Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 grudnia 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Sławomir Jamróg

Protokolant: Marta Sekuła

po rozpoznaniu w dniu 1 grudnia 2023 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa W. S. i M. S.

przeciwko Bank (...) S.A. w W.

o ustalenie

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 27 stycznia 2022 r. sygn. akt I C 1617/20

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony pozwanej na rzecz każdego z powodów, tytułem kosztów postępowania apelacyjnego, kwoty po 2.025 zł (po dwa tysiące dwadzieścia pięć złotych) z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Sygn. akt I ACa 510/22

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 27 stycznia 2022 r. sygn.. akt I C 1617/20, wydanym przeciwko pozwanemu Bankowi (...) S.A. w W., Sąd Okręgowy w Krakowie ustalił, że umowa kredytu budowlano - hipotecznego nr (...)- (...) z dnia 21-07-2006 r. zawarta pomiędzy powodami W. S., M. S., a Bankiem (...) SA w K. jest nieważna (pkt 1) i zasądził od strony pozwanej na rzecz powodów kwotę 6434 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt 2).

Podstawę tego orzeczenia stanowił następujący stan faktyczny:

Dnia 30 czerwca 2006 r. M. S. i W. S. złożyli do (...) S.A. z/s w K. wniosek o udzielenie kredytu w wysokości zł na zakup lokalu mieszkalnego od dewelopera. We wniosku powodowie wskazali, że wnoszą o udzielenie kredytu w kwocie 168.858 PLN. Jako walutę kredytu wskazali CHF. Powodowie chcieli zaciągnąć kredyt w PLN za zakup mieszkania. W Banku zaproponowano im kredyt we frankach szwajcarskich, jako korzystniejsze rozwiązanie, wskazano, że waluta CHF będzie tylko przelicznikiem. Przedstawiono powodom wysokość raty w CHF i PLN, wskazano, że umowa jest bezpieczna wskazywano na historyczne kursy CHF, wskazywano na stabilność i bezpieczeństwo waluty. Nie tłumaczono w jaki sposób będą wyliczane kursy. Powodowie próbowali negocjować postanowienia umowy, ale nie było takiej możliwości.

W dniu 21 lipca 2006 r. pomiędzy Bankiem (...) spółką akcyjną z siedzibą w K. (poprzednikiem prawnym strony pozwanej) a powodami została zawarta umowa kredytu budowlano-hipotecznego nr (...)- (...).

Na podstawie przedmiotowej umowy Bank udzielił powodom kredytu w kwocie 66 832,11 CHF na okres od dnia 21 lipca 2006r. do dnia 15 czerwca 2037 r. Jako cel umowy sfinansowanie zaliczek na poczet ceny zakupu lokalu mieszkalnego od dewelopera, położonego w miejscowości M. ul. (...) – lokal mieszkalny nr (...).

Kredyt lub transza miały zostać wypłacone na podstawie wniosku Kredytobiorcy o wypłatę kredytu złożonego najpóźniej na jeden dzień przed planowaną wypłatą. Wzór wniosku stanowił Załącznik numer (...) do umowy. Wypłata miała nastąpić zgodnie z harmonogramem wypłat stanowiącym Załącznik nr(...) do umowy kredytu, po spełnieniu warunków określonych w Załączniku (§ 6 ust. 1 i 2 Umowy).

W § 5 umowy postanowiono, że oprocentowanie w całym okresie kredytowania stanowi sumę stawki LIBOR dla terminów 6-miesięcznych i marży w wysokości 2,15%. Po przedłożeniu odpisu z ksiąg wieczystych potwierdzającego prawomocny wpis hipoteki na rzecz banku marża miała ulec obniżeniu o 0,90 p.p. i wynosić 1,25%.

Zabezpieczenie kredytu stanowiła m.in. hipoteka zwykła w kwocie 66 832,11 CHF z tytułu udzielonego kredytu oraz hipoteka kaucyjna w kwocie 36 100,00 CHF jako zabezpieczenie odsetek i innych kosztów, ustanowiona na finansowanej nieruchomości położonej w M. przy ul. (...) (par 8).

Spłata kredytu następuje w złotych – zgodnie z zasadami określonymi w Załączniku nr (...) do umowy kredytu (§ 9 ust. 9 umowy).

Do umowy dołączony był „Regulaminu kredytowania osób fizycznych w Banku (...) SA nie objętych ustawą o kredycie konsumenckim” (§ 25 ust. 2 pkt 1 umowy).

W ust. 1 Załącznika nr (...) do umowy kredytu hipotecznego kredytobiorcy oświadczyli, że znane jest im oraz wyjaśnione przez bank ryzyko zmiany kursu waluty, w której zaciągnęli zobowiązanie kredytowe i są świadomi ponoszenia przez siebie tego ryzyka. Wskazano również wyliczenia wysokości raty oraz zadłużenia w przypadku wzrostu kursu od 2,5 zł. do 4 zł.

Stosownie do ust. 2 pkt 2 i 4 Załącznika nr (...) do umowy kredytu hipotecznego kwota kredytu lub transzy kredytu wypłacana była w złotych po przeliczeniu według kursu kupna waluty kredytu obowiązującego w Banku w dniu wypłaty kwoty kredytu lub transzy kredytu, zgodnie z Tabelą kursów walut Banku (...) S.A. ogłaszaną w siedzibie Banku z zastosowaniem zasad ustalania kursów walut obowiązujących w Banku, a kwota spłaty podlegała przeliczeniu na złote po kursie sprzedaży walut kredytu obowiązującym w Banku w dniu dokonywania spłaty, zgodnie z Tabelą kursów walut Banku (...) S.A. ogłaszaną w siedzibie Banku z zastosowaniem zasad ustalania kursów walut obowiązujących w Banku.

Kredyt wypłacono w transzach:

- 20 526,17 zł. w dniu 28-07-2006

- 36 460,63 zł. w dniu 29-09-2006

- 34 752,70 zł. w dniu 30-11-2006

- 35 092,80 zł. w dniu 31-01-2007

- 28 143 zł. oraz 1 726,67 zł. w dniu 31-05-2007

Do stycznia 2015 spłaty były uiszczane w PLN, od lutego 2015 w CHF z godnie z aneksem (...). Kredyt był spłacany zgodnie z załącznikiem nr (...) do zaświadczenia z 16-01-2020r.

Kredyt został wypłacony w złotówkach, i w złotówkach był spłacany do 2015 r., kiedy zaczął być spłacany w CHF. Powodowie wciąż spłacają kredyt.

