Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2023 roku

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący Sędzia Przemysław Kociński

Protokolant st. sekretarz sądowy Dorota Dąbrowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 lutego 2023 roku w Bydgoszczy

w postępowaniu gospodarczym

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w B.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 55.561,57 zł (pięćdziesiąt pięć tysięcy pięćset sześćdziesiąt jeden złotych pięćdziesiąt siedem groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych od następujących kwot:

a.  3.470,00 zł od dnia 6 lipca 2021 do dnia zapłaty,

b.  990,15 zł od dnia 8 lipca 2021 do dnia zapłaty,

c.  2.069,56 zł od dnia 14 lipca 2021 do dnia zapłaty,

d.  3.234,75 zł od dnia 15 lipca 2021 do dnia zapłaty,

e.  452,64 zł od dnia 15 lipca 2021 do dnia zapłaty,

f.  4.784,21 zł od dnia 29 lipca 2021 do dnia zapłaty,

g.  4.945,02 zł od dnia 3 sierpnia 2021 do dnia zapłaty,

h.  149,62 zł od dnia 4 sierpnia 2021 do dnia zapłaty,

i.  3.158,62 zł od dnia 5 sierpnia 2021 do dnia zapłaty,

j.  1.413,52 zł od dnia 5 sierpnia 2021 do dnia zapłaty,

k.  1.527,90 zł od dnia 11 sierpnia 2021 do dnia zapłaty,

l.  2.158,54 zł od dnia 17 sierpnia 2021 do dnia zapłaty,

m.  1.263,23 zł od dnia 17 sierpnia 2021 do dnia zapłaty,

n.  1.560,73 zł od dnia 1 września 2021 do dnia zapłaty,

o.  2.541,38 zł od dnia 7 września 2021 do dnia zapłaty,

p.  2.217,82 zł od dnia 14 września 2021 do dnia zapłaty,

q.  4.657,95 zł od dnia 21 września 2021 do dnia zapłaty,

r.  1.992,60 zł od dnia 23 września 2021 do dnia zapłaty,

s.  5.937,21 zł od dnia 28 września 2021 do dnia zapłaty,

t.  4.114,45 zł od dnia 5 października 2021 do dnia zapłaty,

u.  205,14 zł od dnia 12 października 2021 do dnia zapłaty,

v.  1.030,95 zł od dnia 12 października 2021 do dnia zapłaty,

w.  1.073,02 zł od dnia 13 października 2021 do dnia zapłaty,

x.  437,90 zł od dnia 19 października 2021 do dnia zapłaty,

y.  174,66 zł od dnia 19 października 2021 do dnia zapłaty,

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 8.196,00 zł (osiem tysięcy sto dziewięćdziesiąt sześć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami, w wysokości ustawowych odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach procesu zawartego w niniejszym wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt VIII GC 1917/22

UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B. kwoty 55.561,57 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od kwot i dat szczegółowo wskazanych w treści żądania pozwu. Żądanie obejmowało również zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że strony w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawarły umowę sprzedaży artykułów elektrotechnicznych. Strona powodowa wydała pozwanemu towar i zgodnie z umową wystawił na jego rzecz faktury VAT, zaś pozwany pomimo niekwestionowania jakości towaru, nie zapłacił ceny. Zaległość z tytułu sprzedaży wynosi 55.561,57 zł. Podniesiono również, że między stronami sporna jest faktura VAT nr (...) na kwotę 452,64 zł. Powód przyznał jednocześnie, że otrzymał propozycje kompensat, jednakże dotyczyły one wierzytelności nieistniejących po stronie pozwanej, stanowiły jednostronne oświadczenie osoby nieuprawnionej do złożenia takiego oświadczenia, a co najważniejsze – wierzytelności przedstawione do potrącenia nie miały podstaw. Jak podkreślono, źródła swojej wierzytelności pozwany upatrywał w treści umowy zawartej między stroną powodową a poprzednikiem prawnym pozwanego. Umowa ta jednak nie stanowiła podstawy prawnej dostarczenia towarów objętych fakturami przedłożonych do pozwu. Pozwany naliczył karę umowną, której to podstawę stanowiła zwłoka w usuwaniu wad w okresie gwarancji, określona na łączną kwotę 75.334,20 zł, która została następnie ograniczona do kwoty 65.421,78 zł. Powód podniósł nadto, iż pozwany nigdy nie oświadczył, których usterek i której zwłoki dotyczą ograniczenia, a także które kary umowne co do kwoty 65.421,78 zł objęte są notą o nr (...) i które objęte są oświadczeniami o potrąceniu.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od strony powodowej na swoją rzecz kosztów procesu, w szczególności kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W pierwszej kolejności pozwany wskazał, że spór wynika z umowy, w której zastrzeżono miejscową właściwość sądu w Poznaniu, dlatego sprawa winna zostać przekazana Sądowi Rejonowemu Poznań-Stare Miasto w Poznaniu Wydziałowi Gospodarczemu. Nadto podniósł zarzut potrącenia wierzytelności przysługującej mu wobec powoda w kwocie 65.421,78 zł, wynikającej z noty obciążeniowej (...) z dnia 7 lipca 2021 r. z wierzytelnością w kwocie 452,64 zł wynikającej z faktury VAT nr (...) z dnia 30 kwietnia 2021 r.

