Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 listopada 2021 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa M. B. (1) i M. B. (2)

przeciwko Skarbowi Państwa - Prezesowi Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 1 grudnia 2020 r., sygn. akt I C 970/17

1)  oddala apelacje obu powodów;

2)  zasądza od powodów na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej 240 (dwieście czterdzieści) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego;

3)  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Katowicach na rzecz adwokat A. J. 249,69 (dwieście czterdzieści dziewięć i 69/100) złotych, w tym 46,69 (czterdzieści sześć i 69/100) złotych podatku od towarów i usług, z tytułu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 82/21

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 1 grudnia 2020r. Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił powództwo M. B. (1) i M. B. (2) wniesione przeciwko Skarbowi Państwa - Prezesowi Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej o zapłatę 600zł z tytułu odszkodowania za wydanie niezgodnego z prawem orzeczenia, tj. postanowienia Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej z 21 sierpnia 2015r. w sprawie o sygn. akt II Kp 72/15. Nadto, zasądził od powodów solidarnie na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej 270zł z tytułu kosztów zastępstwa procesowego i orzekł o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

Rozstrzygnięcie to Sąd Okręgowy podjął po ustaleniu, że

5 lutego 2015r. do Prokuratury Rejonowej w Dąbrowie Górniczej wpłynęło zawiadomienie M. B. (1) o podejrzeniu popełnienia przestępstw: że Z. H. i J. O. organizowali fikcyjne przeglądy techniczne na obiektach wspólnoty mieszkaniowej zarządzanej przez (...) sp. z o.o. oraz poświadczyli nieprawdę w dokumentach dotyczących prac wykonywanych w lokalu przy ul. (...) w dniach 17 września 2011r. oraz 10 stycznia 2014r., czym narazili mieszkańców tego lokalu na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, wynikające ze złego stanu technicznego przewodów kominowych i niesprawnej wentylacji nawiewno – wywiewnej w tym lokalu w okresie od 2011r. do 5 lutego 2014r.

Prokurator Prokuratury Rejonowej w Dąbrowie Górniczej, po zapoznaniu się z materiałami zgromadzonymi w sprawie 1 Ds. 1263/14, w tym opinią biegłego sądowego z zakresu kominiarstwa, odprowadzania spalin i wentylacji nawiewno-wywiewnej mgr inż. J. S., oraz po rozpytaniu J. O. i Z. H., postanowieniem z 9 marca 2015 r., sygn. akt 1 Ds. 168/15, odmówił wszczęcia dochodzenia w sprawie poświadczenia nieprawdy w dokumentach dotyczących prac wykonywanych przez właściciela lokalu przy ul. (...) w D. w dniach 17 września 2011 r. oraz 10 stycznia 2014r., dotyczących kanałów kominowych w tym lokalu, jak i w sprawie o narażenie mieszkańców lokalu położonego w D. przy ul. (...) w osobach M. B. (2) i M. B. (1) na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu spowodowanego złym stanem technicznym przewodów kominowych i niesprawną wentylacją nawiewno-wywiewną w tymże lokalu w okresie od 2011 r. do 5 lutego 2014 r., tj. o czyn z art. 271 § 1 k.k., a także o czyn z art. 160 § 1 k.k. z uwagi na brak znamion czynu zabronionego - na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.k. M. B. (2) złożyła zażalenia na to postanowienie.

