Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 listopada 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2022 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa D. B.

przeciwko K. B.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu

z dnia 11 lutego 2021 r. sygn. akt I C 389/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Nowym Sączu na rzecz radcy prawnej M. W. kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) w tym podatek VAT, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Sławomir Jamróg

Sygn. akt I ACa 392/21

UZASADNIENIE

Powódka D. B. wniosła o zasądzenie na swa rzecz od pozwanego K. B. kwoty 134.100 zł wraz z odsetkami ustawowymi jak za opóźnienie liczonymi od dnia 28 grudnia 2016r. do dnia zapłaty. W uzasadnieniu wskazała, że dochodzona kwota stanowi połowę kwoty uzyskanej przez pozwanego w związku z zawarciem z K. P. w dniu 30 grudnia 2008r. z aneksu do przedwstępnej umowy sprzedaży udziałów w spółce (...) spółka z o.o. Umowa przedwstępna dotycząca sprzedaży 120 udziałów w spółce (...) „B. została zawarta dnia 22 sierpnia 2007r W umowie określono cenę 120.000zł i wskazano tamże , że kwota miała zostać przekazana na rachunek bankowy do 23 sierpnia 2007r. Aneksem przedłużono termin zawarcia umowy do 31 grudnia 2011r. i określono, że K. B. otrzymał w dniu 30 grudnia 2018r. dodatkowo kwotę 120.000 zł a dalsza kwota 28.200zł miała zostać przelana w ciągu 4 dni. Kolejnym aneksem z dnia 15 grudnia 2011r. przedłużono termin do zwarcia umowy do 31 grudnia 2020r. Umowie przedwstępnej wskazano, że jeżeli umowa przedwstępna nie zostanie zawarta do dnia 31 grudnia 2011r. na skutek okoliczności niezawinionych przez żadną ze stron to kupujący zrzeka się zwrotu całej kwoty. Spółka(...)„B. została wykreślona z rejestru w 2017r.

Powódka wskazała, że udziały w spółce stanowiły majątek wspólny stron i postanowieniem z dnia 22 stycznia 2016r. sygn. (...) Sąd Rejonowy wN.przyznał jej w wyniku podziału majtku wspólnego 60 udziałów w tej spółce. Podała, że na rozprawie apelacyjnej w sprawie o podział majątku pozwany przyznał, że otrzymał całą kwotę z tytułu zawarcia umowy przedwstępnej. Powódka zarzuciła, że umowa przedwstępna została zawarta bez jej zgody a pozwany bezprawnie przywłaszczył sobie cała kwotę jaka otrzymał za zbywane udziały.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i wskazał, że środki jakie otrzymał w związku z podziałem majątku zostały zużyte przed podziałem majątku i kwota została rozliczona w ramach podziału majątku wspólnego.

Wyrokiem z dnia 11 lutego 2021r. sygn.. akt I C 389/19 Sąd Okręgowy w Nowym Sączu oddalił powództwo (pkt I), zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 5417zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt II) i przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Nowym Sączu na rzecz radcy prawnego M. W. kwotę 4.328zł , w tym podatek VAT , tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu (pkt III).

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowił następujący stan faktyczny:

Przed Sądem Rejonowym wN. Wydział I Cywilny toczyło się postępowanie do sygn. (...)z wniosku D. B. ( powódki w niniejszej sprawie), o dokonanie podziału majątku wspólnego jej i uczestnika K. B. (pozwanego w niniejszej sprawie). Postanowieniem z dnia 22 stycznia 2016 r. Sąd Rejonowy wN. ustalił w pkt I, że w skład majątku wspólnego D. B. i K. B. wchodzi: 1) własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w N. przy ul. (...) pozostające w zasobach (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w N. o wartości 152.000 zł; 2) kwota 15.4000 zł stanowiąca równowartość samochodu osobowego marki M. (...), rok prod. 1998, nr rej. (...); 3) wierzytelność z tytułu oszczędności zgormadzonych na rachunku bankowym (...) Bank (...) S.A. w łącznej kwocie 10.004,99 zł; 4) wierzytelność z tytułu oszczędności zgromadzonych na rachunku bankowym (...) Bank (...) S.A w kwocie 4.206,63 zł: 5) wierzytelność z tytułu posiadania akcji zwykłych (...) S.A w ilości 812 sztuk i akcji (...) w ilości 53.469 o łącznej wartości 164.886,54 zł ; 6) wierzytelność w kwocie 8.998,28 zł z tytułu dywidend za posiadane akcje (...) S.A za rok obrotowy 2011; 7) 120 udziałów w (...)spółka z 0.0. w upadłości likwidacyjnej w N. o wartości nominalnej 100 zł za każdy udział. W pkt II tego postanowienia Sąd dokonał podziału majątku wspólnego stron w ten sposób, że: własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu opisane w pkt l. 1 raz 60 udziałów opisanych w pkt I.7 przyznał wnioskodawczyni; składniki majątku wspólnego opisane w pkt I.2-1.6 oraz 60 udziałów opisanych w pkt 7 przyznał uczestnikowi. Nadto w pkt III przedmiotowego postanowienia Sąd ustalił, że udziały w majątku wspólnym D. B. i K. B. są równe. K. B. wniósł w dniu 09 marca 2016 r. apelację od przedmiotowego postanowienia. D. B., wniosła o sprostowanie uzasadnienia rzeczonego postanowienia. W piśmie z dnia 04 kwietnia 2016 r. powódka sprecyzowała, że jej pismo z dnia 14 marca 2016 r. stanowi apelację. Postanowieniem z dnia 26 kwietnia 2016 r. Sąd Rejonowy w N. odrzucił apelację powódki jako wniesioną po terminie. Postanowieniem z dnia 7 czerwca 2016 r. Sąd Rejonowy w N. I Wydział Cywilny zwrócił jej wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji oraz oddalił wniosek powódki o sprostowanie. Postanowieniem z dnia 28 grudnia 2016 r. Sąd Okręgowy w N. III Wydział Cywilny Odwoławczy oddalił apelację uczestnika K. B.. Powódka domagała się wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu Okręgowego wN. z dnia 28 grudnia 2016 r., którą to skargę Sąd Okręgowy w N., III Wydział Cywilny Odwoławczy odrzucił postanowieniem z dnia 25 kwietnia 2018 r. Na powyższe powódka wniosła zażalenie z dnia 25 kwietnia 2018r., które to postanowieniem Sąd Najwyższy oddalił z dnia 7 września 2018 r.

Sąd Okręgowy ustalił też, że powódka wiedziała o udziałach pozwanego, które strony wspólnie zakupiły w 1993 r, a następnie wzięły kredyt i nabyły resztę udziałów. Aż do 2016 r. tj do czasu sprawy o podział majątku stron nie wiedziała o umowie dotyczącej zbycia tych udziałów, nie widziała umowy przedwstępnej. Wskazana kwota nie została objęta tym podziałem. Powódka nie otrzymała od córki zwrotu przekazanych środków a córka oświadczyła jej, że nie można rozdysponować kwotą do 2020 r. Córka powódki posiada nieruchomość o wartości 600.000 zł. Pozwany obiecywał powódce udziały w spółce. Majątek stron powstał z dywidend. kwotą uzyskana z tytułu umowy przedwstępnej zarządzał pozwany. Powódka sama utrzymywała się od 2002 r. z niewielkiej renty, przy pomocy matki. Powódka mieszka w swoim mieszkaniu na ul. (...). Płaciła rachunki po połowie do 2012 r. Renta powódki wynosi 600 zł. Od mamy dostawały obiady. Pozwany sporządził umowę przedwstępną. Otrzymał z tego tytułu kwotę 240.000 zł, z której to kwoty kupił w listopadzie 2007 r. akcje na giełdzie (...) za 80.000 zł. Pozwany wskutek iż akcje staniały, stracił na nich. W 2009 r. pozwany zakupił samochód marki M. (...). Pozostałą część kwoty ulokował na koncie. Pozwany kupił i sprzedawał kolejne akcje (...), (...) oraz (...). W styczniu 2013 r. sprzedał wszystkie posiadane przezeń akcje za około 200.000 zł. Gdy pozwany dowiedział się w styczniu 2014 r. o wszczęciu postępowania w przedmiocie podziału majątku, to w lutym 2014 r. przelał córce kwotę w wysokości 195.000 zł. Jesienią 2020r. nastąpiła zmiana w zarządzie spółki (...) (...), wskutek których pozwany wszedł w skład nowego zarządu spółki. Zważywszy, że spółce groziła upadłość, pozwany przekazał córce 195.000 zł aby nie odpowiadać własnym majątkiem za zobowiązania spółki. Zamiaru przekazania rzeczonej kwoty córce, pozwany nie konsultował z powódką, albowiem był przekonany, że przekazana kwota należała do niego. Pozwany nie miał konta walutowego.