Motywując powyższe strona pozwana przyznała, że wydano jej towar określony w pozwie na łączną kwotę 55.561,57 zł, a także, że dostawa objęta fakturą VAT nr (...) na kwotę 452,64 zł miała miejsce. Potwierdziła także twierdzenia pozwu dotyczące faktu wystawienia noty obciążeniowej i kompensat. Jednocześnie pozwany zaprzeczył twierdzeniom powoda, że przedstawił do potrącenia wierzytelności nieistniejące oraz, że oświadczenie o potrąceniu zostało podpisane ze strony pozwanej przez osobę nieuprawnioną. Zaprzeczył również, aby umowa i gwarancja nie obejmowały usługi uruchomienia i wysterowania systemu V., że przeprowadzane na obiekcie Politechniki (...) testy nie wykazywały usterek, a także że (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. (podwykonawca powoda) realizował bez zwłoki prace polegające na usuwaniu stwierdzonych błędów. W treści sprzeciwu szczegółowo opisał przebieg współpracy stron w toku realizacji umowy z dnia 19 lutego 2019 r., w tym realizację napraw gwarancyjnych. W jego ocenie powód nie reagował na zgłoszenia, albo reagował z opóźnieniem. Nadto nie respektował postanowienia umownego o uzgadnianiu przez strony terminu naprawy. Powyższe skutkowało nałożenie na powoda kar umownych na kwotę 65.421,78 zł i złożeniem oświadczenia o potrąceniu z wierzytelnościami dochodzonymi pozwem. Powyższe spowodowało ich wygaśnięcie na etapie przedprocesowym.

Na rozprawie w dniu 20 lutego 2023 r. pełnomocnik pozwanej cofnął zarzut potrącenia wyrażony w odpowiedzi na pozew – w zakresie kwoty 452,64 zł. Uzasadniając powyższe wskazał, iż zarówno przedmiotowa wierzytelności powoda, jak też wszystkie pozostałe dochodzone pozwem nie wynikają z umowy z dnia 19 lutego 2019 r.

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 20 lutego 2023 r. Sąd oddalił wniosek o przekazanie sprawy według właściwości do Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w Poznaniu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 19 lutego 2019 r. między (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w O. a powodem (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. została zawarta Umowa Nr (...). Przedmiotem umowy była sprzedaż opraw oświetleniowych wraz ze źródłami światła dla budowy: „Politechnika (...)-Wydział Architektury i Wydział Inżynierii (...)”, a także dostawa zakupionych urządzeń na plac budowy (§ 1 ust. 1 i 2 Umowy).

W umowie postanowiono, że powód ponosi wobec drugiej strony odpowiedzialność z tytułu gwarancji w przypadku wad przedmiotu umowy. Gwarancję ustalono na okres 60 miesięcy od dnia dostawy.

W przypadku stwierdzenia wad, które mogły zostać usunięte (...) Sp. z o.o. zobowiązany był uzgodnić z powodem technicznie uzasadniony termin na ich usunięcie. Zgodnie z umową, powód odpowiadał wyłącznie za naprawę lub wymianę wadliwego urządzenia/materiału, nie ponosił zaś kosztów demontażu i ponownego montażu urządzenia lub materiału (§ 6 ust. 1, 2, oraz 3 Umowy).

Strony w przedmiotowej Umowie ustaliły kary umowne. Zgodnie z § 7 ust. 1 lit. c powód za zwłokę w usunięciu wad stwierdzonych przy odbiorze przedmiotu umowy lub w okresie gwarancji zobowiązany będzie zapłacić kontrahentowi kary umowne w wysokości 0,1% wartości wynagrodzenia należnego za wadliwy towar, za każdy dzień zwłoki, liczony od upływu terminu wyznaczonego na usunięcie wad, jednak łącznie nie więcej niż 5% wartości przedmiotu umowy.

Wszelkie spory powstałe na tle postanowień powyższej umowy rozstrzygać miał sąd w Poznaniu (§ 8 Umowy).

Okoliczności bezsporne, a nadto dowód : Umowa nr (...) z dnia 19.02.2019 r.– k. 287-290 akt.

Na mocy uchwały walnego nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników pozwanego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. z dnia 25 lipca 2019 r. doszło do połączenia w trybie przewidzianym w art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h. oraz art. 515 § 1 k.s.h. w zw. z art. 516 § 6 k.s.h. poprzez przeniesienie całego majątku (...) Sp. z o.o. bez podwyższania kapitału zakładowego pozwanego.

