Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 sierpnia 2024 r.

Sąd Rejonowy w Jędrzejowie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 28 sierpnia 2024 r. w Jędrzejowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Bank Spółka Akcyjna w W.

przeciwko M. W.

o zapłatę

I.  oddala powództwo

II.  zasądza od strony powodowej (...) Banku Spółka Akcyjna w W. na rzecz M. W. kwotę 1817 zł (jeden tysiąc osiemset siedemnaście złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

Sygn. akt I C 103/24 upr

UZASADNIENIE

WYROKU z dnia 28 sierpnia 2024 roku

W dniu 12 marca 2024 roku do tut. Sądu wpłynął pozew (...) Banku S.A. przeciwko M. W. o zapłatę kwoty 7395,98 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie i zwrot kosztów procesu. W uzasadnieniu swego żądania strona powodowa wskazała, że zobowiązanie pozwanej wynika z umowy kredytu jaką zawarły strony w dniu 2 lipca 2019 roku nr (...). Nadto strona powodowa wskazała, że na kwotę objętą żądaniem składają się kwota 6954,98 zł z tytułu należności głównej, kwota 195,42 zł tytułem odsetek umownych, kwota 245,49 zł tytułem odsetek umownych za opóźnienie.

Roszczenie strony powodowej było przedmiotem rozpoznania przez Sąd Rejonowy w Lublinie w sprawie Nc – e (...), który postanowieniem z dnia 9 stycznia 2024 roku umorzył postępowanie po złożeniu przez pozwaną sprzeciwu od wydanego nakazu zapłaty (k. 6-13).

W odpowiedzi na pozew z dnia 8 kwietnia 2024 roku pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu, podnosząc sprzeczność umowy z prawem w zakresie odsetek umownych z uwagi na to, że były one naliczone także od kwoty prowizji, brak skutecznego wypowiedzenia umowy oraz złożyła oświadczenie o sankcji kredytu darmowego z uwagi na naruszenie przepisów art. 30 ust. 1 pkt 6,7 i 10 ustawy o kredycie konsumenckim (k. 58 - 61).

Sąd ustalił co następuje:

Pozwana zawarła z (...) Bankiem S.A. umowę o pożyczkę gotówkową nr (...). W umowie wskazano, że kwota pożyczki wyniesie 25.000 zł, prowizję banku określono na 1852,85 zł, odsetki umowne na kwotę 8993,90 zł, całkowitą kwotę do spłaty na 33.993,90 zł, (...) określono na 13,19 %. Odsetki umowne naliczono od kwoty 26.852,85 zł.

W harmonogramie spłaty pożyczki wskazano terminy spłaty kolejnych rat z rozbiciem na saldo, ratę kapitałową, odsetkową i ratę ogółem.

Pozwana spłaciła kwotę 27.036,78 zł z umowy pożyczki.

W dniu 21 listopada 2023 roku został sporządzony wyciąg z ksiąg rachunkowych (...) Banku S.A., w którym wskazano, że w księgach rachunkowych banku widnieje zadłużenie pozwanej w kwocie 7395,88 zł z tytułu umowy kredytu z dnia 2 lipca 2019 roku nr (...), na którą składa się kwota 6954,98 zł z tytułu należności głównej, kwota 195,42 zł tytułem odsetek i kwota 245,49 zł tytułem odsetek umownych za opóźnienie.

Pismem z dnia 17 lipca 2023 roku strona powodowa wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 1147,94 zł w terminie 14 dni pod rygorem wypowiedzenia umowy i powiadomiła o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia.

Pismem z dnia 27 września 2023 roku strona powodowa wypowiedziała pozwanej umowę pożyczki i wezwała do zapłaty kwoty 2329,75 zł w terminie 30 dni. Pozwana odebrała wskazane pismo w dniu 2 października 2023 roku.

Pismem z dnia 6 listopada 2023 roku strona powodowa wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 7331,54 zł w terminie 7 dni.