Sąd Rejonowy w Dąbrowie Górniczej, postanowieniem z 21 sierpnia 2015 r. pod sygn. akt II Kp 72/15, na podstawie art. 329 § 1 i 2 k.p.k. i art. 465 § 1 k.p.k. w zw. z art. 437 § 1 k.p.k. i art. 325a § 2 k.p.k. nie uwzględnił zażalenia powódki i utrzymał w mocy postanowienie Prokuratora. Stwierdził, że organ prowadzący postępowanie przygotowawcze prawidłowo ustalił stan faktyczny, w szczególności trafnie ocenił treść opinii biegłego sądowego z zakresu kominiarstwa, odprowadzania spalin i wentylacji nawiewno-wywiewnej mgr inż. J. S.. Podkreślił, że Prokurator rozważył wskazany przez biegłego fakt, że w części nawiewnej przedmiotowa instalacja wentylacyjna jest nieprawidłowa, gdyż zamontowane nawiewniki umożliwiają w zwykłych warunkach napływ powietrza o 17% niższy niż normatywne minimum, przy czym przewody kominowe-wentylacyjne zapewniają prawidłowy wywiew powietrza z lokalu nr (...). Biegły wskazał, że brak jest bezpośredniego zagrożenia wybuchem gazu w przedmiotowym lokalu. W uzasadnieniu postanowienia Sąd omówił również na czym polega przestępstwo z art. 160 § 1 k.k., co jest istotą tego czynu, wskazał, że jest to przestępstwo umyślne, które można popełnić z zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym. Ostatecznie Sąd Rejonowy także nie dopatrzył się znamion czynu zabronionego z art. 160 § 1 k.k., a także art. 164 § 1 k.k. w zachowaniu osób odpowiedzialnych za stan instalacji wentylacyjnej w zajmowanym przez powodów lokalu, uznając tym samym, że Prokurator dokonał prawidłowej prawnokarnej analizy sytuacji. Nadto, Sąd Rejonowy zauważył, że Z. H. i J. O. nie są funkcjonariuszami publicznymi, co wyłączało kwalifikację zarzucanego im czynu w oparciu o art. 271 § 1 k.k.

2 czerwca 2015 r. M. B. (1) przesłał do Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej Wydziału Cywilnego skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, wydanego w sprawie o sygn. akt II Kp 72/15. W odpowiedzi, Wiceprezes Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej poinformował powoda, pismem z 8 czerwca 2016 r., że procedura karna nie przewiduje możliwości stwierdzenia niezgodności z prawem orzeczenia.

8 lutego 2016 r. powód złożył w Sądzie Rejonowym w Dąbrowie Górniczej wniosek o uchylenie lub zmianę prawomocnego orzeczenia w sprawie o sygn. akt II Kp 72/15.Wskazał, że podstawę tego rozstrzygnięcia stanowią nieprawdziwe ustalenia faktyczne, które pozyskano na podstawie wybiórczo wybranych dowodów, ocenianych bez uwzględnienia zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego.

Zarządzeniem z 10 lutego 2016r. Prezes Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej odmówił przyjęcia zażalenia M. B. (1) na postanowienie z 21 sierpnia 2015 r. uznając, iż zostało złożone przez osobę nieuprawnioną - nie będąca stroną w toku postępowania odwoławczego w sprawie o sygn. akt II Kp 71/15.

15 maja 2017 r. powód złożył wniosek o wznowienie postępowania w sprawie o sygn. akt 1 Ds. 168/15. Postanowieniem z 7 czerwca 2017r. Sąd Okręgowy w Katowicach VII Wydział Karny Odwoławczy odmówił przyjęcia tego wniosku z uwagi na jego bezzasadność. Zażalenie powoda na przedmiotowe postanowienie również nie zostało uwzględnione.

Przystępując do merytorycznej oceny zasadności powództwa, Sąd Okręgowy wyjaśnił, że Skarb Państwa - zgodnie z art. 417 §1 k.c. - odpowiada za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej, natomiast art. 417 ¹ § 2 k.c. statuuje odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną niezgodnym z prawem prawomocnym orzeczeniem, ustanawiając konieczność uzyskania w odrębnym postępowaniu prejudykatu w postaci stwierdzenia niezgodności tego orzeczenia z prawem (tj. w postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia uregulowanej w art. 424 ¹ i n. k.p.c.). Przy czym art. 424 ^1b k.p.c. znosi wymóg uzyskania takiego prejudykatu w odniesieniu do prawomocnych orzeczeń, od których skarga nie przysługuje, stanowiąc, że w takim przypadku odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem, można domagać się bez uprzedniego stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem w postępowaniu ze skargi, chyba że strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych.