Okoliczność bezsporna

Powód, prócz umowy z dnia 19 lutego 2019 r. współpracował z pozwanym, w ten sposób, iż dostarczał stronie przeciwnej materiały elektrotechniczne, niezbędne w prowadzonych inwestycjach. W związku z powyższym powód wystawiła na rzecz pozwanego następujące dokumenty księgowe:

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 452,64 zł brutto z dnia 30.04.2021 r., płatna do dnia 14.07.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 4.023,50 zł brutto z dnia 21.04.2021 r., płatna do dnia 05.07.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 990,15 zł brutto z dnia 23.04.2021 r., płatna do dnia 07.07.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 2.069,56 zł brutto z dnia 29.04.2021 r., płatna do dnia 13.07.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 3.234,75 zł brutto z dnia 30.04.2021 r., płatna do dnia 14.07.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 4.784,21 zł brutto z dnia 14.05.2021 r., płatna do dnia 28.07.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 4.945,02 zł brutto z dnia 17.05.2021 r., płatna do dnia 31.7.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 149,62 zł brutto z dnia 20.05.2021 r., płatna do dnia 03.08.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 3.158,62 zł brutto z dnia 21.05.2021 r., płatna do dnia 04.08.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 1.413,52 zł brutto z dnia 21.05.2021 r., płatna do dnia 04.08.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 1.527,90 zł brutto z dnia 27.05.2021 r., płatna do dnia 10.08.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 2.158,54 zł brutto z dnia 31.05.2021 r., płatna do dnia 14.08.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 1.263,23 zł brutto z dnia 02.06.2021 r., płatna do dnia 16.08.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 1.560,73 zł brutto z dnia 17.06.2021 r., płatna do dnia 31.08.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 2.541,38 zł brutto z dnia 22.06.2021 r., płatna do dnia 05.09.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 2.217,82 zł brutto z dnia 30.06.2021 r., płatna do dnia 13.09.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 4.657,95 zł brutto z dnia 07.07.2021 r., płatna do dnia 20.09.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 1.992,60 zł brutto z dnia 09.07.2021r., płatna do dnia 22.09.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 5.937,21 zł brutto z dnia 12.07.2021 r., płatna do dnia 25.09.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 4.114,45 zł brutto z dnia 20.07.2021 r., płatna do dnia 03.10.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 205,14 zł brutto z dnia 26.07.2021 r., płatna do dnia 09.10.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 1.030,95 zł brutto z dnia 27.07.2021 r., płatna do dnia 10.10.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 1.073,02 zł brutto z dnia 29.07.2021 r., płatna do dnia 12.10.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 437,90 zł brutto z dnia 04.08.2021 r., płatna do dnia 18.10.2021 r.,

-

faktura VAT nr (...) na kwotę 174,66 zł brutto z dnia 04.08.2021 r., płatna do dnia 18.10.2021 r.

Wszystkie towary objęte powyższymi fakturami zostały dostarczone oraz odebrane przez pozwanego.

Okoliczności bezsporne, a nadto dowód : faktury VAT wraz z potwierdzeniami zamówienia i dostawy – k. 39-244 akt.

W dniu 7 lipca 2021 r. pozwany, działając w oparciu o umowę z dnia 19 lutego 2019 r., wystawił w stosunku do powoda notą obciążeniową nr (...) tytułem kar umownych za zwłokę w usuwaniu wad w okresie gwarancji zgodnie z § 7 pkt 1 c. Nota opiewała na kwotę 65.421,78 zł. Termin jej płatności został określony na 7 dni.

Dowód: nota obciążeniowa nr (...) z 07.07.2021 r. – k. 293 akt.

Dyrektor Finansowy P. P., działając w imieniu pozwanego, w dniu 19 lipca 2021 r. złożył oświadczenie o potrąceniu wierzytelności przysługującej pozwanemu od powoda (nota o nr (...)) z wierzytelnościami przysługującymi powodowi z tytułu następujących faktur:

-

(...) – 4.023,50 zł,

-

(...) – 990,15 zł,

-

(...) – 2.069,56 zł,

-

(...) – 3.234,75 zł

Wskazano, że po kompensacie pozostanie do zapłaty na rzecz pozwanego kwota 55.103,82 zł.

Dowód: potwierdzenie kompensaty nr (...) z 19.07.2021 r. – k. 294 akt.

W dniu 18.08.2021 r. Dyrektor Finansowy P. P., działając w imieniu pozwanego złożył oświadczenie o potrąceniu wierzytelności przysługującej pozwanemu na podstawie noty (...) z wierzytelnościami przysługującymi powodowi z tytułu następujących faktur:

-

(...) – 4.784,21 zł,

-

(...) – 4.945,02 zł,

-

(...) – 149,62 zł,

-

(...) – 3.158,62 zł,

-

(...) – 1.413,52 zł,

-

(...) – 1.527,90 zł.

Wskazano, że po kompensacie pozostanie do zapłaty na rzecz pozwanego kwota 39.124,93 zł.

Dowód: potwierdzenie kompensaty nr (...) z 18.08.2021 r. – k. 295 akt.

Powód zwrócił pozwanemu zarówno notę obciążeniową, jak i potwierdzenia kompensaty wskazując, że roszczenie o zapłatę kary umownej pozbawione jest podstaw prawnych i faktycznych, bowiem zgłaszane usterki były na bieżąco usuwane przez (...) Sp. z o.o.

