Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

G., dnia 28 listopada 2022r

Sąd Rejonowy w Gdyni, I Wydział Cywilny

Przewodniczący: SSR Małgorzata Nowicka – Midziak

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Iwona Górska

po rozpoznaniu w G. na rozprawie w dniu 9 listopada 2022r

sprawy z powództwa (...) Banku S.A. z siedzibą w W.

przeciwko J. W.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

1.  kosztami procesu obciąża powoda w całości, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Sygn. akt I C 18/21

UZASADNIENIE

(wyroku z dnia 28 listopada 2022 roku)

Powód (...) Bank S.A. z siedzib ¹ w W. domaga ³ siê od pozwanego J. W. zap ³aty kwoty 67.261,77 z ³ wraz z odsetkami umownymi w wysokoœci odsetek maksymalnych za opóŸnienie od dnia 28 paŸdziernika 2019 roku do dnia zap ³aty od kwoty 46.487,60 z ³, a tak¿e zas ¹dzenia zwrotu kosztów s ¹dowych oraz zastêpstwa procesowego.

P. powództwa stanowi ³a umowa kredytu gotówkowego nr (...) z dnia 23 sierpnia 2016 roku. Na dochodzon ¹ kwotê sk ³ada ³y siê:

1) 46.487,60 z ³ tytu ³em niesp ³aconej nale¿noœci g ³ównej,

2) 1.715,65 z ³ tytu ³em odsetek umownych naliczonych do dnia rozwi ¹zania umowy, tj. do dnia 16 stycznia 2017 roku,

3) 18.123,60 z ³ tytu ³em odsetek umownych za opóŸnienie w wysokoœci odsetek maksymalnych za opóŸnienie od kwoty 46.487,60 z ³ naliczonych do dnia 27 paŸdziernika 2019 roku,

4) 934,92 z ³ tytu ³em op ³at i kosztów.

P.¿sze nale¿noœci nie zosta ³y uregulowane w terminach okreœlonych w umowie. Po wype ³nieniu obowi ¹zków informacyjnych wynikaj ¹cych z art. 75c Prawa bankowego, powód wypowiedzia ³ umowê ze skutkiem na dzieñ 16 stycznia 2017 roku.

(pozew w (...) – k. 4-6)

Pozwany w sprzeciwu od nakazu zap ³aty wniós ³ o oddalenie powództwa w ca ³oœci i zas ¹dzenie na jego rzecz kosztów procesu wed ³ug norm przepisanych.

(...), ¿e o kredycie dowiedzia ³ siê z pozwu powoda. (...), aby kiedykolwiek zaci ¹ga ³ kredyt lub by ³ osobiœcie we wskazanej siedzibie banku. W czasie podpisania umowy kredytowej (...) osoba bezdomn ¹ i uzale¿nion ¹ od alkoholu. W zwi ¹zku z tym najczêœciej przebywa ³ w noclegowni. Dwukrotnie zg ³asza ³ utratê dowodu osobistego. Nawet jeœli podpisa ³ umowê, to nie by ³ w stanie œwiadomie z ³o¿yæ oœwiadczenia woli o jej zawarciu, jako ¿e wówczas znajdowa ³ siê w ci ¹gu alkoholowym, typowym dla przewlek ³ej choroby alkoholowej. J.¿eli pozwany samodzielnie pojawi ³ siê w banku celem podpisania umowy, czemu zaprzeczy ³, nie by ³ on œwiadomy swoich dzia ³añ, którymi musia ³a kierowaæ osoba trzecia. Z pewnoœci ¹ pozostawa ³ w stanie wyraŸnie wskazuj ¹cym na spo¿ywanie alkoholu. (...), aby kiedykolwiek pobra ³ i wykorzysta ³ pieni ¹dze objête kwot ¹ kredytu. J.œnie odwo ³a ³ swoje oœwiadczenie woli dotycz ¹ce zawarcia umowy kredytowej, jako z ³o¿one w stanie wy ³¹czaj ¹cym œwiadome wyra¿enie i podjêcie decyzji.

(sprzeciw – k. 109-110)

(...) stan faktyczny:

Dnia 5 lipca 2016 roku pozwany J. W. w U. Miasta G. zg ³osi ³ utratê dowodu osobistego o serii CCV numer 940 837.

(dowód: wniosek o wydanie dowodu osobistego – k. 162)

Najprawdopodobniej dnia 23 sierpnia 2016 roku pozwany J. W. siedzia ³ na ³awce przy ul. (...) w G.. (...) wówczas osob ¹ bezdomn ¹ i uzale¿nion ¹ od alkoholu. (...) w noclegowaniach. (...) do niego wysoki mê¿czyzna i poczêstowa ³ pozwanego winem, które wspólnie wypili. N. dosiad ³ siê do nich drugi (ni¿szy mê¿czyzna) i poczêstowa ³ wódk ¹, któr ¹ równie¿ wypili. Pozwany poinformowa ³ ich, ¿e musi znaleŸæ nocleg, aby uchroniæ siê przed nadchodz ¹cym deszczem. Nieznani mê¿czyŸni zaproponowali pozwanemu nocleg. Z.Ÿli go do hotelu (albo miejsca przypominaj ¹cego hotel) w dzielnicy K. w G.. Tam pozwany mia ³ podpisaæ dokumenty zwi ¹zane z pobytem hotelu. Po opuszczeniu tego miejsca pozwany, na swoj ¹ proœbê, otrzyma ³ od jednego z mê¿czyzn kwotê 50 z ³. Dopiero w okolicach Miejskiej (...) w G. pozwany zorientowa ³ siê, ¿e nie posiada dowodu osobistego, portfela oraz prawa jazdy.

(dowód: wniosek o wydanie dowodu osobistego – k. 162, zeznania œwiadka K. D. – k. 183-184, p ³yta – k. 185, zeznania pozwanego – k. 184-185, p ³yta – k. 186)

Pozwany podpisa ³ z (...) Bankiem (...) S.A. z siedzib ¹ w W. (aktualnie: (...) Bankiem S.A. w W.) reprezentowanym przez poœrednika kredytowego (...) S.A. z siedzib ¹ przy ul. (...) w S. umowê nr (...) o udzielenie kredytu gotówkowego datowan ¹ na dzieñ 23 sierpnia 2016 roku. Poza pozwanym umowa (...) podpisana przez pe ³nomocnika banku pracownika F. J. (...) oraz przez Agenta F. B., która oœwiadczy ³a, ¿e podpisy pozwanego oraz J. (...)¿one zosta ³y w jej obecnoœci w ³asnorêcznie przez osoby uprawnione do ich z ³o¿enia, co ustalono na podstawie przed ³o¿onych jej orygina ³ów dokumentów. W umowie wskazano adres pozwanego: ul. (...), (...)-(...) G. oraz seriê i numer jego dowodu osobistego, którego utratê pozwany wczeœniej zg ³osi ³ tj. CCV numer 940 837.

Zgodnie z umow ¹ celem kredytu by ³y potrzeby konsumpcyjne pozwanego niezwi ¹zane z dzia ³alnoœci ¹ gospodarcz ¹, sfinansowanie prowizji banku oraz op ³aty poœrednika kredytowego.

(...) kwota kredytu zosta ³a wskazana na 27.000,00 z ³ i mia ³a stanowiæ sumê wszystkich œrodków pieniê¿nych, które zostan ¹ udostêpnione pozwanemu na podstawie umowy kredytu. Z kolei do umowy wprowadzono równie¿ pojêcie kwoty kredytu, która mia ³a wynosiæ 46.487,60 z ³ i sk ³adaæ siê z: kwoty udostêpnionej pozwanemu na cele konsumpcyjne (27.000,00 z ³), kwoty przeznaczonej na sfinansowanie prowizji za udzielenie kredytu (12.737,60 z ³) oraz kwoty przeznaczonej na sfinansowanie op ³aty uiszczanej przez pozwanego na rzecz poœrednika kredytowego (6.750,00 z ³).

Umowa (...) zostaæ zawarta na 120 miesiêcy.

Wedle umowy kwotê przyznan ¹ na cele konsumpcyjne pozwanego bank postawi do dyspozycji pozwanego – zgodnie z wnioskiem o udzielenie kredytu i dyspozycj ¹ wyp ³aty kredytu – w formie przelewu na rachunek wskazany w dyspozycji wyp ³aty kredytu, w terminie 5 dni roboczych od dnia zawarcia umowy kredytu oraz z ³o¿enia dyspozycji wyp ³aty kredytu; albo p ³atnoœci G., realizowanej w placówkach Poczty Polskiej S.A. lub Banku (...) S.A., na podstawie wydanego pozwanemu przez poœrednika kredytowego bezpoœrednio po zawarciu umowy kredytu, spersonalizowanego formularza wyp ³aty upowa¿niaj ¹cego pozwanego do wyp ³aty kredytu, zgodnie ze z ³o¿on ¹ dyspozycj ¹ wyp ³aty kredytu – pod warunkiem, ¿e poœrednik kredytowy przy zawieraniu umowy kredytu udostêpnia w ramach œwiadczonych us ³ug tak ¹ mo¿liwoœæ wyp ³aty kredytu, o czym pozwany zostanie poinformowany przed zawarciem umowy kredytu. (...) kredytu w trybie p ³atnoœci G. bêdzie udostêpniona pozwanemu nie póŸniej ni¿ w terminie do 5 dni roboczych od dnia zawarcia umowy kredytu oraz z ³o¿enia dyspozycji wyp ³aty kredytu.

Kredyt oprocentowany by ³ wed ³ug zmiennej stopy procentowej, która wynosi ³a 9,40 % w stosunku rocznym. Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania kredytu wynosi ³a 27,07 %. (...) kwota do zap ³aty mia ³a wynieœæ 71.879,51 z ³ i mia ³a byæ sum ¹ ca ³kowitego kosztu kredytu wynosz ¹cego 44.879,51 z ³ oraz ca ³kowitej kwoty kredytu.

Pierwsza rata kredytu mia ³a byæ p ³atna dnia 23 wrzeœnia 2016 roku i tak jak pozosta ³e 120 rat (z wyj ¹tkiem ostatniej raty wyrównawczej w kwocie 599,20 z ³) mia ³a wynosiæ 599,04 z ³, z czego czêœæ kapita ³owa wynosi ³a 228,92 z ³, a czêœæ odsetkowa 370,12 z ³. Odsetki by ³y wiêc naliczane od kwoty 46.487,60 z ³, a nie od ca ³kowitej kwoty kredytu wynosz ¹cej 27.000,00 z ³.

