Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 kwietnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Romuald Kompanowski

Protokolant: st.sekr.sądowy Piotr Durajczyk

po rozpoznaniu w dniu 24 kwietnia 2023 r. w Kaliszu

odwołania J. E. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 1 grudnia 2022 r. Nr (...)

w sprawie J. E. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o wysokość emerytury

1.  Zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 1 grudnia 2022 r. znak (...) w ten sposób, że zobowiązuje organ rentowy do ponownego obliczenia wysokości emerytury odwołującego J. E. (1) z uwzględnieniem ponownie obliczonej wartości kapitału początkowego przy dalszych okresach składkowych:

a)  01.03.1977 – 31.07.1977, poczynając od 1 maja 2022r.,

b)  01.08.1977 – 28.02.1978, 01.03.1978 – 31.03.1978, 01.08.1978 – 31.12.1978, 01.03.1979 – 30.04.1979, 01.08.1980 – 31.08.1980, 01.07.1982 – 31.12.1982, 01.06.1983 – 31.08.1983, poczynając od 1 stycznia 2023r.

2.  W pozostałym zakresie odwołanie oddala.

3.  Koszty zastępstwa pomiędzy stronami wzajemnie znosi.

Sędzia Romuald Kompanowski

Sygn. akt VU 87/23

Decyzją z 1 grudnia 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił J. E. (1) ponownego ustalenia wysokości emerytury z uwagi na brak potwierdzenia podlegania ubezpieczeniu społecznemu w okresie 01.01.1973 – 31.12.1983 i 01.06.1984 – 31.12.1998.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył Jerzy Elżanowski wnosząc o zmianę decyzji i ponowne obliczenie wysokości emerytury z uwzględnieniem kwestionowanego w decyzji okresu. Do odwołania skarżący dołączył potwierdzone za zgodność z oryginałem książeczki wpłat składek na ubezpieczenie społeczne płatnika składek – W. E. oraz osób współpracujących – J. E. (2) i wnioskodawcy za okres od marca 1977 r.

Organ rentowy po zapoznaniu się z przedstawionymi dowodami wpłat, w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie powołując się na brak zaewidencjonowanych wpłat na ubezpieczenie społeczne odwołującego. Powyższe w ocenie organu rentowego wskazuje na brak opłacania składek za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą.

Sąd ustalił, co następuje:

Odwołujący Jerzy Elżanowski urodzony (...), w lutym 2022 r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Od wniosku o przyznanie prawa do świadczenia dołączył informację o prowadzeniu działalności gospodarczej w latach 1973 – 1984 podając jedocześnie dwa numery kont ubezpieczeniowych: (...) i (...). Przed wydaniem decyzji, organ rentowy poddał weryfikacji wskazany okres i w oparciu o własne dane potwierdził podleganie odwołującego ubezpieczeniu społecznemu osób prowadzących działalność gospodarczą w okresie 1.04.1984 – 31.05.1984 przyjmując podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne z tego okresu na kwotę 38 000,00 zł. W oparciu o takie dane organ rentowy wyliczył odwołującemu wartość kapitału początkowego na 1 stycznia 1999 r. na kwotę 5 714,06 zł a następnie przyznał odwołującemu prawo do emerytury ustalając wysokość świadczenia na kwotę 143,77 zł a po waloryzacji – na kwotę 153,83 zł.

W maju 2022 r. odwołujący złożył wniosek o ponowne obliczenie wysokości emerytury dołączając do wniosku szereg dokumentów wskazujących w jego ocenie na dalsze okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu. I tak przedstawione zostały organowi rentowemu: legitymacja ubezpieczeniowa wystawiona przez placówkę ZUS 14 lutego 1984 r. na nazwisko J. E. (2) dla osoby współpracującej z J. E. (1) oraz książeczkę na konto (...) płatnika składek W. E. z osobami zgłoszonymi jako osoby współpracujące: J. E. (2) i Jerzy Elżanowski wystawioną 10 lutego 1977 r. z dowodami wpłat składki w kwocie po 566 zł za każdy miesiąc poczynając od marca 1977 r. do lipca 1977 r.

Do odwołania od wydanej przez ZUS decyzji załatwiającej odmownie powyższy wniosek, odwołujący dołączył potwierdzoną za zgodność książeczkę wpłat wystawioną 10 lutego 1977 r. na nazwisko płatnika składek W. E. z osobami zgłoszonymi jako osoby współpracujące: J. E. (2) i Jerzy Elżanowski z dowodami wpłat składki w kwocie po 566 zł za każdy kolejny miesiąc poczynając od sierpnia 1977 r. do marca 1978 r., od sierpnia 1978 r. do grudnia 1978 r. oraz od marca 1979 r. do kwietnia 1979 r. w kwotach odpowiednio 566 zł za sierpień, 4428 zł za wrzesień i po 1275 zł za kolejne miesiące aż do marca 1978 r. oraz po 825 zł za każdy miesiąc poczynając od sierpnia 1978 r. do grudnia 1978 r. i od marca 1979 r. do kwietnia 1979 r.