Przy tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że przedmiotowa umowa to umowa o kredyt denominowany kursem franka szwajcarskiego CHF . W tym przypadku kredyt musiał być wypłacony zgodnie z postanowieniami § 6 ust 1 i 2 oraz § 10 ust 9 w związku z załącznikiem nr (...) wypłacony w złotych a następnie dla celów ustalenia wysokości zobowiązania - przeliczony na walutę CHF – która to operacja prowadziła do ustalenia wysokości zobowiązania kredytobiorców – od kwoty zobowiązania wyrażonej w CHF miały być liczone odsetki oraz kredyt miał być zgodnie z umową spłacany w złotych, przy czym każda rata spłacana w złotych miała być kolejno przeliczana na CHF. Przeliczenia miały być wykonywane w oparciu o kurs ustalany przez bank, w sytuacji gdy umowa nie zawierała żadnego postanowienia dot. sposobu ustalania kursu.

Sąd podkreślił, że powodom został przedstawiony wzór umowy a twierdzeniom, że przedmiotem negocjacji, przeczą zeznania powodów. Powodowie zainteresowani byli uzyskaniem środków w polskiej walucie (we wniosku została wskazana kwota w PLN), kredyt miał być wypłacony w PLN i tak samo kredyt miał być spłacany w tejże walucie. Waluta franka szwajcarskiego miała więc charakter waloryzacyjny. Przedmiotowy produkt był oferowany „na fali” tworzonych przez banki produktów , które odnosiły wysokość zobowiązania do waluty CHF, która w tamtym okresie miała charakter wyłącznie rozliczeniowy (chodziło o niższe koszty zawarcia umowy i wyższą zdolność kredytową).

Sąd Okręgowy wskazał, że konstrukcja umowy o kredyt denominowany co do zasady jest zgodna z zasadą swobody umów ( art. 353 ¹k.c. ) i nie jest sprzeczna ani z zasada walutowości, jak i z art 69 ustawy prawo bankowe. Zdaniem Sądu pierwszej instancji w tym przypadku istnieją jednak podstawy do stwierdzenia, że klauzule – na podstawie których dochodziło do przeliczenia wypłaconej w złotówkach kwoty kredytu i spłacanej w złotówkach na CHF według kursu z tabeli Banku oraz waloryzacji – są klauzulami abuzywnymi. Dotyczy to § 6 ust 1 i 2 oraz § 10 ust 9 umowy w związku z załącznikiem nr(...)).

Sąd Okręgowy odwołał się do art. 385 ¹§1-3 k oraz do Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5-04-1993 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.UE L z dnia 21-04-1993) i stwierdził, że powodowie jako konsumenci w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. zawarli umowę z poprzednikiem prawnym pozwanej. Bank sformułował treść umowy , regulamin i powodowie mogli wyłącznie podpisać umowę lub zrezygnować z jej zwarcia (został doręczony powodom wzór umowy). Istniała tylko ograniczona dopuszczalność negocjowania a to w zakresie wyboru waluty zobowiązania, kwoty i terminu spłaty. Negocjacje nie dotyczyły postanowień dotyczących przeliczenia wypłaconych i spłaconych w złotówkach środków na CHF, waloryzacji, jak również dotyczące kursu wypłaty. Przedstawiciel banku nie zwracał uwagi kredytobiorcy na niebezpieczeństwo związane z możliwością arbitralnego ustalenia przez bank kursów waluty , kredytobiorca nie był świadomy ww niebezpieczeństwa. Same postanowienia umowy , dla osoby nie specjalizującej się w takim produkcie, były nieczytelne. W przedmiotowej sprawie z treści umowy wynikało wyłącznie , że przeliczenia nastąpią w oparciu o kurs ustalany przez bank. Nie wskazano żadnych jednoznacznych wytycznych w oparciu o które kurs ten miałby zostać wyznaczany. Ten sposób ukształtowania zasad przeliczania ukształtował prawa i obowiązki konsumenta w sposób rażąco sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Odwołanie do kursów walut zawartych w "Tabeli kursów" banku oznacza naruszenie równorzędności stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego. Dla tej oceny nie ma znaczenia wejście w życie ustawy tzw antyspreadowej (USTAWA z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw) czy też zmiany regulaminów po dacie zawarcia umowy kredytu, albowiem istotny był sposób ukształtowania praw i obowiązków stron w chwili zwierania umowy. Z tych przyczyn nie ma także znaczenia podpisywanie aneksów, tym bardziej, że kredytobiorcy podpisując aneksy nie byli świadomi abuzywności postanowień umowy. W tym przypadku umowa umożliwiałą dowolne (nieograniczone) ustalenie kursu. Nie określono żadnych konkretnych wytycznych ani ograniczeń związanych z powyższymi czynnościami banku. n obyczajami i nieuczciwe – w tym znaczeniu, że umożliwia potencjalne pokrzywdzenie konsumenta, a nie czy bank wykonując umowę działał uczciwie. Opierając na orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości, w tym wyroku z dnia 3 października 2019, C-260/18 pkt 44 Sąd Okręgowy przyjął, że wskazane klauzule określają przedmiot główny umowy kredytu, jednak postanowienia dotyczące sposobu ustalenia kursów waluty w oparciu, o który będzie ustalona wysokość zobowiązania, nie były określone jednoznacznie. Warunek umowny musi być wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, nie można zawężać tylko do zrozumiałości tych warunków pod względem formalnym i gramatycznym. W przedmiotowej sprawie bank nie przedstawił powodowi żadnych dodatkowych informacji dotyczących sposobu ustalania kursów walut oraz należy uznać, że w sposób niewystarczający i niewłaściwy konsument został poinformowany o możliwości zmiany tych kursów, wpływu na wysokość zobowiązania oraz ryzyku związanym z zawarciem przedmiotowej umowy. Kredytobiorca miał świadomość tego, że kursy się zmieniają, po przeczytaniu umowy przeciętny konsument musiał mieć świadomość, że kursy waluty, które będą brane do przeliczeń – będą miały wpływ na wysokość zobowiązania. Pouczenie o ryzyku kursowym ma na celu uzmysłowienie kredytobiorcy niebezpieczeństw, które się wiążą z zaciągnięciem kredytu waloryzowanego walutą obcą i ma umożliwić dokonanie przez kredytobiorcę kalkulacji opłacalności zaciągnięcia takiego kredytu w kontekście prawdopodobieństwa nieograniczonej zmiany kursu waluty obcej.

