Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 lipca 2024 r.

Sąd Rejonowy w Jędrzejowie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 3 lipca 2024 rok w Jędrzejowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Ltd z siedzibą w L.

przeciwko J. M.

o zapłatę

I.  oddala powództwo

II.  zasądza od strony powodowej (...) Ltd z siedzibą w L. na rzecz pozwanej J. M. kwotę 917 zł (dziewięćset siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

Sygn. akt I C 1/24

UZASADNIENIE

WYROKU Z DNIA 3 lipca 2024 ROKU

W dniu 27 grudnia 2023 roku do tut. Sądu wpłynął pozew (...) Ltd przeciwko pozwanej J. M. o zapłatę kwoty 2.738 zł z maksymalnymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 maja 2023 roku do dnia zapłaty od kwoty 1699,10 zł i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 maja 2023 roku do dnia zapłaty od kwoty 168,12 zł oraz zwrot kosztów procesu. W uzasadnieniu swego żądania strona powodowa wskazała, że pozwana zawarła z (...) Sp. z o.o. ( (...) Sp. z o.o.) umowę o wirtualną kartę kredytową w dniu 10 września 2022 roku i wykorzystała przyznany jej limit w kwocie 1700 zł, którego nie spłaciła. Nadto strona powodowa wskazała, że wierzytelność ze wskazanej umowy z dnia 10 września 2022 roku nr (...) nabyła w drodze przelewu wierzytelności.

W odpowiedzi na pozew z dnia 26 stycznia 2023 roku pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu, wskazując na brak udowodnienia żądania co do zasady i wysokości, stosowania w umowie klauzul niedozwolonych i brak legitymacji strony powodowej, a także podniosła zarzut sankcji kredytu darmowego (k. 81-84).

Roszczenie strony powodowej było przedmiotem uprzedniego postępowania w ramach elektronicznego postepowania upominawczego przed Sądem Rejonowym w Lublinie sygn. akt Nc- e 759377/23, który wydał nakaz zapłaty, a następnie postanowieniem z dnia 9 października 2023 roku umorzył postępowanie wobec sprzeciwu pozwanej (k. 12 – 17, 51-74).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 10 września 2022 roku sporządzona została umowa o wirtualną kartę kredytową nr (...), a jako strony umowy wpisano w niej pozwaną oraz (...) Sp. z o.o. w W.. W umowie wskazano, że umowa zostaje zawarta na 360 dni licząc od dnia pierwszego wykorzystania limitu i może być odnowiona po tym czasie, a kwota przyznanego pozwanej limitu wyniesie 1700 zł, który pozostanie do dyspozycji pozwanej i miał być wykorzystany poprzez dokonanie transakcji bezgotówkowej. W umowie wskazano nadto, że za wykorzystanie limitu będzie pobierana prowizja i inne opłaty, które miały być określone w Taryfie, a od pobranego limitu nie przewidziano odsetek kapitałowych. Wirtualną kartę powiązano z rachunkiem do jej obsługi i spłaty oraz kontem klienta, a w umowie nie określono minimalnej kwoty do spłaty kwotowo, odsyłając w tym zakresie do danych w zestawieniu operacji w poszczególnych okresach rozliczeniowych.

W umowie określono przypadki wypowiedzenia umowy przez (...) Sp. z o.o. odsyłając w tym zakresie do Regulaminu. Wypowiedzenie mogło być dokonane na piśmie z przesłaniem na ostatni adres pozwanej lub trwałym nośniku i mogło być dokonane z 2 miesięcznym okresem wypowiedzenia m.in. w przypadku nieterminowego regulowania należności. Integralną część umowy stanowił regulamin.

Z limitu wykorzystano 1700 zł w dniach 10 i 15 września 2022 roku.

Na koncie klienta naliczono za okres od 10 października do 8 listopada 2022 roku prowizję w kwocie 272,10 zł, a następnie w okresie od 9 listopada do 8 grudnia 2022 roku kolejną kwotę prowizji w kwocie 271,83 zł i ujawniono spłatę 273 zł w dniu 12 listopada 2022 roku.
W kolejnym okresie od 9 grudnia 2022 roku do 7 stycznia 2023 roku naliczono prowizję w kwocie 271,80 zł, naliczono odsetki karne w kwocie 4,5 zł.

