodatkowej pracy w przez około 34 dni roboczych, czyli 1,7 miesiąca, to także w tym zakresie brak było podstaw było podstaw do kwestionowania opinii.

Biegły oparł się w tym przypadku na swojej wiedzy specjalnej i doświadczeniu zawodowym i Sąd Okręgowy mając na uwadze wskazane kryteria oceny dowodu z opinii biegłego i w tym wypadku nie przekroczył zasad swobodnej oceny dowodów.

Jeżeli bowiem z materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to taka ocena sądu nie narusza prawa do swobodnej oceny dowodów, choćby w równym stopniu, na podstawie tego samego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2005 r. IV CK 122/05).

Trzeba mieć na uwadze, że biegły R. R. odniósł się do zastrzeżeń pozwanego pod adresem opinii w toku wysłuchania na rozprawie w dniu 13 stycznia 2022r.

Te wyjaśnienia stanowią integralną część opinii biegłego.

Tymczasem apelujący nie odnosi się w środku odwoławczym do wyjaśnień biegłego poza gołosłownym stwierdzeniem, że biegły nie wyjaśnił wszystkich zgłaszanych przez pozwanego zastrzeżeń.

W szczególności skarżący nie wskazał jakich zastrzeżeń pozwanego do opinii biegły nie uwzględnił w swych wyjaśnieniach, ani też jaki wpływ zarzucane uchybienie miało na wynik sprawy.

Nadto sam skarżący już po upływie niespełna 20 minut przesłuchania biegłego nie zgłaszał do niego pytań.

Chybiony jest zarzut, że biegły nie weryfikował wykonanych robót w miejscu ich wykonania.

Nie było to bowiem objęte tezą dowodową postanowienia o przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego.

Dowód ten został dopuszczony na okoliczność, czy prace ujęte przez powoda w kosztorysie powykonawczym robót dodatkowych i zamiennych na kwotę 71.448,98 (k.67-71) były robotami dodatkowymi lub zamiennymi w stosunku do robót przewidzianych umową i projektem oraz jaka była wartość robót dodatkowych i zamiennych.

Biegły udzielił odpowiedzi na te pytania i wykonał tym samym zlecone mu zadanie.

Wykonanie przedmiotowych robót uznanych przez biegłego za dodatkowe i zamienne w stosunku do umowy i projektu nie budziło przy tym wątpliwości w świetle prawidłowych ustaleń Sądu Okręgowego, zaś pozwany dopiero po przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego zaczął twierdzić, jakoby robót tych powód nie wykonał, a wcześniej kwestionował jedynie, by były to roboty zamienne bądź dodatkowe.

Nie zachodzi także zarzucane w środku odwoławczym naruszenie art. 405 kc przez błędne zastosowanie i uznanie, że doszło do bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego.

Zarzut ten skarżący opiera na twierdzeniu, że powód nie udowodnił, że wskazane przez niego roboty dodatkowe i zamienne nie zostały wykazane.

Stosownie do powyższych wskazań to twierdzenie środka odwoławczego jest nieuzasadnione.

Wystarczające będzie zatem stwierdzenie, że Sąd Apelacyjny w pełni podziela stanowisko Sądu Okręgowego co do istnienia podstaw do domagania się przez powoda zapłaty za wykonane roboty dodatkowe i zamienne na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu w instancji odwoławczej znajdowało oparcie w art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 391 § 1 kpc oraz § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Mikołaj Tomaszewski

Niniejsze pismo nie wymaga podpisu na podstawie § 100a ust. 1-3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. - Regulamin urzędowania sądów powszechnych jako właściwie zatwierdzone w sądowym systemie teleinformatycznym.

starszy sekretarz sądowy
Joanna Forycka