Przy tym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji wskazał, że w po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o zniesieniu współwłasności uczestnik tego postępowania nie może dochodzić roszczeń przewidzianych w art. 618§1 k.p.c., chociażby nie były one zgłoszone. Przywołując poglądy orzecznictwa Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, że przepis art. 618§3 k.p.c. ma charakter materialnoprawny, wprowadzający "swoistą prekluzję”, co wyłącza możliwość dochodzenia roszczeń podlegających rozpatrzeniu w postępowaniu działowym i to nawet wówczas, kiedy nie zostały one przez stronę w tym postępowaniu zgłoszone. Tym bardziej możliwość ta jest wyłączona w sytuacji, kiedy takie roszczenia zgłoszone zostały, ale nie zostały rozpoznane przez sąd. Usterki postępowania działowego mogą być naprawione jedynie w tym postępowaniu (w trybie uzupełnienia postanowienia lub w drodze kontroli instancyjnej).

Sąd Okręgowy stwierdził, że Sąd Rejonowy wN. I Wydział Cywilny przeprowadził postępowanie w przedmiocie podziału majątku a kwota, której domaga się powódka, znalazła już odzwierciedlenie w orzeczeniu Sądu z dnia 22 stycznia 2016 r. Sąd dokonujący podziału uznał bowiem, że wartość rynkowa jest znikoma, a z racji nieracjonalności ustalenia aktualnej wartości rynkowej Sąd rozdzielił udziały pomiędzy obydwoje małżonków. Nadto Sąd Rejonowy w N. dokonując wziął pod uwagę składniki majątku, których zakup nastąpił ze sprzedanych udziałów przez pozwanego. Liczne pisma składane w sprawie przez powódkę, wskazują, że orzeczenie Sądu Rejonowego wN., było przez powódkę nie do zaakceptowania w takim stanie rzeczy. Od wydanego postanowienia działowego powódce przysługiwała apelacja o czym została ona pouczona przy ogłoszeniu przez Sąd Rejonowy w N. postanowienia. Zdaniem Sądu Okręgowego przedmiotowe powództwo stanowi próbę naprawienia błędów i zaniechań zaistniałych w sprawie o podział majątku wspólnego i próbę ponownego roztrząsania okoliczności, które brano pod uwagę przy wydaniu orzeczenia z dnia 22 stycznia 2016r.

Apelację od tego wyroku wniosła powódka zaskarżając orzeczenie w punktach I i II zarzucając:

1. Naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.:

- art. 233 §1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów wyrażającej się uznaniem, iż: „pozwany z otrzymanej kwoty 240.000 zł otrzymanej w oparciu o przedwstępną umowę sprzedaży udziałów w Zakładzie (...) sp. z o.o. zakupił składniki majątkowe, które zostały objęte postępowaniem o podział majątku wspólnego, podczas gdy pozwany kupił i sprzedawał nie konsultując tego z powódką akcje (...), (...) oraz (...), w styczniu 2013r r. sprzedał zaś wszystkie posiadane przezeń akcje za około 200.000 zł kwotę 195.000 zł samowolnie przekazał córce, a w związku z tym środki te nie zostały finalnie objęte postępowaniem o podział majątku wspólnego (pozwany przyznał, iż był przekonany, że środki te należą do niego