W umowie sprecyzowano, ¿e umowa mo¿e zostaæ wypowiedziana w przypadku zw ³oki w sp ³acie, jednak dopiero po wezwaniu klienta do uregulowania zaleg ³ej p ³atnoœci i wyznaczeniu co najmniej 14- dni roboczych i poinformowaniu klienta o mo¿liwoœci z ³o¿enia wniosku o restrukturyzacjê zad ³u¿enia. Bank mia ³ prawo odrzuciæ wniosek o restrukturyzacje zad ³u¿enia, uznaj ¹c j ¹ za niezasadn ¹ na podstawie dokonanej oceny z wyjaœnieniem przyczyn odrzucenia wniosku.

(dowód: umowa kredytu – k. 136-145, harmonogram sp ³aty kredytu – k. 148-151, opinia (...) s ¹dowego z zakresu badañ dokumentów J. B. – k. 216-229)

Pozwany podpisa ³ równie¿ dyspozycjê wyp ³aty kredytu w nastêpuj ¹cy sposób:

1) 27.000 z ³ w formie zlecenia wyp ³aty G. na jego cele konsumpcyjne,

2) 12.737,6 z ³ w formie przelewu na rachunek banku z tytu ³u prowizji od udzielonego kredytu,

3) 6.750,0 z ³ w formie przelewu na rachunek poœrednika kredytowego (...) S.A. z tytu ³u op ³aty pobieranej przez tego poœrednika.

Pod dyspozycj ¹ t ¹ Agent F. M. B. poœwiadczy ³a, ¿e podpis pozwanego z ³o¿ony zosta ³ w jej obecnoœci w ³asnorêcznie, co ustalono na podstawie przed ³o¿onych jej orygina ³ów dokumentów.

(dowód: dyspozycja wyp ³aty kredytu – k. 146, opinia (...) s ¹dowego z zakresu badañ dokumentów J. B. – k. 216-229)

Pozwany podpisa ³ równie¿ za ³¹cznik nr 2 do umowy kredytu – wzór oœwiadczenia o odst ¹pieniu od umowy kredytu.

(dowód: wzór oœwiadczenia – k. 147, opinia (...) s ¹dowego z zakresu badañ dokumentów J. B. – k. 216-229)

Dnia 24 sierpnia 2016 roku bank przela ³ na rachunek poœrednika finansowego (...) S.A. kwotê 6.750,00 z ³ tytu ³em op ³aty za poœrednictwo kredytowe oraz przela ³ na rachunek nale¿ ¹cy do Banku (...) S.A. w W. o numerze (...).000,00 z ³ celem wyp ³aty kredytobiorcy tej kwoty na podstawie czeku G..

(dowód: informacja – k. 43)

Pismem z dnia 28 listopada 2016 roku powód wypowiedzia ³ pozwanemu umowê kredytu w zwi ¹zku z niedotrzymaniem terminów p ³atnoœci. J.œnie powód wezwa ³ pozwanego do zap ³aty kwoty 47.637,28 z ³ w terminie 30 dni. Wskazano, ¿e w przypadku uregulowania kwoty 2.405,69 z ³ w terminie 30 dni od daty otrzymania pisma, nie bêdzie ono wywo ³ywa ³o ¿adnych skutków prawnych. Pismo skierowano na adres: ul. (...), (...)-(...) G..

(dowód: wypowiedzenie z dnia 28.11.2016r. – k. 82, potwierdzenie nadania – k. 83-92)

Skierowanym na ten sam adres, pismem z dnia 13 lutego 2017 roku powód wezwa ³ pozwanego do zap ³aty kwoty 49.537,93 z ³ w terminie do dnia 20 lutego 2017 roku.

(dow ód: wezwanie z dnia 13.02.2017r. – k. 93)

Dnia 23 sierpnia 2016 roku pozwany nie by ³ w stanie wy ³¹czaj ¹cym œwiadome z ³o¿enie oœwiadczenia woli i œwiadome podjêcie decyzji o zawarciu umowy kredytu, mimo tego, ¿e w tej dacie cierpia ³ na zespó ³ zale¿noœci alkoholowej.

(dowód: pisemna opinia (...)-psychiatrycznej bieg ³ej s ¹dowej D. M.œlickiej – k. 299-307 wraz z ustn ¹ opini ¹ uzupe ³niaj ¹c ¹ – k. 346-347, p ³yta – k. 348)

(...)¿y ³, co nastêpuje:

P.¿szy stan faktyczny zosta ³ przez (...) ustalony na podstawie dowodów z dokumentów prywatnych przed ³o¿onych przez stronê powodow ¹, dowodu z zeznañ œwiadka, stron z ograniczeniem do pozwanego oraz opinii (...): z zakresu badañ pisma rêcznego oraz psychiatrii.

(...) nie dopatrzy ³ siê ¿adnych podstaw do kwestionowania wiarygodnoœci i mocy dowodowej powo ³anych powy¿ej dokumentów. Zgodnie z treœci ¹ art. 245 k.p.c. wymienione powy¿ej dokumenty prywatne korzystaj ¹ z domniemania autentycznoœci oraz domniemania pochodzenia oœwiadczeñ zawartych w tych dokumentach od ich wystawców, a domniemania te nie zosta ³y skutecznie obalone przez stronê pozwan ¹, co potwierdza wydana w sprawie opinia z zakresu badañ pisma rêcznego. Kluczowe dokumenty dla rozstrzygniêcia sprawy z ³o¿one zosta ³y w oryginale, co stanowi ³o podstawê do sporz ¹dzenia opinii przez powo ³anego w sprawie bieg ³ego.

W ocenie (...), brak by ³o podstaw do kwestionowania zeznañ œwiadka K. D. – pracownika (...) Pomocy (...), w którym pozwany aktualnie przebywa. Z jej zeznañ wy ³ania ³ siê obraz sytuacji maj ¹tkowej i zdrowotnej pozwanego. Dodatkowo zeznania jej potwierdza ³y relacjonowan ¹ przez pozwanego wersjê wydarzeñ opisanych w stanie faktycznym. Ma to takie znaczenie, ¿e œwiadczy o prawdomównoœci pozwanego, zw ³aszcza dlatego, ¿e jego zeznania zbie¿ne s ¹ z relacjami uzyskanymi przez tego œwiadka po wytoczeniu powództwa. M. innymi z tego powodu za wartoœciowe, wiarygodne, niesprzeczne i tworz ¹ce logiczn ¹ sekwencjê wydarzeñ nale¿a ³o uznaæ zeznania pozwanego. (...) one spontaniczne, sk ³adane w tym samym rytmie, bez cech charakterystycznych dla uzupe ³niania fragmentów zeznañ relacjami nie przywo ³anymi wprost z pamiêci. N. zawiera ³y nieadekwatnych do sytuacji czynnoœci, których nie potrafi ³by wyt ³umaczyæ. Pozwany zaznacza ³, je¿eli danych okolicznoœci nie pamiêta ³. Podobnie cech konfabulacji nie dostrzeg ³a u pozwanego bieg ³a psychiatra podczas jego badania. Zeznania œwiadka oraz pozwanego uzupe ³niaj ¹ fakty wynikaj ¹ce z dowodów z dokumentów i ich szczegó ³owej oceny wyra¿onej w dalszej czêœci uzasadnienia.

W ocenie (...) brak by ³o podstaw do kwestionowania dowodu z opinii (...) s ¹dowych z zakresu badañ pisma rêcznego oraz psychiatrii. Wnioski do jakich doszli biegli s ¹ stanowcze i zosta ³y logicznie uzasadnione, nie budz ¹ one tak¿e ¿adnych w ¹tpliwoœci (...) w œwietle zasad doœwiadczenia ¿yciowego czy wiedzy powszechnej. Opinia (...) z zakresu pisma rêcznego nie by ³a kwestionowana. Z kolei bieg ³a psychiatra w ustnej uzupe ³niaj ¹cej opinii na rozprawie rozwia ³a wszelkie w ¹tpliwoœci, wyjaœniaj ¹c podstawy do uznania stanu zdrowia pozwanego w dacie zawarcia umowy. Zarzuty do bieg ³ej nie dotyczy ³y przedmiotu jej opiniowania. (...) nie mog ³a bowiem stwierdziæ, czy pozwany za¿ywa ³ leki w braku dokumentacji lekarskiej czy innych dowodów na tê okolicznoœæ. (...) jedynie wypowiedzieæ siê co do tego, czy pozwany winien przyjmowaæ leki, ewentualnie, gdyby ustalono, ¿e pozwany je przyjmowa ³, jaki mia ³y wp ³yw na jego stan. Nawet pozwany na takie fakty nie wskazywa ³, a dosyæ dobrze relacjonowa ³ okolicznoœci zwi ¹zane z zawarciem umowy. Dlatego opiniê bieg ³ej uznano za w pe ³ni wiarygodn ¹ i przydatn ¹ dla rozstrzygniêcia sprawy. N. by ³o wiêc koniecznoœci dopuszczania dowodu z opinii innego bieg ³ego, gdy¿ nie spe ³ni ³y siê przes ³anki, o których mowa w art. 286 k.p.c. Wobec tego na podstawie art. 2352 § 1 pkt 5 k.p.c. pominiêto dowód z opinii innego bieg ³ego, albowiem dowód ten zmierza ³by jedynie do przed ³u¿enia postêpowania.

P. prawn ¹ powództwa stanowi ³y przepisy art. 69 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 29 sierpnia 1997 roku prawo bankowe (Dz.U.140.939 ze zm.). Zgodnie z treœci ¹ tego przepisu przez umowê kredytu bank zobowi ¹zuje siê oddaæ do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotê œrodków pieniê¿nych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowi ¹zuje siê do korzystania z niej na warunkach okreœlonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach sp ³aty oraz zap ³aty prowizji od udzielonego kredytu. (...) pozwanego nale¿a ³o zakwalifikowaæ jako konsumenta w rozumieniu art. 221 k.c., co oznacza ³o, ¿e w niniejszej sprawie zastosowanie maj ¹ przepisy ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2011 roku (Dz.U.126.715 ze zm.), a to przez odes ³anie z art. 3 ust. 2 pkt 2 w zw. z ust. 1 tej ustawy.