Dowód: pismo z dnia 16.07.2021 r. – k. 296 akt, pismo z dnia 30.07.2021 r. – k. 297 akt, pismo z dnia 30.08.2021 r. – k. 298 akt.

Powód, pismem z dnia 8 listopada 2021 r., skierował do pozwanego ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty kwoty 56.744,54 zł. Na powyższą kwotę składały się należności z wyszczególnionych faktur, a także odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych od rzeczonych należności w wysokości 1.182,97 zł. Termin zapłaty określono na dzień 15 listopada 2021 r.

Dowód: ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty z 08.11.2021 r. wraz z potwierdzeniem nadania/odbioru – k. 245-247 akt.

Powyższy stan faktyczny, który w przeważającej części nie był w niniejszej sprawie sporny, Sąd ustalił również na podstawie szeregu przedstawionych przez obie strony dokumentów prywatnych, których autentyczność nie była podważana, również i Sąd nie znalazł podstaw do zakwestionowania ich prawdziwości.

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 20 lutego 2023 r. Sąd pominął wniosek o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków M. W., L. K., K. P., M. S., M. C., D. C., A. R., J. O., P. B. oraz W. K., bowiem okoliczności na które mieli zeznać były nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Mając na uwadze całokształt zgromadzonego dotychczas w aktach sprawy materiału dowodowego, w świetle złożonych wniosków dowodowych oraz treści roszczeń i zarzutów, brak było podstaw do tego, by dopuścić rzeczone wnioski dowodowe, gdyż w ocenie Sądu ich przeprowadzenie nie wpłynęłoby na końcowe rozstrzygnięcie w sprawie. Zagadnienie istnienia podstaw do obciążenia strony powodowej karą umowną w związku z realizacją umowy z dnia 19 lutego 2019 r., z uwagi na kwestie niedopuszczalności opartego na niej zarzutu, nie miało żadnego znaczenia dla wydanego orzeczenia. W ocenie Sądu przeprowadzenie pominiętych dowodów nie tylko nie przyczyniłoby się do rozstrzygnięcia sprawy – to bowiem było możliwe na podstawie zgromadzonego już materiału – ale doprowadziłoby do nieuprawnionego przedłużenia postępowania, co wiązałoby się z koniecznością poniesieniach kosztów przez strony, w postaci chociażby wydatku na dojazdy świadków, pełnomocników. To wszystko, w ocenie Sądu, przemawiało za zasadnością decyzji podjętej w zakresie rzeczonych wniosków na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c.

Sąd oddalił wniosek o przekazanie sprawy według właściwości do Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w Poznaniu – wbrew wskazaniom zawartym w odpowiedzi na pozew żadna z wierzytelności objętych żądaniem pozwu nie wynikała bowiem z umowy z dnia 19 lutego 2019 r. Tym samym brak było podstaw do zaktualizowania się klauzuli prorogacyjnej uregulowanej w rzeczonym kontrakcie.

Zaznaczyć tu należało również, iż przy ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd miał na uwadze treść art. 233 § 1 k.p.c., zgodnie, z którym ocenia on wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Sąd zważył, co następuje:

Nie ulegało wątpliwości, iż przedmiotem żądania pozwu była zapłata za szereg zrealizowanych przez stronę powodową umów mających na celu dostarczenie szeroko rozumianych materiałów elektrotechnicznych na rzecz pozwanego. Strona przeciwna, nie kwestionując faktu odbioru wszystkich rzeczonych towarów i zasadności roszczenia jako takiego, powoływała się na jego wygaśnięcie z uwagi na złożenie zarówno na etapie przedprocesowym jak też bezpośrednio w odpowiedzi na pozew oświadczenia o potrąceniu, w ramach którego przedstawiona została do potrącenia przysługująca mu wierzytelność z tytułu kary umownej. Jej źródłem były natomiast obowiązki wynikające z umowy z dnia 19 lutego 2019 r. dotyczącej realizacji prac na budowie dotyczącej Politechniki (...).

Przed przejściem do właściwych rozważań nad zasadnością roszczenia powoda należało wskazać, iż bezsprzecznie jego źródłem były kontrakty mające postać umowy sprzedaży. Zgodnie z art. 535 k.c. przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Podstawowym przedmiotem sprzedaży jako stosunku prawnego jest przeniesienie przez sprzedawcę na kupującego własności rzeczy – nieruchomości i rzeczy ruchomych. Obok przeniesienia własności rzeczy, podstawowym obowiązkiem sprzedawcy jest obowiązek jej wydania, co oznacza przeniesienie posiadania rzeczy. Podstawowym obowiązkiem kupującego jest zapłata świadczenia pieniężnego – ceny, a spełnienie tego obowiązku powoduje wygaśnięcie zobowiązania dopiero wówczas, gdy sprzedawca otrzymał gotówkę, lub też uznany został jego rachunek bankowy albo obciążony został rachunek kupującego.