Odwołując się do dorobku orzeczniczego Sądu Najwyższego, Sąd Okręgowy przyjął, że niezgodne z prawem orzeczenie sądowe, konstytuujące odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa, to orzeczenie wydane w wyniku rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa; którego treść poważnie, w sposób oczywisty narusza prawo, a wadliwości dotyczące jego wydania lub treści są oczywiste, bez głębszej analizy prawnej (wyrok Sądu Najwyższego z 15 kwietnia 2015 r.; IV CNP 44/14, Lex nr 1745830); postanowienie Sądu Najwyższego z 17 lutego 2015 r., III CNP 21/14) i z 26 kwietnia 2006 r. (V CNP 79/05, LEX nr 198521).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpatrywanej sprawy, Sąd Okręgowy uznał, że dla wykazania zasadności dochodzonego pozwem roszczenia, konieczne byłoby wykazanie: niezgodności z prawem postanowienia Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej z 21 sierpnia 2015r., sygn. akt II Kp 72/15, poniesienia przez powodów szkody oraz adekwatnego związku przyczynowego między wydaniem tego orzeczenia a doznaną szkodą. Stwierdził, że żadnej z tych przesłanek powodowie nie zdołali wykazać. W szczególności nie wykazali, by postanowienia Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej z 21 sierpnia 2015r. zawierało którąś z wad charakteryzujących orzeczenie niezgodne z prawem. Zarzuty, że wskutek wydania tego postanowienia doszło do naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego, jak i zarzut, że zostało ono wydane „w celu ochrony sprawców rażącego naruszenia prawa i doprowadziło do zastąpienia prawdy materialnej prawdą sądową, przygotowaną na potrzeby postępowania sądowego”, są ogólnikowe i nie precyzują w czym takie działanie miało się wyrażać. Podkreślił, że ustalenie ewentualnej odpowiedzialności Skarbu Państwa w trybie art. 424 ^1b k.p.c. nie może prowadzić do ponownego, merytorycznego badania sprawy i ponownej oceny prawomocnego orzeczenia, a może i musi się ograniczać jedynie do oczywistych, rażących wad takiego orzeczenia (wyrok SA w Katowicach z 18.10.2018r., I ACa 233/18 ).

Poza tym, Sąd Okręgowy przyjął, że postanowienie Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej z 21 sierpnia 2015r., II Kp 72/15 było zgodne z prawem. Zapadło po rozpoznaniu zażalenia na postanowienie Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Dąbrowie Górniczej z 9 marca 2015r. o odmowie wszczęcia dochodzenia, które wniosła powódka, mająca w tamtym postępowaniu status pokrzywdzonej. Zostało wydane w prawem przewidzianej formie, na posiedzeniu, o którego terminie pokrzywdzona została prawidłowo zawiadomiona. Jego uzasadnienie było wyczerpujące, zawierało wskazanie przyczyn i przepisów prawnych leżących u podstaw rozstrzygnięcia. Powódce udzielono prawidłowych pouczeń, a na wniosek został jej doręczony odpis postanowienia wraz z uzasadnieniem i informacją o prawomocności tegoż postanowienia. W sposobie i trybie podjęcia tych czynności Sąd Okręgowy nie dopatrzył się żadnych uchybień. Nie znalazł też żadnych uchybień w warstwie merytorycznej rozstrzygnięcia, stwierdzając, że jego uzasadnienie wskazuje na czym polega przestępstwo z art. 160 §1 k.k., co jest istotą tego czynu oraz, że jest to przestępstwo umyślne, które można popełnić z zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym. Za nienaruszającą prawa uznał także prawnokarną analizę zachowania osób odpowiedzialnych za stan instalacji wentylacyjnej w zajmowanym przez powodów lokalu, która prowadziła do wniosku, że nie wyczerpują one znamion czynu zabronionego z art. 160 §1 k.k., ani z art. 164 §1 k.k. z uwagi na brak bezpośredniego zagrożenia wybuchem czy brak bezpośredniego zagrożenia narażenia mieszkańców na utratę życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Sąd Okręgowy podkreślił, że powodowie nie przedstawili w toku postępowania karnego, jak i w toku procesu cywilnego żadnych dowodów, czy choćby przekonujących argumentów, które świadczyłyby o tym, że opinia biegłego mgr inż. J. S., którą posiłkował się Prokurator i Sąd Rejonowy w Dąbrowie Górniczej była fałszywa, a w konsekwencji by uzasadnione było pociągnięcie do odpowiedzialności karnej osób wskazanych w zawiadomieniu o popełnieniu przestępstwa. Sąd Okręgowy za nie naruszającą prawa uznał też konstatację Sądu Rejonowego, że skoro Z. H. i J. O. nie byli funkcjonariuszami publicznymi, to fakt sporządzenia przez niech dokumentów dotyczących prac związanych z przerobieniem instalacji gazowej wewnątrz lokalu położonego w D. przy ul. (...) w dniach 17 września 2011 r. i 10 stycznia 2014 r., nie może wyczerpywać znamion czynu zabronionego z art. 271 §1 k.k. Stwierdził, że wszczęcie i prowadzenie dochodzenia uzależnione jest od możliwości przypisania danemu czynowi znamion czynu zabronionego, a skoro przesłanka ta, także w ocenie Sądu Okręgowego, nie została spełniona, to zgodnie z art. 17 §1 pkt 2 k.p.k. - zarówno postanowienie Prokuratora o odmowie wszczęcia dochodzenia, jak i orzeczenie Sądu utrzymujące to postanowienie w mocy były prawidłowe.