W pierwszej kolejnoœci pozwany zarzuca ³, ¿e nie podpisa ³ umowy kredytu. Na tê okolicznoœæ wypowiedzia ³ siê bieg ³y do spraw technicznego badania pisma, który stwierdzi ³, ¿e umowa (...) podpisana przez pozwanego. Opinia nie by ³a kwestionowana.

Pozwany dalej zarzuca ³, ¿e z ³o¿one przez niego oœwiadczenie woli zawarcia umowy kredytu by ³o niewa¿ne, albowiem pozwany znajdowa ³ siê wówczas w ci ¹gu alkoholowym, typowym dla przewlek ³ej choroby alkoholowej. Z tego powodu mia ³ znajdowaæ siê w stanie wy ³¹czaj ¹cym œwiadome wyra¿enie woli i podjêcie decyzji. Dodatkowo pozwany zamierza ³ uchyliæ siê o skutków prawnych oœwiadczenia woli.

Zgodnie z treœci ¹ art. 82 k.c. niewa¿ne jest oœwiadczenie woli z ³o¿one przez osobê, która z jakichkolwiek powodów znajdowa ³a siê w stanie wy ³¹czaj ¹cym œwiadome albo swobodne powziêcie decyzji i wyra¿enie woli. Dotyczy to w szczególnoœci choroby psychicznej, niedorozwoju umys ³owego albo innego, chocia¿by nawet przemijaj ¹cego, zaburzenia czynnoœci psychicznych. Zastosowanie lub niezastosowanie art. 82 k.c. zale¿y od okolicznoœci faktycznych, do których nale¿y ustalenie stanu œwiadomoœci i zdolnoœci do kierowania swoim postêpowaniem przez osobê sk ³adaj ¹c ¹ oœwiadczenie. N. maj ¹ przy tym prawnego znaczenia powody, które doprowadzi ³y do powstania stanu wy ³¹czaj ¹cego œwiadomoœæ albo swobodê u osoby sk ³adaj ¹cej oœwiadczenie woli (P. Nazaruk, w: J. Ciszewski, Komentarz KC, 2014, s. 189; A. Jedliñski, w: A. Kidyba, Komentarz KC, t. 1, 2012, s. 548; S. Rudnicki, R. Trzaskowski, w: J. Gudowski, Komentarz KC, t. 1, 2014, s. 677; Z. Radwañski, w: SPP, t. 2, 2008, s. 384), nawet gdy osoba ta sama doprowadzi ³a siê do takiego stanu (M. Za ³ucki (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2023). Unormowana w art. 82 k.c. zasada dotyczy takiej sytuacji, w której osoba sk ³adaj ¹ca oœwiadczenie woli b ¹dŸ z powodu przemijaj ¹cego zak ³ócenia czynnoœci psychicznych, np. wskutek nadu¿ycia alkoholu, narkozy, wysokiej gor ¹czki, znajduje siê w stanie wy ³¹czaj ¹cym jej œwiadomoœæ, b ¹dŸ podejmuje decyzjê pozostaj ¹c pod czyj ¹œ presj ¹ psychiczn ¹. Sytuacja taka ma miejsce wówczas, gdy osoba sk ³adaj ¹ca oœwiadczenie woli nie jest w stanie wskutek ciê¿kiej choroby oprzeæ siê wp ³ywom innej osoby, w takim stopniu, ¿e uzasadnia to niewa¿noœæ z ³o¿onego przez ni ¹ oœwiadczenia (wyrok SN z 1.07.1974 r., III CRN 119/74, OSP 1976, nr 2, poz. 30).

Z kolei mo¿liwoœæ uchylenia siê od skutków prawnych z ³o¿onego oœwiadczenia woli mo¿liwa jest w przypadku b ³êdu. Zgodnie bowiem z treœci ¹ art. 84 k.c. w razie b ³êdu co do treœci czynnoœci prawnej mo¿na uchyliæ siê od skutków prawnych swego oœwiadczenia woli. J.¿eli jednak oœwiadczenie woli by ³o z ³o¿one innej osobie, uchylenie siê od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy b ³¹d zosta ³ wywo ³any przez tê osobê, chocia¿by bez jej winy, albo gdy wiedzia ³a ona o b ³êdzie lub mog ³a z ³atwoœci ¹ b ³¹d zauwa¿yæ; ograniczenie to nie dotyczy czynnoœci prawnej nieodp ³atnej (§ 1). Mo¿na powo ³ywaæ siê tylko na b ³¹d uzasadniaj ¹cy przypuszczenie, ¿e gdyby sk ³adaj ¹cy oœwiadczenie woli nie dzia ³a ³ pod wp ³ywem b ³êdu i ocenia ³ sprawê rozs ¹dnie, nie z ³o¿y ³by oœwiadczenia tej treœci (b ³¹d istotny) (§ 2).

Co do formy i terminu oœwiadczenia ustawodawca odsy ³a do art. 88 k.c. precyzuj ¹c, ¿e uchylenie siê od skutków prawnych oœwiadczenia woli, które zosta ³o z ³o¿one innej osobie pod wp ³ywem b ³êdu lub groŸby, nastêpuje przez oœwiadczenie z ³o¿one tej osobie na piœmie (§ 1). Uprawnienie do uchylenia siê wygasa: w razie b ³êdu – z up ³ywem roku od jego wykrycia, a w razie groŸby – z up ³ywem roku od chwili, kiedy stan obawy usta ³ (§ 2).

Ju¿ tylko takie zestawienie zarzutów przez powoda (...) daleko posuniêt ¹ ostro¿noœæ w ocenie, bowiem z praktyki orzeczniczej i zwyk ³ych zasad doœwiadczenia ¿yciowego wynika, ¿e w rzeczywistoœci przes ³anki spe ³niaj ¹ce wymogi zastosowania powy¿szych przepisów prawa materialnego nie mog ¹ wystêpowaæ jednoczeœnie z tej przyczyny, ¿e co do zasady wzajemnie siê wykluczaj ¹. (...) jest wszak dzia ³anie obarczone wadliwym stanem œwiadomoœci co do istoty dokonywanej czynnoœci prawnej, co ze wzglêdów oczywistych pozostaje w ca ³kowitej sprzecznoœci z dzia ³aniem w warunkach braku mo¿liwoœci œwiadomego podejmowania decyzji i wyra¿enia woli, spowodowanego – wed ³ug twierdzeñ powoda w sprawie – stanem nietrzeŸwoœci. (...) jeszcze, odrêbnie zdefiniowan ¹ w kodeksie cywilnym wad ¹ oœwiadczenia woli, jest tzw. b ³¹d kwalifikowany, to znaczy b ³¹d wywo ³any przez drug ¹ stronê, wzglêdnie przez osobê trzeci ¹, za pomoc ¹ podstêpu. D. trzeba, ¿e instrument prawny w postaci z ³o¿enia drugiej stronie pisemnego oœwiadczenia o uchyleniu siê od skutków wadliwego oœwiadczenia woli odnosi siê jedynie do b ³êdu – zarówno zwyk ³ego, jak i kwalifikowanego (wyrok SA w G. z 22.07.2015 r., I ACa 236/15, LEX nr 2023670).

N. ulega ³o w ¹tpliwoœci, ¿e w dacie zawarcia umowy pozwany od wielu lat pozostawa ³ obci ¹¿ony chorob ¹ alkoholow ¹. Tolerancja alkoholu jako element adaptacji organizmu jest cech ¹ osobnicz ¹ zale¿n ¹ od uwarunkowañ genetycznych i œrodowiskowych. Osoby uzale¿nione od alkoholu w ³aœnie przy zwiêkszonej tolerancji na alkohol mog ¹ szybciej wpadaæ w ten na ³óg, wzglêdnie w toku uzale¿nienia ich tolerancja mo¿e zwiêkszaæ siê lub za ³amywaæ (np. na skutek uszkodzenia w ¹troby) i ju¿ z tej przyczyny samo pozostawanie w stanie po spo¿yciu alkoholu lub nietrzeŸwoœci nie automatyzuje stosowania art. 82 k.c.

Podobne wnioski wynikaj ¹ z opinii (...) psychiatry, która poda ³a, ¿e samo u¿ywanie alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych nie ma znaczenia dla oceny zdolnoœci do czynnoœci prawnych. Dopiero wyst ¹pienie zwi ¹zanych z nadu¿ywaniem alkoholu trwa ³ych zaburzeñ psychicznych, tj. g ³êbokiego otêpienia (w tym zespo ³u K.) lub przewlek ³ych psychoz urojeniowych powoduje stan, który nie pozwala na kierowanie swoim postêpowaniem ani na wa¿ne oœwiadczenie woli. Nawet przebycie krótkotrwa ³ych psychoz alkoholowych jak majaczenie czy halucynoza nie ma znaczenia dla sporz ¹dzonych dokumentów w zwi ¹zku z faktem ograniczenia w czasie i remisji objawów. Zaburzenia osobowoœci i zachowania bêd ¹ce nastêpstwem przewlek ³ego u¿ywania alkoholu nie wy ³¹czaj ¹ zdolnoœci do czynnoœci prawnych. W przypadku pozwanego bieg ³a nie dysponowa ³a danymi, które pozwala ³yby na wnioskowanie, ¿e wystêpowa ³y u pozwanego upojenie o charakterze patologicznym, które mo¿e byæ wywo ³ane nawet przez niewielk ¹ iloœæ alkoholu. (...), ¿e pozwany doskonale relacjonowa ³ prawdopodobny dzieñ zawarcia umowy. N. mia ³ ¿adnych zaburzeñ pamiêci zwi ¹zanych z tym dniem i nie wydarzy ³o siê nic nietypowego w jego zachowaniu. Brak by ³o równie¿ informacji, które mog ³y nasuwaæ podejrzenie, ¿e pozwany œwiadomie lub nieœwiadomie za¿ywa ³ leki lub substancje psychoaktywne, mog ¹ce powodowaæ stan wy ³¹czenia jego œwiadomoœci. Dlatego nale¿a ³o uznaæ, ¿e pozwany w dacie zawarcia umowy nie by ³ w stanie wy ³¹czaj ¹cym œwiadome z ³o¿enie oœwiadczenia woli i œwiadome podjêcie decyzji, mimo tego, ¿e cierpia ³ na zespó ³ zale¿noœci alkoholowej.

