Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 marca 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący - Sędzia: SA Anna Michalik (spr.)

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 marca 2023r.

sprawy R. W.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o prawo do emerytury policyjnej

na skutek apelacji R. W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 5 kwietnia 2022 r. sygn. akt XIII U 1498/21

oddala apelację.

Anna Michalik

III AUa 2004/22

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 5 kwietnia 2022 r. Sąd Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie R. W. od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. z dnia 24 listopada 2020 r. nr (...) oraz zasądził od R. W. na rzecz Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Zaskarżoną decyzją Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA w W. na podstawie art. 42 ust. i art. 32 ust. 1 pkt 1, ust. 2 i 3 Ustawy z 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) oraz ich rodzin (Dz.U. z 2020 r., poz. 723), realizując pkt 1. wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XXI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych sygn. akt XXI U 153/20 z 23 lipca 2020 roku, odmówił przyznania emerytury R. W. od 1 lipca 2019 roku do 31 sierpnia 2019 roku oraz wypłaty wyrównania od za okres od 1 lipca 2019 roku do 31 sierpnia 2019 roku. W uzasadnieniu organ wskazał, że ustawa z 19 lipca 2019 roku o zmianie ustawy zaopatrzeniowej znowelizowała przepisy ustawy zaopatrzeniowej i weszła w życie 12 września 2019 roku z mocą wsteczną od 1 lipca 2019 roku. Nowelizacja dotyczyła m.in. zmiany dotyczącej warunków nabywania prawa do emerytury policyjnej. Nie uległo natomiast zmianie brzmienie art. 32 ust. 3 i art. 42 Ustawy zaopatrzeniowej, a tym samym w obowiązującym porządku prawnym nie ma przepisów uprawniających organ rentowy do przyznania prawa do świadczenia oraz jego wypłaty z mocą wsteczną, bez względu na datę złożenia wniosku o przyznanie świadczenia. Dlatego też świadczenia pieniężne wypłaca się od dnia powstania prawa do tych świadczeń nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym złożono wniosek – w przypadku ubezpieczonego od 1 września 2019 roku.

R. W. zaskarżył decyzję w całości wnosząc o jej zmianę, poprzez ustalenie dodatkowo prawa do emerytury od 1 lipca 2019 roku do 31 sierpnia 2019 roku. Zdaniem odwołującego bez znaczenia jest termin złożenia wniosku o emeryturę, ponieważ istotna jest data mocy obowiązującej Ustawy z 19 lipca 2019 roku o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) oraz ich rodzin oraz niektórych ustaw. Ustawa ta weszła w życie 1 lipca 2019 roku. W ocenie odwołującego w tych okolicznościach ustawodawca zagwarantował, że uchwalone zmiany mają zastosowanie od 1 lipca 2019 roku. Dodatkowo odwołujący pismem z 22 lipca 2021 roku wnosił o nieobciążanie go kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego w przypadku oddalenia odwołania. Ponadto dodał, że nie mógł wcześniej złożyć wniosku o emeryturę, ponieważ nie miał ukończonych 55 lat życia. Dopiero wejście w życie ustawy z dniem 12 lipca 2019 roku umożliwiło mu skuteczne złożenie takiego wniosku. Jednocześnie powoływał się w tym piśmie na wcześniejszy wniosek o emeryturę, który złożył 26 stycznia 2017 roku. W ocenie odwołującego data tego wniosku powinna mieć wpływ na datę początkową przyznania mu prawa do emerytury policyjnej.

Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA w W. w odpowiedzi na odwołanie podtrzymał decyzję i argumentację w niej zawartą i wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od odwołującego na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

Odwołujący R. W. 31 maja 2017 roku został zwolniony z pełnienia służby w (...).

12 września 2019 roku weszła w życie ustawa z 19 lipca 2019 roku o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin oraz niektórych innych ustaw.

(fakty bezsporne)

W związku z powyższym odwołujący się 18 września 2019 roku za pośrednictwem (...) w K., złożył do Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA w W. wniosek o przyznanie prawa do emerytury.

(wniosek – k. 1 i n. a.r.)