Sąd Okręgowy stwierdził, że niezależnie od braku wykazania niezgodności z prawem postanowienia Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej z 21 sierpnia 2015r., sygn. akt II Kp 72/15 powodowie nie udowodnili, ani nawet nie uprawdopodobnili tego, aby doznali szkody materialnej lub niematerialnej, pozostającej w normalnym związku przyczynowym z wydaniem opisanego w pozwie postanowienia. Dodatkowo zauważył, że legitymacja czynna w sprawie - do wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym przysługiwała wyłącznie powódce, ponieważ jakkolwiek powód mógł być ewentualnym pokrzywdzonym w sprawie karnej, to nie był stroną w toku postępowania odwoławczego prowadzonego przez Sąd Rejonowy w Dąbowie Górniczej w sprawie II Kp 72/15, ponieważ toczyło się ono na skutek zażalenia powódki.

Powyższe konkluzje legły u podstaw oddalenia powództwa przez Sąd Okręgowy. Stosownie do wyrażonej w art. 98 §1 zasady odpowiedzialności za wynik, Sąd Okręgowy zasądził od powodów, jako strony przegrywającej na rzecz zastępcy procesowego pozwanego Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej 270zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w stawce minimalnej, określonej w § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w zw. z art. 32 ust. 3 ustawy z 15 grudnia 2016 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz. U. z 2020 r., poz. 762). Nadto, Sąd Okręgowy przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Katowicach na rzecz adwokat A. J. 332,10zł, w tym 62,10 zł podatku od towarów i usług, z tytułu wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną powodowi z urzędu, tj. w stawce określonej w § 8 pkt 2 w zw. z § 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.

Apelację od wyroku w imieniu powoda wniósł jego pełnomocnik. Natomiast powód wniósł osobistą apelację, działając także jako pełnomocnik powódki. Pełnomocnik powoda domagał się zmiany zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda 600zł oraz kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu Ostatecznie, na rozprawie apelacyjnej, powód w imieniu własnym i jako pełnomocnik powódki wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. Pełnomocnik powoda podniósł zarzuty:

-

braku rozpoznania przez Sąd Okręgowy istoty sprawy przez ograniczenie postępowania dowodowego do dowodów z dokumentów z postępowania karnego, co stanowi naruszenie art. 227 k.p.c. oraz art. 212 k.p.c. w zw. z art. 299 k.p.c., a nadto przez niedopuszczenie dowodu z przesłuchania stron, podczas gdy jego przeprowadzenie mogło wpłynąć na wynik sprawy, rozumiany jako wyjaśnienie wszystkich istotnych i spornych okoliczności;