(...) tak¿e, ¿e o ile pozwany ewidentnie zosta ³ nak ³oniony przez osoby trzecie do zawarcia umowy, nie mniej nawet ocena jego zachowania jako b ³êdu wywo ³anego przez osoby trzecie nie mia ³a znaczenia dla wa¿noœci czynnoœci prawnej. J.¿eli bowiem pozwany po 5 latach od zawarcia umowy w sposób spójny, logiczny i niesprzeczny relacjonowa ³ przebieg wydarzeñ zwi ¹zanych z zawarcie umowy, to niew ¹tpliwie nie mo¿na by ³o uznaæ, ¿e po kilku dniach, miesi ¹cach czy nawet latach nie pamiêta ³, ¿e takie zdarzenie mia ³o miejsce. (...)¿onego oœwiadczenia woli o uchyleniu siê od skutków prawnych, roczny termin, o którym mowa w art. 88 § 2 k.c. ju¿ up ³yn ¹³. N. mniej od b ³êdu odró¿niæ nale¿y niedbalstwo polegaj ¹ce na nieprzeczytaniu treœci podpisywanych dokumentów, co zdarza siê w obrocie prawnym równie¿ osobom trzeŸwym. Innymi s ³owy, zasadniczo dla oceny prawnej nie ma znaczenia, czy pozwany przeczyta ³ treœæ dokumentów, które podpisuje, ale to czy móg ³ siê z nimi zapoznaæ.

W kolejnym zarzucie pozwany podniós ³, ¿e wbrew zapisom umownym nie otrzyma ³ kwoty 27.000 z ³, które przeznaczone by ³y na cele konsumpcyjne.

Zgodnie z zasadami procesu cywilnego ciê¿ar dowodu spoczywa na stronach (art. 232 k.p.c., art. 3 k.p.c., art. 6 k.c.). J. istota sprowadza siê do ryzyka poniesienia przez stronê ujemnych konsekwencji braku wywi ¹zania siê z powinnoœci przedstawienia dowodów. Skutkiem braku wykazania przez stronê prawdziwoœci twierdzeñ o faktach istotnych dla sprawy jest tylko to, ¿e twierdzenia takie zasadniczo nie bêd ¹ mog ³y le¿eæ u podstaw s ¹dowego rozstrzygniêcia. Strona, która nie udowodni przytoczonych twierdzeñ, utraci korzyœci, jakie uzyska ³aby aktywnym dzia ³aniem. (...) k.c. okreœla regu ³y dowodzenia, tj. przedmiot dowodu oraz osobê, na której spoczywa ciê¿ar udowodnienia faktów maj ¹cych istotne znaczenie dla rozstrzygniêcia, przy czym s ¹d nie ma obowi ¹zku d ¹¿enia do wszechstronnego zbadania wszystkich okolicznoœci sprawy oraz nie jest zobowi ¹zany do zarz ¹dzania dochodzenia w celu uzupe ³nienia lub wyjaœnienia twierdzeñ stron i wykrycia œrodków dowodowych pozwalaj ¹cych na ich udowodnienie. N. ma te¿ obowi ¹zku przeprowadzenia z urzêdu dowodów zmierzaj ¹cych do wyjaœnienia okolicznoœci istotnych dla rozstrzygniêcia sprawy (art. 232 k.p.c.), szczególnie gdy obie strony s ¹ reprezentowane przez fachowych pe ³nomocników, którym (...)œli ³ terminy na z ³o¿enie wszystkich twierdzeñ i dowodów pod rygorem utraty prawa powo ³ywania ich w toku dalszego postêpowania. (...) przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciê¿ar udowodnienia faktów maj ¹cych dla rozstrzygniêcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na tej stronie, która z tych faktów wywodzi skutki prawne (wyrok SA w (...) z 28.11.2019 r., I AGa 50/19, LEX nr 2944289). (...) nie d ¹¿y do ustalenia prawdy materialnej, (...) z urzêdu w zakresie wskazanym w przepisach, a podstaw ¹ procesu cywilnego jest jego kontradyktoryjnoœæ. Kluczowe dla rozstrzygniêcia fakty nie mog ¹ opieraæ siê wy ³¹cznie na go ³os ³ownych twierdzeniach strony i jej przekonaniu, które nie znajduje oparcia w zebranym w sprawie materiale dowodowym. Istotne dla rozstrzygniêcia okolicznoœci musz ¹ zostaæ udowodnione (wyrok SA w £odzi z 20.11.2019 r., III AUa 22/19, LEX nr 2764307).

Zaprzeczenie okolicznoœciom dokonane przez stronê procesow ¹ wywo ³uje ten skutek, ¿e istotne dla rozstrzygniêcia sprawy fakty staj ¹ siê sporne i musz ¹ byæ udowodnione. W razie ich nieudowodnienia (...) oceni je na niekorzyœæ strony, na której spoczywa ³ ciê¿ar dowodu, chyba ¿e mia ³ mo¿noœæ przekonaæ siê o prawdziwoœci tych twierdzeñ na innej podstawie.

Strona powodowa nie zdo ³a ³a wykazaæ, aby pozwany otrzyma ³ kwotê 27.000 z ³ w zwi ¹zku z zawart ¹ umow ¹ kredytu. Na marginesie dodaæ nale¿a ³o, ¿ (...) powoda do z ³o¿enia wszelkiej dokumentacji zwi ¹zanej z zawart ¹ umow ¹. Z treœci umowy (...), ¿e powy¿sza kwota mog ³a zostaæ wyp ³acona czekiem G. w placówce pocztowej Poczty Polskiej S.A. lub Banku (...) S.A. (...) te¿ dyspozycjê podpisa ³ pozwany. W zwi ¹zku z tym pozwany – zgodnie z umow ¹ – winien otrzymaæ od poœrednika finansowego spersonalizowany formularz wyp ³aty upowa¿niaj ¹cy pozwanego do wyp ³aty kredytu, zgodnie ze z ³o¿on ¹ dyspozycj ¹ wyp ³aty kredytu – pod warunkiem, ¿e poœrednik kredytowy przy zawieraniu umowy kredytu udostêpnia w ramach œwiadczonych us ³ug tak ¹ mo¿liwoœæ wyp ³aty kredytu, o czym pozwany mia ³ zostaæ poinformowany przed zawarciem umowy kredytu. (...) kredytu w trybie p ³atnoœci G. mia ³a zostaæ udostêpniona pozwanemu nie póŸniej ni¿ w terminie do 5 dni roboczych od dnia zawarcia umowy kredytu oraz z ³o¿enia dyspozycji wyp ³aty kredytu.

W tym miejscu nale¿a ³o wyjaœniæ, ¿e czek G. jest form ¹ p ³atnoœci gotówkowej, nie wymagaj ¹c ¹ posiadania rachunku bankowego. W przypadku przyjêcia takiej formy wyp ³aty kredytu kredytodawca wrêcza kredytobiorcy czek G. i na jego podstawie oraz przy wylegitymowaniu siê dowodem osobistym, kredytobiorca mo¿e otrzymaæ kwotê kredytu w placówce Poczty Polskiej S.A. lub Banku (...) S.A.

Tymczasem dowodu przekazania czeku ani te¿ potwierdzenia realizacji tej p ³atnoœci na pró¿no szukaæ w aktach sprawy. O.Ÿæ mo¿na jedynie informacjê (nie dokument w rozumieniu art. 7 Prawa bankowego), ¿e kwota kredytu w wysokoœci 27.000 z ³ wyp ³acona zosta ³a na rachunek bankowy numer (...), z tym, ¿e ewidentnie jest to rachunek Banku (...) S.A. s ³u¿ ¹cy do realizacji czeku G.. Œwiadczy o tym przede wszystkim identyfikator tego banku „1320” oraz fakt, ¿e wyp ³ata kredytu – zgodnie z dyspozycj ¹ – nie mia ³a nast ¹piæ na rachunek bankowy. Z powy¿szych powodów, jak równie¿ wobec faktu, ¿e rachunek ten nie by ³ wskazany jako ten, na który nale¿y dokonaæ wyp ³aty œrodków, brak by ³o podstaw do uznania tego rachunku za nale¿ ¹cy dla pozwanego. J.¿eli by ³o inaczej fakty te winien udowodniæ powód.

P.¿sze potwierdza jedynie zeznania pozwanego, ¿e nigdy nie otrzyma ³ kwoty kredytu w kwocie 27.000 z ³. N. mo¿e byæ nawet mowy o tym, ¿e kwota ta wyp ³acona zosta ³a do r ¹k pozwanego, a nastêpnie przekaza ³ je osobom trzecim, które nak ³oni ³y go do zawarcia umowy.

Skoro pozwany nie otrzyma ³ powy¿szej kwoty, nie mo¿e byæ mowy o obowi ¹zku zwrotu tej kwoty powodowi. Ju¿ z tego powodu nie mo¿e byæ mowy o obowi ¹zku zap ³aty przez pozwanego kosztów zwi ¹zanych z udzieleniem kredytu, tj. prowizji oraz wynagrodzenia poœrednika kredytowego, skoro do wykonania umowy nie dosz ³o. Ju¿ z tej przyczyny powództwo zas ³ugiwa ³o na oddalenie.

N.¿nie od powy¿szego oceniæ nale¿a ³o skutecznoœæ z ³o¿onego oœwiadczenia o wypowiedzeniu umowy.

Zgodnie z art. 75c ust. 1, je¿eli kredytobiorca opóŸnia siê ze sp ³at ¹ zobowi ¹zania z tytu ³u udzielonego kredytu, bank wzywa go do dokonania sp ³aty, wyznaczaj ¹c termin nie krótszy ni¿ 14 dni roboczych. U. 2 powo ³anego przepisu stanowi, ¿e w wezwaniu, o którym mowa w ust. 1, bank informuje kredytobiorcê o mo¿liwoœci z ³o¿enia w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzacjê zad ³u¿enia. Zgodnie z ust. 3 tego¿ przepisu, bank powinien, na wniosek kredytobiorcy, umo¿liwiæ restrukturyzacjê zad ³u¿enia poprzez zmianê okreœlonych w umowie warunków lub terminów sp ³aty kredytu, je¿eli jest uzasadniona dokonan ¹ przez bank ocen ¹ sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy. Restrukturyzacja, o której mowa w ust. 1, dokonywana jest na warunkach uzgodnionych przez bank i kredytobiorcê (ust. 4). W myœl ust. 5 bank, w przypadku odrzucenia wniosku kredytobiorcy o restrukturyzacjê zad ³u¿enia, przekazuje kredytobiorcy, bez zbêdnej zw ³oki, szczegó ³owe wyjaœnienia, w formie pisemnej, dotycz ¹ce przyczyny odrzucenia wniosku o restrukturyzacjê. Analogiczne postanowienia umowne ujête zosta ³y w umowie kredytowej (pkt 5.6-5.9).