W niniejszej sprawie nie było spornym to, iż powód w całości wykonał zobowiązanie, które zostało przedstawione w żądaniu pozwu – wydał bowiem pozwanemu towar i przeniósł na kupującego własność rzeczy. Powyższe wynikało w sposób jednoznaczny z treści dokumentów dołączonych do pozwu w postaci dokumentów dostawy jak też niezakwestionowanych faktur VAT. Ponadto sam pozwany nie podważał rzeczonych faktów, nie podnosił żadnych zarzutów związanych chociażby z jakością dostarczonego towaru, nie zgłaszał w tym zakresie w rzeczywistości jakichkolwiek zastrzeżeń. Również jeżeli chodzi o należność objętą fakturą nr (...) na kwotę 452,64 zł jego stanowisko potwierdzało zasadność obciążenia strony pozwanej rzeczoną fakturą. Poza tym, abstrahując w tym miejscu od oceny procesowej skuteczności złożonych oświadczeń o potrąceniu (czy to na etapie przedprocesowym czy też w ramach odpowiedzi na pozew), należało wskazać, iż w ocenie Sądu oświadczenia w przedmiocie kompensaty świadczyły o uznaniu w całości roszczeń powoda. Pozwany do potrącenia przedstawił bowiem wszystkie należności objęte fakturami wskazanymi w pozwie, co świadczyło o tym, iż świadomy był istnienia po jego stronie zobowiązania w takich właśnie kwotach i z takich tytułów. Warto podkreślić, iż z treści rzeczonych oświadczeń nie wynikało, by zostały ono złożone „na wypadek uznania zasadności roszczenia powoda”. Nie zawierało w tym zakresie żadnego zastrzeżenia, a jedynie w takim wypadku możliwy byłoby uznanie, iż stanowiło ono dopuszczalne przez doktrynę i orzecznictwo, oświadczenie o potrąceniu złożone pod warunkiem (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2011 r., II CSK 70/11, LEX 1095816).

Spór w niniejszej sprawie sprowadzał natomiast do oceny wpływu na niniejsze postępowanie, a tym samym roszczeń w ramach niego zgłoszonych, oświadczeń o potrąceniu wierzytelności, złożonych na etapie przedprocesowym oraz tego, które zostało podniesione w odpowiedzi na pozew. Pozwany wskazywał bowiem, iż zdecydowana większość analizowanej wierzytelności została potrącona z wierzytelnością przysługującą pozwanemu jeszcze przed wszczęciem procesu. Wobec powyższego, wierzytelność powoda miała ulec umorzeniu i tym samym w dacie pozwu nie istniała. Z racji zaś tego, iż uprzednie kompensaty nie obejmowały wierzytelności wynikającej z faktury VAT nr (...) w kwocie 452,64 zł, w ramach odpowiedz na pozew zostało złożone oświadczenie materialnoprawne będące jednocześnie zarzutem procesowym, a dotyczące potrącenia tejże wierzytelności z karą umowną nałożoną notą obciążeniową nr (...).

W tym kontekście kluczowym było rozważanie dopuszczalności podnoszenia rzeczonych zarzutów w toku niniejszego procesu w świetle art. 203 ¹ k.p.c. Zgodnie z powyższym przepisem podstawą zarzutu potrącenia może być tylko wierzytelność pozwanego z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda, chyba że wierzytelność pozwanego jest niesporna lub uprawdopodobniona dokumentem niepochodzącym wyłącznie od pozwanego. Stosownie do treści § 2 rzeczonego przepisu, pozwany może podnieść zarzut potrącenia nie później niż przy wdaniu się w spór co do istoty sprawy albo w terminie dwóch tygodni od dnia, gdy jego wierzytelność stała się wymagalna. Zarzut potrącenia może zostać podniesiony tylko w piśmie procesowym. Do pisma tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące pozwu, z wyjątkiem przepisów dotyczących opłat (art. 203 ¹ § 3 k.p.c.).

Z powyższego wynika, iż obecna konstrukcja procesu cywilnego w sposób istotny ogranicza możliwości stron w procesowym podnoszeniu zarzutu potrącenia, zarówno w zakresie momentu procesu w jakim jest wskazywany, ale przede wszystkim w stosunku do charakteru wierzytelności, z jakiej wyprowadzana jest wierzytelność będąca jego podstawą. Uzasadnieniem dla powyższego była chęć uniknięcia poszerzania procesu o badanie stosunków prawnych zupełnie nie związanych z tym stosunkiem prawnym, z którego powód wywodzi swe roszczenia i który stanowi zasadniczy przedmiot rozpoznania w procesie (zob. uzasadnienie projektu ustawa z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Druk nr 3137).

Niespełnienie przesłanek formalnych zarzutu potrącenia powoduje pominięcie twierdzenia o potrąceniu i nierozpoznanie zarzutu. Natomiast niespełnienie przesłanek materialnych skutkuje nieuwzględnieniem żądania oddalenia powództwa z powodu wygaśnięcia wierzytelności powoda. Nie należy utożsamiać zarzutu potrącenia z oświadczeniem woli o potrąceniu. Za pomocą procesowego zarzutu potrącenia pozwany może powołać się na potrącenie (oświadczenie woli), jakie nastąpiło w przeszłości. Zarzut potrącenia może też być połączony z oświadczeniem woli o potrąceniu, jeżeli oświadczenie to nie zostało uprzednio złożone (zob. A. Torbus (w:) Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, t. 1, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020, art. 203 ¹ k.p.c.).