-

błędu w ustaleniach faktycznych przez nieprawidłowe uznanie, że wskutek wydania przez Sąd Rejonowy w Dąbrowie Górniczej prawomocnego orzeczenia nie doszło do niewłaściwego zastosowania prawa, które jest oczywiste i nie wymaga głębszej analizy prawnej, podczas gdy postanowienie to uchybia ogólnie przyjętym standardom rozstrzygnięć, a jego wydanie doprowadziło do wyrządzenia powodom szkody;

Natomiast powód uzupełnił te zarzuty, podnosząc, że:

-

Prezes Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej przyzwolił na nielegalne działania administracyjne oraz karne wobec niewłaściwego podmiotu,;

-

osoby posiadające meldunek na obiekcie wielorodzinnym podlegają sądom powszechnym i ustawie o własności lokali, a nie sądom administracyjnym i ustawie Prawo budowlane;

-

rezygnacja z użytkowania gazu w lokalu nie likwiduje realnych zagrożeń wybuchu gazu, spowodowanych brakiem należytej wentylacji na całym obiekcie, zwłaszcza że do urządzeń gazowych w lokalach użytkujących gaz, do pomieszczeń nie spełniających kubatury i wentylacji nie doprowadzono powietrza do spalania gazu systemowym przewodem koncentrycznym,

-

zaskarżony wyrok oparto na fałszu intelektualnym, ponieważ podstawę rozstrzygnięcia stanowią nieprawdziwe ustalenia faktyczne, podjęte na podstawie wybiórczo wybranych dokumentów, bez uwzględnienia zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, świadczących o tym, że powodów pozbawiono nie tylko bezpieczeństwa osobistego, ale i prawa do sądu;

-

postanowienie Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej zostało wydane wskutek niewłaściwego zastosowania prawa, co jest oczywiste, bez głębszej analizy;

-

organ sprawujący władzę publiczną zachował się bezprawnie, chroniąc „swoich” i ścigając obywateli przejawiających troskę obywatelską, a nadto przyzwalając na odcięcie prądu w lokalu mieszkalnym, w środku sezony grzewczego przez 119 dni;

-

naruszenie przez Sąd prawa było oczywiste i doprowadziło do powstania szkody.

Nadto, powód wywodził, że oddalenie powództwa było co najmniej przedwczesne. Wniósł o odroczenie rozprawy – z uwagi na pozyskanie informacji, że została wniesiona skarga nadzwyczajna od orzeczenia wydanego przez Sąd Rejonowy w Będzinie w sprawie I C 1001/17, której uwzględnienie pozwoli na połączenie i definitywne rozstrzygnięcia wszystkich spraw jakie powód prowadził i prowadzi przeciwko Skarbowi Państwa w liczbie ok. 45, a poza tym umożliwi powodom wnioskowanie o uzupełnienie postępowania dowodowego o dowody jakie zostaną zgromadzony w sprawie zainicjowanej tą skargą, w tym o orzeczenie, jakie w tamtej sprawie zapadnie. Odroczenia rozprawy apelacyjnej powodowie domagali się także na tej podstawie, że Sąd Apelacyjny nie jest właściwy do rozpoznania sprawy z uwagi na pozycję i czynności podejmowane przez sędziego Katarzynę Frydrych, która była Prezesem Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej, następnie wiceprezesem Sądu Okręgowego w Katowicach, a obecnie jest wiceministrem sprawiedliwości, a także dlatego, że Prezes Sądu Apelacyjnego w Katowicach W. M. odsyła wydruki maili powoda innym podmiotom, a sam nie podejmuje żadnych działań na rzecz powoda.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji, jako bezzasadnej i zasądzenie od powodów na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny przed przystąpieniem do rozpoznania apelacji:

- oddalił wniosek powodów o stwierdzenie niewłaściwości Sądu Apelacyjnego w Katowicach, ponieważ po pierwsze dochodzone pozwem roszczenie nie wiązało się z działalnością Sądu Apelacyjnego w Katowicach, a po wtóre sędzia sprawozdawca nie podlegał wyłączeniu od rozpoznania sprawy z mocy ustawy w oparciu o art. 48 §1 pkt. 1 – 4 k.p.c., w związku z czym nie zachodziła podstawa do wyznaczenia do rozpoznania sprawy innego, równorzędnego sądu, ani w oparciu o art. 44 ² k.p.c., ani w oparciu o art. 48 ¹ k.p.c.