Dodatkowo została przedstawiona z potwierdzeniem za zgodność książeczka wpłat z numerem konta (...) z wymienionymi osobami objętymi ubezpieczeniem: W. E. – płatnik oraz J. E. (2) i Jerzy Elżanowski – osoby współpracujące. W odniesieniu do J. E. (1) zawarta został data objęcia ubezpieczeniem – 1.08.1980 r. Wskazana została również podstawa wymiaru składek: odpowiednio 3 000,00 zł dla płatnika i po 2 500,00 zł dla osób współpracujących. Łączna suma składki miesięcznej za te osoby ustalona została na kwotę 1 185,00 zł. Dołączone zostały także potwierdzone za zgodność dowody wpłat na rachunek ZUS w NBP za sierpień 1980 r. kwoty 1 200,00 zł oraz za okres od lipca 1982 r. do grudnia 1982 r. i od czerwca do sierpnia 1983 r. w kwotach nie mniejszych niż wskazana wyżej kwota łącznej składki. Przedłożone zostały także potwierdzone za zgodność miesięczne wpłaty dokonywane w 1981 roku, w 1982 roku i w 1983 roku za inne niż wyżej wskazane miesiące. Nie zawierały one jednak poza nazwiskiem i pierwszą literą imienia płatnika składek podanego wcześniej numeru konta płatnika bądź też potwierdzały wpłatę kwot od 600 zł (sierpień 1981 r. z numerem konta i imieniem i nazwiskiem płatnika) do 1723 zł (wpłata z kwietnia 1981 r. za luty i marzec 1981 r. bez numeru konta i imieniem i nazwiskiem płatnika).

dowód: książeczki wpłat składek na ubezpieczenie społeczne

W okresie od ukończenia przez odwołującego 16 roku życia, odwołujący pomagał swemu ojcu W. E. w prowadzeniu działalności gospodarczej. Pomoc polegała na dystrybucji wytworzonych w działalności produktów. Pomoc taką odwołujący realizował do końca 1983 r. W 1984 r. odwołujący przejął po ojcu prowadzoną działalność i od tego czasu działalność taka prowadzona była na nazwisko odwołującego i jego siostry. Z tytułu tej działalności odwołujący zgłosił się do ZUS z wnioskiem o objęcie ubezpieczeniem społecznym.

Ustalając powyższy stan faktyczny, Sąd dał wiarę niekwestionowanym przez organ rentowy zeznaniom odwołującego. Sąd dał wiarę również przedstawionym przez odwołującego potwierdzonym za zgodność dowodom wpłat miesięcznych składek choć nie wszystkie z przedłożone odcinki z książki wpłat potwierdzają opłatę składki za odwołującego w prawidłowej kwocie. W ocenie sądu te odcinki, które nie zawierają numeru konta ubezpieczeniowego płatnika bądź też przy braku wpisanego numeru konta i z podaną niepełną nazwą płatnika ograniczoną do pierwszej litery imienia i pełnym nazwiskiem nie pozwalają na identyfikację płatnika i tym samym nie mogą stanowić dowodu opłaty składki na konto właściwej osoby ubezpieczonego. Tak samo nie mogą stanowić podstawy do ustaleń te odcinki, które nie zawierają danych co do miesiąca, za który opłacana jest składka jak i te odcinki, które wskazują na kwotę wpłaty niższą niż ustalona dla płatnika wysokość składki za zgłoszone do ubezpieczenia osoby.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie J. E. (1) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z 1 grudnia 2022 roku było częściowo uzasadnione.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem orzecznictwa - treść decyzji wydanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a także zakres wniesionego od niej odwołania wyznacza przedmiot sporu. Kierując się powyższą zasadą przedmiotem rozpoznania był okres 01.01.1973 – 31.12.1983 oraz 01.06.1984 – 31.12.1998.

