Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 czerwca 2014 roku

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy IV Wydział Karny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący SSO Adam Sygit

Protokolant st. sekr. sądowy Agnieszka Scheffs

przy udziale oskarżyciela ------

po rozpoznaniu w dniu 5 czerwca 2014 roku

sprawy D. K.

obwinionego z art. 107 k.w.

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę obwinionego

od wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy

z dnia 31 stycznia 2014 roku sygn. akt XIV W 2192/13

zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że obwinionego D. K. uniewinnia od popełnienia zarzucanego mu czynu, koszty postępowania w sprawie ponosi Skarb Państwa;

Sygn. akt IV Ka 336/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 31 stycznia 2014 roku, wydanym w sprawie o sygnaturze akt XIV W 2192/13, obwinionego D. K. uznano za winnego tego, że w dniu 28 i 29 stycznia 2013 roku w B., przy ul. (...), złośliwie, w celu niepokojenia W. S., zakręcił zawór z wodą do mieszkania przy ul. (...), odcinając mu dopływ wody, tj. za winnego popełnienia wykroczenia z art. 107 k.w. i za to, na podstawie tego przepisu i art. 21 § 1 k.w., wymierzono mu karę jednego miesiąca ograniczenia wolności, zobowiązując w okresie jej trwania do wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze dwudziestu godzin. Jednocześnie zwolniono obwinionego od kosztów postępowania, jego wydatkami obciążając Skarb Państwa.

Od powyższego orzeczenia apelację wniósł obrońca obwinionego, skarżąc je w całości i zarzucając dopuszczenie się błędów w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia i mających wpływ na jego treść oraz dopuszczenie się obrazy przepisów postępowania a polegającej na naruszeniu zasad wskazanych w art. 2 k.p.k., art. 4 k.p.k., art. 5 k.p.k., art. 7 k.p.k. i art. 9 k.p.k., wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie obwinionego od zarzuconego mu czynu.

Sąd odwoławczy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się o tyle skuteczna, że uruchomione jej wywiedzeniem postępowanie odwoławcze doprowadziło do zmiany zaskarżonego wyroku i uniewinnienia obwinionego.

Przesłanką rozstrzygnięcia sądu odwoławczego, podjętego w oparciu o regulację art. 440 k.p.k. w zw. z art. 109 § 2 k.p.s.w., był brak znamion przypisanego obwinionemu wykroczenia z art. 107 k.w. w opisie czynu a dokonanym zaskarżonym wyrokiem. W takiej bowiem sytuacji utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe i dlatego podlegało ono – z urzędu - zmianie na korzyść obwinionego i to niezależnie od podniesionych przez apelującego zarzutów.

W przedmiotowej sprawie koniecznym okazało się dokonanie analizy sformułowania sentencji wyroku skazującego, w relacji do określenia sposobu działania sprawcy. Zasadą postępowania dotyczącego odpowiedzialności prawnokarnej jest, że jej ustalenie i przypisanie określonego zachowania ( argumentum ex art. 82 § 2 ust. 1 k.p.s.w.) powinno zawsze następować w części dyspozytywnej wyroku w taki sposób, aby zawierało wszystkie elementy czynu mające znaczenie dla prawidłowej kwalifikacji prawnej – „dokładne określenie przypisanego obwinionemu czynu oraz jego kwalifikację prawną”. To właśnie treść wyroku, a nie jego uzasadnienie, bądź np. materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, wskazuje na to, jaki czyn został ostatecznie przypisany, a więc za winnego popełnienia jakiego czynu sprawca został uznany. Podkreślić należy, iż uznanie obwinionego w wyroku za winnego opisanego tam czynu oznacza, że wszystko to, ale też i tylko to, co zostało ujęte w opisie czynu przez sąd, decyduje o przekroczeniu normy postępowania chronionej sankcją karną.

Opis czynu przypisanego w wyroku skazującym powinien zawierać dokładne określenie czasu, miejsca, sposobu działania i okoliczności popełnienia czynu. Z punktu widzenia znamion strony przedmiotowej dokładne określenie sposobu i okoliczności popełnienia wymaga wskazania w opisie czynu tych elementów przebiegu zdarzenia, które wypełniają znamiona przypisanego przepisu przewidującego odpowiedzialność karną. Opis czynu powinien w związku z tym zawierać komplet znamion, które zostały wypełnione ustalonym zachowaniem sprawcy, co winno dotyczyć również i tych okoliczności, które decydują o stronie podmiotowej czynu ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2012 roku w sprawie IV KK 375/11, publ. OSNKW 2012/7/78, Biul. SN 2012/7/18). Z tak nakreślonych wywodów jednoznacznie wynika, że w każdej części dyspozytywnej wyroku skazującego powinny znaleźć się wszystkie znamiona wykroczenia, zarówno przedmiotowe i podmiotowe a z punktu widzenia możności przypisania sprawcy odpowiedzialności karnej za konkretny czyn decydujące znaczenie ma treść wyroku, a nie ustnego lub pisemnego jego uzasadnienia, które ma walor tylko sprawozdawczy.

Zaskarżonym wyrokiem D. K. przypisano dopuszczenie się czynu wyczerpującego znamiona art. 107 k.w. Dopuszcza się tego wykroczenia ten, kto w celu dokuczenia innej osobie złośliwie wprowadza ją w błąd lub w inny sposób złośliwie niepokoi. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy sprawstwo tak zakwalifikowanego czynu wywiódł z ustalenia, iż obwiniony w dniach 28 i 29 stycznia 2013 roku, złośliwie, w celu niepokojenia W. S., zakręcił zawór z wodą do mieszkania przy ul. (...) odcinając mu dopływ wody.