- art. 102 k.p.c. poprzez zaniechanie odstąpienia od obciążania powódki kosztami zastępstwa procesowego przyznanymi na rzecz pozwanego, w sytuacji, gdy w niniejszej sprawie zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności dające podstawę do odstąpienia od obciążania powódki kosztami tymi w ogóle (sytuacja zdrowotna, finansowa oraz życiowa),

- art. 618 § 3 k.p.c. w zw. z art. 5 k.c. poprzez jego zastosowanie w sytuacji, gdy w niniejszej sprawie zachodzi sytuacja wyjątkowa wynikająca z całokształtu okoliczności rozpatrywanego wypadku, dająca podstawę do odstąpienia zgodnie z treścią art. 5 k.c. od jego stosowania w sprawie.

2. Naruszenie prawa materialnego a to art. 5 kc. przez jego niezastosowanie w sprawie i uznanie, że roszczenie powódki zgłoszone w pozwie winno było zostać objęte postępowaniem o podział majątku wspólnego, podczas gdy z analizy akt sprawy o podział majątku wspólnego wynika, iż kwota uzyskana przez pozwanego ze sprzedaży udziałów w(...) sp. z o.o.. na podstawie umowy przedwstępnej nie były objęte przedmiotem tegoż postępowania.

Powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanego — K. B. na rzecz powódki - D. B. kwoty 134.100,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi jak za opóźnienie liczonymi od dnia 28 grudnia 2016r. do dnia zapłaty, i o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego radcy prawnego według norm przepisanych,

Pozwany w odpowiedzi wniósł o oddalenie apelacji i o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego podnosząc, że środki pieniężne zostały rozliczone w sprawie o podział majątku wspólnego i odwołał się do przepisu art. 618§3 k.p.c.

Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny uznał za własne ustalenia Sądu Okręgowego i zważył co następuje:

Ustalony w sprawie sposób rozdysponowania pieniędzy umowy przedwstępnej na nabycie akcje (...) a następnie po ich sprzedaży ich części nabycie akcji (...) a następnie (...), a następnie po sprzedaży w styczniu 2013r r. wszystkich posiadanych akcji za około 200.000 zł przekazanie z tego córce 195.000zł, wynika w sposób jednoznaczny z zeznań pozwanego. Zeznania powódki również nie zaprzeczają ustaleniu ,że kwota 195.000 zł została przekazana córce. Jest to też spójne z zeznaniami A. B. złożonych w sprawie (...) oraz zeznaniami pozwanego złożonymi w sprawie o alimenty(...). Jeżeli pozwany darował w 2013r. pieniądze uzyskane ze sprzedaży akcji , to nie ma tu sprzeczności z uznaniem przez Sad Okręgowy, że składniki te były przedmiotem podziału majątku skoro podział dotyczył stanu majątkowego na chwilę ustania i sam Sąd w sprawie o podział majątku wspólnego i uwzględniał , że darowizna pieniędzy została dokonana ze środków pochodzących z majątku wspólnego a została dokonana bez zgody powódki (k12/2). Jakkolwiek w sprawie o podział majątku pozwany wskazywał, że pieniądze uzyskane z tytułu zawarcia umowy przedwstępnej przeznaczył na życie, co nie pokrywa się z przekazem, że pieniądze te przeznaczył na nabycie akcji, to jednak niewątpliwie środki pieniężne posiadane przez strony a następnie przekazane przez pozwanego córce były przedmiotem oceny sądu działowego(k.13/2). Należy ponadto zauważyć, że nabycie akcji (...) i (...) zostało także ustalone w sprawie o podział majątku wspólnego. Badano tam także stan rachunków stron, a nawet według twierdzeń pozwu pieniądze uzyskane z tytułu umowy przedwstępnej wpłynęły na rachunek bankowy pozwanego. Nie ma tu więc podstaw do uznania nielogiczności czy sprzeczności pozwalających na uznanie naruszenia przez Sąd pierwszej instancji zasady swobodnej oceny dowodów przy ustaleniu zakresu rozpoznania sporu w sprawie o podział majątku wspólnego. Zarzut naruszenia art. 233§1 k.p.c. nie jest więc zasadny, tym bardziej, że w sprawie o podział majątku uwzględniano transfer pieniędzy w postaci darowizny na rzecz córki stron, a więc brano pod uwagę, że darowizna dokonana po ustaniu wspólności nastąpiła z pieniędzy należących do majątku wspólnego.