Zgodnie z art. 6 ust 2 pkt 14 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (zwanej dalej jako ustawa emerytalna) za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 roku następujące okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne: pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarze Państwa Polskiego:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b) prowadzonej przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu, jeżeli prowadzenie działalności gospodarczej odpowiadało warunkom ubezpieczenia;

Zatem z treści wyżej cytowanego art. 6 ust. 2 pkt 14 lit. a ustawy emerytalnej wynika, że samo prowadzenie działalności gospodarczej bez opłacania składek na ubezpieczenie społeczne nie stanowi okresu składkowego. Taki reżim ma swe uzasadnienie w tym, że prowadzący działalność gospodarczą są jednocześnie płatnikami składki, stąd od nich tylko zależało czy składka została uiszczona. Również w postępowaniu o świadczenie emerytalne obowiązuje zasada, że to zainteresowany ma wykazać okres ubezpieczenia, tj. opłacania składek na ubezpieczenie społeczne lub zwolnienie od ich opłacania. Prowadzenie działalności bez opłacania składek, nie stanowi okresu składkowego w ubezpieczeniu emerytalno-rentowym. Możliwość zaliczenia okresów prowadzenia działalności gospodarczej do stażu pracy niezbędnego przy ustalaniu prawa do emerytury uzależniona jest od wykazania, że za okresy te zostały opłacone należne składki na ubezpieczenia społeczne. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 2009 roku, sygn. akt II UK 395/08, LEX nr 1001311) wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 5 lipca 2017 roku, sygn. akt III AUa 1386/16, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 19 stycznia 2017 roku, sygn. akt III AUa 855/16).

Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe pozwoliło na doliczenie do okresów składkowych ubezpieczonego, okresu współpracy przy prowadzenia działalności gospodarczej przez ojca w okresach: 01.03.1977 – 31.07.1977, 01.08.1977 – 28.02.1978, 01.03.1978 – 31.03.1978, 01.08.1978 – 31.12.1978, 01.03.1979 – 30.04.1979, 01.08.1980 – 31.08.1980, 01.07.1982 – 31.12.1982, 01.06.1983 – 31.08.1983. Odwołujący wykazał, że za każdy miesiąc przypadający w podanym wyżej okresie jego ojciec jako płatnik składki za siebie i za zgłoszonego do ubezpieczenia odwołującego jako osoby współpracującej opłacił składki na ubezpieczenia społeczne w ustalonej przez organ rentowy wysokości. Co więcej, w ocenie Sądu niekwestionowane przez organ rentowy zeznania odwołującego wskazują na prowadzenie w całym objętym zaskarżoną decyzją prowadzenie działalności gospodarczej przez ojca odwołującego a przez samego odwołującego – współpracy przy prowadzeniu tej działalności od momentu ukończenia 16-go roku życia. Objęcie przez organ rentowy odwołującego ubezpieczeniem społecznym jako osobę współpracującą pozwala na przyjęcie, że odwołujący aktywnie uczestniczył w prowadzonej przez ojca działalności. Zatem przedstawione przez odwołującego dowody wpłat z pełnymi danymi (numer konta ubezpieczeniowego względnie przy jego braku – pełne imię i nazwisko płatnika, miesiąc, za który opłacana jest składka, kwota wpłaty nie niższa niż obwiązująca pełna składka za zgłoszone do ubezpieczenia osoby) pozwalają przyjąć wyszczególnione wyżej okresy jako okresy składkowe w rozumieniu przywołanego wyżej uregulowania.

Zaskarżona decyzja podlegała zatem zmianie w sposób podany w punkcie 1 sentencji wyroku. Ustalając datę dokonania odpowiednich przeliczeń wysokości emerytury przyjąć należało daty w jakich odwołujący przedkładał dowody wpłat poszczególnych składek. I tak jedynie w odniesieniu do okresu 01.03.1977 – 31.07.1977 istniały podstawy aby przeliczenie mogło zostać dokonane od miesiąca złożenia wniosku o przeliczenie tj. od 1 maja 2022 r. Odwołujący bowiem wtedy przedstawił dowody opłacania składek za podany wyżej okres. Pozostałe dowody odwołujący przedstawił składając odwołanie od wydanej przez organ rentowy decyzji. Miało to miejsce w styczniu 2023 roku. Zatem przeliczenia wysokości emerytury w oparciu o dalszy okres opłacania składek należało dokonać od stycznia 2023 roku. Powyższe rozstrzygnięcie ma swoje oparcie w przepisie art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej. Prawo do ponownego ustalenia wysokości świadczenia powstało bowiem w momencie wykazania istnienia dalszych okresów ubezpieczenia.

