Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

P., dnia 23 maja 2023 r.

Sąd Apelacyjny w (...) I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Ryszard Marchwicki

Sędziowie: Mariola Głowacka

Małgorzata Kaźmierczak

Protokolant: st. sekr. sąd. Ewa Gadomska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 kwietnia 2023 r w P.

sprawy z powództwa A. Ł. i S. Ł.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 11 czerwca 2021 r sygn. akt XVIII C 1627/20

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 w te sposób , że zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 85.271,72 zł (osiemdziesiąt pięć tysięcy dwieście siedemdziesiąt jeden złoty 72/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwot:

- 79.037,91 zł od dnia 26 września 2020 r. do dnia 14 marca 2022 r.;

-6.233,81 zł od dnia 26 stycznia 2021 r. do dnia 14 marca 2022 r.; za jednoczesnym zaoferowaniem przez powodów A. Ł. i S. Ł. na rzecz pozwanego Banku (...) S.A kwoty 170.000 zł

( sto siedemdziesiąt tysięcy złotych) lub zabezpieczeniem roszczenia o zwrot tej kwoty, a w pozostałym zakresie powództwo oddala;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów 5400 zł zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa

procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Mariola Głowacka Ryszard Marchwicki Małgorzata Kaźmierczak

Niniejsze pismo nie wymaga podpisu na podstawie § 100a ust. 1-3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. - Regulamin urzędowania sądów powszechnych jako właściwie zatwierdzone w sądowym systemie teleinformatycznym.

St. sekr. sąd. Katarzyna Surażyńska

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 25 września 2020 r., skierowanym przeciwko (...) Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., powodowie A. Ł. i S. Ł., reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika, po ostatecznym sprecyzowaniu żądania pismami z dnia 1 grudnia 2020 r. k.289 i z dnia 22 grudnia 2020 r. k.359 wnieśli o:

1.  zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwoty 85.987 (...) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 19 września 2020 r. z uwagi na nieważność umowy kredytu;

2.  ewentualnie, w przypadku stwierdzenia braku podstaw do uwzględnienia żądania – zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwoty 74.978,25 (...) tytułem dokonanej nadpłaty raty wziętego kredytu (dokonanej w dniu 27 września 2010 r.) oraz kwoty 46,01 (...) tytułem skapitalizowanych odsetek (za okres od dnia 19 września 2020 r. do dnia 25 września 2020 r.) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 19 września 2020 r.;

3.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wliczając w to kwotę 17 zł uiszczonej z tytułu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W odpowiedzi na pozew z dnia 26 października 2020 r. pozwany, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o:

1.  oddalenie powództwa w całości;

2.  zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu z należnymi na mocy art. 98 § 11 k.p.c. odsetkami, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa

Wyrokiem z dnia 11 czerwca 2021 r Sąd Okręgowy w (...)

1.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 85.271,72 zł (osiemdziesiąt pięć tysięcy dwieście siedemdziesiąt jeden złoty 72/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwot:

- 79.037,91 zł od dnia 26 września 2020 r. do dnia zapłaty;

-6.233,81 zł od dnia 26 stycznia 2021 r. do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 6.417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i wnioski Sądu I Instancji.

W dniu 28 lipca 2008 r. powodowie złożyli w (...) Bank (...) S.A. wniosek o kredyt mieszkaniowy N.-H.. Zgodnie z wnioskiem ubiegali się oni o kredyt w kwocie 170.000 (...) w walucie (...) na okres spłaty 360 miesięcznych rat równych, na spłatę kredytu mieszkaniowego – 120.000 (...) i na dowolny cel – 50.000 (...)

We wniosku zawarte zostały oświadczenia powodów, że zostali poinformowani przez (...) Bank (...) S.A. o ryzyku, wynikającym ze stosowania przy spłacie kredytu zmiennej stopy procentowej i ryzyko to akceptują, a także są świadomi, że ewentualny wzrost stopy procentowej spowoduje wzrost raty kapitałowo-odsetkowej. Ponadto, powodowie oświadczyli, że zostali poinformowani o ponoszeniu przez nich ryzyka wynikającego ze zmiany kursu waluty, w przypadku zaciągnięcia kredytu denominowanego w walucie obcej oraz przyjmują do wiadomości i akceptują to ryzyko.

W czasie wnioskowania o kredyt powód zatrudniony był jako koordynator stoiska za wynagrodzeniem 2.248,68 (...) netto miesięcznie, a powódka jako przedstawiciel handlowy za wynagrodzeniem 2.147,39 (...) netto miesięcznie.

Po pozytywnej weryfikacji zdolności kredytowej, centrala (...) przygotowywała projekt umowy, który nie był możliwy do negocjacji, z wyjątkiem marży banku i wysokości prowizji.

Samo podpisanie umowy trwało około 10 minut.

W dniu 20 sierpnia 2008 r. powodowie ( (...)) zawarli z (...) Bank (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w G. ( Bank) umowę nr (...) o kredyt mieszkaniowy N.-H. – kredyt hipoteczny przeznaczony na zakup lub zamianę nieruchomości na rynku wtórnym ( (...)). Mocą Umowy (...) udzielił powodom kredytu hipotecznego na zasadach określonych w (...) ( (...)) oraz w (...) ( (...)), a także w „(...) przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego N.-H.” („(...)), stanowiących integralną część Umowy.

(...) udzielił powodom kredytu denominowanego, udzielonego w złotych w kwocie stanowiącej równowartość 84.560,29 (...)(§ 1 ust. 1 (...)). Kredyt przeznaczony był na spłatę kredytu zaciągniętego w (...) S.A. udzielonego na cele mieszkaniowe (§ 1 ust. 2 (...)). Okres kredytowania rozpoczynał się 20 sierpnia 2008 r. i kończył 15 sierpnia 2038 r. (§ 1 ust. 4 (...)).

Prowizja za udzielenie kredytu denominowanego pobrana w złotych w kwocie stanowiącej równowartość 845,60 (...), a po przeliczeniu na złote według kursu sprzedaży z dnia podpisania Umowy wynosiła szacunkowo 1.773,14 (...) z zastrzeżeniem § 8 ust. 6 (...) (§ 2 ust. 1 pkt 1 (...)).

Docelowe zabezpieczenie spłaty kredytu stanowiła m.in. hipoteka kaucyjna do kwoty 255.000,00 zł ustanowiona na rzecz (...) na nieruchomości stanowiącej lokal mieszkalny położony w P. przy ul. (...), opisany w księdze wieczystej nr (...) (§ 3 ust. 1 (...)).

Spłata kredytu następowała w 359 miesięcznych, równych ratach kapitałowo-odsetkowych, a środki na spłatę pobierane były z rachunku nr (...) (§ 5 ust. 4-6 (...)).

Kredytobiorcy oświadczyli, że przed zawarciem Umowy otrzymali i zapoznali się z treścią wzoru Umowy, (...) oraz wyciągu z Tabeli opłat i prowizji (...) dla klientów indywidualnych.

Kredyt mieszkaniowy N.-H. udzielany był w złotych (§ 1 ust. 1 (...)). W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, kwota kredytu wypłacana w złotych miała zostać określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty, zgodnie z Tabelą kursów, obowiązującą w (...) w dniu uruchomienia środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych (§ 1 ust. 2 (...)). W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej zmiana kursu waluty wpływała na wypłacane w złotych przez (...) kwoty transz kredytu oraz na spłacane w złotych przez Kredytobiorców kwoty rat kapitałowo-odsetkowych, a ryzyko związane ze zmianą kursu waluty ponosili Kredytobiorcy, z uwzględnieniem § 12 ust.2-4 oraz § 20 ust. 6 (§ 1 ust. 3 (...)).

Oprocentowanie kredytu, określone w § 1 ust. 8 (...), ustalane było według zmiennej stopy procentowej, stanowiącej sumę odpowiedniej stopy bazowej oraz marży (...) (§ 2 ust. 1 (...)).

Wysokość pobieranych od Kredytobiorców prowizji i opłat ustalana była na podstawie Tabeli opłat i prowizji (§ 8 ust. 1 (...)). W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, prowizje pobierane były w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej (§8 ust. 5 (...)). Do przeliczania kwot prowizji z waluty obcej na złote stosowany był kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów, obowiązującej w (...) w dniu zapłaty prowizji, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych (§ 8 ust. 6 (...)).

W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, wypłata środków następowała w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość wypłacanej kwoty wyrażonej w walucie obcej (§ 12 ust. 2 (...)). Do przeliczeń kwot walut uruchamianego kredytu stosowany był kurs kupna waluty obcej według Tabeli kursów obowiązującej w (...)w dniu wypłaty środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych (§ 12 ust. 3 (...)). W przypadku kredytów denominowanych, gdy przyznana kwota kredytu, na skutek różnic kursowych, okazałaby się na dzień uruchomienia ostatniej transzy kredytu kwotą przewyższającą kwotę wymaganą do realizacji celu określonego w § 1 ust. 2 (...), Bank uruchamiał środki w wysokości stanowiącej równowartość w walucie kredytu kwoty niezbędnej do realizacji tego celu oraz dokonywał pomniejszenia salda zadłużenia poprzez spłatę kwoty niewykorzystanej, natomiast gdyby kwota ta była niewystarczająca do realizacji celu, określonego w § 1 ust. 2 (...), Kredytobiorcy zobowiązani byli do zbilansowania inwestycji ze środków własnych (§ 12 ust. 4 (...)).

Spłata kredytu powinna była nastąpić w terminach i kwotach, określonych w doręczanym Kredytobiorcom i poręczycielom harmonogramie spłat (§ 15 ust. 1 (...)). W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej harmonogram spłat wyrażony był w walucie, w której kredyt był denominowany, spłata następowała w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, a do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu, stosowany był kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów obowiązującej w (...)w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych (§ 15 ust. 7 (...)).

Zgodnie z Ogólnymi warunkami udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego N.-H., spread walutowy oznaczał wyrażoną procentowo różnicę pomiędzy kursem sprzedaży, a kursem zakupu waluty obcej, w jakiej kredyt był denominowany (§ 1 ust. 19 (...)). Tabela kursów oznaczała aktualną „Tabelę kursów walutowych (...) Bank (...) S.A.” obowiązującą w(...) w momencie dokonywania przeliczeń kursowych. Tabela kursów była udostępniana klientom na tablicy ogłoszeń w placówkach (...) oraz publikowana na stronie internetowej (...). Na życzenie klienta informacje o kursach walut obowiązujących w (...) oraz o spreadach walutowych udzielane były również telefonicznie i za pomocą elektronicznych kanałów dostępu. Kursy kupna i sprzedaży walut ustalane były procentowo w odniesieniu do kursów poszczególnych walut na rynku międzybankowym w momencie tworzenia tabeli, w granicach maksymalnych dopuszczalnych wartości odchyleń procentowych, zaakceptowanych przez (...) (§ 1 ust. 20 (...)).

Umowa została zawarta na wzoru umownym stosowanym przez (...)

W dniu 26 sierpnia 2008 r. powodowie zawarli z (...) Umowę ramową o współpracy z Klientami w zakresie transakcji zawieranych z Departamentem Sprzedaży Produktów S., mocą której mogli oni negocjować kursy przeliczeniowe na warunkach wskazanych w Regulaminie Transakcji Walutowych.

W dniu 25 sierpnia 2008 r. powodowie złożyli wniosek o wypłatę w dniu 3 września 2008 r. I transzy kredytu w złotych w kwocie stanowiącej równowartość 57.707,41(...) oraz pobranie z kwoty wypłacanego kredytu prowizji za udzielenie w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość 845,60 (...). Na podstawie kursu, opisanego przy uruchomieniu wypłaty środków jako „kurs negocjowany” przez nie dającego się zidentyfikować z uwagi na nieczytelny podpis i brak odcisku imiennej pieczątki pracownika banku - 2,067 (...)/ (...) powodom wypłacono w dniu 3 września 2008 r. w sumie 121.802,73 (...), stanowiące równowartość 58.927,30 (...).