Zestawienie ustawowych znamion wykroczenia art. 107 k.w. z treścią przyjętego opisu zachowania obwinionego wskazuje, że jego czyn nie wypełniał wszystkich znamion określonych w tym przepisie. Przypisane obwinionemu działanie złośliwe polegające na niepokojeniu musi być bowiem realizowane dodatkowo „w celu dokuczenia innej osobie” a takiego elementu opis czynu przypisany obwinionemu nie zawiera. Jednocześnie samo przypisanie sprawcy niepokojenia pokrzywdzonego „złośliwie” czy też działania złośliwego „w celu niepokojenia” nie może zastąpić ustawowego znamienia dotyczącego zachowania kierunkowego, tj. działania „w celu dokuczenia” ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 września 2013 roku w sprawie III KK 275/13, publ. LEX nr 1363022). Tak więc samo wskazanie w wyroku, że zachowanie złośliwe miało miejsce ale nastąpiło w celu niepokojenia nie spełnia tego wymogu, co do ustaleń strony podmiotowej czynu. Także ustalenie znamienia złośliwości w odniesieniu do czynności w postaci „niepokojenia” nie może zastąpić stwierdzenia działania w celu dokuczenia i koniecznego ujęcia tego podmiotowego znamienia w opisie czynu ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2010 roku w sprawie IV KK 324/10). Dopiero bowiem takie ustalenie odzwierciedla stronę podmiotową przedmiotowego wykroczenia.

W konsekwencji uznano, że opis zachowania sprawcy a zawarty w treści zaskarżonego wyroku, nie zawiera wszystkich znamion przypisanego mu wykroczenia. Wadliwość zaskarżonego rozstrzygnięcia wskazuje zarówno na nieprawidłowe odniesienie się do ustawowych znamion wykroczenia z art. 107 k.w. ale również na nieuwzględnienie treści i konsekwencji wcześniej wydawanych w przedmiotowej sprawie rozstrzygnięć. Otóż, Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w postanowieniu z dnia 24 września 2013 roku wskazywał na konieczność – dla przypisania odpowiedzialności z art. 107 k.w. - ustalenia, iż zachowanie obwinionego cechuje zarówno dopuszczenie się złośliwego niepokojenia, ale które ponadto dokonane jest w celu dokuczenia innej osobie oraz podkreślał procesowe konsekwencje braku tych elementów w opisie przypisanego czynu (k. 69v). Sąd Okręgowy, w postanowieniu z dnia 29 października 2013 roku, wskazał na możliwość i ewentualną – w przypadku ustalenia sprawstwa i zawinienia - konieczność zmiany opisu czynu już na etapie formułowania wyroku (k. 91). Mimo to, przypisanie odpowiedzialności za czyn z art. 107 k.w. nastąpiło w sytuacji braku uwzględnienia wszystkich ustawowych jego znamion w opisie przypisanego bezprawnego zachowania.

Podejmując nin. rozstrzygnięcie odwołano się również do poglądów formułowanych na gruncie kodeksu postępowania karnego, że „nie jest dopuszczalne uzupełnianie opisu czynu przypisanego przez sąd odwoławczy przez dodanie do niego wszelkich wymaganych przez prawo karne znamion przestępstwa, których opis ten w granicach zaskarżenia na niekorzyść oskarżonego nie zawiera” ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 1995 roku w sprawie III KRN 206/94, publ. OSNKW 1995/5-6/38; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2008 roku w sprawie V KK 245/07, publ. Prok. i Pr. - wkł. 2008/10/21). Pogląd ten uzasadniony jest również na gruncie odpowiedzialności za wykroczenia i regulującej tę materię ustawy procesowej.

Tak więc apelacja obrońcy obwinionego okazała się o tyle skuteczna, że dostrzeżone - z urzędu - przez sąd odwoławczy przy jej rozpoznawaniu wady w zaskarżonym wyroku zmuszały do jego uchylenia i uniewinnienia obwinionego. Rozpoznanie pozostałych uchybień podnoszonych w apelacji stało się w związku z tym bezprzedmiotowe. Jednocześnie należy wskazać, że brak apelacji na niekorzyść obwinionego uniemożliwiał dokonanie stosownej korekty wyroku, co oznacza, że także w toku dalszego postępowania jej dokonanie, z uwagi na znajdujący zastosowanie również w przedmiotowym postępowaniu zakaz określony w art. 443 k.p.k., nie byłoby możliwe. Skoro w takiej sytuacji i przy takim opisie czynu apelację skierowano tylko na korzyść obwinionego, to sąd II instancji miał obowiązek dokonać zmiany wyroku poprzez uniewinnienie.

Konkludując, uwzględniając kierunek zaskarżenia, nie było nawet teoretycznie możliwe (czyli abstrahując od merytorycznych podstaw) dokonanie przez sąd odwoławczy uzupełnienia opisu zachowania sprawcy tak aby obejmował on ustawowe znamiona przypisanego wykroczenia. Również ponowne rozpoznanie sprawy nie dawałoby podstaw aby ten błąd orzeczenia pierwszoinstancyjnego naprawić, gdyż byłoby to niewątpliwie orzekanie na niekorzyść skarżącego a mające miejsce w sytuacji, gdy wyrok skazujący został zaskarżony jedynie na jego korzyść. Dlatego też zmieniono zaskarżony wyrok w ten sposób, że obwinionego D. K. uniewinniono od popełnienia zarzucanego mu czynu. Konsekwencją powyższego orzeczenia uniewinniającego było obciążenie Skarbu Państwa kosztami postępowania w sprawie.