W pozostałym zakresie odwołanie podlegało oddaleniu. Brak było dokumentacji aby odwołujący podlegał ubezpieczeniu przed marcem 1977 r. Co prawda z książeczki wpłat wynika, że objęcie odwołującego ubezpieczeniem społecznym jako osoba współpracując nastąpiło w lutym 1977 r. to jednak za luty 1977 r. odwołujący nie przedstawił dowodu opłacenia składki. Tak samo wygląda sytuacja odwołującego co do wcześniejszych okresów. Nie ma także warunków aby okres składkowy uległ zwiększeniu o okres pracy domownika w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16-go roku życia. Odwołującemu obliczenie wysokości emerytury dokonuje się w systemie tzw. składki zdefiniowanej dla którego istotne jest między innymi ustalenie zwaloryzowanej wartości kapitału początkowego. Odwołujący bowiem jako osoba urodzona po 31 grudnia 1948 r. ma ustalaną wysokość emerytury w oparciu o przepis art. 25 i 26 ustawy emerytalnej. Jedną z wielkości rzutującą na wysokość podstawy obliczenia wysokości emerytury jest zwaloryzowana wartość kapitału początkowego. Wartość tę ustala się w oparciu o przepis art. 173 i nast. ustawy emerytalnej. Zawarty w przywołanym przepisie mechanizm obliczeń nie wskazuje na uwzględnianie jako okresu składkowego pracy w rolnictwie w charakterze domownika. Z tych przyczyn nie było warunków aby okres od stycznia 1973 r. do 31 stycznia 1977 r. mógł zostać potraktowany jako okres składkowy w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej.

Nie było warunków aby ponowne ustalenie wysokości emerytury mogło nastąpić w oparciu o dalsze okresy prowadzenia przez odwołującego pozarolniczej działalności gospodarczej po 1 czerwca 1984 r. Brak potwierdzenia przez organ rentowy opłacania składek za kolejne miesiące przy jednoczesnym braku posiadania przez odwołującego jakiegokolwiek dokumentu potwierdzającego opłacanie składek wskazuje na brak możliwości doliczenia kolejnych okresów tylko w oparciu o przedstawioną legitymację ubezpieczeniową.

Mając na uwadze wyżej przedstawioną ocenę, w tej części odwołanie jako nieuzasadnione podlegało oddaleniu. Zgodnie z normami generalnymi statuowanymi przed wszystkim przez art. 6 k.c. oraz przez art. 232 k.p.c. strona postępowania obowiązana jest udowodnić wszystkie swoje twierdzenia zgłaszane przez nią w sprawie. Natomiast w wyroku z dnia 22 listopada 2001 roku (sygn. akt I PKN 660/00) Sąd Najwyższy wskazał, że samo twierdzenie dotyczące istotnych dla sprawy okoliczności (art. 227 k.p.c.) powinno być udowodnione przez stronę to twierdzenie zgłaszającą. A jak argumentował to Sąd Apelacyjny w Warszawie, w wyroku z dnia 13 kwietnia 2006 roku (sygn. akt III AUa 35/06, L.), przedmiotem postępowania dowodowego są fakty mające istotne znaczenie dla merytorycznej oceny dochodzonego roszczenia. W ocenie Sądu Okręgowego w toku niniejszego postępowania odwołujący nie udowodnił zgłaszanych twierdzeń tym samym zaskarżoną decyzję w omawianej w tym miejscu części należało uznać za zgodną z prawem.

Należy również podkreślić, że w prawie ubezpieczeń społecznych nie stosuje się klauzul generalnych zasad współżycia społecznego. Przepisy prawa z zakresu ubezpieczeń społecznych są przepisami bezwzględnie obowiązującymi i przy ich stosowaniu ani organ rentowy, ani sąd nie mogą mieć na uwadze zasad współżycia społecznego; przepisy te muszą być bezwzględnie przestrzegane w stosunku do wszystkich nawet, jeśli jawią się one osobie zainteresowanej jako subiektywnie niesprawiedliwe. Inaczej mówiąc istotną cechą ubezpieczeń społecznych jest schematyzm prawa do świadczeń. Wyraża się on w bezwzględnym przestrzeganiu równości formalnej, bez możliwości korekty w przypadkach uzasadnionych okolicznościami sytuacji jednostkowej. W związku z tym w prawie ubezpieczeń społecznych nie ma klauzul generalnych, tj. zwrotów ustawowych, pozwalających na indywidualne potraktowanie każdego przypadku ze względu na np. zasady współżycia społecznego. Tym samym fakt, że ubezpieczony, jak twierdzi, cały czas opłacał składki nie ma niestety wpływu na wysokość jego emerytury.

O kosztach sąd orzekł w oparciu o przepis art. 100 k.p.c. uznając, iż wynik postępowania odwoławczego wskazujący na częściowe uwzględnienie żądań odwołującego, uzasadnia zniesienie między stronami kosztów zastępstwa procesowego reprezentowanych przez zawodowych pełnomocników.

Sędzia Romuald Kompanowski