W dniu 8 września 2008 r. powodowie złożyli wniosek o wypłatę w dniu 10 września 2008 r. II transzy kredytu w złotych w kwocie stanowiącej równowartość 25.632,99 (...) Na podstawie kursu 2,145 (...) powodom wypłacono w dniu 10 września 2008 r. kwotę 48.197,27 (...), stanowiącą równowartość 22.469,59 (...)

Powodowie nie mieli świadomości, w jaki sposób ustalane są przez (...) kursy przeliczeniowe zawarte w Tabeli. Nie zostali zapoznani ze stosowaniem przez (...) spreadów przy przeliczeniach. Powodowie na bieżąco zapewniali na rachunku do spłaty kredytu środki w szacunkowej wysokości, a o ostatecznej wysokości raty dowiadywali się dopiero po jej pobraniu przez (...)

Powodowie w dniu 27 września 2010 r. dokonali całkowitej spłaty wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego N.-H. udzielonego na podstawie Umowy.

Ostatecznie, z wypłaconej im kwoty 84 560,29 (...), odpowiadającej 170.000,00 (...) (przy czym 3.163,40 (...) zostało zarachowane na wcześniejszą spłatę kredytu z tytułu różnic kursowych, a 1.803,73 (...) zaksięgowane tytułem prowizji za udzielenie) powodowie spłacili w sumie 84.187,56 (...) (81.396,89 (...) tytułem kapitału kredytu i 2.790,67 (...) tytułem odsetek) odpowiadające 253 465,99 (...)(245.705,96 (...) tytułem kapitału i 7.706,03 (...) tytułem odsetek).

Pozwany jest następcą prawnym (...), z którym powodowie zawarli sporną Umowę.

W dniu 15 września 2020 r. powodowie wystosowali do pozwanego ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty kwoty 79.037,91 zł tytułem zwrotu nadpłaconych rat kredytu zaciągniętego na podstawie Umowy, w terminie 7 dni od doręczenia wezwania. Przesyłka z wezwaniem została doręczona 18 września 2020 r.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał , że powództwo w przeważającej części zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd wskazał , że jest to umowa kredytu złotowego, a nie walutowego. O tym bowiem, w jakiej walucie jest kredyt udzielony decyduje waluta, w jakiej - na podstawie umowy - bank wypłacił środki pieniężne. Kredytem jest przekazana kredytobiorcy kwota środków pieniężnych (tak: SA w B. w wyroku z 6.12.2017r., I ACa 558/17, publ. w Lex, SA w B. w wyroku z 14.12.2017r., I ACa 447/17, publ. w Lex).

W rozpoznawanej sprawie, (...) udzielił powodom kredytu denominowanego, udzielonego w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość 84.560,29 (...) z przeznaczeniem na spłatę kredytu zaciągniętego w (...) S.A. udzielonego na cele mieszkaniowe.

Poza sporem w niniejszej sprawie pozostaje, że powodowie, jako strona Umowy, mieli status konsumenta w rozumieniu art. 22 ¹ k.c., który stanowi, że za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Z kolei pozwany miał status przedsiębiorcy.

Z ustaleń Sądu wynika, że poza wnioskowaną kwotą kredytu w(...) oraz okresem spłaty kredytobiorca nie miał żadnego wpływu na treść Umowy, a negocjowalne w polityce (...) były wyłącznie wysokość prowizji za udzielenie kredytu i marży będącej składnikiem oprocentowania. Z tego też względu, jak również wobec przedłożenia przez pozwanego wzorców umownych, należy stwierdzić, że poprzednik prawny pozwanego posługiwał się wzorcem umownym, o którym mowa w art. 384 k.c.

Dalej sąd wskazał , że postanowienia przedmiotowej umowy odnośnie tego czy jest to umowa kredytu w walucie polskiej czy obcej są niejednoznaczne z postanowień umownych nie wynika wprost w jakiej walucie kredyt został faktycznie udzielony.

Mając na względzie powyższe, stwierdzić należy, że omawiana nietransparentność wzorca umownego, jakim posłużył się pozwany, dotyczy istotnych postanowień umowy tj. tego czy jest to kredyt złotowy (w (...)) czy też walutowy (udzielony w (...)). Należy więc uznać umowę jako sprzeczną z ustawą tj. art. 385 § 2 k.c. oraz z art. 69 ust. 2 pkt. 2 Prawa bankowego, co czyni ją w całości nieważną w oparciu o przepis art. 58 § 1 k.c. Ponadto o nieważności umowy na podstawie art. 58 k.c. świadczy też i to , że kredyt udzielany był w złotych w kwocie stanowiącej równowartość określonej kwoty franków szwajcarskich (§ 1 ust. 1 (...)), ale już kwota wypłacana w złotych zostanie dopiero określona po przeliczeniu na złote kwoty wyrażonej we frankach szwajcarskich (§ 1 ust. 2 (...)), wypłata środków następowała w złotych w kwocie stanowiącej równowartość wypłacanej kwoty w (...) (§ 12 ust. 2 (...)), a spłata następowała w złotych w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej (§ 15 ust. 7 (...)).

Umowa nie jest jednoznaczna w zakresie w jakim – dla ustalenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy – wykorzystuje mechanizm spreadu walutowego, jak i sam mechanizm indeksacji. Pozwany działał na niekorzyść kredytobiorcy gdyż przy wypłacie przyjmował kurs niższy, a przy spłacie wyższy, zarabiając tym samym na różnicach kursowych.

W trakcie realizacji przez powodów Umowy (...), pobierając dodatkowe, nieprzewidziane prawem wynagrodzenie wynikające ze stosowania spreadów w dalszym ciągu naruszał art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego.

(...) nie udzielił również powodom rzetelnej informacji o możliwości spadku wartości waluty krajowej ((...)) względem waluty obcej ( (...)) i potencjalnych skutków znacznego spadku tej wartości dla sposobu wykonywania spornej Umowy. Pozwany nie przedstawił choćby symulacji, która obrazowałaby wpływ istotnego wzrostu wartości (...) w stosunku do złotego, a tym samym jak taki wzrost przekłada się na wartość spłacanego w złotych kredytu. Symulacja taka z pewnością obrazowałaby zaś ponadprzeciętne ryzyko jakie wiązało się ze wzrostem wartości (...) w stosunku do (...) dla wykonania umowy. Podkreślić przy tym należy, że w świetle powyższej powołanego już orzecznictwa (...) omawiany obowiązek informacyjny banku nie ograniczał się do podania notoryjnego faktu o zmienności kursów. Chodzi bowiem nie tylko o wypełnienie obowiązków informacyjnych w aspekcie formalnym, ale przede wszystkim materialnym czyli takim, który pozwoli dostatecznie uważnemu i rozsądnemu, ale też przeciętnemu konsumentowi oszacować - potencjalnie istotne - konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych.

Powodowie nie otrzymali również żadnej informacji, a sama Umowa i (...) nie zawierają regulacji w tym zakresie, w jaki sposób, według jakich zasad ustalane są kursy waluty (...) wskazane w „Tabeli kursów” obowiązującej w (...) w dniu wypłaty kredytu lub transzy kredytu albo w dniu spłaty. Z ugruntowanego już stanowiska judykatury wynika, że takie ogólne odwołanie w umowie do „Tabeli kursów” obowiązującej w banku w istocie oznaczało dowolność w ustalaniu tego kursu, według strategii biznesowej (...) Chodzi przy tym o to, że prawo banku do ustalania kursu waluty w świetle zawartej przez strony umowy nie doznawało żadnych formalnych ograniczeń, w umowie nie wskazano bowiem kryteriów kształtowania kursu. W tym zakresie zapisy umowy trudno uznać za zgodne z naturą stosunków obligacyjnych. Co prawda art. 111 ust. 1 pkt 3 Prawa bankowego na (...) nakładał obowiązek ogłaszania stosowanych tabel kursowych w miejscu wykonywana czynności bankowych i w sposób ogólnie dostępny lecz ani w tym przepisie, ani też w żadnym innym nie zostały określone wiążące pod względem prawnym zasady ustalania kursów walut objętych takimi tabelami, w tym franka szwajcarskiego. W zawartej przez strony Umowie, ani też w (...) uzupełniającym jej postanowienia, nie zostały zamieszczone żadne gwarancje prawne, które byłyby skuteczne w relacjach pomiędzy stronami związanych z wykonywaniem zawartej umowy kredytowej.

Klauzule odwołujące się w przedmiotowej umowie do „Tabel kursów” pozwanego banku sprawiają, że rata do spłaty jest znana kredytobiorcy i była znana powodom dopiero po jej naliczeniu i pobraniu z konta kredytobiorcy w (...), a zatem kredytobiorca nie był w stanie ustalić i zweryfikować swojego zadłużenia w każdym czasie trwania stosunku kredytowego. Skutkuje to wyraźną nierównością informacyjną stron stosunku zobowiązaniowego (por. wyrok SN z 22.01.2016r., I CSK 1049/14, publ. Lex, wyrok SA w Warszawie z 21.10.2011r., VI ACa 420/11, publ. Lex).

Podsumowując powyższe rozważania stwierdzić należy, że Umowę odnośnie zastosowanej klauzuli przeliczeniowej, zawarto z naruszeniem podstawowych, a wyżej opisanych obowiązków informacyjnych banku (przedsiębiorcy) wobec kredytobiorcy (konsumenta), a zatem w tym zakresie wzorzec jest nietransparentny, a w konsekwencji Umowa jest sprzeczna z ustawą tj. art. 385 § 2 k.c., co czyni ją w całości nieważną w oparciu o przepis art. 58 § 1 k.c., jak również art. 58 § 2 k.c

Powodowie wywodzili nieważność Umowy z abuzywności zastosowanych w spornej umowie klauzul przeliczeniowych:

- § 1 ust. 1 (...)Kredyt denominowany, udzielony w złotych w kwocie stanowiącej równowartość 84.560,29 (...)”

- § 1 ust. 2 (...) przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, kwota kredytu wypłacana w złotych zostanie określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty, zgodnie z Tabelą kursów, obowiązującą w (...)w dniu uruchomienia środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych”

- § 12 ust. 2 (...) przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, wypłata środków następuje w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość wypłacanej kwoty wyrażonej w walucie obcej”

- 15 ust. 7 (...) przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej harmonogram spłat wyrażony jest w walucie, w której kredyt jest denominowany, spłata następuje w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, a do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu, stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów obowiązującej w (...) w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych”.

Powodowie wskazali, że powyższe postanowienia określające główne świadczenia stron, nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, nie zostały z nimi uzgodnione indywidualnie, kształtują ich prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają ich interesy.

Sąd w całości podzielił te argumenty.

Dalej uznał , że na ocenę abuzywności wskazanych zapisów bez wpływu pozostawała zmiana ustawy Prawo bankowe dokonana ustawą z dnia 29 lipca 2011 roku (Dz. U 2011, nr 165, poz. 984), twz. ustawą antyspreadową (tak: SA w W. w sprawie VI ACa 420/11, SN w wyroku z 8.09.2016r. II CSK 7590/15, SO w (...) z 20.03.2017r.,(...) i inne publ. w Lex), albowiem w dacie jej wejścia w życie kredyt był już przez powodów spłacony.

Sądy nie są, w szczególności, uprawnione do zmiany treści nieuczciwego warunku. Potwierdził to (...) w powołanym wyżej wyroku z 14 czerwca 2012r., wydanym w sprawie (...) stwierdzając, że przyczyniłoby się to do wyeliminowania zniechęcającego skutku wywieranego na przedsiębiorców poprzez zwykły brak takich nieuczciwych warunków wobec konsumentów, ponieważ wciąż byliby oni skłonni do stosowania rzeczonych warunków ze świadomością, że nawet gdyby miały one zostać unieważnione, to umowa może jednak zostać uzupełniona w niezbędnym zakresie przez sąd krajowy, tak aby zagwarantować w ten sposób interes takich przedsiębiorców. Takie uprawnienie sądu mogłoby zagrażać realizacji długoterminowego celu ustanowionego w art. 7 dyrektywy (...), który zakłada, że zarówno w interesie konsumentów, jak i konkurentów Państwa Członkowskie zapewnią stosowne i skuteczne środki mające na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami.