Przedstawione powodom porównywanie (rat) kredytu w PLN i CHF wskazywało na pozorne korzyści odnoszone przez kredytobiorcę, związane z niższym obciążeniem związanym ze spłatami i podkreślało stabilność waluty franka szwajcarskiego. Wywoływało to przekonanie o nikłym prawdopodobieństwie istotnych zmian.

Zdaniem Sądu prawidłowo poinformowany konsument, nigdy by takiej umowy bez zabezpieczenia przed skutkami ryzyka kursowego nie podpisał.

Sąd Okręgowy przywołując treść art. 385 ¹ § 2 k.c. i art 6 ust 1 i art. 7w.w. dyrektywy 93/13 U.E. oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości U.E. i stwierdził, że w chwili zawarcia umowy nie istniały w polskim systemie prawnym przepisy dyspozytywne umożliwiające zastąpienie eliminowanych klauzul przeliczeniowych. Sąd wskazał, że art. 358 k.c. o treści umożliwiającej przeliczanie zobowiązania wyrażonego w walucie obcej na PLN wszedł w życie w dniu 24 stycznia 2009 (art. 3 USTAWY z dnia 23 października 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz ustawy - Prawo dewizowe), nie ma zastosowania z uwagi na przepisy intertemporalne. Zdaniem Sądu Okręgowego możliwości zastąpienia postanowienia umownego nie można również wywieść w drodze analogii do art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe, jak również z prawa zwyczajowego – art. 56 k.c.

W konsekwencji a także wobec stanowiska konsumenta świadomego konsekwencji unieważnienia umowy należało uznać umowę za nieważną.

Po wyeliminowaniu z umowy postanowień abuzywnych brak jest uzgodnionego kursu przeliczeniowego, według którego będzie ustalana wysokość zobowiązania pozwanych. W takim przypadku umowa będzie niewykonalna albowiem nie zostanie określona wysokość świadczenia. Także eliminacja całego mechanizmu waloryzacji z umowy jako postanowienia abuzywnego z uwagi na brak ograniczeń ryzyka kursowego również nie pozwala na utrzymanie umowy w mocy. Wszelkie bowiem koszty umowy, wynagrodzenie banku, w tym odsetki odnoszą się do kwoty zobowiązania w CHF. Także oprocentowanie LIBOR było właściwe do zobowiązań wyrażonych w CHF. Konstrukcja umowy przewidywała silne związanie postanowień odsetkowych z waloryzacją. Po usunięcia waloryzacji z umowy, przy pozostawieniu odsetek w wysokości LIBOR doszłoby do przekształcenia przedmiotowej umowy w stopniu wykraczającym ponad uprawnienia wynikające z art. 385 ¹ par 1 i 2 k.c. ( o czym jeszcze poniżej). Dokonanie więc eliminacji klauzuli waloryzacyjnej, prowadziło by do wyeliminowania postanowień głównych umowy, a w konsekwencji do zmiany charakteru prawnego stosunku obligacyjnego i naruszenia art. 353 ¹ k.c. wyrażającego zasadę swobody umów. Byłoby to sprzeczne z istotą, naturą stosunku zobowiązaniowego, który strony chciały wykreować. Niezależnie od tego kwestii abuzywności postanowień umowy, podstaw nieważności stosunku prawnego można ewentualnie również upatrywać w art. 58 §2 k.c. Nieważna jest bowiem czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Przedmiotowa umowa narusza zaś zasady uczciwego obrotu oraz lojalności wobec kontrahenta. Podnieść należy, że Bank wykorzystując swoją silniejszą pozycję negocjacyjną i deficyt informacyjny po stronie powoda – doprowadził do zawarcia umowy, która jest rażąco niekorzystna dla kredytobiorcy przez pryzmat nieograniczonego ryzyka walutowego. Produkt został przygotowany przez Bank, który korzystając z usług specjalistów z zakresu inwestowania i analityków finansowych , a także uwzględniając politykę, którą ma bank prowadzić (jw.) – zabezpieczył swoją pozycje i nie ponosi proporcjonalnego (do klienta) ryzyka finansowego. Konsument natomiast w żadnym stopniu nie został zabezpieczony przed tym ryzykiem, a należy zwrócić uwagę, że kredyty hipoteczne z uwagi na wysokość zobowiązania i rat, są istotnym obciążeniem budżetów rodzinnych kredytobiorców. Konsumenci byli nie tyle informowani o ryzyku zmiany kursu, co uspokajani przez przedstawicieli banku, że z uwagi na masowość zaciągania kredytów CHF, stabilność waluty CHF i renomę produktów szwajcarskich – nie muszą obawiać się zaciągania zobowiązania w walucie obcej. Mając na uwadze powyższe zasadnym jest również konstatacja o sprzeczność umowy z zasadami współżycia społecznego.

Sąd Okręgowy przyjął, że powodowie posiadają interes prawny w ustaleniu o jakim mowa w art 189 k.p.c. Na chwile obecną są bowiem zobowiązani do spłacania rat kredytu (umowa formalnie obowiązuje), stąd istnieje niepewność co do ważności umowy i w konsekwencji wysokości jego zobowiązania oraz wymagalności rat.

Jako podstawę rozstrzygnięcia powołano art. 98 §1 i 2 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniosła strona pozwana zaskarżając orzeczenie w całości, zarzucając:

1. dokonanie ustaleń niezgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy, że :

- powodom przedstawiony został wzór umowy i nie mieli oni możliwości negocjacji,

- Kredytobiorcy byli zapewniani że frank szwajcarski jest walutą stabilną i bezpieczną,

- Pozwany mógł ustalać tabele kursowe w sposób dowolny, jednostronnie i arbitralnie,

- zawarta przez strony umowa kredytu nie określała przedmiotowo istotnych warunków umowy kredytowej,

zastosowanie w Spornej umowie postanowienia kształtują prawa i obowiązki kredytobiorców w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy,

- postanowienia spornej umowy nie zawierały jednoznacznej treści,

- przekazana kredytobiorcom przez Bank informacja o zawieranej umowie nie była wystarczająca, a w. konsekwencji że Bank nie wykonał obowiązku informacyjnego względem Powodów w sposób odpowiedni,

- kwestionowane przez Powodów klauzule umowne mają charakter abuzywny;,

- brak jest podstaw do zastąpienia nieważnych klauzul denominowanych innymi przepisami dyspozytywnymi;

2. obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na wynik sprawy, tj.:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, sprzecznej za zasadami logiki i doświadczenia życiowego, a nie swobodnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, przejawiającej się w obdarzeniu walorem wiarygodności dowodu z przesłuchania Powoda M. S., W. S. w zakresie, w którym stwierdzili oni, że przed zawarciem spornej umowy kredytu pracownicy banku informował Powoda o zmianach kurów jakby nie miało to znaczenia oraz że zapewniał o stabilności waluty jak i że Powodowie nie mieli wpływu na treść postanowień umowy co doprowadziło do błędnych ustaleń Sądu w postaci przyjęcia braku indywidualnego uzgodnienia umowy i możliwości jej negocjacji, jak również braku dostatecznego. poinformowania Powodów o ryzyku-walutowym, w sytuacji gdy: powód we wniosku kredytowym wybrał kredyt w walucie CHF i powodowie na etapie zawierania umowy nie interesowali się podstawami ustalania spreadu walutowego czy też kursami walut obcych i nie domagali się szczegółowych wyjaśnień na temat podstaw ustalania kursu CHF względem PLN publikowanych w tabeli,

- art. 232§1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. i w zw. z art. 278 k.p.c. poprzez pominięcie jako niemających znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy dowodów objętych zawartymi w odpowiedzi na pozew wnioskami dowodowymi o dopuszczenie 1 przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych sądowych: 1) specjalisty z zakresu bankowości, finansów i rachunkowości (lub ekonomii), 2) specjalisty z zakresu terminowych operacji finansowych, czym Sąd I Instancji pozbawił się możliwości wszechstronnego ustalenia okoliczności sprawy przy uwzględnieniu posiadanych przez biegłych sądowych wiadomości specjalnych i zamiast tego poprzestał na własnych, w wielu miejscach dowolnych ustaleniach w zakresie sposobu ustalania kursów w Tabeli 1 ich obiektywnego, rynkowego charakteru, możliwości/braku możliwości dalszego wykonywania Umowy kredytu po ustaleniu bezskuteczności klauzuli denominacyjnej, ustalenia rzeczywistego rozkładu ryzyk stron Umowy kredytu, w tym przyczyn i sposobów zabezpieczania ryzyka walutowego przez Bank, w sytuacji gdy poczynienie takich ustaleń było istotne dla rozstrzygnięcia sprawy 1 wymagało od Sądu I Instancji specjalistycznej wiedzy z zakresu bankowości ekonomii i finansów,

- art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie przez Sąd samodzielnych ustaleń w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych tj. odnośnie rozkładu ryzyka kursowego oraz spreadu, pomimo że tego rodzaju ustalenia wymagają wiedzy specjalistycznej z zakresu ekonomii i wiedzy na temat zasad zachowywania kursów walut a ustalenia Sądu w tym zakresie pozostają całkowicie dowolne;

3. obrazę przepisów prawa materialnego, tj.:

a) art. 189 k.p.c. poprzez przyjęcie, że Powodowie posiadali interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności Umowy Kredytu,

b) art. 58§ 2 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 i 2 Pr.Bank. poprzez ich błędne zastosowanie co wyrażało się w uznaniu potencjalnej nieważności Umowy Kredytu wobec naruszenia zasad współżycia społecznego ze względu na „narażanie kredytobiorcy na nieograniczone ryzyko kursowe”, podczas gdy ustawodawca wprost przewiduje w przepisach prawa występowania umów kredytu denominowanego, co z góry przesądza o zgodności takich umów z zasadami współżycia społecznego; ponadto w umowie tego rodzaju ryzyko działa w obie strony i zachodzi zatem zrównoważony poziom korzyści i ryzyka, co wskazuje na zgodność z zasadami współżycia społecznego,

c) art. 385 ¹§ § 1 k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/14 w zw. art. 7 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/13 poprzez ich niewłaściwą zastosowanie polegające na uznaniu, iż zakwestionowane przez Powodów postanowienia Umowy kredytu wprowadzające ryzyko kursowe przez mechanizm denominacji stanowią niedozwolone klauzule umowne, w sytuacji gdy nie kształtują one praw i obowiązków Powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i nie naruszają rażąco ich interesów, w związku z czym nie mogą zostać uznane za niedozwolone postanowienia umowne,

d) art. 385 ¹ § 2 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 i 2 Pr.Bank. w zw. z art, 189 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że na skutek kontroli abuzywności Umowę kredytu budowlano - hipotecznego m (...)- (...) z dnia 21 lipca 2006 r. uznać należy za nieważną w całości wobec braku możliwości dalszego wykonywania Umowy mimo że w przypadku ewentualnego usunięcia z treści Umowy klauzul uznanych przez Sąd za abuzywne:

- umowa kredytowa w dalszym ciągu posiadałaby wszystkie elementy niezbędne dla odtworzenia treści głównych zobowiązań stron, a jedyna luka dotyczyłaby sposobu wykonania zobowiązania,

- możliwe jest utrzymanie Umowy w pozostałym zakresie w mocy poprzez zastosowanie w miejsce pominiętego postanowienia Umowy innego pozostającego w mocy postanowienia umownego lub powszechnie obowiązującego przepisu prawa,

- możliwość wykonywania Umowy istnieje na gruncie art. 69 ust. 3 Prawą Bankowego w obecnym brzmieniu oraz art. 358 § 2 k.c. albowiem Kredytobiorca ma możliwość spełnienia świadczenia bezpośrednio w walucie CHF (na mocy art. 69 ust. 3 Pr. Bank), nie tracąc przy tym uprawnienia do spłaty w walucie PLN (na mocy art. 358 k.c., a w konsekwencji Umowa może być wykonywana poprzez spełnienie zobowiązania w walucie obcej lub w walucie PLN,

- w przypadku przyjęcia za abuzywne postanowień dotyczących kursu wymiany walut możliwe jest zastosowanie średniego kursu NBP jako przelicznika waluty obcej, a to wobec regulacji wynikającej z art. 358 § 2 k.c., art. 783 k.p.c. w brzmieniu na dzień zawarcia Umowy Kredytu,

- art. 8 ustawy z 18 grudnia 1998 r. Prawo dewizowe w brzmieniu obowiązującym na dzień zawarcia Umowy Kredytu oraz art. 24 ust. 3 ustawy o Narodowym Banku Polskim,