- oddalił wniosek o odroczenie rozprawy, ponieważ będące jego kanwą potencjalne i przyszłe wnioski dowodowe podlegałyby pominięciu na podstawie art. 235 ²§1 pkt. 2 k.p.c., jako nieprzydatne dla rozstrzygnięcia, dlatego, że orzeczenie jakie zapadnie w postępowaniu ze skargi nadzwyczajnej nie wpłynie na ocenę zgodności z prawem postanowienia Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej z 21 sierpnia 2015r. w sprawie o sygn. akt II Kp 72/15, bowiem zgodność ta musi zostać oceniona przez pryzmat materiału dowodowego dostępnego i zgromadzonego na dzień wydania tego postanowienia, tj. na 21 sierpnia 2015r. i przez pryzmat przesłanek karnoprawnych podstaw do odmowy wszczęcia dochodzenia; które nie będą przedmiotem oceny przy rozpoznaniu skargi nadzwyczajnej od orzeczenia wydanego w sprawie cywilnej;

- oddalił wniosek o odroczenie rozprawy uzasadniany nieuwzględnianiem skarg powoda przez K. F. pełniącą kolejno funkcje wiceprezesa Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej, wiceprezesa Sądu Okręgowego w Katowicach i wiceministra Sprawiedliwości, jak i przez prezesa Sądu Apelacyjnego w Katowicach W. M. jako całkowicie irrelewantny do toku postępowania i nie stanowiący podstawy odroczenia rozprawy.

Ponadto, powód w imieniu własnym i jako pełnomocnik powódki, na rozprawie apelacyjnej wniósł o wyłączenie sędziego sprawozdawcy, ostatecznie na tej podstawie, że oddalając wniosek o odroczenie rozprawy uniemożliwiła powodom odwołanie się do materiału dowodowego jaki zostanie zgromadzony w sprawie ze skargi nadzwyczajnej i do oczekiwanego, korzystnego rozstrzygnięcia tej skargi. Wniosek ten Sąd Apelacyjny pominął (oddalił) - w oparciu o art. 53 ¹§1 pkt. 1 k.p.c. - jako niedopuszczalny z racji oparcia go na okolicznościach związanych z rozstrzygnięciem przez sąd o dowodach, i to takich, które nie istnieją w dacie wyrokowania.

Następnie Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i przyjęte za podstawę faktyczną rozstrzygnięcia w sprawie były prawidłowe, znajdowały potwierdzenie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym i nie wymagały uzupełnienia. W szczególności Sąd Okręgowy miał podstawy ku temu, by ograniczyć je do treści postanowienia prokuratorskiego z 9 marca 2015r. (sygn. akt 1Ds 165/15), postanowienia Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej z 21 sierpnia 2015 r. pod sygn. akt II Kp 72/15, zarządzenia Prezesa Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej z 10 lutego 2016 r. i postanowienia Sądu Okręgowego w Katowicach z 7 czerwca 2017r., sygn. VII Ko 91/17. Orzeczenia te, jako dokumenty urzędowe z mocy art. 244 k.p.c. stanowiły dowód tego, co zostało w nich urzędowo poświadczone. Ich treść nie była zresztą przez strony kwestionowana i to właśnie w nich powodowie upatrywali źródła swych roszczeń.