W kolejnym okresie od do 7 stycznia do 6 lutego 2023 roku naliczono prowizję w kwocie 271,80 zł, naliczono odsetki karne w kwocie15,3 zł i ustalono minimalna kwotę do spłaty na kwotę 830,73 zł.

W dniu 12 stycznia 2023 roku sporządzono pismo o wypowiedzeniu pozwanej umowy z dnia 10 września 2024 roku i wezwano do zapłaty kwoty 549,57 zł.

W dniu 9 marca 2023 roku sporządzono pismo z wezwaniem pozwanej do zapłaty kwoty 2618,03 zł w terminie 30 marca 2023 roku.

W dniu 27 października 2022 roku strona powodowa i (...) Sp. z o.o. zawarły ramową umowę przelewu wierzytelności, a w dniu21 lutego 2023 roku porozumienie nr 21 do tej umowy na podstawie której strona powodowa nabyła wierzytelności określone w załączniku, w tym z umowy nr (...).

Dowód: wydruk umowy pożyczki (k. 18 -24), zestawienie operacji (k. 26 – 290, potwierdzenie zawarcia umowy (k. 30 – 31), potwierdzenie transakcji (k. 33), umowa z załącznikami (k. 37 -42), wydruki NetCredit (k. 91 – 95), formularz informacyjny (k. 96 - 99), regulamin portalu FinCard i Wirtualnej Karty (k. 102 – 142).

Sąd zważył co następuje:

Powództwo jest niezasadne.

Wobec stanowiska pozwanej, to na stronie powodowej ciążył obowiązek udowodnienia, że pozwana i (...) Sp. z o.o. zawarli umowę o wirtualną kartę kredytową z dnia 10 września 2022 roku.

Umowa ta była umową w rozumieniu art. 5 pkt 13 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (Dz. U nr 126 z późn. zm.) i miała być zawarta w trybie przepisu art. 15 wskazanej ustawy bez jednoczesnej obecności obu stron umowy przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość (tzw. umowa o kredyt konsumencki zawierana na odległość), czyli w drodze elektronicznej.

Do ważności umowy pożyczki (kredytu), zawartej w drodze elektronicznej nie jest wymagana forma pisemna, co wynika z treści przepisu art. 29 ust. 1 wskazanej ustawy, zgodnie z którym umowa o kredyt konsumencki powinna być zawarta w formie pisemnej, chyba że odrębne przepisy przewidują inną szczególną formę. Z przepisu tego nie wynika zatem, aby forma pisemna została zastrzeżona pod rygorem nieważności, a zatem należało przyjąć, że zastrzeżenie formy pisemnej, zgodnie z przepisem art. 73 § 1 kc, zostało zastrzeżone jedynie pod rygorem dowodowym (wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 12 grudnia 2017 roku II Ca 2448/17 legalis 2052181).

Do przyjęcia, że doszło do zawarcia umowy o kredyt konsumencki, zgodnie z treścią art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1997 roku Prawo bankowe, wystarczy przedłożenie umowy na innym trwałym nośniku w postaci elektronicznej (wyrok Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 14 maja 2019 roku II Ca 180/19 legalis 2159273; komentarz do art. 29 ustawy o kredycie konsumenckim pod red. Osajda) oraz dowodu doręczenia tej umowy konsumentowi stosownie do art. 29 ust. 2 wskazanej ustawy o kredycie konsumenckim. Doręczenie to może nastąpić w dowolny sposób w tym również w drodze elektronicznej, przy czym na wierzycielu ciąży udowodnienie faktu doręczenia konsumentowi takiej umowy (Wyrok Sądu Rejonowego Łódź – Widzew z dnia 15 października 2020 roku II C 516/20 legalis 249501; wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 17 września 2020 roku II Ca 771/20 legalis 2494149).

Zdaniem Sądu strona powodowa przedkładając umowę z dnia 10 września 2022 roku wraz z elektronicznym potwierdzeniem jej zawarcia wykazała, że doszło do zawarcia umowy w sposób wynikających z powyższych przepisów. Umowa ta została także wykonana, albowiem pozwana wykorzystała limit do kwoty 1700 zł i spłaciła go do kwoty 273 zł w dniu 12 listopada 2022 roku, co wynika z danych na rachunku klienta.

Jeżeli chodzi o zarzut braku legitymacji procesowej strony powodowej, to należy wskazać, że nie był on zasadny.