W okolicznoœciach niniejszej sprawy (...), ¿e tryb wynikaj ¹cy z art. 75c ustawy Prawo bankowe nie zosta ³ zachowany przez powoda. Z przed ³o¿onych przez powoda dokumentów nie wynika ³o, aby powód przed wypowiedzeniem umowy kredytowej, wzywa ³ pozwanego do dokonania sp ³aty w terminie 14 dni roboczych, a tak¿e aby poinformowa ³ go o mo¿liwoœci z ³o¿enia wniosku o restrukturyzacjê zad ³u¿enia. Na marginesie warto zauwa¿yæ, ¿e brak by ³o nawet podstaw do ustalenia daty wymagalnoœci roszczenia, gdyby wypowiedzenie, kierowane de facto na nieprawid ³owy adres pozwanego, mog ³o byæ skuteczne – brak mo¿liwoœci ustalenia daty, w której pozwany móg ³ zapoznaæ siê z treœci ¹ oœwiadczenia o wypowiedzeniu (art. 61 § 1 k.c.).

(...) na uwadze powy¿sze, z ³o¿one oœwiadczenie o wypowiedzeniu jako przedwczesne okaza ³o siê bezskuteczne. Jak wskaza ³ bowiem (...) N.¿szy w wyroku z dnia 18 czerwca 2021 roku w sprawie IV CSKP 92/21 (OSNC 2022/1/9) w odniesieniu do opisanej procedury: „Kategoryczne brzmienie tego przepisu nie pozostawia w ¹tpliwoœci co do tego, ¿e nak ³ada on na banki obowi ¹zki polegaj ¹ce na wezwaniu kredytobiorcy, gdy ten opóŸnia siê ze sp ³at ¹ zobowi ¹zania, do zap ³aty i wyznaczeniu mu terminu nie krótszego ni¿ 14 dni roboczych wraz z pouczeniem o mo¿liwoœci z ³o¿enia w terminie 14 dni roboczych wniosku o restrukturyzacjê zad ³u¿enia. Innym natomiast zagadnieniem jest to, czy ostatecznie w ramach procedury restrukturyzacyjnej zostanie zawarte porozumienie pomiêdzy bankiem a kredytobiorc ¹. Wspomniany ju¿ art. 12 noweli prawa bankowego na okreœlenie charakteru prawnego regulacji zawartej w art. 75c prawa bankowego pos ³uguje siê okreœleniem wymogu jego stosowania przez banki, a zatem jeœli bank nie zastosuje w swej dzia ³alnoœci art. 75c prawa bankowego, to bez znaczenia prawnego pozostaje kwestia wykazania przez kredytobiorcê w ³asnej woli i inicjatywy w restrukturyzacji zad ³u¿enia. Z przepisów tych jednoznacznie wynika, ¿e inicjatywa w uruchomieniu tej procedury spoczywa na banku a nie kredytobiorcy. Celem i istot ¹ tej regulacji jest zapewnienie kredytobiorcy uprawnienia do dalszego kontynuowania umowy kredytu, mimo problemów ze sp ³at ¹ rat kredytowych, przez umo¿liwienie restrukturyzacji powsta ³ego zad ³u¿enia i modyfikacji stosunku prawnego na przysz ³oœæ.”

Równie¿ z tego powodu powództwo nie zas ³ugiwa ³o na uwzglêdnienie.

W dalszej kolejnoœci nale¿a ³o zwróciæ uwagê na niedozwolone zapisy umowne zawarte w spornej umowie. (...)¿y ³ bowiem, ¿e ocena zasadnoœci powództwa w œwietle przepisów prawa materialnego jest uprawnieniem i jednoczeœnie obowi ¹zkiem s ¹du niezale¿nie od postawy procesowej strony pozwanej (nie zg ³oszenie twierdzeñ i zarzutów, wzglêdnie spóŸnione z ³o¿enie ich – jak w niniejszym przypadku z naruszeniem maj ¹cego zastosowanie w sprawie art. 503 § 1 in fine k.p.c.,). N. mo¿na przy tym zapominaæ, ¿e przepisy o niedozwolonych postanowieniach umownych zosta ³y wprowadzone do kodeksu cywilnego w ramach implementacji dyrektywy 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Kompetencja s ¹du do zbadania z urzêdu tego, czy klauzula w umowie jest postanowieniem nieuczciwym, stanowi w tej sytuacji zarówno œrodek do realizacji celu okreœlonego w art. 6 dyrektywy 93/13/EWG, to znaczy uniemo¿liwienia zwi ¹zania konsumenta nieuczciwym postanowieniem, jak i do przyczynienia siê do osi ¹gniêcia celu art. 7 tej dyrektywy, poniewa¿ przeprowadzenie przez s ¹d z urzêdu takiej oceny mo¿e dzia ³aæ jako czynnik odstraszaj ¹cy oraz przyczyniæ siê do zapobiegania nieuczciwym warunkom w umowach zawieranych pomiêdzy konsumentami a sprzedawcami lub dostawcami (por. m.in. wyrok Trybuna ³u S.œci z dnia 21 listopada 2002 roku, C-473/00; wyrok Trybuna ³u S.œci z dnia 27 czerwca 2000 r, C-240/98).

Zgodnie z treœci ¹ art. 3851 § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wi ¹¿ ¹ go, je¿eli kszta ³tuj ¹ jego prawa i obowi ¹zki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, ra¿ ¹co naruszaj ¹c jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). N. dotyczy to postanowieñ okreœlaj ¹cych g ³ówne œwiadczenia stron, w tym cenê lub wynagrodzenie, je¿eli zosta ³y sformu ³owane w sposób jednoznaczny. W myœl art. 3851 § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie s ¹ te postanowienia umowy, na których treœæ konsument nie mia ³ rzeczywistego wp ³ywu. W szczególnoœci odnosi siê to do postanowieñ umowy przejêtych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Z kolei wedle art. 3852 k.c. oceny zgodnoœci postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje siê wed ³ug stanu z chwili zawarcia umowy, bior ¹c pod uwagê jej treœæ, okolicznoœci zawarcia oraz uwzglêdniaj ¹c umowy (...) w zwi ¹zku z umow ¹ obejmuj ¹c ¹ postanowienie bêd ¹ce przedmiotem oceny. W myœl art. 3851 § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie s ¹ te postanowienia umowy, na których treœæ konsument nie mia ³ rzeczywistego wp ³ywu. W szczególnoœci odnosi siê to do postanowieñ umowy przejêtych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. P.œliæ przy tym nale¿a ³o, ¿e zgodnie z treœci ¹ art. 3851 § 4 k.c. ciê¿ar dowodu, ¿e postanowienie zosta ³o uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto siê na to powo ³uje, a wiêc w niniejszej sprawie na stronie pozwanej.

O.œnie wynagrodzenia prowizyjnego w kwocie 12.737,60 z ³, powód nie wskaza ³, z czego wynika tak znaczny koszt prowizji. Podobnie zupe ³ne oderwane od obrotu rynkowego by ³o wynagrodzenie poœrednika finansowego ustalone na kwotê 6.750,00 z ³, a wiêc niemal 1/3 kwoty wyp ³aconej. Na podstawie zaoferowanych dowodów nie mo¿na by ³o w ¿aden sposób ustaliæ, za jakie szczególne czynnoœci powód zastrzeg ³ dla siebie oraz poœrednika tak znaczne wynagrodzenie ( ³¹cznie ponad po ³owy wyp ³aconej kwoty – 27.000,00 z ³). Z.¿enie tak wysokiego wynagrodzenia (zarówno banku jak i poœrednika) bez odniesienia do konkretnych, faktycznie poniesionych kosztów nie mo¿e zostaæ uznane za postêpowanie uczciwe i zgodne z dobrymi obyczajami. Wysokoœæ tych kosztów nie mo¿e byæ kszta ³towana dowolnie i w oderwaniu od kosztów faktycznie ponoszonych w zwi ¹zku z realizacj ¹ konkretnej umowy. Jak wskaza ³ (...) w wyroku z dnia 16 lipca 2020 roku w sprawach po ³¹czonych C-224/19 i C-259/19 (Dz.UE 2020/C 297/19) artyku ³ 3 ust. 1 dyrektywy 93/13 nale¿y interpretowaæ w ten sposób, ¿e warunek zawartej miêdzy konsumentem a instytucj ¹ finansow ¹ umowy kredytu nak ³adaj ¹cy na konsumenta obowi ¹zek zap ³aty prowizji za udzielenie kredytu mo¿e stwarzaæ na niekorzyœæ konsumenta, w sprzecznoœci z wymogiem dobrej wiary, znacz ¹c ¹ nierównowagê wynikaj ¹cych z umowy praw i obowi ¹zków jej stron w sytuacji, gdy instytucja finansowa nie wyka¿e, ¿e wspomniana prowizja odpowiada rzeczywiœcie wykonanym przez ni ¹ us ³ugom i poniesionym kosztom, czego ustalenie nale¿y do s ¹du odsy ³aj ¹cego.

W toku niniejszego postêpowania powód (bank) nie wyjaœni ³ (mimo, ¿e jest stron ¹ wielu podobnych procesów), jakie konkretne czynnoœci zwi ¹zane z obs ³ug ¹ przedmiotowej umowy (...) siê z tak znacznymi kosztami. W tym stanie rzeczy nale¿a ³o uznaæ, ¿e skoro powód nie udowodni ³, ¿e tak znaczne koszty faktycznie zosta ³y przez niego poniesione (wzglêdnie poœrednika) w zwi ¹zku z wykonaniem umowy czy za konkretne œwiadczenia dodatkowe spe ³nione na rzecz konsumenta, to brak podstaw do uwzglêdnienia pozaodsetkowych kosztów kredytu w ra¿ ¹co wygórowanej wysokoœci.

