Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 czerwca 2022 r.

Sąd Rejonowy w T. I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Dominika Czarnecka

Protokolant: Marta Antonowicz

po rozpoznaniu w dniu 18 maja 2022 r. w T.

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

przeciwko K. J.

o zapłatę

oddala powództwo;

zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 3617 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu;

nakazuje pobrać od powódki na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w T. kwotę 600 zł (sześćset złotych) tytułem nieuiszczonego wynagrodzenia biegłej.

Sygn. akt I C 1096/20

UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. wniosła o zasądzenie od pozwanej K. J. kwoty 21 920, 82 zł wraz z odsetkami maksymalnymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

Uzasadniając wysunięte przez siebie żądanie powódka wskazała, że nabyła wierzytelność wynikającą z umowy pożyczki nr (...) z 29 maja 2014 r., łączącej pozwaną ze (...) (...) w G. (zwaną dalej „ (...)-iem”). Pożyczka ta opiewała na kwotę 16 000 zł. Pozwana nie dokonała spłaty zadłużenia, wobec czego umowę wypowiedziano, stawiając wierzytelność w stan natychmiastowej wymagalności. W tej sytuacji pożyczkodawca zbył przysługujące mu roszczenie na rzecz powódki. Zadłużenie pozwanej wynosi 21 920, 82 zł i składa się na nie: kapitał w kwocie 14 637, 46 zł i odsetki za opóźnienie w kwocie 7 283, 36 zł.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa, wskazując, że nie zawierała przedmiotowej umowy. Co prawda wcześniej zawarła ze (...)-iem trzy umowy pożyczki, ale opiewały one na dużo niższe kwoty i były spłacane przez jej babcię.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W przedłożonej kopii umowy pożyczki z 29 maja 2014 r., w której jako strony wskazane są (...) (...) w G. (pożyczkodawca) i K. J. (pożyczkobiorca) wskazano, że (...) udzielił pozwanej pożyczki w kwocie 16000 zł na okres od 29 maja 2014 r. do 1 maja 2020 r. Kwota ta miała być wypłacona pozwanej na rachunek bankowy wskazany w pkt 6 umowy, nr (...) Pod umową widnieje podpis pełnomocników pożyczkodawcy A. W. (poprzednio (...)) i M. W. oraz podpis (...). Z zestawienia operacji z rachunku płatniczego (...) za okres od 29 maja 2014 r. do 2 marca 2016 r. nr (...) wynika, że w dniu 29 maja 2014 r. wpłacono na ten rachunek 15 120 zł , a następnie w tym samym dniu z rachunku tego przeksięgowano kwotę 956, 16 zł na spłatę ubezpieczenia, kwotę 9 761, 42 zł na spłatę pożyczki nr 5, kwotę 2631, 96 zł na spłatę pożyczki nr 6, kwotę 350 zł na wpłatę udziałów członkowskich, kwotę 326, 38 zł na spłatę pożyczki nr 7 (z czego 312, 51 zł pochodziło z kwoty pożyczki nr 7). Także w tym samym dniu dwukrotnie wypłacono z rachunku gotówkę w kwocie 1065 zł i 20 zł.

Dowody: umowa pożyczki – k. 23-25; zestawienie operacji na rachunku bankowym – k. 122-123, dowody wypłaty – k. 133 i 134, zeznania świadków A. W. – k.326-326 v [00:01:43-00:23:46] i M. W. – k. 326v-327 [00:23:46-00:35:20]; dokumenty w aktach postępowania przygotowawczego (...)

W związku z nieuregulowaniem należności przez pozwaną pismem z 27 kwietnia 2015 r. skierowano do niej oświadczenie o wypowiedzeniu umowy, które odebrała T. B..