Zgodnie z art. 509 §1 kc wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na rzecz osoby trzeciej, chyba, że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

Na podstawie wskazanego przepisu przelew wierzytelności jest umową, na podstawie której dotychczasowy wierzyciel przenosi wierzytelność ze swojego majątku do majątku osoby trzeciej, a przedmiotem przelewu jest wierzytelność istniejąca, którą cedent może swobodnie rozporządzać i która jest w dostateczny sposób oznaczona (zindywidualizowana). W tym zakresie konieczne jest wyraźne określenie stosunku zobowiązaniowego, którego elementem jest zbywana wierzytelność. Wymaga się zatem oznaczenia stron tego stosunku zobowiązaniowego oraz przedmiotu świadczenia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 15 października 2015 roku sygn. akt I ACa 492/15 LEX nr 184218; wyrok SN z dnia 11 maja 1999 r. III CKN 423/98 Biuletyn Sądu Najwyższego 2000/1 str. 1).

W ocenie Sądu z ramowej umową przelewu wierzytelności, porozumienia nr 21 i załącznika, wynika że strona powodowa nabyła od (...) Sp. z o.o. prawo do wierzytelności z umowy o wirtualną kartę kredytową z dnia 10 września 2022 roku nr (...) wskazanej w pozwie. Z dokumentów tych wynikało, że to strona powodowa wstąpiła co do zasady w prawa pierwotnego wierzyciela, a zatem miała legitymacje procesowa czynną w niniejszej sprawie.

W ocenie Sądu słuszny był zarzut stosowania przez pierwotnego wierzyciela w umowie o wirtualną kartę kredytowa klauzul niedozwolonych w zakresie określenia prowizji i innych należności pozaodsetkowych kosztów.

Zgodnie z przepisem art. 385 ¹ § kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne), przy czym nie dotyczy to postanowień określających świadczenia główne stron, w tym ceny i wynagrodzenia, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Wskazany przepis ma zastosowane do umów obligacyjnych zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami a konsumentami z użyciem wzorca umowy lub też do umów zawieranych bez użycia takiego wzorca (wyrok SN z dnia 7 grudnia 2006 roku III CSK 266/06 lex 238949).

Niewątpliwym jest, że wskazany przepis może mieć zastosowanie w niniejszej sprawie, albowiem umowa z dnia 10 września 2022 roku została zawarta pomiędzy przedsiębiorcą, czyli (...) Sp. z o.o. a konsumentem, czyli pozwaną.

Klauzula generalna wskazana w cytowanym przepisie zawiera dwa kryteria oceny umowy,
a mianowicie dobre obyczaje oraz interesy konsumenta. Uznanie konkretnej klauzuli umownej za niedozwolone postanowienie umowy wymaga stwierdzenia łącznego wystąpienia obu przesłanek, a więc sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz rażącego naruszenia interesów konsumenta (wyrok SN z dnia 29 sierpnia 2013 roku I CSK 660/12 lex 1408133).

Dobre obyczaje to w zasadzie pojęcie równoważne dla zasad współżycia społecznego, czyli pozaprawnych reguł postępowania niesprzecznych z etyką, moralnością i aprobowanych społecznie. W szczególności sprzeczne są wszelkie postanowienia umowy, które naruszają uczciwość, zaufanie do kontrahenta, zmierzają do wykorzystania przymusowego położenia drugiej strony umowy, a tym samym naruszają równorzędność stron stosunku prawnego (Adam Olejniczak - komentarz do art. 385 ¹ kc lex; wyrok SN z dnia 3 lutego 2006 roku I CK 297/05 Wokanda 2006 nr 7-8).

Interesy konsumenta to pojęcie szerokie i należy przez nie rozumieć nie tylko interesy ekonomiczne. Z rażącym naruszeniem interesów konsumenta mamy do czynienia
w przypadku, gdy postanowienia umowy znacząco odbiegają od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron, gdy dochodzi do jaskrawej, nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków stron umowy (wyrok SN z dnia 13 lipca 2005 roku I CK 832/04).

Do naruszenia tej równowagi stron odnosi się także art. 3 ust. 2 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. U. UE l 2011.304.64), zawierający definicję nieuczciwych warunków umowy zawieranej z konsumentem.

Należy wskazać, że nie każde postanowienie umowy podlega ocenie pod kątem uznania go za niedozwoloną klauzulę. Z badania tego wyłączone są postanowienia umowy uzgodnione indywidualnie z konsumentem oraz postanowienia określające jednoznacznie główne świadczenia stron.