Dowód: umowa (k. 14-16), harmonogramy spłaty (k.80-107,112), formularz informacyjny (k. 108 – 110), wyciąg z ksiąg rachunkowych (k. 15), pisma z dowodami śledzenia przesyłki (k. 17 - 24), korespondencja mailowa (k. 111), pełnomocnictwa (k. 113-115), historia rachunku (k.116-123).

Sąd zważył co następuje:

W ocenie Sądu powództwo jest niezasadne.

W ocenie Sądu sam fakt zawarcia umowy pożyczki i wypłaty pozwanej kwoty 25.000 zł nie był w sprawie sporny. Nadto strona powodowa przedkładając wydruk umowy pożyczki oraz korespondencję mailową, a także historię rachunku do spłaty wykazała, że umowa pożyczki pomiędzy stronami została zawarta, strona powodowa wykonała tą umowę poprzez wypłatę pozwanej kwoty 25.000 zł, a pozwana spłaciła swe zobowiązanie uiszczając łącznie kwotę 27.036,78 zł.

W cenie Sądu niezasadny był zarzut pozwanej o braku skuteczności wypowiedzenia umowy pożyczki.

W ocenie Sądu strona powodowa miała prawo tylko i wyłącznie na podstawie zestawienia wpłat na konto i zestawienia wysokości należności ujętych w harmonogramach spłat wypowiedzieć pozwanej umowę pożyczki i zrobiła to prawidłowo (odmienną kwestią było ustalenie faktycznej wysokości zobowiązania pozwanej w ramach niniejszego postępowania).

Powodowy bank dołączył dwa pisma a mianowicie z dnia 17 lipca 2023 roku, które doręczono pozwanej w dniu 21 lipca 2023 roku z wezwaniem do zapłaty, powiadomieniem jej o skutkach braku spłaty i informacją o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację oraz z dnia 27 września 2023 roku z wypowiedzeniem umowy, które zostało doręczone pozwanej w dniu 2 października 2023 roku.

W ocenie Sądu wypowiedzenie umowy zostało dokonane prawidłowo z uwzględnieniem m.in. przepisu art. 75 c prawa bankowego.

W ocenie Sądu strona powodowa miała prawo wypowiedzieć umowę, albowiem od lipca 2023 roku pozwana zaprzestała regularnych spłat, co wynika z historii rachunku, a zgodnie z harmonogramem dołączonym do umowy i aktualizowanym ostatnia rata pożyczki miała być uiszczona w lipcu 2024 roku.

Z uwagi na podniesione przez pozwaną argumenty Sąd dokonał oceny umowy pożyczki nr (...) pod kątem stosowania klauzul niedozwolonych. Należy dodać, że ocena umowy pożyczki pod kątem stosowania klauzul niedozwolonych jest możliwa nie tylko na zarzut pozwanej, ale także przez Sąd z urzędu (wyrok ETS z dnia 27 czerwca 2000 r., C-240-244/98, wyrok ETS dnia 26 października 2006 r., C-168/05, wyrok z dnia 4 czerwca 2009 r., C-243/08) oraz uchwałę SN z dnia 15 września 2020 roku III CZP 87/19 legalis 2468020).

Zgodnie z przepisem art. 385 ¹ § kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne), przy czym nie dotyczy to postanowień określających świadczenia główne stron, w tym ceny i wynagrodzenia, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Wskazany przepis ma zastosowane do umów obligacyjnych zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami a konsumentami z użyciem wzorca umowy lub też do umów zawieranych bez użycia takiego wzorca (wyrok SN z dnia 7 grudnia 2006 roku III CSK 266/06 lex 238949).

Niewątpliwym jest, że wskazany przepis może mieć zastosowanie w niniejszej sprawie, albowiem umowa pożyczki została zawarta pomiędzy przedsiębiorcą, czyli (...) Bankiem S.A. a konsumentem, czyli pozwaną.

Klauzula generalna wskazana w cytowanym przepisie zawiera dwa kryteria oceny umowy,
a mianowicie dobre obyczaje oraz interesy konsumenta. Uznanie konkretnej klauzuli umownej za niedozwolone postanowienie umowy wymaga stwierdzenia łącznego wystąpienia obu przesłanek, a więc sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz rażącego naruszenia interesów konsumenta (wyrok SN z dnia 29 sierpnia 2013 roku I CSK 660/12 lex 1408133).