Dowody: wypowiedzenie umowy i jego potwierdzenie odbioru– k. 27

Pozwana zawierała uprzednio trzy umowy pożyczki w (...)- u, opiewające odpowiednio na kwoty 1800 zł, 1300 zł i 2500 zł. Pozwana, by zawrzeć te umowy w dniu 11 października 2013r. podpisała deklarację członkowską w (...) –u i umowę o prowadzenie (...) Miała wtedy 18 lat. Umowy te były zawierane na prośbę babci pozwanej T. B., która potrzebowała środków na życie i która przy zawarciu tych umów była obecna. Pieniądze te pozwana zawsze otrzymywała w formie gotówki i w ten sam sposób babcia pozwanej spłacała pożyczki, tj. wpłacając gotówkę w kasie (...)-u.

Brak jest podstaw do przyjęcia, że pozwana zawarła stanowiącą źródło pozwu umowę, gdyż nie można przyjąć, że podpis pod umową (...) został przez nią nakreślony. Co prawda mieści się on w granicach możliwości wykonawczych K. J., jednak tylko oryginał umowy mógłby dać pewność co do tego, czy to pozwana nakreśliła widniejący pod tą umową podpis. Przeprowadzone bowiem przez biegłą do spraw pisma ręcznego A. B. badania prowadzą do wniosku, że cechy grafizmu pozwanej zawierają elementy zgodne i różne z sygnowanym podpisem. Powódka jednak oryginału umowy nie przedłożyła.

Dowody: opinia biegłej sądowej do spraw pisma ręcznego A. B. i ustne wyjaśnienia biegłej do tej opinii – k. 258-258v [00:01:24-00:12:50], zeznania pozwanej – k. 162v-163 i 327v-328 [01:08:16-01:19:48] i [00:10:38-00:17:10]; zeznania świadka T. B. – k. 162 -162 v i 327 [00:53:03-01:08:02] i [00:02:43-00:10:38], deklaracja członkowska w (...)-u – k. 143 i umowa o prowadzenie IKS - k. 128-130

W dniu 5 sierpnia 2016 r. (...) zawarł z (...) (...) umowę przelewu wierzytelności, obejmującą wierzytelność objętą pozwem. Następnie nabywca wierzytelności w tym samym dniu przelał tę wierzytelność na powódkę.

Dowody: umowy przelewu wierzytelności z załącznikami – k. 13-22

W sprawie Prokuratury Rejonowej w T. Ds. (...)prowadzono postępowanie o oszustwo dokonane w okresie od 4 marca 2014 r. do 3 grudnia 2014 r. w T., gdzie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadzono K. J. do niekorzystnego rozporządzenia jej mieniem i zawarcie ze (...)-iem przy wykorzystaniu jej danym osobowych pięciu pożyczek na łączną kwotę 25 900 zł. Postanowieniem z 28 maja 2020 r. dochodzenie umorzono na skutek uznania, że czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego.

Dowód: dokumenty w aktach postępowania karnego Ds. (...)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów złożonych do akt sprawy oraz dokumentów postępowania przygotowawczego Prokuratury Rejonowej w T. Ds. (...), gdyż ich autentyczność nie była kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu. Pozwana zakwestionowała autentyczność podpisu widniejącego pod umową pożyczki. Zeznaniom pozwanej Sąd dał wiarę, gdyż w tym zakresie były one spójne z opinią biegłej do spraw pisma ręcznego A. B., a także z zeznaniami świadka T. B., które jako spontaniczne i logiczne uznano za wiarygodne. Podobnie Sąd ocenił zeznania pełnomocników (...)-u A. W. i M. W. trudniących się zawieraniem w jego imieniu pożyczek. Jednakże nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż świadkowie nie pamiętali dokładnie okoliczności zawierania umów z pozwaną. M. W. pamiętał jedynie, że pozwana pojawiała się w (...)-u z babcią T. B..

Za miarodajną dla czynionych ustaleń Sąd uznał opinię biegłej sądowej do spraw pisma ręcznego A. B. i złożone przez nią ustne wyjaśnienia do tej opinii, gdyż były one logiczne, rzeczowe, zostały sporządzone przez osobę uprawnioną oraz na podstawie obowiązujących w tym zakresie przepisów. Biegła szczegółowo wyjaśniła metodę badawczą pisma pozwanej oraz jasno przedstawiła wnioski płynące z dokonanych przez nią badań.