Sąd Apelacyjny ma jednak świadomość, że treść uzasadnień w sprawie o podział majątku wspólnego nie jest wystarczająca do jednoznacznego wniosku, że w sprawie tej zbadano dokładnie kwestie zbywania akcji w tym , czy i kiedy doszło do nabycia akcji (...) i z jakich środków a przede wszystkim nie ustalano tamże dokładnie przepływu pieniędzy uzyskanych z umowy przedwstępnej i źródeł nabycia akcji. To jednak nie ma wpływu ani na prawidłowość oceny, że niniejszy pozew stanowi próbę ponownej oceny znanych wówczas okoliczności a w konsekwencji nie ma wpływu na prawidłowość rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie i to nawet gdyby nabycie akcji zostało sfinansowane z innego składnika majątku .

Sąd Apelacyjny zważył co następuje :

Ewentualność potwierdzenia darowizny na rzecz córki lub umowy przedwstępnej sprzedaży udziałów zależy wyłącznie od uprawnionego małżonka i może nastąpić nawet wiele lat po zawarciu umowy (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 1981 r. III CZP 1/81 oraz wyroki z dnia 25 kwietnia 1995 r. I CRN 48/95, OSNC 1995/10/147 i z dnia 13 czerwca 2001 r. II CKN 507/00, nie publ. i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2017 r. II CSK 159/16). Sąd w sprawie o podział uznał, że D. B. nie potwierdza umowy darowizny i darowizna ta jest bezskuteczna ale nie wypowiadał się o skutkach umowy przedwstępnej. Należy zauważyć, że umowa przedwstępna nie ma charakteru wzajemnego i zobowiązanie do zbycia nie jest odpowiednikiem zobowiązania nabywcy do nabycia, stąd w ustalonym stanie faktycznym nie można przesądzić, że roszczenie o zwrot kwot świadczonych z umowy przedwstępnej zaktualizowało się już w czasie kiedy powódka zakwestionowała prawa pozwanego do zbywania udziałów w spółce w toku postępowania o podział majątku, czy też nigdy się nie zaktualizowało z uwagi na: treść umowy przedwstępnej, upadłość likwidacyjną, upływ terminu zawarcia umowy przyrzeczonej, lub też z uwagi na przedawnienie roszczeń z umowy przedwstępnej. Trzeba jednak podkreślić, że środki pieniężne uzyskane z tytułu umowy przedwstępnej, które miały zostać przekazano na rachunek bankowy, nie zostały przez pozwanego nabyte w zamian za składniki jego majątku osobistego, a ponadto zostały przekazane one przekazane do majątku a nie w depozyt i w konsekwencji powinny zostać uwzględnione w ramach podziału majątku wspólnego. Niezależnie od kwestii czy i kiedy powstał obowiązek zwrotu tych pieniędzy świadczonych w wykonaniu umowy przedwstępnej trzeba podkreślić, że pasywów nie rozlicza się w sprawie o podział majątku wspólnego natomiast powinny w tym postępowaniu zostać rozliczone aktywa. Takim aktywem były środki przekazane na rachunek pozwanego, uzyskane w wykonaniu umowy przedwstępnej. Pieniądze stanowiły majątek wspólny albowiem wspólność ustała w 2012r. a aktywa zostały uzyskane do 2008r. włącznie. Były to bowiem przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez jednego z małżonków, które wchodzą w skład majątku wspólnego na podstawie art. 31 § 1 §2 k.r.o. ( por. porównaj m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2003r. sygn. akt IV CKN 1721/00 niepubl. i dotyczącą poprzednio obowiązującego art. 32 krio uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2010 r. III CZP 42/10 niepubl. ). Niewątpliwie więc w tamtym postępowaniu ( o podział majątku) powinno nastąpić rozliczenie z tego tytułu, szczególnie , że nawet z twierdzeń powództwa wynikało, że pozwany wskazywał tamże, iż korzystał z tych pieniędzy w trakcie istnienia wspólności majątkowej małżeńskiej.