- art. 385 ¹ § 2 k.c. ustanawia w sytuacji określonej w art. 3851 k.c. zasadę zachowania mocy wiążącej umowy;

e) art. 56 k.c. w zw. z art. 65§1 i 2 k.c. w zw. z art. 358§2 k.c. i w zw. z art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 Dyrektywy 93/13 , poprzez ich błędna wykładnię i niewłaściwe zastosowanie , skutkujące dokonaniem wadliwej wykładni woli stron umowy kredytowej ograniczającej się wyłącznie do analizy literalnego brzmienia spornych zapisów Umowy, bez dokonania oceny treści Umowy Kredytu w kontekście celu, w którym została zawarta Umowa kredytu, jak również z pominięciem okoliczności, w których doszło do zawarcia Umowy, zasad współżycia społecznego oraz zgodnego zamiaru stron w chwili zawierania Umowy, co doprowadziło Sąd I instancji do wniosku o nieważności Umowy kredytu wobec stwierdzenia abuzywności klauzuli denominacyjnej, w sytuacji gdy Sąd I Instancji bazując na przekonaniu o racjonalności stron Umowy kredytu winien dojść do przekonania, iż w braku ustalenia w Umowie kredytu kursu wymiany, strony uznałyby za odpowiedni kurs średni NBP, jako kurs sankcjonowany przez ustawodawcę do rozliczeń walutowych i uznany przez ustawodawcę za obiektywny, co urzeczywistniałoby cel art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13, jak i stanowiłoby środek stosowny i skuteczny realizujący interesy konkurentów 1 konsumentów w rozumieniu art. 7 ust. 1 Dyrektywy 93/13;

f) art. 69 ust. 3 Prawa Bankowego poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji stwierdzenia przez Sąd abuzywności klauzuli przeliczeniowej;

g) art. 24 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim w zw. z art. 32 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (dalej ustawa o NBP), względnie art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo Wekslowe poprzez ich niezastosowanie, w sytuacji gdy w sytuacji bezskuteczności postanowień o Tabeli kursowej kredytodawcy i w konsekwencji w braku określenia w przedmiotowej umowie sposobu przeliczenia waluty polskiej na walutę kredytu winny znaleźć zasady przeliczania określone przez Narodowy Bank Polski, jako podmiotu uprawnionego na podstawie ustawy do organizowania rozliczeń pieniężnych wynikających z konieczności ustalenia kursu złotego w stosunku do walut obcych , szczególnie, że doszło do udzieleniu przez Powodów pozwanemu (pełnomocnictwa) zgody do obciążania rachunku złotówkowego z tytułu zobowiązania wyrażonego w walucie obcej;

g) art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 6 ust. 1i 7 ust. 1 Dyrektywy 93/13 w zw. z art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej w zw. z art. 358 § 2 k.c. poprzez ich błędną wykładnię przejawiającą się w zaniechaniu poinformowania Powodów przez Sąd I Instancji o istniejących bądź też możliwych do przewidzenia konsekwencjach unieważnienia Umowy kredytu, w tym także przysługujących Bankowi roszczeniach restytucyjnych 1 poprzestaniu w tym zakresie jedynie na oświadczeniu Powodów, że zostali w tym przedmiocie poinformowani przez pełnomocnika w sytuacji gdy prawidłowe i pełne pouczenie doprowadziłoby do przekonania, że upadek umowy kredytu naraziłby powodów na szczególnie dotkliwe skutki a Sąd do konieczności uzupełnienia umowy kredytu o normę dyspozytywna z art. 358§2 k.c.

Strona pozwana wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów za obie instancje, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I Instancji, w tym także w celu orzeczenia o kosztach postępowania, w tym kosztach zastępstwa procesowego.

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji i o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego podnosząc prawidłowość ustaleń Sadu pierwszej instancji i podtrzymują stanowisko o braku możliwości utrzymania umowy po wyeliminowaniu klauzul abuzywnych.

Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny uznał za własne ustalenia Sądu Okręgowego i zważył co następuje:

Wbrew zarzutom apelacji Sąd Okręgowy nie zakwestionował samej możliwości negocjowania umowy lecz ustalił, że w tym przypadku ta możliwość była ograniczona i nie dotyczyła kwestionowanych postanowień umowy. Wniosek kredytowy został złożony na formularzu, który wskazuje na wolę udzielenia kredytu w złotych. Wniosek ten wprawdzie odwołuje się do równowartości franka szwajcarskiego (68832 CHF), co jednak nie jest wystarczające do przyjęcia możliwości wyboru mechanizmu kredytowego. Umowa zaś nie posługuje się wartością stałą kursu franka wynikającego z wniosku tj 2,52266 zł (k.120)

Do umowy zaś miały zastosowanie postanowienia regulaminu kredytowania, stąd istniało domniemanie, że zakwestionowane postanowienia umowne nie były negocjowane. Z treści zeznań K. B. wynika, że wnioskujący o kredyt mógł tylko zapoznać się z przygotowaną treścią umowy i najwyżej zrezygnować z kredytu. Negocjacje mogły dotyczyć kursu wypłaty jednak brak jest jakichkolwiek dowodów wskazujących, że w tym przypadku doszło do takich negocjacji. Umowa nie wskazuje kursu lecz odwołuje się do przygotowanego przez bank wzoru wniosku o wypłatę , który stanowił załącznik do umowy. Wniosek nie odwołuje się do kursu z chwili złożenia wniosku lub z daty zawarcia umowy lecz w odniesieniu do pierwszej raty do kursu obowiązującego w banku w dniu 28 lipca 2006r. a więc kursu z daty późniejszej (k.130v.). Załącznik numer(...) do umowy ( w ustępie 2 punkt 2 k. 136/2) wprost zaś określa, że kredytobiorca przyjmuje do wiadomości, że kwota jest wypłacana w złotych po przeliczeniu według kursu kupna waluty obowiązującego w dniu wypłaty zgodnie z tabelą kursów walut obowiązującą w banku w dniu wypłaty lub transzy. Jeżeli zaś powodowie musieli to postanowienie przyjąć do wiadomości, to w oczywisty sposób zaprzecza to negocjacjom. Sama strona pozwana zresztą przyznała, że wypłata nastąpiła w złotych po przeliczeniu według kursu kupna waluty obowiązującego w dniu wypłaty zgodnie z tabelą kursów walut obowiązującą w banku w dniu wypłaty (k97/v-k98). W tym więc przypadku kurs wypłaty nie był negocjowany.