Z.¿enie przez ustawodawcê pozaodsetkowych kosztów kredytu nie oznacza, ¿e powodowi przys ³ugiwa ³o w ka¿dym przypadku uprawnienie do naliczania zawy¿onych kosztów a¿ do wysokoœci kosztów maksymalnych i stosowania przy umowach wzorców umownych kszta ³tuj ¹cych wzajemne prawa i obowi ¹zki stron w sposób niezgodny z zasadami wspó ³¿ycia spo ³ecznego. Zamieszczony w ustawie matematyczny wzór nie mo¿e stanowiæ podstawy i sposobu obejœcia przepisów o odsetkach maksymalnych przez dodawanie do kwot nieuzasadnionych kosztów i nie mo¿e korzystaæ z ochrony prawnej. Nawet je¿eli koszty te ³¹cznie nie przekraczaj ¹ progu ustawowego (przewidzianego w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim), to w danym przypadku s ^{1 31}cznie ra¿ ¹co zbyt wysokie, a nie ma ¿adnych dowodów, aby problematyka decydowania o przyznaniu pozwanemu tego konkretnego kredytu by ³a z ³o¿ona, skomplikowana, pracoch ³onna, uzasadniaj ¹c tak znaczn ¹ korzyœæ maj ¹tkow ¹ po stronie kredytodawcy. Tak naprawdê by ³o wrêcz przeciwnie, gdy¿ ocena zdolnoœci kredytowej nie zosta ³a w ogóle dokonana.

Nadto powód nie posiada ³ uprawnienia do pobierania odsetek od skredytowanych kosztów po¿yczki, a wiêc od kwoty 46.487,60 z ³, a jedynie od kwoty ca ³kowitej kwoty kredytu, tj. kwoty, która mia ³a zostaæ wyp ³acona pozwanego (27.000,00 z ³).

W.œniaj ¹c problematykê konieczne by ³o odwo ³anie siê do definicji podstawowych pojêæ zwi ¹zanych z kredytem konsumenckim zawartych w ustawie o kredycie konsumenckim. Zgodnie z art. 5 pkt 7 tej ustawy o kredycie konsumenckim (obowi ¹zuj ¹c ¹ w dniu zawarcia umowy) ca ³kowita kwota kredytu stanowi sumê wszystkich œrodków pieniê¿nych, które kredytodawca udostêpnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt. Dopiero ustaw ¹ o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad poœrednikami kredytu hipotecznego i agentami z dnia 23 marca 2017 roku (Dz.U. z 2017 r. poz. 819 zm.) – obowi ¹zuj ¹c ¹ od dnia 22 lipca 2017 roku – doprecyzowan ¹ powy¿sz ¹ definicjê wskazuj ¹c, ¿e ca ³kowita kwota kredytu to maksymalna kwota wszystkich œrodków pieniê¿nych nieobejmuj ¹cych kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostêpnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt, a w przypadku umów, dla których nie przewidziano tej maksymalnej kwoty, suma wszystkich œrodków pieniê¿nych nieobejmuj ¹cych kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostêpnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt.

Natomiast art. 85 ust. 2 ustawy wprowadzaj ¹cej nakazywa ³, aby do umów o kredyt hipoteczny oraz umów o kredyt konsumencki, zawartych przed dniem wejœcia w ¿ycie ustawy, stosowaæ przepisy dotychczasowe.

Punktem wyjœcia dla wyk ³adni pojêcia „ca ³kowitej kwoty kredytu” – tak w stanie na dzieñ zawarcia umowy jak i obecnie jest odwo ³anie siê do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylaj ¹cej dyrektywê Rady 87/102/EWG. W orzeczeniu T. S.œci Unii Europejskiej z dnia 26 kwietnia 2016 roku przypomniano, ¿e „w art. 3 lit. h) dyrektywy pojêcie „ca ³kowitej kwoty do zap ³aty przez konsumenta” zdefiniowane zosta ³o jako „suma ca ³kowitej kwoty kredytu i ca ³kowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta”. (...) kwota kredytu w rozumieniu art. 3 lit. l) i art. 10 ust. 2 dyrektywy (...) nie obejmuje ¿adnych kwot, których przeznaczeniem jest wywi ¹zanie siê ze zobowi ¹zañ podjêtych w ramach odnoœnej umowy o kredyt, takich jak koszty administracyjne, odsetki, op ³ata za udzielenie kredytu czy wszelkie inne typy kosztów, które musi ponieœæ konsument.” W wyniku szerszych rozwa¿ (...) na stanowisku, ¿e „art. 3 lit. l) i art. 10 ust. 2 dyrektywy (...), a tak¿e pkt I za ³¹cznika I do rzeczonej dyrektywy nale¿y interpretowaæ w ten sposób, ¿e ca ³kowita kwota kredytu i kwota wyp ³at okreœlaj ¹ ca ³oœæ kwot udostêpnianych konsumentowi, co wyklucza kwoty powi ¹zane przez kredytodawcê z pokryciem kosztów zwi ¹zanych przez kredytodawcê z udzieleniem odnoœnego kredytu, które to kwoty nie s ¹ w rzeczywistoœci wyp ³acane konsumentowi”. Na pogl ¹d ten powo ³a ³ siê równie¿ (...) N.¿szy w uzasadnieniu wyroku z dnia 30 stycznia 2019 roku w sprawie o sygn. akt I NSK 9/18 (LEX nr 2643248) i nie mia ³ w ¹tpliwoœci, ¿e „w aktualnym stanie prawnym nie jest dopuszczalne prezentowanie tej samej kwoty (np. op ³aty przygotowawczej, prowizji, itp.) zarówno w ramach ca ³kowitej kwoty kredytu, jak i w kosztach kredytu. I to nawet wówczas, gdy sk ³adniki kosztów kredytu s ¹ kredytowane przez kredytodawcê. Za tak ¹ tez ¹ przemawia wyraŸna treœæ art. 5 pkt 7 u.k.k. („ca ³kowita kwota kredytu to maksymalna kwota wszystkich œrodków pieniê¿nych nieobejmuj ¹cych kredytowanych kosztów kredytu...”)”. Szczególnie wa¿kie jest stwierdzenie (...) N.¿szego: „Mimo braku wyraŸnego wy ³¹czenia w poprzedniej treœci art. 5 pkt 7 u.k.k. „kredytowanych kosztów kredytu” nie oznacza ³o to, ¿e w poprzednim stanie prawnym praktyka powoda by ³a dopuszczalna. Innymi s ³owy, równie¿ na tle poprzedniego brzmienia art. 5 pkt 7 u.k.k. koszty zwi ¹zane z udzieleniem kredytu nie mog ³y stanowiæ czêœci „ca ³kowitej kwoty kredytu”, nawet wówczas, gdy kredytodawca udzieli ³ kredytu przeznaczonego na poniesienie tych kosztów. W konsekwencji, „ca ³kowita kwota kredytu” obejmuje jedynie tê kwotê, która zosta ³a faktycznie oddana do swobodnej dyspozycji konsumenta”. Na tle powy¿szych rozwa¿añ zmianê definicji ca ³kowitej kwoty kredytu na gruncie niniejszej sprawy nale¿y traktowaæ jako doprecyzowanie pojêcia. (...) dokonana przez (...) N.¿szy nie pozostawia w tym zakresie w ¹tpliwoœci.

Jak rozwin ¹³ S. O. w G. w uzasadnieniu wyroku z dnia 7 lutego 2019 roku w sprawie III Ca 1426/18 (LEX nr 2670119): „Dodatkowo zaznaczyæ nale¿y, ¿e argumentacja powódki dotycz ¹ca naruszenia art. 5 ust. 7 ustawy o kredycie konsumenckim nie zas ³uguje na aprobatê, bowiem mimo, i¿ w brzmieniu ustawy obowi ¹zuj ¹cym w dniu zawarcia umowy definicja ca ³kowitej kwoty kredytu nie zawiera ³a wyraŸnego stwierdzenia, ¿e ca ³kowita kwota kredytu nie obejmuje kredytowanych kosztów kredytu, to wniosek taki wynika ³ z analizy treœci ca ³ego tego przepisu; ustêp 8) bowiem stanowi ³, ¿e ca ³kowita kwota do zap ³aty przez konsumenta to suma ca ³kowitego kosztu kredytu i ca ³kowitej kwoty kredytu, a zgodnie z ust. 6 lit. a) ca ³kowity koszt kredytu to wszelkie koszty, które konsument jest zobowi ¹zany ponieœæ w zwi ¹zku z umow ¹ o kredyt, w szczególnoœci odsetki, op ³aty, prowizje, podatki i mar¿e je¿eli s ¹ znane kredytodawcy. Skoro wiêc prowizja by ³a kosztem kredytu, to nie mo¿na jej uznaæ na gruncie obowi ¹zuj ¹cych wówczas przepisów jednoczeœnie za kwotê kredytu. Z.œæ takiego wniosku znajduje potwierdzenie w uzasadnieniu projektu ustawy zmieniaj ¹cej ustawê o kredycie konsumenckim, która wesz ³a w ¿ycie 22 lipca 2017 r. (Dz. U. 2017.819 z dnia 21 kwietnia 2017 r.). Jak wynika z niego, celem nowelizacji treœci art. 5 ust. 7 by ³o w ³aœnie wyraŸne doprecyzowanie, ¿e mowa jest w nim o œrodkach "nieobejmuj ¹cych kredytowanych kosztów kredytu", w celu przeciwdzia ³ania interpretacjom przepisu umo¿liwiaj ¹cym podawanie ca ³kowitej kwoty kredytu powiêkszonej o kwotê kredytowanych kosztów, co prowadzi ³oby do przekazywania konsumentowi wprowadzaj ¹cych w b ³¹d informacji o rzeczywistych kosztach kredytu (...) To interpretacja tego przepisu zaproponowana przez powódkê jest sprzeczna z treœci ¹ art. 5 ust. 6-8 wspomnianej ustawy.”

(...) wy¿ej orzeczenie (...) w sprawie C-377/14 stanowi ³o punkt wyjœcia równie¿ dla rozwa¿añ poczynionych w uzasadnieniu wyroku S ¹du Apelacyjnego w W. z dnia 15 lutego 2017 roku w sprawie VI ACa 560/16 (LEX nr 2279527), w którym uznano, ¿e „na tle art. 5 pkt 7 u.k.k. „ca ³kowita kwota kredytu” oznacza œrodki faktycznie udostêpnione konsumentowi”, a to oznacza, ¿e w konsekwencji „konsument jest zobowi ¹zany do uiszczenia odsetek naliczanych tylko od œrodków faktycznie udostêpnionych konsumentowi, a wiêc od „ca ³kowitej kwoty kredytu”. Brak wiêc podstaw do obci ¹¿ania konsumenta odsetkami od kosztów kredytu, nawet w wypadku udzielenia kredytu w celu sfinansowania tych kosztów”.