W świetle ustalonego stanu faktycznego żądanie pozwu nie zasługiwało na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że roszczenie powódki nie uległo trzyletniemu przedawnieniu – art. 118 k.c. (...) wniósł bowiem w elektronicznym postępowaniu upominawczym przeciwko pozwanej pozew o zapłatę kwoty wynikającej z przedmiotowej umowy pożyczki, co miało miejsce w dniu 3 lipca 2015 r., czyli przed zbyciem wierzytelności na rzecz powódki w 2016 r. W dniu 22 lipca 2015 r. w sprawie tej wydano nakaz zapłaty, który następnie uznano za prawomocny. W dniu 15 września 2016 r. nadano na rzecz powódki przeciwko pozwanej klauzulę wykonalności nakazowi zapłaty wydanemu w dniu 22 lipca 2015 r. w sprawie VI Nc-e (...) z uwagi na przejście na powódkę wierzytelności wynikającej ze stanowiącej przedmiot pozwu umowy pożyczki. W dniu 24 kwietnia 2019 r. pozwana złożyła sprzeciw od tego nakazu zapłaty wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do jego złożenia. Sprzeciw ten uznano za skutecznie wniesiony (w terminie), wobec czego w sprawie I C 1093/19 Sądu Rejonowego w T. kontynuowano postępowanie wszczęte w elektronicznym postępowaniu upominawczym w dniu 3 lipca 2015 r. , które zakończono prawomocnym wyrokiem oddalającym powództwo (...) z dnia 28 lutego 2020 r. Pomiędzy przerwaniem terminu przedawnienia na skutek wniosku powódki o nadanie nakazowi zapłaty klauzuli wykonalności, którego bieg rozpoczął się na nowo 15 września 2016 r. a 24 kwietnia 2019 r., podobnie jak pomiędzy uprawomocnieniem się wyroku w sprawie I C 1093/19 a datą wniesienia pozwu w niniejszej sprawie, nie upłynęły zatem trzy lata, wobec czego nie doszło do przedawnienia roszczenia powódki.

Art. 720 § 1 k.c. stanowi, że przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Umowa pożyczki zobowiązuje zatem pożyczkodawcę do przeniesienia własności przedmiotu pożyczki na pożyczkobiorcę. Samo wydanie przedmiotu pożyczki może nastąpić w dowolny sposób, byle pożyczkobiorca miał możność swobodnego dysponowania czy to pieniędzmi, czy rzeczami będącymi przedmiotem umowy. Odwrotność opisywanej sytuacji występuje przy zwrocie pożyczki. Pożyczkobiorca po upływie określonego terminu jest zobowiązany zwrócić pożyczkodawcy otrzymane pieniądze/rzeczy, przy czym nie muszą to być te same pieniądze i te same rzeczy, o ile są zwracane w tej samej ilości i jakości. W braku odmiennego zastrzeżenia w odniesieniu do tych umów pożyczki, których przedmiotem są pieniądze, należy postępować stosownie do wymagań określonych zasadą nominalizmu (zob. szerz. Z. Gwalik, Komentarz do artykułu 720 Kodeksu cywilnego [w:] A. Kidyba, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania – część szczególna, LEX 2010).

Należy odnotować, że proces cywilny jest procesem kontradyktoryjnym, który cechuje się tym, iż co do zasady wykrycie prawdy przez Sąd ogranicza się do przeprowadzenia dowodów zgłoszonych przez strony, bowiem to na nich spoczywa ciężar dowodu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2010 r., sygn. I BU 8/10; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2010 r., sygn. II CSK 297/10).