Przed przejściem do rozważań nad spełnieniem warunków odnoszących się do możliwości oceny zasadności rzeczonego zarzutu należało zauważyć, iż w niniejszej sprawie strona pozwana w treści odpowiedzi na pozew w stosunku do przeważającej części żądania pozwu wyartykułowała nie tyle zarzut potrącenia, lecz wskazała na wygaśnięcie wierzytelności wskutek złożonego uprzednio oświadczenia o potrąceniu. Zdaniem Sądu również przedmiotowy zarzut wygaśnięcia wierzytelności stanowiącej przedmiot pozwu, nie był zasadny albowiem uznać go należało za zarzut, który podlega rygorom z art. 203 ¹ § 2 i 3 k.p.c.

Na podzielenie w tym zakresie zasługiwała argumentacja wyrażona przez Tomasza Szanciłłę (kom. Legalis do art. 203(1) k.p.c.; pkt 8 komentarza – Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1-505 (39). Tom I 2019, wyd. 1), który w pierwszej kolejności wskazuje, że od zarzutu potrącenia należy odróżnić zarzut wygaśnięcia zobowiązania w wyniku złożonego oświadczenia o potrąceniu (zob. szerzej np. uchw. SN: z 13 października 2005 r., III CZP 56/05, OSNC 2006, Nr 7-8, poz. 119 i z 19 października 2007 r., III CZP 58/07, OSNC 2008, Nr 5, poz. 44; wyr. SN z 10 sierpnia 2010 r., I PK 56/10, OSNAPiUS 2011, Nr 23-24, poz. 295). Oświadczenie o potrąceniu zostaje wówczas złożone poza procesem (ma charakter materialnoprawny), a w toku procesu zostaje zgłoszony wskazany zarzut, który ma charakter wyłącznie procesowy. Autor ten słusznie w dalszym wywodzie wskazuje, że konieczne jest przyjęcie wykładni celowościowej, analogicznej do tej obowiązującej na tle art. 493 § 3 k.p.c. w poprzednim brzmieniu, który zawierał wymóg udowodnienia wierzytelności przedstawionej do potrącenia dokumentami wskazanymi w art. 485 k.p.c. W uchwale z 13 października 2005 r. (III CZP 56/05, OSNC 2006, Nr 7-8, poz. 119, z krytyczną glosą T. Kotuka, PS 2007, Nr 1, s. 93 i aprobującą glosą Ł. Kozłowskiego, OSP 2007, Nr 4, poz. 49) SN przyjął, że to wymaganie nie dotyczy przypadków potrącenia, do którego dochodzi przed doręczeniem pozwanemu nakazu zapłaty i pozwu (tak również SN w wyr.: z 6 października 2006 r., V CSK 206/06, Legalis i z 24 maja 2007 r., II CSK 88/07, Legalis; odmiennie wyr. SN z 7 maja 2004 r., I CK 666/03, OSNC 2005, Nr 5, poz. 86, z krytycznymi glosami T. Szanciło, PiP 2006, Nr 1, s. 114 i T. Staranowicza, PS 2006, Nr 6, s. 157). Innymi słowy, jeżeli oświadczenie o potrąceniu (pozaprocesowe) zostało złożone powodowi przez pozwanego przed doręczeniem pozwanemu odpisu pozwu i nakazu zapłaty, pozwany miał prawo udowadniać skuteczność złożonego oświadczenia o potrąceniu wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w k.p.c., a jeżeli nastąpiło to już po tym fakcie, ograniczenie przewidziane w art. 493 § 3 k.p.c. miało zastosowanie nie tylko do zarzutu potrącenia, ale również do zarzutu wygaśnięcia zobowiązania w wyniku złożenia pozaprocesowego oświadczenia o potrąceniu.

Sąd podziela pogląd tegoż autora, że z podobną sytuacją mamy do czynienia na tle art. 203 ¹ § 1 i 2 k.p.c. Stosując wykładnię celowościową, należałoby przyjąć, że ta norma ma zastosowanie nie tylko do zarzutu potrącenia sensu stricto, ale i do zarzutu wygaśnięcia zobowiązania w wyniku złożenia pozaprocesowego oświadczenia o potrąceniu. W przeciwnym razie pozwany w bardzo prosty sposób mógłby obejść ograniczenia z niej wynikające, składając pozaprocesowe oświadczenie o potrąceniu. Ustawodawca nie zauważył bowiem, że po upływie terminu do zgłoszenia zarzutu potrącenia pozwany mógłby złożyć pozaprocesowe oświadczenie o potrąceniu, a następnie zgłosić w toku procesu zarzut wygaśnięcia wierzytelności powoda objętej żądaniem pozwu i wnioski dowodowe, które miałyby wykazać skuteczność złożonego oświadczenia. Gdyby oświadczenie o potrąceniu zostało zgłoszone poza procesem, mogłoby dotyczyć innej wierzytelności niż wymienione w art. 203 ¹ § 1 k.p.c., co oznaczałoby, że przed sądem musiałoby być prowadzone postępowanie (w tym postępowanie dowodowe) związane z tą wierzytelnością. Prowadziłoby to do powstania różnej sytuacji procesowej w wyniku tego, który z zarzutów zostałby zgłoszony przez pozwanego i pozostawałoby w sprzeczności z celami, jakie zostały założone przez ustawodawcę wprowadzającego analizowane regulacje.