Słusznie więc Sąd Okręgowy uznawał, że niniejsze postepowanie nie może służyć naprawie wad postepowania w sprawie o podziałm majątku, szczególnie , że powódce przysługiwały środki odwoławcze. Na marginesie należy zwrócić uwagę, że powódce przysługiwała także skarga nadzwyczajna. Przekracza zaś granice apelacji rozważanie czy podstawą skargi o wznowienie postępowania w sprawie działowej mógł być upływ terminu do zwarcia umowy przyrzeczonej czy też likwidacja spółki. W konsekwencji nie można podzielić zarzutu naruszenia prawa materialnego.

Sąd Okręgowy nie mógł w niniejszej sprawie naruszyć art. 5 k.c. albowiem przepis ten nie może stanowić podstawy nabycia praw podmiotowych a więc nie może stanowić podstawy żądania zapłaty (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2017 r. II CSK 7/17 niepubl.). Uwzględnienie zaś treści art. 618 k.p.c., który ma charakter materialnoprawny i było niezależne od zarzutu pozwanego, stąd art. 5 k.c. nie mógł mieć zastosowania.

Sad Apelacyjny podkreśla jednak, że powódka oparła swoje powództwo na przepisie art. 415 k.c. z powołaniem na przywłaszczenie mienia powódki, stąd nie można było przyjąć niedopuszczalności powództwa w niniejszej sprawie. Nie wykazała jednak podstaw do zastosowania tego przepisu dla kreowania roszczeń po zakończeniu sprawy działowej w sytuacji, gdy otrzymanie środków z tego tytułu nastąpiło w takcie istnienia wspólności a zawarcie umowy przedwstępnej było jej już znane w sprawie o podział majątku. Przepis art. 618 § 1 k.p.c. co do zasady nie wyklucza kreowania roszczeń odszkodowawczych na podstawie przepisów o czynach niedozwolonych (por. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2011 r. I CSK 138/11). Dochodzenie jednak roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych po zakończeniu sprawy działowej nie może być skuteczne w sytuacji, gdy pieniądze uzyskane w trakcie małżeństwa lub też przedmioty uzyskane z tych pieniędzy na zasadzie surogacji zostały ujawnione w toku postepowania o podział majątku i to nawet jeżeli przekazanie składnika majątku w postaci pieniężnej nastąpiło bez zgody drugiego małżonka już po ustaniu wspólności przedmiotem podziału majątku wspólnego. W takim bowiem wypadku wartość rozporządzenia powinna zostać rozliczona w sprawie o podział majątku (por. Postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2009 r. V CSK 485/08, z dnia 17 kwietnia 2000 r. V CKN 25/00 i z dnia 20 maja 2021 r. I CSK 84/21 oba niepubl). Zupełnie nieadekwatny jest zarzut, że powyższą ocenę wyklucza okoliczność, że powód zbył udziały a jednocześnie udziały w spółce były przedmiotem podziału, albowiem umowa przedwstępna nie mogła doprowadzić do przeniesienia własności udziału i to nawet jeżeli na poczet przyszłej sprzedaży zostały już przekazane pieniądze z tego tytułu. Przepis art. 418 §3 k.p.c. w zw. z art. 567§3 k.p.c. i art. 688 k.p.c. wyklucza wprost rozliczenie po zakończeniu sprawy o podział majątku otrzymanych przez jednego z małżonków składników majątkowych uzyskanych w trakcie małżeństwa i to nawet jeżeli następnie małżonek ten dopuścił się następnie rozporządzania tym mieniem należącym do majątku wspólnego w taki sposób, że czynił to z zamiarem powiększenia swego majątku kosztem majątku drugiego małżonka. Darowizna pieniędzy córce była znana a żadnych faktów wskazujących np. na celowe ukrycie przez pozwanego majątku, który nie mógł zostać ujawniony w sprawie działowej powódka nie powoływała. Trzeba też podkreślić, że również kwestia przyczyn zmniejszenia wartości udziałów w spółce przyznanych powódce w kontekście wielkości kwot otrzymanych przez pozwanego z tytułu umowy przedwstępnej powinna zostać rozważona w sprawie o podział majątku wspólnego.