Decyzją z 29 października 2019 roku nr (...) od 1 września 2019 roku tj. od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek, Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA w W. ustalił odwołującemu się prawo do emerytury i jej wysokości.

(decyzja z 29 października 2019 roku – k. 8-9v. a.r.)

R. W. zaskarżył tę decyzję, wnosząc o podwyższenie podstawy wymiaru świadczenia wskaźnikami wszystkich kolejnych waloryzacji przypadających w okresie między zwolnieniem a ustaleniem prawa do emerytury, tj. waloryzacje przypadające po 31 maja 2017 roku. Ponadto wniósł o zmianę decyzji poprzez ustalenie prawa do emerytury i jej wysokości od 1 lipca 2019 roku.

(odwołanie od decyzji z 29 października 2019 roku nr (...) – k. 13-15v. a.r.)

Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu odwołania R. W. w sprawie XXI U 153/20, wyrokiem z 23 lipca 2020 roku w pkt 1. w zakresie wniosku o przyznanie emerytury od lipca 2019 roku przekazał sprawę Dyrektorowi ZER a w pkt 2. oddalił odwołanie w pozostałym zakresie.

(wyrok SO w Warszawie z 23 lipca 2020 roku w sprawie XXI U 153/20 – k. 16 a.r., k. 23 a.s.)

W konsekwencji decyzją z 24 listopada 2020 roku nr (...) Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA w W. na podstawie art. 42 ust. i art. 32 ust. 1 pkt 1, ust. 2 i 3 Ustawy z 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) oraz ich rodzin (Dz.U. z 2020 r., poz. 723), realizując pkt 1 wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XXI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych sygn. akt XXI U 153/20 z 23 lipca 2020 roku, odmówił przyznania emerytury R. W. od 1 lipca 2019 roku do 31 sierpnia 2019 roku oraz wypłaty wyrównania od za okres od 1 lipca 2019 roku do 31 sierpnia 2019 roku. W uzasadnieniu organ wskazał, że Ustawa z 19 lipca 2019 roku o zmianie ustawy zaopatrzeniowej znowelizowała przepisy ustawy zaopatrzeniowej i weszła w życie 12 września 2019 roku z mocą wsteczną od 1 lipca 2019 roku. Nowelizacja dotyczyła m.in. zmiany dotyczącej warunków nabywania prawa do emerytury policyjnej. Nie uległo natomiast zmianie brzmienie art. 32 ust. 3 i art. 42 Ustawy zaopatrzeniowej, a tym samym w obowiązującym porządku prawnym nie ma przepisów uprawniających organ rentowy do przyznania prawa do świadczenia oraz jego wypłaty z mocą wsteczną, bez względu na datę złożenia wniosku o przyznanie świadczenia. Dlatego też świadczenia pieniężne wypłaca się od dnia powstania prawa do tych świadczeń nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym złożono wniosek – przypadku ubezpieczonego od 1 września 2019 roku.

(decyzja – k. 18 a.r.)

Powyższe fakty Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy. W ocenie Sądu dokumenty znajdujące się w aktach sprawy są autentyczne, a ich treść nie budzi wątpliwości, ponadto nie były one także kwestionowane przez żadną ze stron.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Okręgowy uznał odwołanie za bezzasadne.

Na wstępie Sąd podniósł, że spór w niniejszej sprawie dotyczył daty, od której należy przyznać odwołującemu prawo do policyjnej emerytury.

R. W. zarzucał zaskarżonej decyzji naruszenie art. 26 Ustawy z 19 lipca 2019 roku o zmianie ustawy o zaopatrzeniu funkcjonariuszy Policji (…) i ich rodzin poprzez jego niezastosowanie i nieustalenie prawa do emerytury za lipiec i sierpień 2019 roku. Wyżej wspomniana Ustawa weszła w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z mocą od 1 lipca 2019 r.

Sąd Okręgowy wskazał, że nie ma wątpliwości, że odwołujący złożył wniosek o policyjną emeryturę 18 września 2019 roku. W konsekwencji organ rentowy zastosował normę wynikająca z art. 42 ust. 1 Ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (...) oraz ich rodzin zgodnie, z którym świadczenia pieniężne wypłaca się od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym złożono wniosek, o którym mowa w art. 32 ust. 3 lub w którym wydano decyzję z urzędu. Postępowanie w sprawie ustalenia prawa do zaopatrzenia emerytalnego wszczyna się na wniosek zainteresowanego (art. 32 ust. 3).