Wykładnię zrównującą zarzut potrącenia i zarzut wygaśnięcia wierzytelności (w okolicznościach faktycznych rozpoznawanej przez Sąd sprawy) wspiera również, dokonana jednocześnie z wprowadzeniem art. 203 ¹ § 1 k.p.c., modyfikacja art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., w wyniku której dano pozwanemu możliwość wytoczenia powództwa przeciwegzekucyjnego opartego na zarzucie potrącenia. Wynikające z art. 203 ¹ k.p.c. ograniczenia mogą skutkować wydaniem wyroku, który nie będzie uwzględniał dokonanego skutecznie potrącenia. Jest to o tyle istotne, że skoro doszło do takiego zdarzenia, obie wierzytelności umorzyły się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2 k.c.), co oznacza, że powództwo obejmujące kwotę skutecznie potrąconą podlegałoby oddaleniu. Jeżeli zatem pozwany dokonał skutecznie potrącenia, również poza procesem, ale to zdarzenie nie mogło stanowić podstawy rozstrzygnięcia w sprawie przeciwko niemu, może żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w oparciu o to właśnie zdarzenie. Pod pojęciem zarzutu potrącenia w rozumieniu art. 840 § 1 pkt 2 in fine k.p.c. należy rozumieć również zarzut wygaśnięcia wierzytelności w wyniku złożonego oświadczenia o potrąceniu.

Ponadto, jak słusznie wskazano w orzecznictwie, oparcie powództwa przeciwegzekucyjnego na zarzucie spełnienia świadczenia (art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.) jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy zarzut ten – ze względu na ustanowiony ustawą zakaz – nie mógł być rozpoznany w sprawie, w której wydano tytuł egzekucyjny. W wyniku bowiem licznych zmian ustawowych, dostosowujących postępowanie cywilne do wymagań współczesności, w Kodeksie pojawiły się przepisy uniemożliwiające pozwanemu wykazanie w toku sprawy faktu wygaśnięcia zobowiązania będącego przedmiotem roszczenia powoda. De lege lata chodzi o dyktowany postulatem wzmożenia szybkości i skuteczności postępowania w niektórych rodzajach spraw zakaz korzystania z zarzutu potrącenia w okolicznościach przewidzianych w art. 493 § 3 lub art. 505 ⁴ § 2 k.p.c. Pozostając przy argumentach celowościowych, zarzut spełnienia świadczenia, o którym mowa w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., należy rozumieć szeroko jako każdy zarzut wskazujący na wygaśnięcie obowiązku stwierdzonego w tytule wykonawczym, jeżeli z powodu ustawowych ograniczeń kognicyjnych nie mógł być rozpoznany i uwzględniony w orzeczeniu stanowiącym tytuł egzekucyjny, mimo iż dotyczy zdarzeń sprzed zamknięcia rozprawy. Wykładnię tę dodatkowo uzasadnia pogląd, że umorzenie długu przez potrącenie traktowane jest w doktrynie jako jego spełnienie; potrącenie jako sposób wygaszenia stosunku zobowiązaniowego uznaje się za równoważny ze spełnieniem świadczenia, tj. zapłatą (uchw. SN z 23 maja 2012 r., III CZP 16/12, OSNC 2012, Nr 11, poz. 129). Gdyby więc nawet nie dokonano zmiany art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., należałoby przyjąć, że w pojęciu "zarzut spełnienia świadczenia" mieści się potrącenie dokonane przez pozwanego, które nie było badane merytorycznie w toku postępowania sądowego.

Podsumowując, w ocenie Sądu pomimo, iż strona pozwana podniosła zarzut wygaśnięcia roszczenia, to z uwagi na to, iż był on oparty na złożonym przed procesem oświadczeniu o potrąceniu, w świetle przedstawionej wyżej argumentacji należało go ocenić jako podlegający analizie pod kątem art. 203 ¹ k.p.c.