Art. 6 k.c. stanowi, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przepis ten formułuje podstawową zasadę rozkładu ciężaru dowodu w sporze cywilnym. Strona, która podnosi w procesie pewne okoliczności lub fakty, powodujące powstanie określonych skutków prawnych, zobowiązana jest te okoliczności lub fakty przed Sądem udowodnić. Odmienna regulacja powodowałaby bowiem powstanie niedopuszczalnej łatwości wywodzenia skutków prawnych z prostego powołania się na fakt bez potrzeby jego udowodnienia (zob. też T. Sokołowski, Komentarz do art. 6 Kodeksu cywilnego [w:] A. Kidyba (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna, Lex 2009).

Jeżeli stronie nie uda się udowodnić okoliczności lub faktów przez nią powołanych, ponosi ona negatywne skutki procesowe, gdyż Sąd nie będzie opierał się na tych okolicznościach lub faktach w swoim rozstrzygnięciu (zob. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 2010 r., sygn. IV CSK 25/10; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 marca 2011 r., sygn. VI ACa 966/10).

W niniejszej sprawie powódka nie udowodniła, że między (...) – iem a pozwaną doszło do skutecznego zawarcia umowy pożyczki. Pozwana zakwestionowała, by pod umową widniał jej podpis. Twierdzenia te poparła jej babcia T. B., która każdorazowo uczestniczyła przy zawieraniu przez pozwaną umów pożyczki. Przede wszystkim jednak to biegła do spraw pisma ręcznego A. B. podała w wątpliwość autentyczność podpisu pozwanej, wskazując, że zebrany materiał dowodowy nie pozwala stanowczo stwierdzić, że to podpis pozwanej. Co więcej, biegła ukierunkowała inicjatywę dowodową powódki, wskazując, że pewną odpowiedź na postawione w tezie dowodowej pytanie, tj. czy podpis pod umową nakreślony został ręką pozwanej, dałaby weryfikacja tego podpisu pod oryginałem umowy. Powódka jednak oryginału tego nie przedłożyła i tym samym nie sprostała ciążącemu na niej obowiązkowi wykazania, że to K. J. podpisała się pod umową. W tym miejscu zaakcentować należy, że to na powódce spoczywał ten ciężar, bowiem to ona wywodziła dla siebie skutki prawne z załączonej do pozwu umowy. Powódka w istocie nie podjęła żadnej skutecznej inicjatywy dowodowej, gdyż nawet nie złożyła wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego grafologa, który to dowód dopuszczono z urzędu. W tym stanie rzeczy Sąd pominął pozostałe wnioski dowodowe pozwanej wskazane w pkt 2 i 3 pisma pozwanej z 23 lutego 2022 r. , które miały jedynie wzmocnić przekonanie Sądu, że to nie ona zawarła przedmiotową umowę. Złożenie tego rodzaju wniosków leżało bowiem w interesie powódki, ta zaś pozostawała bierna w tym zakresie, czego skutkiem jest przegranie przez nią niniejszego procesu.