Klauzule abuzywne powinny zatem wiązać się z odstraszającym dla przedsiębiorcy efektem, również kosztem jego interesów. O tym, że przyjęcie odstraszającego efektu klauzul jest istotne, stanowi sama dyrektywa. Jak wskazuje się w piśmiennictwie ustawodawca europejski, konstruując przepisy dyrektywy (...) celowo wprowadził przepis bezskuteczności nieuczciwych warunków umownych wobec konsumenta, z jednoczesnym obowiązkiem wykonania umowy zgodnie z pozostałymi zapisami. Taki skutek może być oczywiście bardzo dotkliwy ekonomicznie dla przedsiębiorcy, który nigdy by nie chciał zawrzeć takiej umowy, gdyby wiedział, że nieuczciwy warunek zapewniający mu korzyści ekonomiczne zostanie z umowy wyeliminowany. Jednak skutek ten został celowo przewidziany przez ustawodawcę ma wywierać odstraszający efekt na przedsiębiorców, którzy chcieliby stosować zakazane postanowienia. Jeżeli jedynym skutkiem miałby być powrót do uczciwych warunków, to jest oczywiste, że przedsiębiorca nic by nie ryzykował stosując warunki nieuczciwe - co najwyżej w niektórych przypadkach - po kontroli sądowej - musiałby wrócić do warunków uczciwych. Ustawodawca europejski celowo więc prowadził skutek bezskuteczności, tak aby pokazać przedsiębiorcy, że naruszanie interesów konsumenta może go dużo kosztować finansowo. Również polska doktryna jednoznacznie przesądza o skutku w postaci bezskuteczności postanowienia i to bez względu na jego ekonomiczną doniosłość dla przedsiębiorcy (tak: (...) do wyroku SN z 14 maja 2015 r., (...) (...)).

brak jest podstaw do zastąpienia powstałej w umowie luki innymi regulacjami. W polskim systemie prawnym nie ma przepisu o charakterze dyspozytywnym, który mógłby zastąpić zakwestionowane postanowienia umowy stron.

W niniejszej sprawie niemożliwe było, w szczególności, zastosowanie art. 358 k.c. który w § 1 stanowi, że jeżeli przedmiotem zobowiązania podlegającego wykonaniu na terytorium (...) jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia wyłącznie w walucie obcej. Natomiast w myśl § 2 tego przepisu wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez (...) z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna zastrzega inaczej. Sytuacja przewidziana w przytoczonych przepisach w sprawie nie zachodzi. Przedmiotem zobowiązania powoda w ramach umowy kredytu nie była suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, tylko suma pieniężna wyrażona w walucie polskiej, co wynika z jej treści. Poza tym przepis ten w omawianym brzmieniu wszedł w życie 24 stycznia 2009 r., a zatem nie znajdzie zastosowania do umowy zawartej przed tym dniem.

W ocenie Sądu, brak jest możliwości uzupełnienia treści spornej Umowy w oparciu o normę wynikającą z art. 56 k.c. W sprawie bezspornym jest, że na rynku bankowym utrwalonym zwyczajem jest, że w przypadku kredytów denominowanych czy indeksowanych do waluty obcej podstawą rozliczeń są „Tabele kursów” ustalane przez banki. Z oczywistych zatem względów, nie można uznać, aby sporną Umowę można było uzupełnić o przyjęty powszechnie zwyczaj tego właśnie rodzaju. Odesłania zaś do kursów średnich (...) należą do rzadkości (tak: również uwagi na piśmie (...) w sprawie (...) toczącej się przed (...)).

Tym samym, nie można powołać się w tej mierze na ustalony zwyczaj.

Ostatecznie zaś wskazać należy, że skoro nie jest możliwie uzupełnienie treści umowy – w miejsce warunków abuzywnych – poprzez odwołanie się do średnich kursów waluty (...) ogłaszanych przez (...) ani na podstawie art. 358 § 2 k.c. ani w oparciu o art. 56 k.c. (w ramach ustalonego zwyczaju albo w oparciu o klauzulę zasad współżycia społecznego), to tym bardziej nie można uczynić tego stosując poprzez analogię (analogia legis) art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1938r. Prawo wekslowe (Dz. U. 2016r., poz. 160), gdyż byłoby to obejście ww. przepisów prawa.

Następstwem stwierdzonej nieuczciwości postanowień umownych jest brak związania nimi powodów od chwili zawarcia Umowy, co powoduje, że w Umowie powstaje luka. Nie jest więc możliwe określenie wysokości zobowiązania w (...), wysokości kwoty zadłużenia w walucie indeksacji i wysokości poszczególnych rat oraz zasad oprocentowania kapitału kredytu.

W niniejszej sprawie, w związku z niemożliwością zastąpienia abuzywnych postanowień przepisami dyspozytywnymi i zmianą ich treści przez sąd, należy stwierdzić, że na podstawie Umowy powodowie nie byli obowiązani świadczyć na rzecz pozwanego żądanych kwot, względnie że Umowa jest z tego względu nieważna (art. 58 § 1 k.c.).

Świadczenie w wykonaniu nieważnej czynności prawnej jest określane jako condictio sine causa. Upoważnia zubożonego do żądania zwrotu wzbogacenia na podstawie art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis art. 410 § 1 k.c. stanowi, że przepisy artykułów poprzedzających – w tym 405 k.c. - stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest zaś nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (art. 410 § 2 k.c.).

W rozpoznawanej sprawie mamy do czynienia zatem z nienależnym świadczeniem kredytobiorcy na rzecz banku, gdyż było to świadczenie w wykonaniu nieważnej Umowy.

Jak wynika z ustaleń Sądu, powodowie w wykonaniu Umowy otrzymali od pozwanego łącznie 168.194,27 zł, a w okresie od dnia 15 września 2008 r. do 27 września 2010 r. spłacili na rzecz pozwanego łącznie 253.465,99 zł, nadpłacając kwotę 85.271,72 zł.

Zważyć należy, że świadczenie nienależne ma charakter bezterminowy. Zgodnie z art. 455 k.c. jeżeli termin świadczenia nie jest oznaczony i nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie winno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Pełnomocnik powodów wezwał pozwanego do zapłaty dochodzonej pozwem kwoty tytułem zwrotu świadczeń uiszczonych nienależnie na poczet nieważnej Umowy w wysokości 79.037,91 zł pismem z dnia 15 września 2020 r., doręczonym pozwanemu 18 września 2020 r., z 7 dniowym terminem płatności. W pozwie wniesionym 27 września 2020 r. powód określił żądanie na poziomie 74.978,26 zł, a następnie, w piśmie wniesionym 2 grudnia 2020 r. zmienił żądanie na kwotę 85.987,50 zł. Pismo precyzujące żądanie zostało doręczone pozwanemu 25 stycznia 2021 r., toteż co do kwoty 6.233,81 zł pozwany pozostawał w opóźnieniu dopiero od 26 stycznia 2021 r. i od tego dnia należały się odsetki co do tej kwoty.

Niezasadny był zarzut przedawnienia, zgłoszony przez pozwanego. Biorąc pod uwagę, że kredyt udzielony powodom na postawie spornej Umowy został spłacony 27 września 2010r., a pozew został w niniejszej sprawie wniesiony 27 września 2020 r., to nie został przekroczony 10-letni termin przedawnienia.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w punktach 1 i 2 wyroku.

Powodowie, wygrali proces niemalże w całości.

Z tego względu Sąd obciążył w całości kosztami procesu pozwanego. Z tego tytułu Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 6.417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 5.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. W toku postępowania powód poniósł koszty w postaci opłaty sądowej od pozwu w wysokości 1.000 zł oraz w wysokości wynagrodzenia pełnomocnika w kwocie 5.400 zł wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. Przedmiotowe rozstrzygnięcie znajduje oparcie w przepisach art. 100 k.p.c. w zw. z § 2 pkt. 6 Rozporządzenia (...) w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800).

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany bank zaskarżając go w punktach 1 i 3 zarzucając:

(a) naruszenie przepisów postępowania:

(i)  art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. w zw. art. 278 § 1 k.p.c. i art. 227 k.p.c. poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie polegające na pominięciu zgłoszonego w odpowiedzi na pozew dowodu z opinii biegłego z uwagi na jego nieprzydatność dla poczynienia ustaleń faktycznych oraz uznanie, że tezy dowodowe dla biegłego znajdowały się poza zakresem niniejszego postępowania, które dotyczyło okoliczności zawarcia Umowy kredytu i interpretacji jej postanowień wedle stanu na dzień jej zawarcia, w sytuacji, gdy dowód z opinii biegłego miał na celu ustalenie istotnych faktów (wymagających wiedzy specjalnej) dla rozstrzygnięcia, w tym stricte związanych ze stanem na dzień zawarcia Umowy kredytu.

-

przedmiotowe naruszenie miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albowiem ustalenie ww. faktów pozwoliłoby na dokonanie przez Sąd pozytywnej oceny w zakresie zgodności Umowy kredytu z przepisami prawa materialnego, tj. art. 69 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo Bankowe („Prawo bankowe").

-

zgodnie z art. 368 § l ¹ k.p.c. w zw. z naruszeniem przez Sąd ww. przepisów dotyczących podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, wskazuję na istotne dla rozstrzygnięcia fakty nieustalone przez sąd pierwszej instancji:

•

na chwilę prowadzenia negocjacji kredytowych, zawarcia Umowy kredytu oraz w toku jej realizacji, istnienia zwyczaju w transakcjach walutowych (na rynku międzybankowym) w zakresie stosowania przez banki tabel kursowych w relacjach z ich klientami.

•

na chwilę prowadzenia negocjacji kredytowych, zawarcia Umowy kredytu oraz w toku jej realizacji, zgodności tabel kursowych (...) (stosowanych w relacjach z Powodami przy uruchomieniu/wypłacie kredytu i jego spłacie) ze wskazanym wyżej zwyczajem i możliwości kształtowania i stosowania przez Pozwanego w relacjach z klientami tabel kursowych (...)

•

wyliczenia wysokości wynagrodzenia Pozwanego należnego od Powodów za korzystanie przez nich z udostępnionego im kapitału, w sytuacji ustalenia nieważności Umowy kredytu celem rozliczenia wzajemnych świadczeń Stron (przy zastosowaniu teorii salda).

art. 278 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i dokonanie ustaleń faktycznych „z urzędu" w zakresie braku obrotu walutą przy kredytach denominowanych, w sytuacji, gdy wiadomości specjalnych (tj. analizy dokumentacji rachunkowo-księgowej) wymaga ustalenie, czy w ramach umów kredytów denominowanych (w szczególności Umowy kredytu zawartej przez (...) z Powodami) doszło do faktycznego zakupu waluty i jej sprzedaży, a nie jedynie dokonania operacji „na papierze", w celach księgowych.

-

przedmiotowe naruszenie miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albowiem zaniechanie przeprowadzenia ww. dowodu z opinii biegłego spowodowało błąd w ustaleniach faktycznych, który miał wpływ na błędną ocenę Umowy kredytu w zakresie braku jej zgodności z prawem materialnym.

-

zgodnie z art. 368 § l ¹ k.p.c. w zw. z naruszeniem przez Sąd ww. przepisów dotyczących podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, wskazuję na fakty ustalone przez sąd pierwszej instancji niezgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy, tj. w ramach wykonania umowy kredytu denominowanego we franku szwajcarskim ( (...)) nie dochodzi do faktycznego zakupu przez (...) waluty i jej sprzedaży klientowi, który dokonuje spłaty. Wszelkie operacje są wyłącznie na „papierze", w celach księgowych, jednakże nie dochodzi do faktycznego transferu wartości dewizowych, w którąkolwiek ze stron (str. 6, akapit piąty uzasadnienia Wyroku SO).

art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. w zw. art. 227 k.p.c. poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie polegające na pominięciu zgłoszonego w odpowiedzi na pozew dowodu z przesłuchania świadka J. K. jako zmierzającego do przedłużenia postępowania, w sytuacji, gdy:

•

Sąd niewłaściwie zinterpretował zeznania świadka E.