Kurs ten był zmienny, oczywiste więc jest, że różnica pomiędzy ceną kupna a ceną sprzedaży obciążała powodów, którzy nie otrzymywali w zamian żadnej usługi. Załącznik bowiem numer(...) ust. 2 punkt 4 do umowy określał analogicznie zasady przeliczania spłat ale już po kursie sprzedaży waluty według tabeli kursów walut obowiązującej (...) S.A. ogłaszaną w siedzibie banku zgodnie z zasadami ustalania kursów walut obowiązującymi w banku. Powodowie mogli jedynie skorzystać na tym, że kurs CHF przy wypłacie początkowych transz był niższy niż w chwili zawierania umowy.

Istotny dla sprawy był sposób zawarcia umowy oraz sposób uregulowania mechanizmu denominacji w kontekście możliwych zmian kursów waluty. Jak wyżej wskazano powodowie nie mieli swobody negocjacyjnej w tym względzie.

Wskazanie tabeli kurs walutowych jako źródła informacji o wysokości kursów i sprzedaży stosowanych na potrzeby kredytu oznacza, że wzorzec nie został sporządzony jednoznacznie albowiem powodowie nie zna wcześniej tych kursów, nie mieli żadnego wpływu na ich określenie i nie dysponowali możliwością dokonania weryfikacji zasadności ponoszenia kosztów różnic kursowych wynikających z tabeli ustalonej przez bank. Brak precyzyjnego, obiektywnego określenia zasad ustalania tych kursów zawsze oznacza naruszenie interesów konsumentów i sprzeczność z dobrymi obyczajami . To jak faktycznie (...).S.A., a następnie strona pozwana, określali ten kurs nie ma istotnego znaczenia. Oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 k.c.), dokonuje się bowiem według stanu z chwili zawarcia umowy, co wynika z art. 385 ²k.c. (por. także uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 20 czerwca 2018 r. III CZP 29/17 OSNC 2019/1/2). Na to właśnie zwracał uwagę Sąd pierwszej instancji. Nie ma więc znaczenia dla rozstrzygnięcia ewentualna opinia biegłego. Zasadnie więc pominięto dowód w tym przedmiocie. Istotne natomiast jest, że kurs przeliczeniowy jednostronnie określał organ strony pozwanej. Okoliczności zawarcia umowy i jej treść wskazują, że przeliczenie kredytu na walutę polską nie stanowiło w tym przypadku realizacji uprawnienia konsumenta do wyboru sposobu spełnienia świadczenia wynikającego z zobowiązania zaciągniętego w walucie obcej.

Postanowienia umowy zawartej z konsumentem, przyznające bankowi swobodę kształtowania kursu waluty obowiązującego w ramach stosunku umownego, a przez to swobodę kształtowania wysokości świadczenia własnego, należy uznać za niedozwolone postanowienia umowne, choćby bank w rzeczywistości korzystał z tej swobody w sposób oględny, nie naruszając rażąco interesów drugiej strony (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2022r. II CSKP 656/22 niepubl.). W tym ostatnim orzeczeniu Sąd Najwyższy odwołując się do poglądów orzecznictwa wskazał również, że eliminacja klauzuli przeliczeniowej w umowie określającej zobowiązanie w CHF, ale przy wypłacie w złotówkach, według kursu arbitralnie ustalanego przez bank sprawia, iż nie wiadomo, jaką kwotę powinien wypłacić bank. Oznacza to, że brakuje niezbędnego elementu konstrukcyjnego stosunku prawnego i niemożliwe jest jego uzupełnienie. Ten pogląd należy także podzielić w odniesieniu do przedmiotowej umowy. W chwili zawarcia umowy nie obowiązywał jeszcze art. 69 ust. 2 pkt 4a, Prawa bankowego zgodnie z którym umowa kredytu powinna w przypadku umowy o kredyt denominowany określać szczegółowe zasady sposobu ustalania kursu wymiany walut. Zgodnie jednak z art. 69 ust. 1 i 2 pkt 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy Dz.U.2002.72.665 t.j. istotnym postanowieniem umowy kredytowej było określenie w umowie kwoty oddawanej do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie oraz sposobu postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych. W tym zaś wypadku sama umowa nie wskazywała jednoznacznie jaka kwota zostanie faktycznie oddana do dyspozycji powodów. Zgodnie w z umową odwoływano się do przeliczania do CHF według kursu kupna walut określnego w tabeli kursów- obowiązującego w dniu uruchomienia środków. Po wyeliminowaniu tej klauzuli umowa nie daje podstaw do jednoznacznego określenia kwoty faktycznie udzielonego kredytu. Brak mechanizmu przeliczania nie pozwala więc na przejrzyste dla konsumenta określenie poziomu świadczenia strony pozwanej. Także powodowie nie mogli określić jednoznacznie salda zadłużenia.

Za niedozwolone należy uznać także postanowienia umowy łączącej strony dotyczące pobierania kwot z rachunku przy zastosowaniu kursu sprzedaży wskazanego w tabeli banku.

Niezasadnie też pozwana kwestionuje ustalenia wskazujące na nieprawidłowość realizacji obowiązku informacyjnego. Sąd Apelacyjny nie kwestionuje, że u kredytodawcy obowiązywał pracowników obowiązek upewnienia się czy kredytobiorca rozumie na czym polega ryzyko zmian kursowych i czy jest on świadomy tego ryzyka. Świadczą o tym także zeznania R. K. i K. B.. Świadek K. nie uczestniczyła w procedurze zawarcia umowy z powodami a zeznania świadka B. nie dają podstaw do zakwestionowania zeznań powodów o zapewnieniu ich o stabilności waluty szwajcarskiej i bezpieczeństwie zaciągnięcia kredytu przy określeniu zobowiązania w CHF. Powodowie potwierdzili, że znane im jest i wyjaśnione przez bank ryzyko zmiany kursu waluty w której zaciągnęli zobowiązanie i są świadomi ponoszenia przez nich tego ryzyka. Nie ma jednak żadnych podstaw do uznania, że otrzymali oni inną symulację niż wskazana w załączniku nr (...) (k.136v.), która po pierwsze nie odniosła się do wysokości rat jakie mogą płacić powodowie w wypadku wzrostu kursu franka do 4 złotych a po drugie nie zwracała uwagi na możliwość nieograniczonego wzrostu tego kursu. Podkreślić trzeba, że nie spełnia wymogu przejrzystości przekazywanie konsumentowi przy zawarciu umowy, informacji, nawet licznych, jeżeli opierają się one na założeniu, że stosunek wymiany między walutą rozliczeniową a walutą spłaty pozostanie w miarę stabilny przez cały okres obowiązywania tej umowy. Nawet więc jeśli pozwany bank spełniał obowiązek informacyjny z art. 111 Prawa bankowego i wskazywał w miejscach dostępnych informacje o aktualnych kursach wynikających z tabeli nie oznacza, że powodowie zawarli umowę przy świadomości ryzyka ich obciążającego.