Analiza pozostałego zebranego w sprawie materiału dowodowego też nie prowadzi do zgoła odmiennych wniosków. Z pisma powódki z 20 maja 2021 r. szczegółowo wynika, że kwota 16000 zł w znacznym zakresie została przeznaczona na spłatę siedmiu pożyczek pozwanej. Na prowizję przeznaczono 880 zł. Następnie wpłacono na rachunek pozostałą kwotę 15 120 zł. Z rachunku przeksięgowano kwotę 956, 16 zł na spłatę ubezpieczenia, kwotę 9 761, 42 zł na spłatę pożyczki nr 5, kwotę 2631, 96 zł na spłatę pożyczki nr 6, kwotę 350 zł na wpłatę udziałów członkowskich, kwotę 326, 38 zł na spłatę pożyczki nr 7 (z czego 312, 51 zł pochodziło z kwoty pożyczki nr 7), wypłacono kwotę 1065 zł i 20 zł oraz wyksięgowano kwotę 21 zł na podstawie zlecenia przelewu na rachunek zewnętrzny i z rachunku pobrano kwotę 1,95 zł z tytułu opłaty za zlecenie przelewu. Pozwana jednak zaprzeczyła, by tyle umów zawierała ze (...)-iem, spójnie z T. B. wskazując, że zawarła tylko trzy umowy. Niespójne są twierdzenia powódki w tym przedmiocie, która w wymienionym piśmie podała, że w/w kwoty wypłacono z rachunku celem spłaty w/w zobowiązań, podczas gdy z wyciągu z rachunku wynika jedynie, że kwoty te wypłacono, nie wskazując, na jaki cel. Co istotne z pozycji dalszych tego wyciągu wynika, że w sytuacji, gdy kwotę przeksięgowano na spłatę innego zobowiązania, zamieszczano o tym adnotację. W przypadku zaś kwot 9 761, 42 zł i 2631, 96 zł adnotacji takiej brak. Z załączonej do akt dyspozycji przelewu tych kwot także nie wynika na spłatę, jakich pożyczek miałyby te środki być przeznaczone. Ponadto powódka w w/w piśmie wskazała, że umowa stanowiąca źródło roszczenia jest umową siódmą zawartą przez (...) z pozwaną, zatem nielogiczne jest to, że kwota niniejszej pożyczki w wysokości 312, 51 zł została spłacona kwotą z tej pożyczki, co wynika z twierdzeń powódki (k. 114). Co więcej powódka nie przedłożyła pozostałych sześciu umów, które wskazywałyby na istnienie zobowiązań pozwanej względem wierzyciela pierwotnego. Wniosła zaś o powołanie biegłego do spraw księgowości, który oceniłby prawidłowość dokonanego przez (...) rozliczenia. Wniosek tek jednak z uwagi na nieprzydatność dowodu należało pominąć, bowiem powódka winna była uprzednio przedłożyć dokumentację, z której w sposób niebudzący wątpliwości wynikałoby zadłużenie pozwanej. Dopuszczenie bowiem dowodu celem ustalenia wysokości roszczenia jest uprawnione li tylko wtedy, gdy wykazano jego zasadność, co w sprawie nie miało miejsca.

Powódka nie wykazała także, by pozwana z kwoty pożyczki objętej pozwem wypłaciła kwoty 20 zł i 1065 zł. Z dowodów wypłaty (k. 133 i 134) nie wynika bowiem, jakie było źródło otrzymania tych środków, czyli innymi słowy, w wykonaniu której umowy pożyczki je wypłacono. Poza tym pozwana nie kojarzyła takich wypłat. Nawet gdyby przyjąć przeciwnie, to co prawda ustalenie nieważności umowy uprawnia każdą ze stron do żądania zwrotu świadczeń dokonanych w wykonaniu tej umowy, jako nienależnych - w oparciu o art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Jednakże przepisy te nie mogły stanowić podstawy uwzględnienia powództwa w żadnej części. Obejmowało ono bowiem żądanie zapłaty zobowiązania wynikającego z umowy. W tak oznaczonej podstawie faktycznej powództwa nie mieści się żądanie zwrotu świadczenia nienależnego, spełnionego w ramach nieważnej umowy pożyczki. Zgodnie z art. 321 k.p.c. Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w K. z dnia 27 grudnia 2021 r. w sprawie I ACa 43/21).

Mając powyższe na względzie Sąd na podstawie powołanych przepisów orzekł jak w punkcie I sentencji.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie II sentencji na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. Strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić stronie przeciwnej poniesione przez nią koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Niniejszy spór przegrał w całości pozwany, tak zatem zobowiązany on jest pokryć koszty procesu poniesione przez pozwaną. Na koszty te złożyły się: opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3.600 zł (ustalone w oparciu o § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych).

Na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 113 ustawy o kosztach sądowych w pkt III wyroku nakazano pobrać od powódki na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w T. 600 zł tytułem nieziszczonych kosztów opinii biegłej.