S., tj. świadek J. K. została

zawnioskowana przez Pozwanego z uwagi na to, że miała bezpośrednią styczność z Powodami w dniu zawarcia Umowy kredytu i udzielała im informacji na temat jej funkcjonowania oraz ryzyka kursowego;

•

na podstawie zgromadzonych dowodów Sąd nie ustalił faktów, na który został zawnioskowany ww. świadek;

•

zgodnie z zaskarżonym przepisem Sąd nie może pominąć dowodów zmierzających do wykazania faktów przeciwnych aniżeli przez niego ustalone;

-

przedmiotowe naruszenie miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albowiem przeprowadzenie dowodu z przesłuchania ww. świadka pozwoliłoby na ustalenie faktów, na podstawie których Sąd dokonałby pozytywnej oceny Umowy kredytu w zakresie jej zgodności z prawem materialnym.

-

zgodnie z art. 368 § l ^{( 1)} k.p.c. w zw. z naruszeniem przez Sąd ww. przepisów dotyczących podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, wskazuję na fakty istotne dla rozstrzygnięcia nieustalone przez Sąd pierwszej instancji: 1) w (...) obowiązywała procedura udzielania kredytów; 2) pracownicy przechodzili szkolenia przed przystąpieniem do udzielania kredytów; 3) (...) kontrolował pracowników w zakresie przestrzegania przez nich ww. procedur; 4) klientom oferowano zarówno kredyt w złotym ((...)), jak i walucie ( (...)); (...)) klientom udzielano ustnych i pisemnych informacji w zakresie ryzyka stopy procentowej i ryzyka kursowego; 6) klientom udzielano informacji wraz ze wzrostem kursu waluty może wzrosnąć kwota do spłaty w (...)) klientom udzielano informacji na temat spreadu i tabel kursowych(...) 8) klientom przedstawiono symulacje kredytowe; 9) klientom udzielano informacji na temat funkcjonowania klauzul przeliczeniowych przy wypłacie i spłacie kredytu; 10) klienci mogli założyć konto rozliczeniowe we franku szwajcarskim ( (...)).

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie polegające na dokonaniu dowolnej oceny zeznań świadków E. S. i M. B. (1) z naruszeniem zasady wszechstronnej oceny materiału dowodowego, zasad doświadczenia życiowego i zasad logiki poprzez ograniczenie ich mocy dowodowej, w sytuacji, gdy z jednej strony zeznania świadków pozwalają na ustalenie (istniejącej w chwili zawarcia przez Strony Umowy kredytu) procedury udzielania kredytu (w tym procedury informacyjnej), a także jej przestrzegania przez pracowników, a z drugiej strony pozwalają na zastosowanie art. 231 k.p.c. w zakresie domniemania faktycznego w zakresie przyjęcia, że Powodom udzielono spornych informacji o funkcjonowaniu Umowy kredytu oraz ryzyku walutowym.

-

przedmiotowe naruszenie miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albowiem ograniczając moc dowodową zeznań świadków Sąd nie zastosował art. 231 k.p.c. i wadliwie ustalił stan faktyczny, co miało wpływ na błędną ocenę Umowy kredytu w zakresie braku jej zgodności z prawem materialnym.

-

zgodnie z art. 368 § l ¹ k.p.c. w zw. z naruszeniem przez Sąd ww. przepisu dotyczącego podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, wskazuję na fakty nieustalone przez sąd pierwszej instancji:

•

na rozprawie w dniu 12 marca 2021 r. świadek E. S. wskazała, że dla kredytu denominowanego konieczna była wyższa zdolność kredytowa niż dla kredytu Złotowego ((...), e-protokół rozprawy z dnia 12 marca 2021 r.);

•

na rozprawie w dniu 12 marca 2021 r. świadkowie M. B. (1) i E. S. wskazały, że przed udzieleniem kredytu, kredytobiorcom były przedstawione oferty kredytów w złotym ((...), jak i walucie ( (...)). Konieczność przedstawiania oferty w złotym ((...) wynikała z tego, że w (...) nie zarabia się we frankach ( (...)) i z uwagi na ryzyko walutowe ((...), e- protokół rozprawy z dnia 12 marca 2021 r.);

⚫

na rozprawie w dniu 12 marca 2021 r. świadkowie M. B. (1) i E. S. wskazały, że w Banku obowiązywała procedura udzielania kredytów, do której pracownicy(...) musieli się stosować. Doradcy kredytowi przedstawiali klientom ofertę kredytu zlotowego i walutowego jak również tłumaczyli różnice pomiędzy tymi kredytami. Ponadto, mówili o ryzyku walutowym, ryzyku wzrostu stopy bazowej ((...)). Doradcy przedstawiali również w formie symulacji i wykresów dane historyczne o kształtowaniu się kursu waluty. Tłumaczono pojęcie spreadu. Nigdy nie zapewniano kredytobiorców o tym, że kurs franka będzie stabilny w toku wykonywania Umowy kredytu ((...), e-protokół rozprawy z dnia 12 marca 2021 r.);

⚫

na rozprawie w dniu 12 marca 2021 r. świadek E. S. wskazała, że przed przystąpieniem do udzielania kredytów pracownicy przechodzili szkolenia i później byli weryfikowani przez badanie tajemniczego klienta ((...), e-protokół rozprawy z dnia 12 marca 2021 r.);

⚫

na rozprawie w dniu 12 marca 2021 r. świadek M. B. (1) wskazała, że przed zawarciem Umowy kredytu klienci mieli możliwość zapoznania się z jej wzorem oraz zgłaszać zastrzeżenia, a pracownik (...) miał obowiązek je z nimi omówić ((...) e-protokół rozprawy z dnia 12 marca 2021 r.);

⚫

na rozprawie w dniu 12 marca 2021 r. świadkowie M. B. (1) i E. S. wskazały, że klient miał wpływ na datę uruchomienia kredytu i ją uzgadniał z (...) w zależności od celu kredytu ((...), e-protokół rozprawy z dnia 12 marca 2021

⚫

na rozprawie w dniu 12 marca 2021 r. świadkowie M. B. (1) i E. S. wskazały, że tabela kursowa (...)była publikowana na stronie internetowej (...), w oddziale (...) na tablicy informacyjnej i znajdowała się na biuru doradcy kredytowego ((...) e-protokół rozprawy z dnia 12 marca 2021 r.);

⚫

na rozprawie w dniu 12 marca 2021 r. świadek E. S. wskazała, że w dniu uruchomienia kredytu kurs wypłaty kredytu mógł podlegać negocjacjom pomiędzy Stronami ((...), e-protokół rozprawy z dnia 12 marca 2021 r.);

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie polegające na dokonaniu dowolnej oceny zeznań Powodów z naruszeniem zasady wszechstronnej oceny materiału dowodowego, zasad doświadczenia życiowego i zasad logiki poprzez uznanie ich za wiarygodne, w sytuacji, gdy zeznania Powodów były wewnętrznie niespójne, sprzeczne ze zgromadzonym materiałem dowodowym i ww. zasadami, a także przy ich ocenie Sąd nie wziął pod uwagę szeregu okoliczności wpływających na ich wiarygodność oraz moc dowodową.

-

przedmiotowe naruszenie miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albowiem na podstawie zeznań Powodów wadliwe Sąd ustalił stan faktyczny, co miało wpływ na błędną ocenę Umowy kredytu w zakresie braku jej zgodności z prawem materialnym.

-

zgodnie z art. 368 § l ¹ k.p.c. w zw. z naruszeniem przez Sąd ww. przepisów dotyczących podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, wskazuję na fakty ustalone przez sąd pierwszej instancji niezgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy:

•

Powodowie nie mieli zdolności kredytowej w złotym ((...);

•

świadek Pracownik (...), E. S., zaprezentowała Powodom kredyt we (...) ( (...)), jako stabilny i powszechnie udzielany kredytobiorcom. Zaprezentowane wykresy kursów pokazywały groszowe różnice kursów w czasie. Powodowie byli ustnie zapewniani, że w rzeczywistości praktycznie nie istnieje ryzyko kursowe;

•

Podpisanie Umowy kredytu trwało około 10 minut;

•

Powodowie nie zostali zapoznani ze stosowaniem przez (...) spreadów przy przeliczeniach związanych z uruchomieniem i spłatą kredytu.

-

zgodnie z art. 368 § l ¹ k.p.c. w zw. z naruszeniem przez Sąd ww. przepisów dotyczących podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, wskazuję na fakty istotne dla rozstrzygnięcia nieustalone przez sąd pierwszej instancji, tj. na rozprawie w dniu 28 maja 2021 r. Powodowie składając zeznania wskazali, że:

•

zawierając Umowę kredytu Powodowie wiedzieli, że kwota kredytu jest wpisana w Umowie kredytu we (...). Powodom wyjaśniono różnice pomiędzy kredytem (...), a walutowym. Kilka dni przed zawarciem Umowy kredytu Powodowie otrzymali jej finalny wzór i zapoznali się z nim ((...) e- protokół rozprawy z dnia 28 maja 2021 r.);

•

zawierając Umowę kredytu Powodowie wiedzieli, że spłata

kredytu nastąpi we (...), dlatego mieli założone konto w walucie obcej. Ponadto, mieli założone konto w złotym. Powód wiedział, że spłata kredytu nastąpi przy pomocy tabeli kursowej (...), którą śledził przed datą spłaty raty ((...), e-protokół

rozprawy z dnia 28 maja 2021 r.);

•

umowa kredytu była omawiana z doradcą kredytowym ((...), e-protokół rozprawy z dnia 28 maja 2021

r.);

•

Powodom był przedstawiony wykres zmiany wahań waluty ((...), e-protokół rozprawy z dnia 28 maja 2021

r.);

•

Przed zawarciem Umowy kredytu Powodowie szukali informacji w internecie na temat spreadu ((...), e-protokół rozprawy z dnia 28 maja 2021 r.);

•

Powodowie mieli możliwość zmiany waluty kredytu ((...), e-protokół rozprawy z dnia 28 maja 2021 r.);

•

Przed podpisaniem wniosku kredytowego Powodowie przeczytali jego treść i rozmawiali z doradcą kredytowym o treści wniosku, w tym o składanych przez siebie oświadczeniach związanych m.in. z ryzykiem kursowym. Informacje przedstawiane przez doradcę kredytowego były zrozumiałe. Doradca tłumaczył Powodom jaki może być wpływ zmian kursu waluty na kwotę udzielonego kredytu. Powodowie rozumieli, że kwota wypłacona w złotym będzie uzależniona od kursu (...) ((...), e-protokół rozprawy z dnia 28 maja 2021 r.);

•

Umowa ramowa została podpisana przez Powoda ((...), e-protokół rozprawy z dnia 28 maja 2021 r.);

•

W toku wykonywania Umowy kredytu Powodowie otrzymali harmonogramy spłat wyrażone w (...) ((...), e- protokół rozprawy z dnia 28 maja 2021 r.);

•

Powodowie mieli zastrzeżenia do Umowy kredytu po wypłacie środków ((...), e-protokół rozprawy z dnia 28 maja 2021 r.);

•

Powód podpisał wnioski o wypłatę transz kredytu i zapoznał się z ich treścią. Powód nie miał zastrzeżeń do treści tych dokumentów ((...), e-protokół rozprawy z dnia 28 maja 2021 r.);

(vi)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie

polegające na dokonaniu błędów w ustaleniach faktycznych pomimo, że Sąd prawidłowo ocenił wiarygodność dokumentacji kredytowej załączonej do odpowiedzi na pozew i pism załączonych do sprawy.