Równie¿ w orzecznictwie Prezesa UOKiK przyjmowano pogl ¹d, ¿e ca ³kowita kwota kredytu (w rozumieniu art. 5 pkt 7 u.k.k.) nie obejmuje kosztów, które maj ¹ byæ pokryte z kapita ³u kredytu. Wniosek taki wynika z porównania art. 5 pkt 6 u.k.k. oraz art. 5 pkt 7 u.k.k. Pozwala to na unikniêcie dwukrotnego uwzglêdniania kosztów w ca ³kowitej kwocie do zap ³aty przez konsumenta zdefiniowanej w art. 5 pkt 8 u.k.k.– (por. m.in. decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 12.03.2013 r.; decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 10.05.2013 r.; decyzja Prezesa UOKiK nr R£O (...) z 21.06.2013 r.; decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 9.10.2013 r.; decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 30.12.2015 r.; decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 8.08.2016 r., decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 28.12.2016 r., publ. www.uokik.gov.pl, a tak¿e pismo Prezesa UOKiK z 20.02.2012 r., (...)076-118/11/BK, (...) 2012, nr 9.) Omawiane stanowisko znajdowa ³o poparcie w orzecznictwie (...) (por. np. wyrok (...) z 6.05.2015 r., XVII AmA 5/14, LEX nr 2155798; wyrok (...) z 3.12.2015 r., XVII AmA 124/14, LEX nr 2155537; wyrok (...) z 11.12.2015 r., XVII AmA 125/14, LEX nr 1973757; wyrok (...) z 26.01.2016 r., XVII AmA 165/13, LEX nr 1997815; wyrok (...) z 20.12.2016 r., XVII AmA 53/16, LEX nr 2206139, a tak¿e wyrok SA w Warszawie z 12.12.2016 r., VI ACa 1213/15, LEX nr 2974033) - (zob. T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2018, art. 5.).

W niniejszej sprawie wskazano w umowie, ¿e ca ³kowita kwota kredytu wynosi ³a 27.000,00 z ³ i tak ustalona nie obejmowa ³a kredytowanych kosztów kredytu. Natomiast tzw. kwota udzielonego kredytu wynosi ³a 46.487,60 z ³ – z uwzglêdnieniem kredytowanych kosztów kredytu. Ten powszechnie stosowany zabieg wprowadza w b ³¹d konsumenta co do rzeczywistej kwoty udzielonego mu kredytu. Jest równie¿ niepoprawny z jêzykowego punktu widzenia, albowiem ca ³kowita kwota kredytu obejmuje ca ³oœæ kwot udostêpnionych konsumentowi, co oznacza, ¿e „kwota kredytu” nie mo¿e stanowiæ kwoty wy¿szej ni¿ kwota „ca ³kowita”. (...) kwota kredytu, o czym by ³a ju¿ mowa, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem oznacza wy ³¹cznie te œrodki, które zosta ³y wyp ³acone konsumentowi (tzw. kwota na rêkê) i pozostawione do jego swobodnej dyspozycji. W ¿adnym razie kwota wy¿sza ni¿ wskazana jako ca ³kowita kwota kredytu nie zosta ³a pozostawiona do swobodnej dyspozycji konsumenta. Wynika to wprost z powy¿szych rozwa¿añ dotycz ¹cych ca ³kowitej kwoty kredytu. Dla przeciêtnego konsumenta porównanie oznaczeñ „kwota kredytu” i „ca ³kowita kwota kredytu” jednoznacznie sugeruje, ¿e to drugie pojêcie jest szersze i powinno obejmowaæ wiêcej, ni¿ „kwota kredytu”, tymczasem jest dok ³adnie odwrotnie. Co wiêcej, je¿eli przeciêtny konsument dokonywa ³by porównania parametrów kredytu z ofert ¹ innego banku (zak ³adaj ¹c nieabuzywnoœæ ofert porównawczych) i spogl ¹da ³by na rubryki oznaczone formu ³¹ „ca ³kowita kwota kredytu” doszed ³by do nieprawdziwych wniosków, bo oferta innego banku uwzglêdniaj ¹cego kredytowane koszty kredytu w pozycji „ca ³kowita kwota kredytu” by ³aby (przy za ³o¿eniu konkurencyjnoœci rynku, czyli wzglêdnego podobieñstwa warunków i kosztów przy danej kwocie zapotrzebowania) mniej korzystna. N.¿y te¿ zauwa¿yæ, ¿e pominiêcie skredytowanych kosztów kredytu w „ca ³kowitej kwocie kredytu” wp ³ywa na zmianê ekonomicznych parametrów umowy z punktu widzenia konsumenta porównuj ¹cego oferty rynkowe w stopniu istotnym. N.¿y przyznaæ, ¿e profesjonalista móg ³by bez trudu powy¿sze uwarunkowania prawid ³owo zrozumieæ, bior ¹c pod uwagê tak¿e inne parametry kredytu (np. (...)), ale przeciêtny konsument powinien byæ zaznajomiony z nimi w sposób ca ³kowicie zgodny z obowi ¹zuj ¹cym prawem, maksymalnie przejrzysty i niewprowadzaj ¹cy w b ³¹d, gdy¿ i tak problematyka kredytów konsumenckich sama w sobie jest dostatecznie skomplikowana dla przeciêtnego obywatela. Innymi s ³owy, po pierwsze, wymagane prawem parametry musz ¹ byæ zgodne z obowi ¹zuj ¹cym prawem, po drugie – ich rozszerzanie o nieprzewidziane prawem pojêcia (jak w niniejszym wypadku: „kwota kredytu”, która w rzeczywistoœci powinna byæ nazwana „ca ³kowit ¹ kwot ¹ kredytu”, bo kredytowanie kosztu uzyskania prowizji i wynagrodzenia poœrednika finansowego podwy¿sza w rzeczywistoœci podstawê naliczania odsetek) jest wadliwe i narusza ra¿ ¹co interesy konsumenta: utrudnia porównywanie ofert rynkowych dla osoby nie bêd ¹cej fachowcem w tej dziedzinie. Z punktu widzenia ekonomicznego b ³¹d informacyjny w zakresie „ca ³kowitej kwoty kredytu” nie uwzglêdniaj ¹cej kredytowania jego kosztów dla konsumenta ma ra¿ ¹co negatywny wp ³yw tak¿e w sferze ekonomicznej, gdy¿ naliczanie zgodnie z umow ¹ odsetek umownych przez ca ³y czas trwania umowy od kwoty dodatkowo 19.487,60 z ³ jest de facto zbli¿one do zawarcia odrêbnej umowy kredytowej na tê kwotê na okres 120 miesiêcy, a nie jest to coœ marginalnego lub pomijalnego dla przeciêtnego konsumenta. N. chodzi tu wy ³¹cznie o realn ¹ proporcjê odsetek do kapita ³u, bo zawsze odsetki od sumy g ³ównej s ¹ w u ³amkowej proporcji do kapita ³u. (por. uzasadnienie wyroku S ¹du Rejonowego w Gdyni z dnia 10 maja 2022 roku, w sprawie I C 26/22, niepubl.). Aktualnie rozmycie pojêcia „ca ³kowitej kwoty kredytu” przez prowadzenie pozaustawowej „kwoty kredytu” ma na celu stworzeniu prawnego pozoru uprawnienia takiego podmiotu do pobierania odsetek równie¿ od skredytowanych kosztów kredytu, co nie mo¿e okazaæ siê skuteczne.

Sytuacji tej nie zmienia mechanizm potr ¹cenia z kwoty kredytu kwotê skredytowanych kosztów kredytu. W istocie bowiem nie dochodzi do potr ¹cenia w cywilistycznym rozumieniu tego pojêcia.

Analogiczny mechanizm (...) Apelacyjny w W. w wyroku z dnia 30 paŸdziernika 2017 roku w sprawie o sygn. akt VII ACa 879/17 (LEX nr 2471048), gdzie w uzasadnieniu stwierdzono za stron ¹, ¿e „dopóki konsument nie uiœci kwot nale¿nych kontrahentowi z tytu ³u op ³at i prowizji lub te¿ nie zostan ¹ one potr ¹cone, nie mo¿e dojœæ do udostêpnienia konsumentowi œrodków pieniê¿nych”. W tej¿e sprawie (...), ¿e s ³usznoœci tego twierdzenia nie sprzeciwia siê treœæ umowy kredytu, gdzie ustalono, ¿e „po¿yczka jest wyp ³acana w dniu podpisania umowy, w sposób okreœlony przez po¿yczkobiorcê”. W sprawie tej konsument sk ³ada ³ dyspozycjê potr ¹cenia kwot stanowi ¹cych koszty po¿yczki. Wówczas (...), ¿e „nie wynika ³o z tych dokumentów, ¿e chocia¿ konsument sk ³ada ³ dyspozycjê przelania œrodków w dniu udzielenia kredytu (wyp ³aty kredytu), to oznacza ³o to, i¿ czyni ³ to w momencie dysponowania ju¿ œrodkami przyznanej kwoty kredytu.” Za „co najmniej nieuprawnione” uznano twierdzenie strony, ¿e „nietrudno wyobraziæ sobie, ¿e konsument sk ³ada dyspozycjê w dniu udzielenia kredytu, a wiêc w dniu, w którym zyskuje pozytywn ¹ decyzjê o przyznaniu kredytu oraz ¿e dyspozycja ta mo¿e zostaæ z ³o¿ona tak¿e po zawarciu umowy, to jednak musi poprzedziæ wyp ³atê œrodków, czyli de facto udostêpnienie ich konsumentowi.” Dalej powo ³ano siê na przyk ³ad sytuacji podawanej przez K. E. w odniesieniu do jej Wytycznych w sprawie stosowania przepisów dyrektywy o kredycie konsumenckim dotycz ¹cych rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, wydanych w celu ujednolicenia interpretacji przepisów dyrektywy we wszystkich pañstwach cz ³onkowskich: „Jako przyk ³ad Komisja podaje sytuacjê, w której udzielono konsumentowi po¿yczki w kwocie 5.000 euro, przy czym koszt udzielenia konsumentowi kredytu w wysokoœci 100 euro jest wliczony w pulê udostêpnion ¹ konsumentowi i nastêpnie potr ¹cany jest w momencie wyp ³aty œrodków. Faktycznie wiêc konsument mo¿e rozporz ¹dzaæ jedynie kwot ¹ 4.900 euro i to w ³aœnie ta kwota powinna stanowiæ ca ³kowit ¹ kwotê kredytu.”