Sąd podniósł, że wymieniona tym artykułem reguła stanowi generalną zasadę prawa o emeryturach i rentach w myśl, której świadczenia wypłaca się na wniosek osoby zainteresowanej (wyrok Sądu Najwyższego z 27 lipca 2017 r., II UK 310/16).

Sąd wskazał, że przepisy regulujące system zabezpieczenia społecznego ze względu na swoją istotę i konstrukcję podlegają wykładni ścisłej. Nie powinno stosować się wykładni celowościowej, funkcjonalnej lub aksjologicznej w opozycji do wykładni językowej. Każda norma prawna z zakresu ubezpieczeń społecznych musi być wykładana ściśle, co oznacza prymat dyrektyw wykładni językowej w odniesieniu do pozostałych metod wykładni, w tym wykładni systemowej i wykładni historycznej lub celowościowej (wyrok Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2012 r., I UK 320/12, wyrok Sądu Najwyższego z 25 października 2016 r., I UK 386/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 7 kwietnia 2016 r., III AUa 988/15).

Mając na uwadze powyższy pogląd judykatury Sąd Okręgowy wskazał, że z brzmienia art. 42 ust. 1 Ustawy zaopatrzeniowej jasno wynika, że świadczenia pieniężne wypłaca się od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym złożono wniosek. W konsekwencji, warunkiem koniecznym do ustalenia, a następnie wypłaty przez organ rentowy świadczenia jest uprzednie złożenie wniosku, przy czym, istotna jest data wystąpienia ze wskazanym wnioskiem, gdyż moment wyrażenia woli przez zainteresowanego pobierania świadczenia rodzi obowiązek po stronie organu rentowego wypłaty tego świadczenia. Wobec powyższego Sąd podkreślił, że pomimo deklaratoryjnego charakteru decyzji organu rentowego, samo spełnienie się przesłanek warunkujących prawo do świadczenia nie stanowi podstawy do jego wypłaty. W rezultacie, zdaniem Sądu Okręgowego, art. 26 Ustawy zmieniającej nie powoduje po stronie organu rentowego obowiązku wypłaty świadczenia od 1 lipca 2019 r. – czyli od daty wcześniejszej niż data złożenia wniosku. Fakt wejścia w życie powyższej ustawy z mocą od 1 lipca 2019 r. pozostaje bez znaczenia dla rozpoznawanej sprawy. Gdyby wolą ustawodawcy było odmienne uregulowanie zasady wyrażonej w art. 42 ust. 1 Ustawy zaopatrzeniowej, to niewątpliwie w treści ustawy zmieniającej umieściłby odpowiednie przepisy intertemporalne.

Na marginesie Sąd wskazał, że bez znaczenia dla rozstrzygnięcia tej sprawy jest fakt złożenia przez odwołującego się wniosku do Dyrektora ZER 26 stycznia 2017 roku. Sąd podniósł, że odwołujący się 26 stycznia 2017 roku wnosił o emeryturę powszechną, której nie łączy się z systemem przeznaczonym dla grup mundurowych, jako grup szczególnych. W konsekwencji nie można uznać, że pierwotnie odwołujący wnosił o emeryturę policyjną wcześniej niż 18 września 2019 roku.

Z tych względów Sąd oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 K.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 K.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018.265 j.t.) uznając jednocześnie, że brak było podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c.

Odwołujący się zaskarżył powyższy wyrok w całości, zarzucając:

- naruszenie art. 26 ustawy z dnia 19 lipca 2019r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019r., poz. 1635) poprzez jego niezastosowanie, a tym samym nieustalenie prawa do emerytury i jej wysokości od miesiąca lipca tj. od miesiąca obowiązywania przepisów ustawy (w szczególności za okres od 1 lipca 2019r. do 31 sierpnia 2019r.).