-

przedmiotowe naruszenie miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albowiem Sąd wadliwe ustalił stan faktyczny, co miało wpływ na błędną ocenę Umowy kredytu w zakresie braku jej zgodności z prawem materialnym.

-

zgodnie z art. 368 § l ¹ k.p.c. w zw. z naruszeniem przez Sąd ww. przepisów dotyczących podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, wskazuję na istotne dla rozstrzygnięcia fakty błędnie ustalone przez sąd pierwszej instancji, tj. pozew został wniesiony do Sądu w dniu 27 września 2020 r.

-

zgodnie z art. 368 § l ¹ k.p.c. w zw. z naruszeniem przez Sąd ww. przepisów dotyczących podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, wskazuję na istotne dla rozstrzygnięcia fakty nieustalone przez sąd pierwszej instancji, tj. Strony negocjowały kursy uruchomienia transz kredytu (por. załączniki do odpowiedzi na pozew, tj. wnioski o wypłatę transz kredytu i Umowa ramowa).

(vii)  art. 228 § 2 k.p.c. poprzez brak jego zastosowania i

niezweryfikowanie na stronie internetowej (...) SA kursów kupna obowiązujących w (...) w dniu uruchomienia transz kredytu.

-

przedmiotowe naruszenie miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albowiem Sąd wadliwe ustalił stan faktyczny, co miało wpływ na błędną ocenę Umowy kredytu w zakresie braku jej zgodności z prawem materialnym.

-

zgodnie z art. 368 § l ¹ k.p.c. w zw. z naruszeniem przez Sąd ww. przepisów dotyczących podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, wskazuję na istotne dla rozstrzygnięcia fakty nieustalone przez sąd pierwszej instancji, tj. w dniu 3 września 2008 r. (dzień wypłaty I transzy kredytu) oraz w dniu 10 września 2008 r. (dzień wypłaty II transzy kredytu) w (...) obowiązywały inne kursy aniżeli indywidualnie wynegocjowane przez Strony i określone we wnioskach o wypłatę transz kredytu.

(viii) art. 316 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie polegające na pominięciu przez Sąd przy wydaniu wyroku SO art. 358 § 2 k.c. (w brzmieniu na chwilę orzekania), w sytuacji, gdy zaskarżony przepis nakazuje po zamknięciu rozprawy wydania przez sąd wyroku, biorąc za podstawę stan rzeczy (prawny) istniejący w chwili zamknięcia rozprawy, tj. przy wydaniu wyrok Sąd powinien zastosować (w brzmieniu aktualnym na dzień orzekania) art. 358 § 2 k.c. co najmniej w odniesieniu do rat kredytu spłaconych po dniu 24 stycznia 2009 r. (tj. dzień wejścia w życie nowelizacji przewidującej wpisanie przeliczeń w oparciu o kurs średni (...) do art. 358 § 2 k.c.).

-

przedmiotowe naruszenie miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albowiem po eliminacji tabel kursowych (...) z klauzul przeliczeniowych Sąd uznał, że nie ma normy prawnej, która pozwalałaby na dokonanie przeliczeń związanych z realizacją Umowy kredytu przy jego wypłacie oraz spłacie.

naruszeniu przepisów prawa materialnego:

(i)  art. 65 k.c. w zw. z art. 69 Prawa bankowego i art. 58 § 1 k.c. poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie polegające na:

•

ustaleniu, że Umowa kredytu ma charakter (...) ((...));

•

ustaleniu, że kwota kredytu wyrażona we franku szwajcarskim nie stanowiła kapitału z jednej strony oddanego Powodom do dyspozycji, a z drugiej strony rzeczywiście uruchomionego na ich rzecz;

•

przyjęciu, że w Umowie kredytu nie doszło do precyzyjnego jednoznacznego i określenia kwoty kredytu, w sytuacji, gdy zgodnie z art. 358 ^{( 1)} § 1 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego obowiązkiem Powodów jest zwrócenie (...) kwoty rzeczywiście wykorzystanego (uruchomionego) kapitału (wraz z odsetkami), który odpowiadał oddanej im przez (...) kwocie do dyspozycji wskazanej w Umowie kredytu (por. § 1 ust. 1 (...) w zw. z § 4 ust. 5 (...));

(ii)  art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego w zw. z art. 353 ¹ k.c.

poprzez ich błędną wykładnie polegającą na uznaniu, że pobieranie przez (...)spreadu stanowi niedozwolone z prawem wynagrodzenie, w sytuacji, gdy prawidłowa wykładnia zaskarżonych przepisów prowadzi do wniosku, że konstrukcja Umowy kredytu denominowanego/ indeksowanego (in casu przewidującego spread walutowy) mieści się w konstrukcji umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (por. wyrok SN z dnia 11 grudnia 2019 r., sygn. akt V CSK 382/18).

( (...))  art. 358 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego

poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie polegające na uznaniu, że w ramach wykonania Umowy kredytu Powodowie spłacili inną kwotę aniżeli kwota kredytu faktycznie przez nich wykorzystanego (uruchomionego).

(iv)  art. 385 ¹ § 2 k.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie

polegające na uznaniu, że klauzule przeliczeniowe (por. § 12 ust. 3 (...) i § 15 ust. 7 pkt 3 (...)), stanowią klauzule waloryzacyjne, w sytuacji, gdy przedmiotowe klauzule nie spełniają podstawowych cech waloryzacji (tj. aktualizacji świadczenia i jego ochrony w czasie).

(v)  art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego i art. 4 ust. 2 Dyrektywy (...) z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich

(dalej jako: „Dyrektywa (...)") i art. 65 k.c. poprzez ich nieprawidłową wykładnie polegającą na uznaniu, że klauzule przeliczeniowe zawarte w Umowie kredytu (por. § 12 ust. 3 (...) i § 15 ust. 7 pkt 3 (...)) określają główne świadczenia Stron, w sytuacji, gdy mają one charakter fakultatywny i stanowią jedną z możliwych opcji związanych z realizacją zobowiązań Stron, gdyż Umowa kredytu umożliwiała spłacenie kredytu (por. § 15 ust. 7 pkt 3 (...)) bezpośrednio we franku szwajcarskim ( (...)).

(vi)  art. 385 ¹ § 1 k.c. oraz art. 385 ² k.c. w zw.

z art. 4 ust. 1 Dyrektywy (...) oraz w zw. z art. 56 k.c. oraz art. 354 § 1 k.c. i art. 111 ust. 1 pkt 4 Prawa Bankowego

poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że klauzule przeliczeniowe zawarte w Umowie kredytu (por. § 12 ust. 3 (...) i § 15 ust. 7 pkt 3 (...)) mają charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. z uwagi na ich sprzeczność z dobrymi obyczajami i rżące naruszenie interesów Powodów jako konsumentów, co jest związane z brakiem zwięzłego i zrozumiałego dla przeciętnego człowieka przedstawienia w Umowie kredytu techniki denominacji i zasad tworzenia tabel kursowych (...), a także naruszeniem równowagi Stron Umowy kredytu poprzez dowolność (...) w kształtowaniu tabel kursowych, w sytuacji gdy:

•

w chwili zawarcia Umowy kredytu sposób działania klauzul przeliczeniowych był dla Powodów zrozumiały;

•

zgodnie z utrwalonymi zwyczajami na rynku międzybankowym przy transakcjach walutowych stosuje się do wzajemnych rozliczeń bankowe tabele kursowe;

•

wykładnia przepisów o ochronie konsumentów powinna uwzględnić prawa i obowiązki (...) w zakresie kształtowania i stosowania tabel kursowych do transakcji walutowych;

•

(...) nigdy nie mógł i nie kształtował w sposób dowolny tabel kursowych, tj. ich kształt był determinowany przez ww. zwyczaj i rynek.

(viii) art. 385 § 2 k.c. w zw. z art. 58 § 1 i 2 k.c. poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie polegające na uznaniu, że brak udzielania stosownych informacji o kredycie (czemu Pozwany zaprzecza) stanowi wadę czynności prawnej co do jej przesłanek przedmiotowych, w sytuacji, gdy kwestia hipotetycznej świadomości Powodów stanowi przesłanką podmiotową i może być ewentualnie rozważana w rozumieniu art. 84 § 1 k.c. jako błąd co do treści czynności prawnej i to wyłącznie wtedy, gdy zgodnie z art. 88 § 1 k.c. uprawniony złoży w terminie stosowne oświadczenie.

(ix)  art. 56 k.c. w zw. z art. 69 Prawa bankowego w zw. z art. 354 § 1 k.c. w zw. z art. 111 ust. 1 pkt 4 Prawa Bankowego poprzez ich niezastosowanie, co doprowadziło do zanegowania możliwości kształtowania i stosowania przez (...)w relacji z Powodami tabel kursowych, w sytuacji, gdy zgodnie z utrwalonymi zwyczajami na rynku międzybankowym przy transakcjach walutowych stosuje się do wzajemnych rozliczeń bankowe tabele kursowe.

(x)  art. 358 § 2 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 2 k.c. i art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego poprzez brak ich zastosowania, co

doprowadziło do uznania przez Sąd, że po eliminacji tabel kursowych (...) z klauzul przeliczeniowych nie ma normy prawnej, która pozwalałaby na określenie zasad związanych z dokonaniem przeliczeń kursowych, w sytuacji, gdy po eliminacji tabel kursowych (...) z klauzul przeliczeniowych (por. por. § 12 ust. 3 (...) i § 15 ust. 7 pkt 3 (...)) na ich miejsce obligatoryjnie należy zastosować, wynikający z normy ius cogens art. 358 § 2 k.c., kurs średni (...) dotyczący (...) ( (...)).

(xi)  art. 385 ¹ § 2 k.c. poprzez jego nieprawidłową wykładnie

polegająca na uznaniu, że zastosowanie przepisów bezwzględnie wiążących (tj. art. 358 § 2 k.c.) stanowi uzupełnienie luk występujących w Umowie kredytu po eliminacji z niej klauzul przeliczeniowych, w sytuacji, gdy nie można utożsamiać ze sobą zastosowania przepisów bezwzględnie wiążących (niezależnych od woli stron) ze stosowaniem przepisów dyspozytywnych (zależnych od woli stron).

(xii)  art. 385 ¹ § 1 k.c. oraz art. 385 ² k.c. w zw.

z art. 4 ust. 1 Dyrektywy (...) w zw. z art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie

polegające na polegające na uznaniu, że po eliminacji z Umowy kredytu klauzul przeliczeniowych nie ma możliwości określenia wysokości poszczególnych rat kapitałowo-odsetkowych, w sytuacji gdy po eliminacji przedmiotowych klauzul raty kredytu mogą być spłacane bezpośrednio we franku szwajcarskim.

(vii)  art. 69 ust. 1 Prawa bankowego w zw. z art. 58 § 1 k.c. ich poprzez nieprawidłowe zastosowanie polegające na zaniechaniu weryfikacji, czy Umowa kredytu może funkcjonować bez klauzul przeliczeniowych (por. § 12 ust. 3 (...) i § 15 ust. 7 pkt 3 (...)),

w sytuacji, gdy po hipotetycznej eliminacji przedmiotowych klauzul:

•

(wariant I) Umowa kredytu może funkcjonować jako kredyt walutowy ( (...)), w którym wszystkie rozliczenia są dokonywane bezpośrednio we (...)z uwagi na fakt, że Umowa kredytu zawierana kwotę kredytu wyrażona w walucie (por. § 1 ust. 1 (...)), a także marże i oprocentowanie (stawka bazowa(...)) niezbędne do wyliczenia odsetek (por. § 1 (...) i § 2-4 (...));

(wariant II) Umowa kredytu może funkcjonować jako (...)((...)), w którym wszystkie rozliczenia są dokonywane bezpośrednio we złotym ((...)) z uwagi na fakt, że kwotę wypłaconą w złotym ((...)) można przyjąć jako kwotę uruchomionego (wypłaconego) Powodom kapitału, a także Umowa kredytu ma określoną marże i oprocentowanie (stawka bazowa (...)) niezbędne do wyliczenia odsetek (por. § 1 (...) i § 2-4 (...)).