Dobre obyczaje to w zasadzie pojęcie równoważne dla zasad współżycia społecznego, czyli pozaprawnych reguł postępowania niesprzecznych z etyką, moralnością i aprobowanych społecznie. W szczególności sprzeczne są wszelkie postanowienia umowy, które naruszają uczciwość, zaufanie do kontrahenta, zmierzają do wykorzystania przymusowego położenia drugiej strony umowy, a tym samym naruszają równorzędność stron stosunku prawnego (Adam Olejniczak - komentarz do art. 385 ¹ kc lex; wyrok SN z dnia 3 lutego 2006 roku I CK 297/05 Wokanda 2006 nr 7-8).

Interesy konsumenta to pojęcie szerokie i należy przez nie rozumieć nie tylko interesy ekonomiczne. Z rażącym naruszeniem interesów konsumenta mamy do czynienia
w przypadku, gdy postanowienia umowy znacząco odbiegają od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron, gdy dochodzi do jaskrawej, nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków stron umowy (wyrok SN z dnia 13 lipca 2005 roku I CK 832/04).

Do naruszenia tej równowagi stron odnosi się także art. 3 ust. 2 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. U. UE l 2011.304.64), zawierający definicję nieuczciwych warunków umowy zawieranej z konsumentem.

Należy wskazać, że nie każde postanowienie umowy podlega ocenie pod kątem uznania go za niedozwoloną klauzulę. Z badania tego wyłączone są postanowienia umowy uzgodnione indywidualnie z konsumentem oraz postanowienia określające jednoznacznie główne świadczenia stron.

Zgodnie z art. 720 § 1 kc przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy.

Z definicji umowy kredytu nie wynika zatem, aby wysokość opłat prowizyjnych należały do głównych świadczeń stron umowy, albowiem do świadczeń tych należą jedynie udostępnienie kwoty kredytu oraz zwrot kwoty udostępnionego faktycznie kredytu (wyrok Sądu Antymonopolowego z dnia 30 września 2002 roku XVII Amc 47/01 Dz. Urz. UOKiK 2003/1/244; wyrok SN z dnia 6 kwietnia 2004 roku I CK 472/03 Pr. Bank. (...)).

Tym samym postanowienia w zakresie ustalenia wysokości prowizji podlegają ocenie przy uwzględnieniu art. 385 ¹ kc i mogą być uznane za niedozwolone klauzule umowne.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 3 kc nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, w szczególności odnosi się do to wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Przy ocenie postanowień umowy pod kątem ich indywidualnego uzgodnienia należy także kierować się art. 3 ust. 2 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku
w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. U. UE l 2011.304.64), zgodnie z którym warunki umowy zostaną zawsze uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał wypływu na ich treść, zwłaszcza jeżeli zostały przedstawione konsumentowi w formie sformułowanej uprzednio umowy standardowej (wyrok SN z dnia 3 lutego 2006 roku I CK 297/05 Wokanda 2006 nr 7-8).

W ocenie Sądu przedmiotowa umowa pożyczki w części dotyczącej ustalenia wysokości prowizji w kwocie 1852,95 zł stanowiąca 7 % wysokości kwoty faktycznie udostępnionej pozwanej, czyli 25.000 zł, nie zostały uzgodnione z pozwaną indywidualnie. Należy także dodać, że strona powodowa przy uwzględnieniu art. 385 ¹ § 4 kc nie udowodniła, że te zapisy umowy zostały uzgodnione indywidualnie z pozwaną.

W ocenie Sądu postanowienia umowy w zakresie ustalenia wysokości prowizji były niedozwolonymi postanowieniami umowy i zmierzały do obejścia przepisów dotyczących wysokości odsetek, rażąco naruszały prawa pozwanej jako konsumenta.