Mając powyższe na uwadze, apelujący wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku i ustalenie dodatkowo prawa do emerytury i jej wysokości (w szczególności dodatkowo za okres nieuwzględniony w zaskarżonej decyzji, tj. za okres od 1 lipca 2019r. do 31 sierpnia 2019r.);

2. w przypadku braku możliwości wydania orzeczenia nakazującego przyznanie prawa do emerytury za miesiące lipiec i sierpień 2019 roku: o uchylenie wyroku i skierowanie sprawy do organu pierwszej instancji celem ponownego rozpatrzenia.

3. odstąpienie od obciążania go kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej.

Sąd Apelacyjny w Warszawie zważył, co następuje:

apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Przede wszystkim należy podkreślić, że Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny w sprawie, w szczególności odnośnie charakteru pisma odwołującego z 26 stycznia 2017r., który został potraktowany jako wniosek o emeryturę z powszechnego systemu emerytalnego i tak rozpoznany. Celem uzupełnienia należy zaznaczyć, że po zakończeniu trwającej w latach 15 kwietnia 1997r. – 31maja 2017r. służbie w (...), odwołujący od 1 czerwca 2017r. do złożenia wniosku o emeryturę policyjną we wrześniu 2019r. był zatrudniony w (...) w K..

Za niezasadny należy uznać podniesiony w apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego. Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin oraz niektórych innych ustaw w art.1 pkt 4 nadała nowe brzmienie art. 18b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej likwidując warunek wieku, tj. ukończenia w dniu zwolnienia ze służby co najmniej 55 lat życia. Zgodnie z art. 26 ww. ustawy zmieniającej z 2019 r. ustawa ta weszła w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z mocą od dnia 1 lipca 2019 r. Ustawa ta została opublikowana 28 sierpnia 2019 r. (Dz. U. poz. 1635), a więc weszła w życie 12 września 2019 r. z mocą od dnia 1 lipca 2019 r. Bezsporne jest, że z mocą od dnia 1 lipca 2019 r. wszedł w życie także art. 1 pkt 4 ustawy zmieniającej, wprowadzający nowe brzmienie art.18b ust.1 ustawy zaopatrzeniowej.

Tymczasem na podstawie art. 42 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej świadczenia pieniężne wypłaca się od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym złożono wniosek, o którym mowa w art. 32 ust. 3, lub w którym wydano decyzję z urzędu. Na podstawie art.32 ust.3 ustawy zaopatrzeniowej postępowanie w sprawie ustalenia prawa do zaopatrzenia emerytalnego wszczyna się na wniosek zainteresowanego.

Trzeba mieć więc na uwadze, że prawo do świadczeń emerytalnych określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, ale wypłaca się je poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Samo abstrakcyjne spełnienie się przesłanek warunkujących prawo do świadczenia nie stanowi podstawy do jego wypłaty.

Taki stan rzeczy oznacza, że wprawdzie prawo do świadczenia powstaje z mocy prawa z dniem spełnienia wszystkich przesłanek wymaganych do jego nabycia, ale niezbędne jest także potwierdzenie tego prawa w celu uruchomienia wypłaty ustalonego świadczenia w określonej wysokości, które wymaga złożenia stosownego wniosku i jego rozpoznania w stanie prawnym adekwatnym dla jego oceny. Inaczej rzecz ujmując, bez złożenia wymaganego wniosku, potwierdzenie przesłanek, w tym przypadku nabycia prawa do emerytury nie zostanie urzeczywistnione jako świadczenie przysługujące w określonej wysokości od konkretnie oznaczonego miesiąca. Oznacza to, że wniosek o emeryturę, stanowi element konieczny dopełnienia, urzeczywistnienia i konkretyzacji emerytury przysługującej z mocy prawa.

Przewidziane w ustawie zmieniającej wejście w życie zmienionych przepisów z mocą wsteczną od 1 lipca 2019r., nie można zdaniem Sądu Apelacyjnego utożsamiać z uznaniem, że czynność faktyczna którą jest złożenie stosownego wniosku odnosi skutek od wcześniejszej daty. Gdyby wolą ustawodawcy było wprowadzenie takiego rozwiązania, to wymagałoby to pozytywnego uregulowania w tym względzie, tj. przypisania czynności faktycznej skutku z mocą wsteczną.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

Anna Michalik