Wyjaśnić należy, że II wariant został przedstawiony z możliwe najdalej idącej ostrożności procesowej, gdyż wolą Stron było zawarcie kredytu denominowanego we (...).

(xii) art. 411 pkt 2 k.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie

polegającą na uznaniu, że wskazany przepis nie stoi na przeszkodzie w dochodzeniu roszczeń przez Powodów, w sytuacji, gdy zgodnie z art. 411 pkt 2 k.c. Powodowie nie mogą żądać zwrotu spełnionych na rzecz (...) świadczeń z uwagi na to, że spłacone przez nich raty kapitałowo-odsetkowe czynią zadość zasadom współżycia społecznego w zakresie obowiązku zwrotu udostępnionego im kapitału.

(xiii) art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie polegające na uznaniu, że do dokonania wzajemnych rozliczeń Stron należy zastosować teorię dwóch kondykcji, w sytuacji, gdy - przy hipotetycznym - ustaleniu nieważności Umowy kredytu należy zastosować teorię salda do dokonania wzajemnych rozliczeń Stron.

(xiv) art. 118 k.p.c. w zw. z art. 120 § 1 k.c. poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie polegające na przyjęciu, że bieg terminu przedawnienia roszczenia Powodów rozpoczął się w dniu całkowitej spłaty kredytu, w sytuacji, gdy hipotetyczny termin wymagalności zgodnie z art. 120 § 1 k.c. należy liczyć od dnia spłaty pierwszej raty, gdyż najpóźniej w dniu wypłaty pierwszej transzy kredytu Powodowie dowiedzieli się klauzulach przeliczeniowych i co więcej mieli do nich zastrzeżenia.

Wskazując na powyższe pozwany wniósł o :

1)  zmianę wyroku w pkt. 1 poprzez oddalenie powództwa w całości;

2)  zmianę wyroku w pkt. 3 poprzez zasądzenie solidarnie od Powodów na rzecz Pozwanego zwrotu kosztów postępowania przed sądem pierwszej instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

3)  zasądzenie solidarnie od Powodów na rzecz Pozwanego zwrotu kosztów postępowania przed sądem drugiej instancji z należnymi na mocy art. 98 § l ¹ k.p.c. odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych

Powodowie w odpowiedzi na apelację wnieśli o:

1.  oddalenie apelacji w całości,

2.  zasądzenie od strony pozwanej na rzecz Powodów kosztów sądowych, w tych kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem II instancji, według norm przepisanych, wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie w ich zapłacie.

W piśmie procesowym z dnia 28 lipca 2022 r pozwany podniósł zarzut zatrzymania .

Oświadczenie o zarzucie zatrzymania zostało doręczone powodom z dniem 14 marca 2022 r.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja pozwanego tylko w nieznacznej części tj. co do podniesionego zarzutu zatrzymania okazał się uzasadniona.

Pozwany (...) w apelacji podniósł zarzuty naruszenia prawa materialnego, jak i zarzuty naruszenia prawa procesowego. Ponieważ prawidłowość zastosowania prawa materialnego może być właściwie oceniona jedynie w oparciu o prawidłowe ustalenie stanu faktycznego najpierw Sąd Apelacyjny oceni zarzuty o charakterze procesowym przy czym ewentualne uchybienia w tym zakresie pozostają dla postępowania odwoławczego o tyle istotne, o ile miały one wpływ na wydane rozstrzygnięcie (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 1997r. II CKN 18/97, OSNC 1997/8/112).

Sąd Okręgowy na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, bez przekroczenia granic określonych treścią art. 233 § 1 k.p.c., dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz trafnie określił ich prawne konsekwencje. Ustalenia Sądu I instancji oraz ich ocenę prawną, Sąd Apelacyjny podziela oraz przyjmuje za własne, uznając zarzuty apelacji za pozbawione uzasadnionych podstaw. W ramach przeprowadzonej kontroli instancyjnej nie dostrzeżono uchybień, które winny być uwzględnione przez Sąd II instancji z urzędu.

Nieuzasadniony był zarzut naruszenia art. 235 ² § 1 pkt. 2 i 5 k.p.c. w zw. z art. 278§ 1 k.p.c. i art. 227 k.p.c. polegający na pominięciu dowodu z opinii biegłego.

Dowód ten nie byłby w stanie przesądzić o tym czy postanowienia kwestionowanej umowy, stanowiące główne świadczenia stron, a wprowadzające ryzyko kursowe były abuzywne. Omawiany obowiązek informacyjny banku nie ogranicza się do podania notoryjnego faktu o zmienności kursów, jak i odebrania od kredytobiorców oświadczeń o zapoznaniu się z ryzykiem kursowym i ryzykiem wynikającym ze zmiennej stopy procentowej i akceptacji takiego stanu rzeczy, wyrażonej poprzez złożenie wniosku o udzielenie kredytu waloryzowanego do waluty obcej. Chodzi nie tylko o wypełnienie obowiązków informacyjnych w aspekcie formalnym, ale przede wszystkim materialnym czyli takim, który pozwoli dostatecznie uważnemu i rozsądnemu, ale też przeciętnemu konsumentowi oszacować - potencjalnie istotne - konsekwencje ekonomiczne takiego warunku (waloryzacji) dla swoich zobowiązań finansowych. Dla konsumenta istotna jest jasna i zrozumiała informacja uzyskana od banku. Tylko bowiem takie ustalenia mogły wpłynąć na ocenę kwestionowanych klauzul waloryzacyjnych. Także fakt istnienia u pozwanego pewnych procedur w zakresie informowania o ryzyku związanym z kursem walut nie był wystarczający dla wywiedzenia faktów poinformowania powodów o ryzyku kursowym.

Nieuzasadniony był również zarzut naruszenia art. 235 ² 1 pkt.5 k.pc. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez pominiecie dowodu z zeznań świadka J. K..

W tym zakresie Sąd Apelacyjny w pełni podziela stanowisko Sądu i instancji co do nieprzydatności zeznań tego świadka dla ustalenia abuzywności umowy kredytowej. Świadek ten co wynika z zeznań świadka E. S. był obecny jedynie przy podpisywaniu umowy co potwierdzili również powodowie , a ponadto jak słusznie wskazał sąd okręgowy decyzje zapadały centralnie, a do oddziału (...)trafił egzemplarz umowy nienegocjowalny i przygotowany do podpisu, to świadek nie mogłaby także mieć wiedzy o jakichkolwiek negocjacjach stron.

Nieuzasadniony jest również zarzut błędnej oceny zeznań świadków E. S. , M. B. (1) oraz powodów.

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie zasługiwał na uwzględnienie; do naruszenia tego przepisu mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby apelujący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ochronie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów tj. zasadom logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów ( tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 grudnia 2005 r. III CK 314/05, LEX nr 172176), co w rozpoznawanej sprawie nie miało miejsca. Apelacja sprowadzała się do polemiki z niewadliwymi ustaleniami Sądu. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 1998 r. II CKN 4/98 nie jest wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął Sąd doniosłości poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena Sądu.

W kontekście powyższego nie sposób zgodzić się z zarzutem, że Sąd Okręgowy błędnie ocenił zeznania świadków oraz stron.

Zeznania świadka M. B. (2) Sąd Okręgowy ocenił jako wiarygodne, ale niemające dla sprawy istotnego znaczenia. Świadek przyznała, że nie pamięta, czy brała udział w transakcji z powodami, albowiem jako dyrektor oddziału jej udział ograniczał się najczęściej do formalnego podpisania dokumentów po sprawdzeniu danych. Świadek potwierdziła ogólne zasady polityki (...), w tym nienegocjowalność większości postanowień, początkową niemożliwość rozliczeń bezpośrednio w walucie (...).

Natomiast w przypadku S. E. S. to z zeznań wynikało ,że wyłącznie „kojarzyła” powodów, nie pamiętała jednak szczegółów prezentacji oferty i zawierania z nimi umowy – miała w tym zakresie jedynie ogólne informacje, wynikające z praktyki i wytycznych Banku, ale nie miała wspomnienia tej konkretnej transakcji.

Dlatego też słuszny był wniosek o nieprzydatności tego materiału dowodowego, w części odnoszącej się do ustalenia przebiegu czynności związanych z zawieraniem umowy.

Takie kwestie jak ustalenia dotyczące tego czy w chwili zawierania umowy istniał zwyczaj w transakcjach walutowych w zakresie stosowania przez banki własnych tabel kursowych w relacjach z klientami nie ma istotnego znaczenia dla stwierdzenia abuzywności tych zapisów które odnoszą się do tabel . Problem bowiem nie sprowadza się do tego czy taki zwyczaj był lecz do tego , ze kredytobiorcy nie znali w ogóle zasad ustalania kursów walut przez bank. A to jednoznacznie wynika z ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd I Instancji.

Poza tym z ustaleń sądu nie wynika, że powodowie byli pouczeni o ryzyku kursowym w stopniu uzasadniającym wniosek, że mieli wiedzę, że kurs waluty obcej może wzrosnąć w sposób nieograniczony – nawet jeśli jest to ryzyko czysto teoretyczne oraz, że przewidywanie kursów walut w perspektywie kilku dziesięcioleci jest w zasadzie niemożliwe. Sprawy należytego pouczenia o ryzyku kursowym nie mogło „załatwiać” blankietowe oświadczenie podpisane przez powodów o pouczeniach związanych z zagrożeniami wynikającymi z zawarcia umowy.

Przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że kredytobiorcy nie mieli możliwości negocjowania umowy wynikało natomiast nie tylko z zeznań strony powodowej ale także treści umowy, która nie odbiega od innych tego typu umów zawieranych przez pozwanego. Poza tym z doświadczenia Sądu związanego z rozpoznawaniem tego rodzaju spraw wynika, że zasadniczo kredytobiorcy przystępowali do gotowych wzorców umów, skonstruowanych przez bank, bez jakichkolwiek możliwości negocjowania ich postanowień.

W konsekwencji wszystkie zarzuty naruszenia prawa procesowego wskazane w apelacji Sąd II Instancji uznał za nieuzasadnionemu.

Co do zarzutów prawa materialnego.

Zasadny okazał się zarzut naruszenia przez Sąd I Instancji art. 65 k.c. w zw. z art. 69 prawa bankowego , art. 58 § 1 k.c. oraz art. 353 ¹ k.c i w konsekwencji uznaje , że umowa jest bezwzględnie nieważna.