Przesłuchanie stron w sprawie było zbędne. Po pierwsze dowód ten - zgodnie z art. 299 k.p.c. - jest dowodem fakultatywnym, przeprowadzanym w sytuacji, gdy pozostały niewyjaśnione fakty, istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, zaś w rozpatrywanej sprawie wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia fakty wynikały z w/w dokumentów. Po wtóre – zeznania powodów miały stanowić powielenie szeroko przedstawianego przez nich stanowiska, że odmowę wszczęcia dochodzenia należy kwalifikować jako sprzeczną z prawem w stopniu oczywistym, krzywdzącą powodów i godzącą w fundamentalne zasady systemu sprawiedliwości. Teza dowodowa nie zmierzała zatem do ustalenia faktów, a jedynie oceny prawnej faktów, zastrzeżonej do kognicji Sądu. Pozostałe zaś zarzuty skierowane przeciwko ustaleniom faktycznym, zawarte w osobistej apelacji powoda, wniesionej także w imieniu powódki, stanowiły jedynie polemikę z ustaleniami Sądu Okręgowego, opierającą się na twierdzeniu, że Sąd powinien przyjąć, że orzeczenie Sądu Rejonowego było sprzeczne z prawem, ponieważ tylko taka jego ocena jest prawidłowa. Zarzuty te odnosiły się zatem do oceny prawnej poczynionych ustaleń, więc nie mogły wzruszyć podstawy faktycznej rozstrzygnięcia.

Ograniczając zatem postępowanie dowodowe do dokumentów i czyniąc treść tych dokumentów podstawą faktyczną rozstrzygnięcia, Sąd Okręgowy nie naruszył w żadnej mierze przepisów procesowych, w tym art. 227 k.p.c., jako że nie pominął żadnego z zaoferowanych przez powodów dowodów mającego istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy; nadto nie naruszył art. 233 §1 k.p.c., jako że oceniając treść tych dokumentów nie przekroczył zasad swobodnej oceny dowodów, ani też nie naruszył zasad logiki i doświadczenia życiowego. Dlatego też Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia Sądu Okręgowego, podzielając też w pełni ich ocenę prawną.

Trafnie Sąd Okręgowy przyjął, że podstawę powództwa w realiach sprawy stanowiły normy art. 417 ¹ § 2 k.c. w zw. z art. 424 ^1b k.p.c. uprawniające do żądania naprawienia szkody wyrządzonej przez wydanie niezgodnego z prawem, prawomocnego orzeczenia. Trafnie też Sąd Okręgowy przyjął, że orzeczeniem niezgodnym z prawem jest tylko takie, które jest sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami, rażąco sprzeczne z ogólnie przyjętymi standardami orzeczniczymi lub wydane w wyniku rażąco błędnej wykładni czy oczywiście niewłaściwego stosowania prawa (podobnie Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 13 czerwca 2013r. sygn. akt VCSK 348/12 i w uzasadnieniu postanowienia z 21 maja 2021r. I CNP 2/21).

W orzecznictwie sądowym przesądzono już, że organami właściwymi do oceny prawidłowości odmowy wszczęcia postępowania karnego przez prokuratora są sąd karny, bądź prokurator nadrzędny rozpoznający zażalenie pokrzywdzonego (art. 306, 325, 425 k.p.k.). Co prawda, Sąd cywilny nie jest związany decyzją o odmowie wszczęcia postępowania karnego (art. 11 k.p.c. a contrario), jednakże oznacza to tylko tyle, że sąd cywilny może - odmiennie niż organy postępowania karnego - uznać, że do popełnienia przestępstwa doszło. Sąd cywilny nie jest natomiast władny uznać, że prawomocna decyzja o odmowie wszczęcia postępowania karnego jest zaniechaniem niezgodnym z prawem, w rozumieniu art. 417 ¹ §2 k.c. w zw. z art. 417 § 1 k.c., chyba że niezgodność ta została stwierdzona we właściwym ku temu postępowaniu karnym (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 12 sierpnia 2014r., LEX nr 1554700; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 4 marca 2020r. sygn. akt I ACa 660/19), a taka sytuacja w rozpatrywanej sprawie nie miała miejsca.