Niewątpliwym jest, że bankom należy się wynagrodzenie za udzielenie pożyczki w postaci np. prowizji. Zdaniem Sądu koszty te jednak nie mogą być wygórowane i muszą mieć swoje uzasadnienie zarówno w odniesieniu do wysokości samej kwoty pożyczki, jaki i okresu jego spłaty oraz faktycznych czynności banku podjętych przy udzieleniu i obsłudze pożyczki, a wyliczenie ich wysokości musi być jasne i zrozumiałe.

Ustalenie wysokości prowizji wskazanej wyżej na poziomie 7 % kwoty jaką pozwana faktycznie uzyskała w ramach umowy było nieuzasadnione i rażąco wygórowane, a nadto zmierzało do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych i nie znajdowało uzasadnienia w czynnościach dokonanych przez bank.

Bank w umowie nie przedstawił wyliczenia kwoty prowizji, a dodatkowo, choć kwota ta faktycznie nie została oddana do dyspozycji pozwanej, to od niej także naliczano odsetki umowne, doliczając kwotę prowizji do kwoty pożyczki udostępnionej pozwanej, czyli kwoty 25.000 zł (wynika to z harmonogramu spłaty, gdzie wskazano kwotę pożyczki na 26.852,85 zł). Niewątpliwym jest dla Sądu, że postanowienia umowy w zakresie ustalenia wysokości tej kwoty prowizji i dodatkowe naliczania od niej odsetek umownych były rażąco krzywdzące dla pozwanej, albowiem faktycznie do swej dyspozycji otrzymała kwotę 25.000 zł, a zgodnie z umową była zobowiązana do zapłaty kwoty wyżej uwzgledniającej nie tylko kwotę prowizji, ale i kwotę odsetek od tej kwoty. Nadto pozwana na ustalenie wysokości tej dodatkowej kwoty prowizji nie miała żadnego wpływu, kwota ta jej została przez Bank narzucona. W ocenie Sądu sam fakt zawarcia postanowienia o wysokości kwoty prowizji w umowie nie oznaczał jeszcze, że pozwana zgodziła się na tą kwotę i że była ona z nią ustaloną indywidulanie.

Z tych też względów Sąd uznał postanowienia umowy pożyczki w zakresie ustalenia wysokości prowizji w kwocie 1852,85 zł za niedozwolone postanowienia umowy i przez to za niewiążące pozwanej. Tym samym uznano, że pozwana nie była zobowiązana do uiszczenia tej kwoty.

Oceniając wysokość wskazanych dodatkowo opłat zastrzeżonych w umowie pożyczki Sąd nie mógł pominąć rozwiązań przyjętych w ustawie z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim, która uregulowała wysokość maksymalnych tzw. pozaodsetkowych kosztów, a także wskazała w przepisie art. 36a wzór na ich obliczenie. W ocenie Sądu uregulowanie zawarte we wskazanej ustawie o kredycie konsumenckim znajdzie zastosowanie dopiero wtedy, gdy zostanie ustalone w sposób nie budzący wątpliwości, że postanowienia umowy pożyczki w zakresie tzw. pozaodsetkowych kosztów zostały ustalone z konsumentem indywidualnie. W przypadku, gdy wysokość tych opłat nie została ustalona indywidualnie, to takie postanowienie umowy jest nieważne i bez znaczenia jest to, że wysokość tych dodatkowych należności mieści się w wyliczeniu zawartym w umowie pożyczki.

W ocenie Sądu zgodnie z umową pozwana zobowiązana była do zapłaty jedynie kwoty 25.000 zł, czyli kwoty wypłaconej.

W ocenie Sądu pozwana nie była także zobowiązana do zapłaty odsetek umownych, które zostały błędnie wyliczone, albowiem zostały one naliczone nie tylko od kwoty 25.000 zł, czyli kwoty jej udostępnionej faktycznie, ale i od prowizji czyli kwoty 1852,85 zł, co wynika z harmonogramu spłaty, gdzie wskazano kwotę kredytu na 26.852,85 zł. Powodowało to nie tylko błędne wyliczenie całkowitej kwoty odsetek i (...), ale i sztucznie zawyżenie zobowiązania pozwanej, albowiem odsetki naliczono także od kwoty świadczenia jej nieudostępnionego.