Sąd Okręgowy właściwie zinterpretował obowiązki przedsiębiorcy w tym zakresie. Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich zakłada, że informacja przed zawarciem umowy o warunkach umownych i skutkach owego zawarcia ma fundamentalne znaczenie dla konsumenta. To na podstawie tej informacji konsument podejmuje decyzję, czy zamierza związać się warunkami sformułowanymi uprzednio przez przedsiębiorcę (zob. wyroki Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 30 kwietnia 2014 r. C-26/13 Árpád Kásler, Hajnalka Káslerné Rábai, i z dnia 21 marca 2013 r. C-92/11 RWE Vertrieb). Założeniem ochrony konsumenta jest więc zasada jasnej, pełnej i zrozumiałej informacji handlowej. Symulacje liczbowe, mogą stanowić użyteczną informację, jeżeli są oparte na wystarczających i prawidłowych danych oraz jeśli zawierają obiektywne oceny, które są przekazywane konsumentowi w sposób jasny i zrozumiały. Tylko więc symulacje, które pozwalają zwrócić uwagę konsumenta na ryzyko potencjalnie dotyczące istotnych negatywnych konsekwencji ekonomicznych rozpatrywanych warunków umownych, spełnia wymogi dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Symulacje liczbowe powinny więc pozwalać konsumentowi zrozumieć rzeczywistego znaczenie długoterminowego ryzyka związanego z możliwymi wahaniami kursów wymiany walut, a tym samym ryzyka związanego z zawarciem umowy kredytu wyrażonego w walucie obcej lub denominowanego do waluty obcej.(por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości U.E. z dnia 10 czerwca 2021 r. C-776/19 ,VB i in vs. BNP Paribas Personal Finance SA, Procureur de la République oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2023 r. I CSK 6426/22 niepubl.). Strona pozwana więc powinna wykazać, że informacja przedstawiona powodom dawała im jasne podstawy do uświadomienia sobie skutków znacznego osłabienia waluty polskiej względem CHF, tj takiego jakie wystąpiło w rzeczywistości, co w tym przypadku nie zostało wykazane. .

Skutek zmian kursów chroni w istocie jedynie interes banku. Przy stosunkowo słabej walucie krajowej bank nie jest narażony na odwrotne, analogiczne, istotne dla strony pozwanej, ruchy kursowe wynikające ze znacznego osłabienia CHF względem złotego. Powoływane w apelacji zmiany w okresie pomiędzy zawarciem umowy, które miały nastąpić na niekorzyść pozwanej w istocie nie są istotne dla sytuacji ekonomicznej banku. Na istotne ryzyko kursowe w toku wykonywania długotrwałej umowy w nieporównywalny sposób narażeni byli powodowie. Obiektywnie więc trudno przyjąć by kredytobiorcy właściwie pouczeni przyjęliby na siebie takie nieograniczone ryzyko,

Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków wynikających z umowy na jego niekorzyść, skutkującą niekorzystnym ukształtowaniem sytuacji ekonomicznej konsumenta oraz jego nierzetelnym traktowaniem (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006r., I CK 297/05, nie publ., z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, OSNC - ZD 2017).

Zgodnie z art. 3 ust. 3 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, uznaje się za nieuczciwe te warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, jeśli stojąc w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta (por. także wyrok Trybunału Sprawiedliwości U.E. z dnia 10 czerwca 2021 r. C-609/19 BNP Paribas Personal Finance SA przeciwko VE). Taka nierównowaga i niekorzystne ukształtowanie sytuacji ekonomicznej powodów nastąpiła.

Abuzywne klauzule są od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść kredytobiorcy, chyba że następczo udzieli on świadomej i wolnej zgody na te klauzule i w ten sposób przywróci ich skuteczność z mocą wsteczną. Niedozwolone postanowienie umowne (art. 385 ^{( 1)} § 1 KC.) są więc od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść konsumenta, który może udzielić następczo świadomej i wolnej zgody na to postanowienie i w ten sposób przywrócić mu skuteczność z mocą wsteczną (por. Wyroki Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2021 r. V CSKP 49/21 LEX nr 3207798 i z dnia 2 czerwca 2021 r., I CSKP 55/21niepubl.).

Powodowie zostali pouczeni przez Sąd Okręgowy, że przedmiotowe postanowienia umowne nie wiążą ich, jak i pouczeni, że przedmiotowe postanowienia umowne odnoszą się do istotnych elementów umowy. Nie potwierdzili oni postanowień. Bez tych zaś postanowień umowa kredytu nie może z przyczyn wyżej podanych wiązać.

Usunięcie z umowy postanowienia niedozwolonego nie oznacza oczywiście automatyzmu unieważnienia (stwierdzenia nieważności) całej umowy. Stwierdzenie nieuczciwego charakteru postanowienia umownego oznacza, że pozostała część umowa nadal będzie obowiązywała strony, ale tylko jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2015r., II CSK 768/14, OSNC 2015, Nr 11, poz. 132).

W aktualnym orzecznictwie przyjmuje się, że obowiązek zwrotu kwoty kredytu korygowanej klauzulami przeliczeniowymi do waluty obcej stanowi świadczenie główne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2020 r., I CSK 556/18 i z dnia lutego 2022r., II CSKP 459/22). Jak słusznie wskazał Sąd pierwszej instancji niejednoznaczność określenia takiego świadczenia nie wyklucza uznania braku związania takim postanowieniem.

W konkluzji w wyroku z 29 kwietnia 2021 r., C-19/20, pkt 80, Trybunał Sprawiedliwości uznał, że brak jest przeszkód, by sąd krajowy usunął jedynie nieuczciwy element warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, w wypadku gdy odstraszający cel tej dyrektywy jest realizowany przez krajowe przepisy ustawowe regulujące korzystanie z niego. Przepisy dyrektywy stoją jednak na przeszkodzie temu, by sąd odsyłający usunął jedynie nieuczciwy element warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, jeżeli takie usunięcie sprowadzałoby się do zmiany treści tego warunku poprzez zmianę jego istoty, czego zbadanie należy do tego sądu. Również z wyroku TSUE z dnia 16 marca 2023 r. C-6/22 M.B. i in. ECLI:EU:C:2023:216 wynika, że artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, by sąd krajowy po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem mógł zaradzić lukom wynikającym z usunięcia nieuczciwego warunku zawartego w tej umowie poprzez zastosowanie przepisu prawa krajowego niemającego charakteru przepisu dyspozytywnego. Takiego przepisu dyspozytywnego brak.