Zgodnie z wyrażonymi w art. 7 i art. 8 §1 k.p.k. zasadami prokurator i sąd karny mają pełną swobodę oceny okoliczności faktycznych i prawnych, co sprawia, że nie są związani treścią zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, w związku z czym dysponują też pełną swobodą oceny, czy istotnie zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa jest uzasadnione oraz, którego czynu karalnego znamiona wypełnia zarzucany czyn. Bez wątpienia Prokurator był uprawniony do odmiennej, od wskazywanej przez powodów, oceny czynu karalnego, którego popełnienie zgłosili. Taka decyzja, podobnie jak postanowienie Sądu Rejonowego nieuwzględniające zażalenia na postanowienie prokuratorskie odmawiające wszczęcia postępowania karnego – wbrew wywodom apelacji – nie może być uznana za bezprawną, a tym bardziej za rażąco bezprawną, a w konsekwencji nie stanowi podstawy do przyjęcia odpowiedzialności Skarbu Państwa. Sąd Rejonowy w uzasadnieniu postanowienia wskazał jakie są ustawowe znamiona przestępstwa zarzucanego przez powodów Z. H. i J. O., odwołał się do opinii biegłego sądowego oraz wyjaśnił dlaczego zarzuty powodów nie wyczerpują ustawowych znamion przestępstw stypizowanych w przepisach art. 160§ 1 k.k. i 271§1 k.k. Postanowienie Sądu Rejonowego, z treści którego powodowie wywodzą swoje roszczenie, zostało wydane przez uprawniony do tego organ, w ramach obowiązującego porządku prawnego, w formie określonej przepisami procedury karnej, ze wskazaniem podstaw prawnych, w oparciu o które je wydano, a rozstrzygnięcie było adekwatne do poczynionych ustaleń faktycznych, uwzględniających wiedzę fachową biegłego sądowego. Nie sposób uznać tego rozstrzygnięcia za bezprawne, zwłaszcza, że bezprawność judykacyjną w rozumieniu art. 424 ¹ § 1 k.p.c., definiuje się w sposób autonomiczny - węższy od bezprawności w rozumieniu przepisów o odpowiedzialności odszkodowawczej w prawie materialnym, z uwzględnieniem specyfiki sądowego stosowania prawa, istoty władzy sądowniczej i niezawisłości sędziowskiej.

Poza tym dla przypisania pozwanemu odpowiedzialności na podstawie art. 417 ¹ § 2 k.c. w zw. z art. 424 ^1b k.p.c., konieczne było ustalenie nie tylko bezprawności judykacyjnej, ale także dwóch pozostałych kumulatywnych przesłanek odpowiedzialności deliktowej, czyli szkody i związku przyczynowego (wyroki Sądu Najwyższego z 7 marca 2013r. II CSK 364/12 i z 19 lipca 2012r., sygn. akt II CSK 648/11). Słusznie w tej materii Sąd Okręgowy uznał, że powodowie nie wykazali szkody, poza tym trudno dopatrzeć się związku przyczynowo skutkowego między brakiem wszczęcia postępowania karnego przeciwko osobom trzecim, a jakąkolwiek szkodą majątkową powodów, co także wyklucza przyjęcie zasadności powództwa.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny stwierdził, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu, nie narusza żadnego z przywołanych w apelacji przepisów prawa procesowego i prawa materialnego, w konsekwencji czego - na podstawie przepisu art. 385 k.p.c. - oddalił apelację powodów w całości, jako bezzasadną. O kosztach postępowania apelacyjnego orzekł na zasadzie odpowiedzialności za wynik sporu, zasądzając - w oparciu o art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 i art. 108 § 1 k.p.c. - od powodów na rzecz zastępcy procesowego pozwanego Skarbu Państwa 240zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w stawce minimalnej określonej w § 2 pkt. 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. Na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z 26 maja 1982r. Prawo o adwokaturze w związku z § 2 w zw. z § 8 pkt. 2 i § 16 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, przyznał pełnomocnikowi powoda wynagrodzenie za pomoc prawną udzieloną powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Joanna Naczyńska