Nie można więc podzielić zarzutów apelującej.

Sąd Okręgowy nie naruszył także przepisu art. 102 k.p.c. , szczególnie, że brak jest wystarczających podstaw do uznania, że kwota uzyskana przez pozwanego nie została ostatecznie rozliczona w ramach podziału majątku wspólnego. Powódka nie mogła mieć uzasadnionego przekonania do zasadności kreowania dalszych roszczeń po zakończeniu sprawy o podział majątku wspólnego lecz powinna była wnosić apelację w tamtej sprawie, jeżeli jej zdaniem nie uwzględniono w wyniku rozliczenia środków otrzymanych przez pozwanego. Powódka niezasadnie więc kwestionuje rozstrzygnięcie o kosztach procesu. Zastosowanie art. 102 k.p.c. należy do uznania sędziowskiego i leżało w kompetencji sądu orzekającego. Sąd pierwszej instancji nie naruszył tego przepisu. Zarzut w tym przedmiocie nie mógł być uwzględniony, albowiem Sąd Okręgowy brał pod uwagę całokształt okoliczności, leżących u podstaw wniesienia powództwa, które wywołało koszty. Niewystarczające jest powoływanie się przez skarżącą jedynie na trudną sytuację majątkową, nawet jeśli była ona podstawą zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia pełnomocnika (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2007 r., I Cz 110/07, LEX nr 621775, z dnia 1 grudnia 2011 r. I CZ 26/11 LEX nr 1101325, z dnia 17 kwietnia 2013r., V Cz 107/12, LEX nr 1341715; z dnia 24 października 2012r., IV Cz 61/13 LEX nr 1389013). Charakter roszczenia i podstawy do oceny jego bezzasadności nawet w świetle samych twierdzeń powódki, nie dawały podstaw do uznania, że w tej sprawie zachodził „wypadek szczególnie uzasadniony", dający podstawę do odstąpienia od zasady odpowiedzialności za wynik sprawy.

Mając powyższe na uwadze apelację oddalono w oparciu o art. 385 k.p.c. w zw. z art. 15 zzs ¹ ust. 1 pkt 4 ustawy dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 1842, z późn. zm.).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98§1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391§1 k.p.c. oraz §2 pkt 6 i §10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018r. poz. 265) .

Świadomość treści uzasadnienia wyroku Sądu pierwszej instancji jak i brak odpowiednich faktów wskazujących, że powódka mogła uznać podstawy do kreowania roszczenia, które mogła podnosić w sprawie o podział majątku wspólnego, również nie daje podstawy do odstąpienia od obciążenia powódki kosztami na etapie postępowania apelacyjnego, tym bardziej, że powódka była świadoma, że to w poprzedniej sprawie powinno nastąpić rozliczenie środków otrzymanych przez pozwanego (vide: pismo z dnia 12 października 2021r. k181). Sama sytuacja życiowa powódki nie jest wystarczająca do odstąpienia od zasady odpowiedzialności za wynik sprawy.

Pełnomocnikowi z urzędu przyznano koszty zastępstwa przy zastosowaniu §2, §4, §8 pkt 6 i §16 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U.2019.18 t.j.) oraz przy uwzględnieniu, że konstytucyjnie chroniona zasada równości i ochrony praw majątkowych wskazują, że wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu, z uwzględnieniem podatku VAT, nie powinno być niższe niż minimalne wynagrodzenie pełnomocnika z wyboru.

SSA Sławomir Jamróg