Zgodnie z art. 720 § 1 kc przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy.

Z definicji umowy pożyczki (kredytu) nie wynika zatem, aby wysokość prowizji i innych opłat należały do głównych świadczeń stron umowy, albowiem do świadczeń tych należą jedynie udostępnienie kwoty pożyczki (kredytu oraz zwrot kwoty pożyczki (kredytu) (wyrok Sądu Antymonopolowego z dnia 30 września 2002 roku XVII Amc 47/01 Dz. Urz. UOKiK 2003/1/244; wyrok SN z dnia 6 kwietnia 2004 roku I CK 472/03 Pr. Bank. (...)).

Tym samym postanowienia w zakresie ustalenia wysokości prowizji i innych pozaodsetkowych kosztów podlegają ocenie przy uwzględnieniu art. 385 ¹ kc i mogą być uznane za niedozwolone klauzule umowne.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 3 kc nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, w szczególności odnosi się do to wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Przy ocenie postanowień umowy pod kątem ich indywidualnego uzgodnienia należy także kierować się art. 3 ust. 2 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku
w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. U. UE l 2011.304.64), zgodnie z którym warunki umowy zostaną zawsze uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał wypływu na ich treść, zwłaszcza jeżeli zostały przedstawione konsumentowi w formie sformułowanej uprzednio umowy standardowej (wyrok SN z dnia 3 lutego 2006 roku I CK 297/05 Wokanda 2006 nr 7-8).

W ocenie Sądu umowa o wirtualną kartę kredytową z dnia 10 września 2022 roku w części dotyczącej ustalenia wysokości pozaodsetkowych kosztów, a w szczególności dotyczących prowizji nie zostały uzgodnione z pozwaną indywidualnie, co więcej pozwana o wysokości tych kosztów zdaniem Sądu nie była dokładnie poinformowana, albowiem w dacie zawarcia umowy nie znała ich wysokości. Wysokość tych kosztów została w ogóle dość skomplikowanie określona w umowie i regulaminie , który został jednostronnie i odgórnie opracowany przez pierwotnego wierzyciela.

Należy także dodać, że strona powodowa przy uwzględnieniu art. 385 ¹ § 4 kc nie udowodniła, że te zapisy umowy zostały uzgodnione indywidualnie z pozwaną.

W ocenie Sądu postanowienia umowy w zakresie ustalenia wysokości prowizji i pozaodsetkowych były niedozwolonymi postanowieniami umowy i zmierzały do obejścia przepisów dotyczących wysokości odsetek, rażąco naruszały prawa pozwanej jako konsumenta. Niewątpliwie w umowie nie zastrzeżono żadnych odsetek kapitałowych, ale w zamian zastrzeżono bardzo wysoką prowizję i to w sposób niejasny, jedynie z wydruków z konta pozwanej jako klienta wynika, że co miesiąc naliczono jej prowizje w wysokości 271,8 zł od kwoty 1700 zł, co stanowiło około 16 % wskazanej udostępnionej kwoty, podczas gdy odsetki maksymalne za opóźnienie za ten okres wyniosłyby tylko 33,27 zł, a zatem kwota prowizji tylko za jeden miesiąc stanowiło 8 – krotność dopuszczalnych ustawowo odsetek maksymalnych. Nadto za okres od października do lutego 2023 roku z tytułu prowizji naliczono łącznie pozwanej prowizję w wysokości aż w kwocie 1086 zł łącznie (na poczet prowizji zaliczono wpłatę w kwocie 273 zł, co dało ostatecznie wysokość kwoty prowizji zaległej w kwocie 830,73 zł), co za okres zalewie 5 miesięcy spowodowało wzrost zadłużenia o 63 %, podczas, gdy maksymalna wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie za ten okres mogła wynieść 166,35 zł. Z porównania tych dwóch kwot wynika zatem, że kwota prowizji została zastrzeżona w sposób wygórowany i naruszający przepisy dotyczące wysokości dopuszczalnych odsetek ustawowych za opóźnienie.