Nie sposób przyjąć, aby zawarta przez strony umowa kredytu była nieważna ipso iure, od samego początku, na podstawie przepisów art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 69 ust. 2 Prawa bankowego, z uwagi na wskazany przez Sąd I instancji brak możliwości ustalenia wysokości zobowiązania powodów. W judykaturze zostało przesądzone, że także w dacie podpisania przedmiotowej umowy zawieranie umów kredytu indeksowanego czy denominowanego do walut obcych było prawnie dopuszczalne, jako nienaruszające zasady swobody kształtowania zobowiązania umownego, wynikającej z art. 353 ^{( 1)} k.c. (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z: 25 marca 2011 r. w sprawie IV CSK 377/10, LEX nr 1107000, 22 stycznia 2016 r. w sprawie I CSK 1049/14, OSNC, z. 11 z 2016 r., poz. 134, 14 lipca 2017r. w sprawie II CSK 803/16, OSNC, z. 7-8 z 2018 r., poz. 79 itp.). Zastosowanie klauzuli denominacyjnej nie powoduje bowiem, per se, że nie zostaje jednoznacznie ustalony zakres zobowiązania kredytobiorcy. Brak pewności co do wysokości przyszłych zobowiązań kredytobiorców, związanych ze spłatą kredytu, należy do immanentnych cech kredytu denominowanego do waluty obcej, co wynika z naturalnych zmian w czasie kursów waluty. Natomiast samo zobowiązanie z tytułu kredytu w umowie stron określone zostaje zazwyczaj, tak jak w rozpoznawanej sprawie, w sposób jednoznaczny. Kwota udzielonego powodom kredytu została bowiem wyrażona ostatecznie jako równowartość kwoty w złotych polskich wyrażonej w walucie (...) w wysokości 72.367,99 (...) oraz wypłacona w walucie (...). Prawdą jest, że z istoty kredytu denominowanego wynika niemożność określenia z góry zobowiązania pieniężnego kredytobiorcy w złotych polskich (salda w (...)), bowiem wielkość ta jest zależna od kursu waluty, do której kredyt jest denominowany, jednak właśnie wobec wskazanej istoty omawianej umowy, w granicach dopuszczalnej swobody umów z art. 353 ^{( 1)} k.c. mieści się postanowienie stron, że określony w umowie kredyt zostanie wypłacony z zastosowaniem kursu waluty obowiązującego w dacie wypłaty kredytu. W umowie co do zasady wskazano, według jakiego kursu zostanie przeliczony kredyt. Wątpliwy okazał się natomiast sposób oznaczania kursu, dokonywany od początku realizacji umowy w oparciu o zakwestionowane przez Sąd I instancji klauzule, których treść mogła zostać arbitralnie ustalana, bez żadnych ograniczeń przez bank. Istotną więc dla rozstrzygnięcia sporu okolicznością w omawianym kontekście, okazała się jedynie kwestia, czy postanowienia odwołujące się ogólnikowo do Tabeli kursów były abuzywne.

Zagadnienie abuzywności postanowień analizowanej umowy w zakresie jej przesłanek i skutków prawnych, uregulowane w przepisach szczególnych Kodeksu cywilnego, a mianowicie w art. 385 ¹ k.c. i następnych, stały się także przedmiotem analizy Sądu Okręgowego. W tej części rozważania Sądu I instancji nie budzą zastrzeżeń Sądu Apelacyjnego.

Podkreślenia wymaga, że prawna ocena różnych aspektów związanych z kredytami tzw. walutowymi (tzn. indeksowanymi lub dominowanymi do waluty innej niż waluta kraju kredytobiorcy) podlegała ewolucji, wraz z narastającymi problemami związanymi z ekspozycją tego rodzaju kredytów na znaczne perturbacje rynku walutowego w związku z kryzysem finansowym z lat 2008-2011, a w szczególności z osłabieniem się walut rodzimych, w tym złotego, w stosunku do walut kredytów, przede wszystkim franka szwajcarskiego. Było to także związane z faktem, że problematyka ta dotykała nie tylko uregulowań prawa krajowego, ale także wiążących państwa członkowskie (...) rozwiązań, dotyczących ochrony konsumentów, na gruncie prawa europejskiego, w tym przede wszystkim przyjętych w przepisach Dyrektywy Rady (...) z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Ewolucja stanowisk w tej kwestii dotyczyła także stanowiska judykatury, co pozwala stronom, także w rozpoznawanej sprawie, na odwoływanie się do odmiennych, korzystnych dla nich linii i kierunków orzecznictwa sądów krajowych.

Niemniej, z biegiem czasu, szczególnie w związku z zapadaniem kolejnych wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, przesądzone zostało w jakich zasadniczych kierunkach powinna podążać wykładnia i stosowanie prawa sądów krajowych w sprawach dotyczących różnych pojawiających się kwestii związanych z kredytami tzw. walutowymi. W związku z tym, dotychczasowa wykładnia wynikająca z niektórych poprzednich orzeczeń sądów, w znacznym zakresie straciła na znaczeniu. Dotyczy to także zagadnień, które pojawiły się na gruncie rozpoznawanego sporu, a które prawidłowo, zgodnie z wytycznymi (...) oraz utrwaloną linią orzecznictwa Sądu Najwyższego, zostały rozstrzygnięte przez Sąd I instancji w zaskarżonym wyroku.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że rzekoma dowolność ustalania kursu (...) w Tabelach kursów walut (...) może być źródłem abuzywności klauzul przeliczeniowych, podczas gdy wszystkie tabele kursowe funkcjonujące na rynku są cennikami i tym samym ustalane są w ramach swobody ustalania cen, Sąd Apelacyjny zważył, że stwierdzenie niedozwolonego charakteru takich postanowień nie stoi w sprzeczności z zasadą swobody prowadzenia działalności gospodarczej i możliwości ustalania cen przez przedsiębiorców. W przypadku kredytu udzielonego przez pozwanego, powodowie musieli przystać na zastosowanie kursu ustalonego przez bank, którego nie mogli wcześniej poznać i negocjować. W tym zakresie zachodzi różnica między działalnością pozwanego a np. działalnością kantorową, bowiem dokonując wymiany waluty w kantorze konsument również może nie znać metodologii obliczania kursu waluty, ale ma pełną swobodę w zakresie decyzyjności i zna kurs waluty przed dokonaniem transakcji. Umowa z podmiotem prowadzącym kantor, w której jego klient godzi się na dokonanie wymiany po kursie, jaki zostanie dowolnie ustalony w przyszłości przez prowadzącego kantor, musiałaby budzić podobne zastrzeżenia, jak umowa kredytowa w niniejszej sprawie. Nieuprawniony jest więc zawarty w apelacji argument, że zbliżony do cenników charakter tabeli kursowych skutkuje brakiem możliwości kontroli ich abuzywności, tym bardziej w przypadku tabel zawierających dane nieznane konsumentowi przed zawarciem umowy, a zmieniane w czasie jej realizacji jednostronnie przez przedsiębiorcę, określających wartość waluty stosowaną dla rozliczania mających z założenia trwać wiele lat umów kredytowych, w których granice zmienności kursów w żaden sposób nie zostały w umowie uregulowane.

Wniosek, że kwestionowane przez powodów postanowienia odwołujące się Tabel kursów mają charakter abuzywny (art. 385 ¹ § 1 k.c.) wsparty został wnikliwą oceną z przywołaniem aktualnych poglądów orzecznictwa sądów powszechnych, Sądu Najwyższego i (...). Sąd Apelacyjny w całej rozciągłości podziela zawarte tam poglądy bez ich ponownego przytaczania. Postanowienia umowy (regulaminu), określające zarówno zasady przeliczenia kwoty udzielonego kredytu na złotówki przy wypłacie kredytu, jak i spłacanych rat na walutę obcą, pozwalające bankowi swobodnie kształtować kurs waluty obcej, mają charakter niedozwolonych postanowień umownych, bowiem kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Sprzeczność z dobrymi obyczajami i naruszenie interesów konsumenta polega na uzależnieniu wysokości świadczenia banku oraz wysokości świadczenia konsumenta od swobodnej decyzji banku. Zarówno przeliczenie kwoty kredytu na złotówki w chwili jego wypłaty, jak i przeliczenie odwrotne w chwili wymagalności poszczególnych spłacanych rat, służy bowiem określeniu wysokości świadczenia konsumenta. Takie uregulowanie umowne należy uznać za niedopuszczalne, niezależnie od tego, czy swoboda przedsiębiorcy-banku w ustaleniu kursu jest pełna, czy też w jakiś sposób ograniczona, np. w razie wprowadzenia możliwych maksymalnych odchyleń od kursu ustalanego z wykorzystaniem obiektywnych kryteriów (wyrok Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, OSNC 2016, Nr 11, poz. 134). Takie postanowienia, które uprawniają bank do jednostronnego ustalenia kursów walut, są nietransparentne i pozostawiają pole do arbitralnego działania banku. W ten sposób obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają równorzędność stron (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, OSNC 2016, Nr 11, poz. 134; z 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16; z 19 września 2018 r., I CNP 39/17; z 24 października 2018 r., II CSK 632/17; z 13 grudnia 2018 r., V CSK 559/17; z 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18; z 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17; z 9 maja 2019 r., I CSK 242/18; z 29 października 2019 r., IV CSK 309/18, OSNC 2020, nr 7-8, poz. 64; z 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, OSNC-ZD 2021, nr B, poz. 20; z 30 września 2020 r., I CSK 556/18).

Nie naruszył Sąd Okręgowy przepisów art. 69 ust. 1 prawa bankowego i art. 65 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 2 k.c. uznając, że wyeliminowanie klauzul abuzywnych powoduje, że umowa nie może zostać utrzymana w mocy. Skoro klauzule umowne, których elementem jest ryzyko kursowe, określają główne świadczenia stron to wyeliminowanie tej klauzuli prowadzi do deformacji umowy, gdyż nie można określić wysokości zobowiązania i to zarówno pozwanego banku, jak i powodów. W tej sytuacji nie można było przyjąć, że strony pozostają związane pozostałą częścią umowy. Ten ostatni wniosek wynika wyraźnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy (...), który przewiduje, że "...nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków". Nie ma przy tym znaczenia dla powyższego wniosku okoliczność czy kredyt jest kredytem denominowanym czy też indeksowanym; problem określenia wysokości zobowiązania obu stron pozostaje nadal nie rozwiązany.

W odniesieniu do skutków eliminacji klauzul przeliczeniowych z umowy kredytu denominowanego w walucie obcej w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, że w razie gdy prowadzi to do niemożności ustalenia kwoty, którą bank powinien oddać do dyspozycji kredytobiorcy, umowa nie może wiązać stron w pozostałym zakresie (wyrok z 26 maja 2022 r., (...) (...)). Dominuje stanowisko, że w przypadku umowy denominowanej kursem (...), po wyeliminowaniu z niej klauzul przeliczeniowych, nie jest możliwe utrzymanie takiej umowy w mocy ani jako umowy kredytu walutowego w (...) (wyrok z 13 maja 2022 r., (...) (...)), ani jako umowy, w której kwota kredytu wyrażona byłaby w złotych polskich (wyrok z 13 maja 2022 r., (...) (...)). Eliminacja klauzuli przeliczeniowej w takiej umowie sprawia, że nie wiadomo, jaką kwotę powinien wypłacić bank, skoro w umowie kwota kredytu określona jest w (...), ale wypłata następuje w złotówkach, według kursu arbitralnie ustalanego przez bank. Oznacza to, że brakuje niezbędnego elementu konstrukcyjnego stosunku prawnego i niemożliwe jest jego uzupełnienie.

Argumentacja apelacji, zgodnie z którą wyeliminowanie niedozwolonej klauzuli walutowej powinno skutkować zastąpieniem jej przepisem art. 358 § 2 k.c. który poprzez zastosowanie średnich kursów (...) pozwoli na utrzymanie ważności i kontynuowanie umowy kredytu nie zasługuje na uwzględnienie.

W świetle celów dyrektywy (...) (w szczególności prewencyjnych i zniechęcających przedsiębiorców do stosowania niedozwolonych klauzul umownych) oraz wprowadzonych na jej podstawie adekwatnych uregulowań prawa krajowego o ochronie konsumentów utrwaliła się w judykaturze wykładnia, zgodnie z którą niedopuszczalne byłoby, bez wyraźnej zgody konsumenta, a tym bardziej wbrew jego woli, czy to na podstawie wykładni oświadczeń woli, zwyczajów, zasad słuszności, czy też przy zastosowaniu ogólnych przepisów o charakterze dyspozytywnym, zastępowanie przez sąd krajowy uznanych za nieuczciwe warunków umowy innymi postanowieniami, w celu utrzymania skuteczności (ważności) kontraktu, choćby nawet miało to nastąpić z korzyścią dla konsumenta (por. np. wyroki (...): z dnia 14 marca 2019 r. w sprawie C-118/17, z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18, z dnia 18 listopada 2021 r. w sprawie C-212/20 a także wyrok Sądu Najwyższego: z dnia 7 listopada 2019 r. w sprawie IV CSK 13/19, LEX nr 2741776)

Wbrew stanowisku pozwanego art. 358 § 1 i 2 k.c. nie mógł znaleźć zastosowania, gdyż przedmiotem zobowiązania podlegającego wykonaniu na terytorium (...)nie była suma pieniężna wyrażona w walucie obcej. Przepis art. art. 358 § 2 k.c. odnosi się do zobowiązań, których przedmiotem jest suma w walucie obcej, a nie do klauzul waloryzacyjnych (a zatem zobowiązań, dla których waluta obca pełni jedynie funkcję miernika świadczenia, które jest spełniane w walucie polskiej). Walutą, w której określono wysokość wypłaconego kapitału, i w której był on przez powodów spłacany był złoty; indeksacja walutowa została zastrzeżona w umowie wyłącznie dla potrzeb rozliczeniowych, co uniemożliwiało zastosowanie przywołanej regulacji. Jednocześnie zastosowanie art. 358 k.c. nie było możliwe w niniejszej sprawie, bowiem jest to okoliczność z zakresu wykonywania spornej umowy i nie ma wpływu na ocenę abuzywności spornych klauzul przeliczeniowych i denominacyjnych, których pochodną jest kwestia możliwości utrzymania spornej umowy w mocy.