Nadto z umowy nie wynikało, aby pozwanej umożliwiono zapłatę prowizji przy zawarciu umowy np. w gotówce, aby uniknąć naliczania od niej odsetek, a w formularzu informacyjnym nie przedstawiono także alternatywnego wyliczenia odsetek umownych bez kwoty prowizji w przypadku, gdyby pozwana zapłaciłaby ją w gotówce, co więcej wskazano, że kwota prowizji będzie stanowiła kwotę pożyczki (rubryka dotycząca terminu i spłaty pożyczki), co wprowadzało pozwaną w błąd co do wysokości realnej kwoty pożyczki.
W ocenie Sądu stanowiło to nadużycie Banku w zakresie prawidłowości i rzetelności podania pozwanej faktycznej kwoty pożyczki realnie jej udostępnionej oraz prawidłowego wyliczenia odsetek i (...), które winny być podane i wyliczone przy uwzględnieniu realnie oddanej do dyspozycji pozwanej kwoty (wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21 kwietnia 2016 roku sygn. I C - 377/14).

Z tych też względów Bank naruszył przepis art. 30 ust. 7 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim ,a co za tym idzie pozwana mogła skutecznie złożyć oświadczenie o sankcji kredytu darmowego o jakim mowa w przepisie art. 45 ust. 1 cytowanej ustawy o kredycie konsumenckim.

Konsekwencją złożonego skutecznie oświadczenie o kredycie darmowym jest obowiązek zwrotu jedynie kwoty udostępnionej, bez odsetek i kosztów dodatkowych

Jak wynika z historii rachunku pozwana spłaciła aż 27.036,78 zł, a zatem kwotę większa niż kwota jakiej bank mogłaby się domagać, czyli 25.000 zł, a zatem na datę wniesienia powództwa zobowiązanie pozwanej już nie istniało przy uwzględnieniu powyższych rozważań.

Na marginesie należy dodać że w ocenie Sądu sam wyciąg z ksiąg rachunkowych banku nie mógł być także dowodem potwierdzający wysokość aktualnej wierzytelności przeciwko pozwanej z umowy pożyczki wskazanej w pozwie. Należy zważyć, że sam wyciąg z ksiąg rachunkowych banku nie korzysta z waloru dokumentu urzędowego, a jedynie jest dokumentem prywatnym potwierdzającym określony zapis w księgach rachunkowych banku (wyrok TK z dnia 11.07.2011 roku P 1/11 (...) Seria (...) 2011 nr 6 poz. 53; wyrok Sadu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 25 lipca 2015 roku I ACa 824/14 legalis 1213577).

Nadto wyciąg z ksiąg rachunkowych nie zawiera jasnego i czytelnego wyliczenia odsetek, wskazania skąd wynikają poszczególne kwoty wskazane w tym wyciągu.

W ocenie Sądu brak było podstaw do zasądzania odsetek umownych za opóźnienie, albowiem były one nieprawidłowo wyliczone od należności obejmującej także pozaodsetkowe koszty. Nadto pozwana uiściła większą kwotę niż winna przy uwzględnieniu wskazanych wyżej rozważań i wskazania kwota winna być zaliczona na poczet ewentualnie należnych odsetek umownych za opóźnienie.

Sąd pominął dowód z wydruku k. 25 – 49, albowiem nie zawierał on żadnych danych mogących identyfikować jego wystawę oraz powiązanie z pozwaną lub umową zawartą pomiędzy stronami.

Z uwagi na powyższe orzeczono jak w pkt I wyroku.

W pkt II orzeczono na podstawie przepisu art. 98 § 1, §1 ¹ kpc i art. 108 kpc,

Pozwana wygrała niniejszy proces zatem należy się jej zwrot kosztów procesu w kwocie 1817 zł.

Na wskazaną kwotę złożyły się:

- opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł

- wynagrodzenie fachowego pełnomocnika w kwocie 1800 zł ustalone na podstawie § 1 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w spawie opłat za czynności radców prawnych.