Przechodząc do powyższej oceny należało wskazać, iż nie ulegało żadnej wątpliwości, iż brak było podstaw do możliwości uznania dopuszczalności podniesienia rzeczonych zarzutów w toku niniejszego procesu. O ile doszło do wypełnienia przesłanek formalnych (zarzuty sformułowano w piśmie procesowym, w przepisanym terminie), o tyle jasnym było, iż nie sposób było przyjąć, iż wierzytelność strony pozwanej mieściła się w katalogu art. 203 ¹ § 1 k.p.c. Jak bowiem sam wskazał pełnomocnik strony pozwanej w toku rozprawy, żadne z należności dochodzonych przez powodową spółkę nie wynikają z umowy z dnia 19 lutego 2019 r., z której zaś wywodzone są roszczenia pozwanego z tytułu kary umownej. Na podstawie stanowisk zaprezentowanych w złożonych do akt sprawy pismach procesowych nie sposób nadto uznać by wierzytelności pozwanej spółki miała charakter bezsporny – uzasadnionym jest wniosek zgoła odmienny. Jasny również było to, iż strona pozwana nie przedstawiła jakiegokolwiek dokumentu, który uprawdopodabniałby przedstawione przez siebie roszczenie, lecz nie pochodziłby wyłącznie od niego. Zarówno wezwania do podjęcia czynności gwarancyjnych, wszelka korespondencja prowadzona w tym przedmiocie czy wreszcie dokumenty bezpośrednio nakładające na powoda obowiązek zapłaty kary umownej zostały wytworzone przez stronę pozwaną.

Wszystko powyższe prowadziło więc do wniosku, iż zgłoszone przez pozwanego zarzuty potrącenia oraz wygaśnięcia wierzytelności powoda, z uwagi na ograniczenia ustanowione w art. 203 ¹ § 1 k.p.c., nie były dopuszczalne w toku niniejszego procesu.

Warto w tym miejscu podkreślić, iż niedopuszczalność podniesionego przez pozwanego w niniejszej sprawie zarzutu potrącenia czy też zarzutu wygaśnięcia roszczenia wskutek potrącenia dokonanego przed procesem nie pozbawia oczywiście strony pozwanej możliwości realizowania swoich roszczeń w innym postępowaniu, w szczególności nie stanowi przeszkody w dochodzeniu wierzytelności objętej zarzutem w odrębnym postępowaniu czy też obrony w formie zaprezentowanej wyżej.

Skutkiem powyższego, mając jednocześnie na uwadze rozważania poczynione na wstępie, było więc uznanie roszczenia strony powodowej za uzasadnione w całości o czym orzeczono w punkcie I wyroku na podstawie art. 535 § 1 k.c.

W ocenie Sądu powodowi od powyższej należności przysługiwało uprawnienie do domagania się odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych określonych w treści art. 7 i art. 4 pkt 3 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Nie ulegało żadnej wątpliwości, iż umowy stron spełniały przesłanki do uznania ich za transakcję handlową w rozumieniu powyższej ustawy. Mając powyższe na uwadze, uwzględniając terminy płatności wskazane w fakturach, Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie zgodnie z żądaniem pozwu.

O kosztach procesu rozstrzygnięto uwzględniając normę art. 98 k.p.c. i przesądzając tym samym o obowiązku zwrotu przez pozwanego, jako przegrywającego w całości, wydatków poniesionych przez powoda w łącznej wysokości 8.196,00 zł na co składała się należność w kwocie 5.400,00 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika określone na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, a także 2.779,00 tytułem opłaty sądowej, w tym część poniesiona przez powoda w umorzonym wcześniej elektronicznym postępowaniu upominawczym na podstawie art. 505 ³⁷ § 2 k.p.c. Niezasadny był natomiast wniosek zgłoszone przez pełnomocnika powoda, by koszty zastępstwa procesowego liczyć de facto dwukrotnie – odrębnie w elektronicznym postępowaniu upominawczym (przy uwzględnieniu, iż jest to postępowanie upominawcze) oraz w ramach niniejszego procesu. W ocenie Sądu pod pojęciem „kosztów poniesionych przez strony w elektronicznym postępowaniu upominawczym” należy rozumieć faktycznie poniesione, wyłącznie w celu prowadzenia rzeczonego postępowania, koszty. Te zaś sprowadzają się w rzeczywistości do opłaty sądowej od pozwu, albowiem postępowanie wszczęte po wydaniu postanowienia o umorzeniu elektronicznego postępowania upominawczego stanowi swoistą kontynuację wcześniejszego. Nie można również tracić z pola widzenia faktu, iż z uwagi na konieczność zachowania tożsamości roszczeń, warunkującej możliwość skorzystania z instytucji uregulowanej w art. 505 ³⁷ § 2 k.p.c., w znacznym stopniu ograniczona jest modyfikacja żądań i twierdzeń zawartych w pozwie, prowadząc de facto do powtórzenia treści przedstawionych w ramach elektronicznego postępowania upominawczego. Wszystko powyższe prowadzi do wniosku, iż żądanie przyznania dwukrotnego wynagrodzenia dla profesjonalnego pełnomocnika pozostaje nie tylko w sprzeczności z zapisami k.p.c., ale nie mieści się w pojęciu kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia praw. Przedmiotowemu żądaniu sprzeciwiały się również w ocenie Sądu zasady słuszności, wskazane w art. 102 k.p.c. – przyjęcie koncepcji zaprezentowanej przez powoda prowadziłoby do swoistego wzbogacenia się strony w zakresie kosztów procesu (kosztów zastępstwa procesowego), co byłoby sprzeczne nie tylko z celami nowelizacji k.p.c., ale przede wszystkim z zasadami współżycia społecznego.