Poza tym art. 358 § 2 k.c. nie obowiązywał w dacie zawarcia umowy, Wprowadzająca go ustawa o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz ustawy – Prawo dewizowe z 23 października 2008 r. (Dz. U. nr 228, poz. 1506), nie zawiera przepisów intertemporalnych przewidujących możliwość jego zastosowania do stosunków prawnych wcześniej nawiązanych. Przed wejściem tej nowelizacji w życie, art. 358 k.c. wyrażał jedynie zasadę walutowości, której zakres był ograniczony – m.in. w stosunku do (...) – przez regulacje prawa dewizowego (por. art. 4 pkt 3 ustawy z 18 grudnia 1998 r. – Prawo dewizowe, Dz. U. nr 160, poz. 1063 ze zm.).

Nieuzasadniony jest zarzut naruszenia art. 118 k.p.c. w zw. z art. 120 § 1 k.c.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18 i w uchwale z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21), że ze względu na zastrzeżoną dla kredytobiorcy - konsumenta możliwość podjęcia ostatecznej decyzji co do sanowania niedozwolonej klauzuli (i uniknięcia w ten sposób skutków nieważności umowy) albo powołania się na całkowitą nieważność umowy także wtedy, gdy mogłaby zostać utrzymana w mocy przez zastąpienie klauzuli abuzywnej stosownym przepisem (tak wyrok (...) z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18, pkt 55, 67), należy uznać, że co do zasady termin przedawnienia roszczeń o zwrot nienależnie spełnionych świadczeń może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę - konsumenta wiążącej (świadomej, wyraźnej i swobodnej) decyzji w tym względzie. Dopiero bowiem wtedy można przyjąć, że brak podstawy prawnej świadczenia stał się definitywny, a strony mogły zażądać skutecznie zwrotu nienależnego świadczenia (por. art. 120 § 1 zdanie 1 k.c.).

Nie budzi też wątpliwości prawidłowość zastosowania w sprawie przepisów art. 405 k.c. oraz art. 410 § 1 i 2 k.c. przy ocenie charakteru świadczenia spełnionego przez powodów tytułem spłaty raty kredytu. Z uwagi na upadek umowy świadczenia stron spełnione w celu jej wykonywania stają się świadczeniami nienależnymi w rozumieniu art. 410 § 2 k.c., zgodnie z teorią dwóch kondykcji, co Sąd Apelacyjny za Sądem Najwyższym podziela (por. m.in. uchwała SN z 7.05.2021 r., III CZP 6/21, OSNC 2021, nr 9, poz. 56).

Za całkowicie nietrafny Sąd uznał zarzut naruszenia art. 411 ust. 2 k.c. Trudno zaakceptować powołanie się przez pozwanego na zasady współżycia społecznego, gdy ten wcześniej – kształtując treść umowy stron w sposób naruszający dobre obyczaje i interesy konsumentów – sam dopuścił się naruszenia tych zasad. W takiej sytuacji nie można udzielił pozwanemu ochrony w odniesieniu de facto do art. 5 k.c. W ocenie Sądu Apelacyjnego zasądzenie zwrotu wpłaconych części uiszczonych przez powodów na rzecz pozwanego rat czyni zadość zasadom współżycia.

Natomiast zasadny okazał się podniesiony przez pozwanego zarzut zatrzymania.

Zgodnie z art. 496 k.c. w zw. z art. 497 k.c. w sytuacji nieważności umowy wzajemnej strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, a każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania – zdefiniowane w art. 461 § 1 k.c. - dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot.

Nie ulega wątpliwości, że umowa stron została uznana za umowę nieważną, co zaktualizowało wyżej przytoczone regulacje. Zarzut zatrzymania został zgłoszony przez stronę pozwaną dopiero na etapie postępowania odwoławczego (k. 1085). Ze względu na jego materialnoprawny charakter nie może być on jednak uznany za spóźniony. Jest on bowiem czynnością złożoną, tj. zawierającą oświadczenie woli w znaczeniu materialnym, który pozwany może zgłosić w postępowaniu apelacyjnym (por. per analogiam m.in. wyrok SN z 19.08.2004 r., V CK 38/04, LEX nr 277325). Jednocześnie Sąd odwoławczy orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji raz w postępowaniu apelacyjnym, a kwestie związane z prawem materialnym bierze pod uwagę z urzędu (por. art. 382 k.p.c. i art. 378 k.p.c.), a przy tym ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie prekluzji w odniesieniu do zarzutu zatrzymania, tak jak ma to miejsce co do zarzutu potrącenia (por. art. 203 ¹ § 2 k.p.c.).

W niniejszej sprawie strona pozwana złożyła stronie powodowej materialne oświadczenie o skorzystaniu z prawa zatrzymania pismem z 28 lipca 2022 r.

Fakt dotarcia bezpośrednio do powodów tego oświadczenia nie był kwestionowany.

Dla skuteczności zarzutu zatrzymania nie jest konieczne - jak w przypadku zarzutu potrącenia - aby przysługujące dłużnikowi roszczenie stanowiące jego podstawę było wymagalne, zatem aby nadszedł termin spełnienia świadczenia określany na podstawie art. 455 k.c., zaś konieczność zabezpieczenia roszczenia dłużnika nie ma związku z wymagalnością roszczenia. Z prawa zatrzymania wynikającego z art. 496 k.c. skorzystać można nie wcześniej niż w sytuacji, w której druga strona wezwie do zwrotu spełnionego świadczenia (por. wyrok SA w (...) z 29 kwietnia 2022 r., sygn. I ACa 863/21, L.).

Sąd w niniejszym składzie stoi na stanowisku, że dopuszczalne jest zgłoszenie przez pozwanego tego rodzaju zarzutu w formie ewentualnej, czyli na wypadek, gdyby sąd nie uwzględnił głównych zarzutów obronnych związanych z kwestionowaniem samej zasadności roszczeń powództwa (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 1 grudnia 1961r w spr. IV CR 212/61, OSNC, z. 6 z 1963r, poz. 120 oraz z 22 listopada 1968r w spr. I CR 538/68, OSNCP, z. 11 z 1969r, poz. 204 itp., zob. też: T. Wiśniewski, „Prawo zatrzymania w kodeksie cywilnym”, Wyd. Prawnicze, Warszawa 1999, str. 324 - 325).

Przede wszystkim, wbrew poglądowi powodów, umowę o kredyt bankowy należy zaliczyć do umów wzajemnych w rozumieniu art. 487 § 2 k.c. Ekwiwalentem świadczenia banku, polegającego na oddaniu do dyspozycji na czas oznaczony określonej kwoty pieniężnej, jest zapłata odsetek i prowizji, niezależna od obowiązku zwrotu wykorzystanego kredytu. Ten rodzaj i zakres ekwiwalentu przesądza również o odpłatnym charakterze umowy kredytu. Z punktu widzenia art. 497 k.c. w zw. z art. 496 k.c. obowiązek zwrotu wykorzystanego kapitału jest - w relacji do obowiązku oddania środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy - czymś więcej niż zobowiązaniem do świadczenia wzajemnego (ma charakter bardziej podstawowy niż obowiązek zapłaty oprocentowania czy wynagrodzenia), a nie czymś mniej, co uzasadnia zastosowanie tego przepisu także w tym przypadku (w celu zabezpieczenia roszczenia restytucyjnego banku) z odwołaniem do rozumowania a minori ad maius (por. przede wszystkim wyrok SN z 7.03.2017 r., II CSK 281/16, LEX nr 2294390 oraz uchwała SN z 16.02.2021 r., III CZP 11/20, OSNC 2021, nr 6, poz. 40 i przywołaną tam argumentację, którą Sąd w niniejszym składzie podziela, a także wyrok SA w (...)z 15.12.2021 r., I ACa 448/18, LEX nr 3304528, wyrok Sądu Apelacyjnego w (...) z 15.12.2021 r., I ACa 299/21, LEX nr 3302171, wyrok Sądu Apelacyjnego w (...) z 25.11.2021 r., I ACa 266/18, LEX nr 3305767, wyrok Sądu Apelacyjnego w(...) z 23.06.2021 r., V ACa 573/20, LEX nr 3240394, a także uzasadnienie do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r. w sprawie III CZP 6/21).

W konsekwencji stwierdzić należy , że zgłoszony zarzut zatrzymania był skuteczny.

Sąd wskazuje, że skuteczne powołanie się na prawo zatrzymania pociąga za sobą ustanie po stronie zgłaszającego ten zarzut dłużnika opóźnienia w zapłacie dochodzonego przez wierzyciela świadczenia wzajemnego, co uchyla m.in. obowiązek uiszczania odsetek ustawowych za opóźnienie na podstawie art. 481 k.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7 stycznia 2005 r. w sprawie IV CK 204/04, LEX nr 277849 oraz z dnia 6 lutego 2015 r. w sprawie II CSK 359/14, LEX nr 1653744, a także: T. Wiśniewski, op. cit, str. 280 – 287). Z akt sprawy wynika , że powodowie otrzymali oświadczenie banku o skorzystaniu z prawa zatrzymania w dniu 14 marca 2022 r , co zresztą nie było kwestionowane.

W konsekwencji odsetki za opóźnienie sąd zasądził jedynie do tego dnia.

W związku z uwzględnieniem zarzutu zatrzymania zaskarżony wyrok – na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. – podlegał korekcie instancyjnej o czym sąd orzekł w punkcie I wyroku.

W pozostałym zakresie apelacja pozwanego – na podstawie art. 385 k.p.c. – została oddalona jako bezzasadna, o czym orzeczono jak w punkcie II. sentencji wyroku.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., uznając stronę pozwaną jako przegrywającą to postępowanie w całości. Należy bowiem zauważyć, że pomimo uwzględnienia zgłoszonego jako ewentualny zarzut zatrzymania pozwanego, pozwanego nadal należy traktować jako przegrywającego sprawę, albowiem roszczenie powodów co do zasady i wysokości zostało uwzględnione w całości, jedynie przy zastrzeżeniu otrzymania zasądzonego świadczenia dopiero po zaoferowaniu innego świadczenia stronie pozwanej. Nie ma to wpływu dla oceny stopnia wygrania przy analizie wartości przedmiotu zaskarżenia apelacji pozwanego i ostatecznego wyniku sprawy w odniesieniu do głównego roszczenia powodów.

Z powyższych względów zasądzono od pozwanego na rzecz powodów 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, która to kwota została ustalona w oparciu o wartość przedmiotu zaskarżenia na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz.U z 2018 r. poz. 265).

W niniejszej sprawie pełnomocnikowi powodów przysługiwało 100 % wynagrodzenie albowiem wstąpił do sprawy dopiero w drugiej instancji , a poprzedni pełnomocnik wypowiedział pełnomocnictwo.

Mariola Głowacka Ryszard Marchwicki Małgorzata Kaźmierczak

Niniejsze pismo nie wymaga podpisu na podstawie § 100a ust. 1-3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. - Regulamin urzędowania sądów powszechnych jako właściwie zatwierdzone w sądowym systemie teleinformatycznym.

St. sekr. sąd. Katarzyna Surażyńska