W chwili zawarcia umowy nie istniał w porządku prawnym przepis art. 358§2 k.c. i nie mógł stanowić podstawy do wypełnienia luki wynikającej z braku ewentualnego mechanizmu waloryzacji świadczenia pozwanego. Zasada lex retro non agit nie pozwala na uznanie mocy wstecznej tego przepisu. Skutek wsteczny ustawy nie wynika bowiem z przepisów wprowadzających ani z uzasadnienia projektu zmian. Przepis art. 358 § 2 k.c. w nowej redakcji mógłby potencjalnie znajdować zastosowanie wyłącznie do stosunków ciągłych istniejących w chwili jego wejścia w życie. To zaś wymagałoby uznania, że stosunek prawny wynikający z umowy kredytowej rzeczywiście powstał, co należy jednak ocenić według stanu prawnego istniejącego w chwili zawarcia umowy. Przepis art. 111 ust. 1 pkt 4 Prawa bankowego również nie jest przepisem dyspozytywnym, który ma kształtować treść stosunku umowy kredytu, a w szczególności determinować kształt mechanizmu waloryzacyjnego w zakresie kursu walutowego miarodajnego dla przeliczeń (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2023 r. I CSK 5275/22). Zasadnie też Sąd pierwszej instancji wykluczył analogię do przepisów prawa wekslowego. Aneksowanie zaś umowy nie nastąpiło w celu eliminacji skutków abuzywności.

Nie wiadomo więc jaki mechanizm przeliczenia należałoby zastosować do przeliczenia wartości świadczenia banku i jaki mechanizm przeliczenia należałoby zastosować do świadczeń powodów. Tut. Sąd w wyroku z dnia 22 czerwca 2020 r. I ACa 1684/17 wprawdzie wskazywał, że podstawą do wypełnienia luki w umowie poprzez normę prawną co do sposobu przeliczania waluty mógł stanowić przepis art. 24 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (Dz. U. 1997.140.938 ze zm.). Pogląd ten wyrażono jednak na gruncie orzecznictwa, które nie uznawało obowiązku zwrotu kwoty kredytu korygowanej klauzulami przeliczeniowymi do waluty obcej za świadczenie główne. Stanowisko to ponadto wyrażano, gdy nie wykładano w sposób jednolity kwestii związanych z ryzykiem zmian kursów a przede wszystkim braku możliwości podziału „warunku” umownego dotyczącego świadczenia głównego. W wyroku TSUE z dnia 8 września 2022 r. (C-80/21, C-81/21, C-82/21, Deutsche Bank Polska i Bank Millennium wskazano, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy może stwierdzić nieuczciwy charakter nie całości warunku umowy zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą, lecz jedynie elementów tego warunku, które nadają mu nieuczciwy charakter, w związku z czym warunek ten pozostaje, po usunięciu takich elementów, częściowo skuteczny, jeżeli takie usunięcie sprowadzałoby się do zmiany treści tego warunku, który ma wpływ na jego istotę, czego zweryfikowanie należy do sądu odsyłającego (pkt 64). Z powołanego orzecznictwa wynika więc, że nie można więc dzielić takiego warunku umownego, co wzmacnia argumentację przedstawioną przez Sąd Okręgowy.

W tym przypadku w sytuacji wyeliminowania w oparciu o art. 385 ¹§1k.c. skutku związania powodów wskazanymi postanowieniami abuzywnymi brak jest wskazania mechanizmu określenia wysokości świadczenia pozwanego, który w łatwy sposób nie może określić treści swojego obowiązku. Trudno zaś przyjąć by wolą stron było zawarcie kredytu bez takiego mechanizmu waloryzacji.

Należy więc podzielić stanowisko Sądu Okręgowego, który uznał, że przedmiotowej umowy nie da się utrzymać, gdyż naruszałoby to art. 353 ¹k.c.

W odniesieniu do skutków eliminacji klauzul przeliczeniowych z umowy kredytu denominowanego w walucie obcej w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, że w razie gdy prowadzi to do niemożności ustalenia kwoty, którą bank powinien oddać do dyspozycji kredytobiorcy, umowa nie może wiązać stron w pozostałym zakresie (wyrok z 26 maja 2022 r., II CSKP 650/22).

Dominuje stanowisko, że w przypadku umowy denominowanej kursem CHF, po wyeliminowaniu z niej klauzul przeliczeniowych, nie jest możliwe utrzymanie takiej umowy w mocy ani jako umowy kredytu walutowego w CHF (wyrok z 13 maja 2022r., II CSKP 405/22), ani jako umowy, w której kwota kredytu wyrażona byłaby w złotych polskich (wyrok z 13 maja 2022 r., II CSKP 293/22). Oznacza to z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za stanowiskiem o jej nieważności (tak też postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2022 r. I CSK 1857/22). Wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu denominowanego lub indeksowanego jest bowiem równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, że należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu (por. także Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2022 r. I CSK 3200/22 niepubl.).

Wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu denominowanego lub indeksowanego jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, że należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2022 r. I CSK 3200/22 niepubl.).

Stanowisko Sądu Okręgowego było więc prawidłowe. Na marginesie więc można stwierdzić, że nie jest zupełnie bezpodstawna ocena przedmiotowej umowy w kontekście zasad współżycia społecznego.

Wystarczające jednak dla oceny niezasadności apelacji jest bezzasadność zarzutu naruszenia art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 353 ¹k.c. oraz w zw. z art. 6 ust. 1i 7 ust. 1 w.w. Dyrektywy 93/13.

Wobec powyższego apelację oddalono na podstawie art. 385 k.p.c. oraz art. 367 ¹§1 k.p.c. w zw. z art. 32 ust. 1 i2 dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw Dz.U.2023.1860.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98§1 i §1 ¹k.p.c., przy zastosowaniu § 2 pkt 6 i §10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2023.1964 t.j.) oraz przy uwzględnieniu materialnoprawnego charakteru współuczestnictwa powodów (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2023 r. III CZP 54/23).