Niewątpliwym jest, że instytucjom udzielającym pożyczek (kredytów) należy się wynagrodzenie za udzielenie pożyczki (kredytu) w postaci np. prowizji. Zdaniem Sądu koszty te jednak nie mogą być wygórowane i muszą mieć swoje uzasadnienie zarówno w odniesieniu do wysokości samej kwoty pożyczki (kredytu), jaki i okresu spłaty pożyczki (kredytu), oraz faktycznych czynności pożyczkodawcy (kredytu), podjętych przy udzieleniu pożyczki (kredytu), a wyliczenie ich wysokości musi być jasne i zrozumiałe.

Ustalenie wysokości prowizji w przypadku umowy z dnia 10 września 2022 roku było nieuzasadnione i rażąco wygórowane, a nadto zmierzało do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych i nie znajdowało uzasadnienia w czynnościach dokonanych przez pożyczkodawcę.

Z tych też względów Sąd uznał postanowienia umowy z dnia 10 września 2022 roku w zakresie ustalenia wysokości prowizji za niedozwolone postanowienia umowy i przez to za niewiążące pozwanej. Tym samym uznano, że pozwana nie była zobowiązana do uiszczenia kwoty 1086 zł (łączna kwota prowizji naliczonej).

Oceniając wysokość wskazanych dodatkowo opłat zastrzeżonych w umowie Sąd nie mógł pominąć rozwiązań przyjętych w ustawie z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim, która uregulowała wysokość maksymalnych tzw. pozaodsetkowych kosztów, a także wskazała w przepisie art. 36a wzór na ich obliczenie. W ocenie Sądu uregulowanie zawarte we wskazanej ustawie o kredycie konsumenckim znajdzie zastosowanie dopiero wtedy, gdy zostanie ustalone w sposób nie budzący wątpliwości, że postanowienia umowy pożyczki w zakresie tzw. pozaodsetkowych kosztów, zostały ustalone z konsumentem indywidualnie. W przypadku, gdy wysokość tych opłat nie została ustalona indywidualnie, to takie postanowienie umowy jest nieważne i bez znaczenia jest to, że wysokość tych dodatkowych należności mieści się w wyliczeniu zawartym w umowie o kredycie konsumenckim.

W ocenie Sądu zgodnie z umową pozwana zobowiązana była do zapłaty jedynie kwoty 1700 zł, czyli kwoty wykorzystanej w ramach limitu.

Pozwana spłaciła kwotę 273 zł, a zatem jej zaległość wynosi 1427 zł.

Sąd także uznał za niezasadne żądanie w zakresie odsetek karnych, albowiem nie przedstawiono w sposób jasny wyliczenia tych odsetek naliczonych w kwocie 15,3 zł (k. 29), a także należności wskazanych w pozwie w kwotach 21,55 zł i 146,57 zł.

W ocenie Sądu powództwo podlegało oddaleniu z uwagi na brak wymagalności roszczenia.

Umowa o wirtualną kartę kredytowa nie zawierała konkretnych dat wymagalności całego roszczenia przed dniem wypowiedzenia umowy lub jej rozwiązaniem, a jedynie dość ogólnikowo określała zasady spłaty minimalnej. Zatem wymagalność tego całego roszczenia zdaniem Sądu należy wiązać z wypowiedzeniem umowy i wezwaniem do zapłaty, przy uwzględnieniu m.in. paragrafu 16 pkt 23 regulaminu (k. 118) oraz przepisu art. 455 kpc.

Strona powodowa co prawda złożyła dwa pisma z dnia 12 stycznia 2023 roku i z dnia 9 marca 2023 roku, ale bez dowodów ich doręczenia, a zatem nie wykazała, że doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy z dnia 10 września 2022 roku zgodnie z pkt XI ppkt 4 i 5 umowy oraz skutecznego wezwania pozwanej do zapłaty zaległości zgodnie z pkt IX ppkt 18 i 19 umowy, a tym samym umowa uległa automatycznemu przedłużeniu.

Z uwagi na powyższe powództwo oddalono w pkt I wyroku.

Z uwagi na powyższe Sąd nie czynił rozważań w zakresie zarzutu co do sankcji kredytu darmowego.

W pk II orzeczono na podstawie art. 98 § 1, §1 ¹ i 3 kpc w zw. z art. 108 kpc.

Pozwana wygrała niniejszy proces, należy jej się zatem zwrot kwoty 917 zł tytułem kosztów procesu.

Na wskazaną kwotę złożyły się :

- kwota 917 zł tytułem wynagrodzenia fachowego pełnomocnika ustalona w oparciu o § 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych

- opłata skarbowa od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.