N. jest wiêc mo¿liwe uznanie, ¿e kredytobiorcy przys ³ugiwa ³a kwota 46.487,60 z ³ (tzw. kwoty udzielonego kredytu) i nastêpnie potr ¹cono z niej skredytowane koszty kredytu.

W sposób oczywisty z umowy (...), ¿e powód pobiera ³ odsetki równie¿ od skredytowanych kosztów kredytu w kwocie wynosz ¹cej a¿ 46.487,60 z ³.

(...) na uwadze powy¿sze rozwa¿ania (...) do przekonania, ¿e oprocentowanie kredytu zosta ³o wyliczone w sposób nieprawid ³owy i niezgodny z definicj ¹ stopy oprocentowania wskazan ¹ w art. 5 pkt 10 ustawy o kredycie konsumenckim, który stanowi, ¿e stopa oprocentowania kredytu to stopa oprocentowania wyra¿ona jako sta ³e lub zmienne oprocentowanie stosowane do wyp ³aconej kwoty na podstawie umowy o kredyt w stosunku rocznym. Natomiast kwota wyp ³acona uto¿samiana jest z kwot ¹ udostêpnion ¹ do swobodnej dyspozycji konsumenta, do czego odwo ³uje zreszt ¹ definicja ca ³kowitej kwoty kredytu. Zapis umowny dotycz ¹cy oprocentowania umowy stanowi wiêc niedozwolone postanowienie umowne art. 3851 k.c. i nie wi ¹¿e konsumenta nie tylko w zakresie odsetek od skredytowanych kosztów kredytu, ale tak¿e od kwoty wyp ³aconej, albowiem w treœci umowy nie wskazano, od jakiej kwoty naliczane bêd ¹ odsetki, czy od ca ³kowitej kwoty kredytu (jak powinno mieæ to miejsce, czy od tzw. kwoty kredytu, stanowi ¹cej pozaustawow ¹ i wprowadzaj ¹c ¹ w b ³¹d konsumenta definicjê).

Odmienna wyk ³adnia nie ujmuje w sposób kompleksowy perspektywy konsumenta, któremu winna zostaæ zapewniona efektywna i realna ochrona wynikaj ¹ca z przepisów ustawy o kredycie konsumenckim.

Zgodnie z treœci ¹ art. 70 Prawa bankowego obowi ¹zuj ¹cego równie¿ w dacie zawarcia przedmiotowej umowy bank uzale¿nia przyznanie kredytu od zdolnoœci kredytowej kredytobiorcy. Przez zdolnoœæ kredytow ¹ rozumie siê zdolnoœæ do sp ³aty zaci ¹gniêtego kredytu wraz z odsetkami w terminach okreœlonych w umowie. Kredytobiorca jest obowi ¹zany przed ³o¿yæ na ¿ ¹danie banku dokumenty i informacje niezbêdne do dokonania oceny tej zdolnoœci (ust. 1). Osobie fizycznej, prawnej lub jednostce organizacyjnej niemaj ¹cej osobowoœci prawnej, o ile posiada zdolnoœæ prawn ¹, które nie maj ¹ zdolnoœci kredytowej, bank mo¿e udzieliæ kredytu m.in. pod warunkiem ustanowienia szczególnego sposobu zabezpieczenia sp ³aty kredytu (ust. 2 pkt 1). Do regulacji tej odsy ³a równie¿ art. 9 ustawy o kredycie konsumencki. Przepisy te wype ³niaj ¹ art. 8 Dyrektywy 2008/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylaj ¹cej dyrektywê Rady 87/102/EWG, wedle którego „P. cz ³onkowskie zapewniaj ¹ przeprowadzanie przez kredytodawcê przed zawarciem umowy o kredyt oceny zdolnoœci kredytowej konsumenta na podstawie wystarczaj ¹cych informacji przekazanych mu, w stosownych przypadkach, przez konsumenta oraz, w razie koniecznoœci, na postawie informacji uzyskanych z odpowiedniej bazy danych. P. cz ³onkowskie, których ustawodawstwo wymaga od kredytodawców dokonania oceny zdolnoœci kredytowej konsumenta na podstawie informacji z danej bazy danych, mog ¹ zachowaæ ten wymóg”. Warto zaznaczyæ, ¿e obowi ¹zki banku nie sprowadzaj ¹ siê równie¿ wy ³¹cznie do badania sytuacji finansowej i gospodarczej na etapie wniosku o kredyt, ale tak¿e po zawarciu umowy. Bank ma prawo badaæ, czy kredytobiorca po otrzymaniu kredytu nie utraci ³ zdolnoœci kredytowej lub czy jego zdolnoœæ do sp ³aty kredytu nie jest zagro¿ona (wyrok SA w Warszawie z 10.01.2019 r., VII AGa (...), LEX nr 2682859).

Z kolei w art. 28 mowa jest o sankcjach w razie naruszenia tego obowi ¹zku: „P. cz ³onkowskie ustanawiaj ¹ przepisy dotycz ¹ce sankcji maj ¹cych zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjêtych zgodnie z niniejsz ¹ dyrektyw ¹ i podejmuj ¹ wszelkie niezbêdne dzia ³ania w celu zapewnienia stosowania tych sankcji. Przewidziane sankcje musz ¹ byæ skuteczne, proporcjonalne i odstraszaj ¹ce”.

W dacie zawarcia umowy, jak i obecnie, ustawodawca nie przewidywa ³ sankcji wobec instytucji finansowej w przypadku udzielenia kredytu z pominiêciem zbadania zdolnoœci kredytowej kredytobiorcy. (...) tego obowi ¹zku mo¿e skutkowaæ ewentualnie zastosowaniem w ramach nadzoru bankowego wobec banku sankcji, o których mowa w art. 138 ustawy Prawo bankowe (zob. stanowisko Generalnego Inspektora Nadzoru Bankowego z dnia 26 listopada 2007 r., (...) 078-1 3.09.93/07, wyrok SO w Kielcach z 11.06.2014 r., II Ca 452/14, LEX nr 1511361).

W tej sytuacji (...)¿y ³, ¿e co do zasady przepis art. 5 k.c. nie mo¿e wp ³ywaæ na wyk ³adniê normy prawa materialnego okreœlaj ¹cej treœæ prawa podmiotowego (por. uzasadnienie wyroku S ¹du Najwy¿szego z dnia 31 marca 2000 r., II CKN 749/98, OSNC 2000/7-8/135). Warto przy tym podkreœliæ, ¿e art. 5 k.c. nie kszta ³tuje praw podmiotowych, nie zmienia i nie modyfikuje uprawnieñ, jakie wynikaj ¹ z innych przepisów prawa. Przepis ten upowa¿nia s ¹d do oceny, w jakim zakresie, w konkretnym stanie faktycznym, dzia ³anie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uwa¿ane za wykonywanie jego prawa i nie korzysta z ochrony prawnej. Stosowanie art. 5 k.c. pozostaje zatem w nieroz ³¹cznym zwi ¹zku z ca ³okszta ³tem okolicznoœci konkretnej sprawy. Regulacja art. 5 k.c. powinna byæ stosowana z du¿ ¹ ostro¿noœci ¹, gdy¿ zawsze prowadzi do os ³abienia zasady pewnoœci prawa. Dlatego te¿ pos ³u¿enie siê w konkretnym przypadku konstrukcj ¹ nadu¿ycia prawa jest z za ³o¿enia dopuszczalne tylko wyj ¹tkowo i musi mieæ szczególne, wyraŸne uzasadnienie merytoryczne, z powo ³aniem siê na normy etyczne lub obyczajowe.

Wymóg zgodnoœci podejmowanych czynnoœci prawnych z zasadami wspó ³¿ycia spo ³ecznego odnosi siê do wszystkich podmiotów prawa. W odniesieniu do obrotu profesjonalnego zasady wspó ³¿ycia spo ³ecznego nale¿y rozumieæ jako zasady uczciwoœci i rzetelnoœci kupieckiej, sprowadzaj ¹cej siê do przestrzegania dobrych obyczajów, zasad uczciwego obrotu, rzetelnego postêpowania czy lojalnoœci i zaufania w stosunku do partnera umowy. (...) w zgodzie z tymi zasadami, przedsiêbiorca powinien powstrzymaæ siê od wszelkich zachowañ, które œwiadcz ¹ o braku respektu dla interesów partnera lub wywo ³uj ¹ uszczerbek w tych interesach.

W literaturze coraz czêœciej podkreœla siê i akcentuje bardziej intensywny model ochrony kredytobiorcy nawi ¹zuj ¹cy do idei „odpowiedzialnego udzielania kredytu", istotnie wykraczaj ¹cej poza obowi ¹zki informacyjne kredytodawcy. Istota idei „odpowiedzialnego udzielania kredytu" polega na na ³o¿eniu na kredytodawcê obowi ¹zku weryfikacji sytuacji maj ¹tkowej (zdolnoœci kredytowej) klienta, przy czym skutkiem negatywnej oceny zdolnoœci kredytowej klienta powinien byæ obowi ¹zek odmowy udzielenia kredytu. Figura „odpowiedzialnego udzielania kredytu" stanowi postulat politycznoprawny, zgodnie z którym porz ¹dek prawny winien na ³o¿yæ na kredytodawcê rygorystyczny obowi ¹zek weryfikacji ryzyka niewyp ³acalnoœci kredytobiorcy (P. T. „ (...) informacyjne w umowach o us ³ugi finansowe”, LEX 2015, monografia). Odpowiedzialni za nadmierne zad ³u¿anie siê s ¹ bowiem nie tylko sami konsumenci, którzy zaci ¹gaj ¹ kredyty, nierzadko nieœwiadomi zwi ¹zanego z tym ryzyka i ponoszonych kosztów. C.¿ar odpowiedzialnoœci powinien spoczywaæ tak¿e na kredytodawcach zobowi ¹zanych do oceny zdolnoœci kredytowej konsumenta, czyli zdolnoœci do terminowej sp ³aty kredytu. (...) bowiem wp ³yw na wystêpuj ¹ce na rynku kredytów konsumenckich zjawisko zad ³u¿ania siê konsumentów maj ¹ praktyki rynkowe kredytodawców, którzy podsycaj ¹ „apetyt na kredyt” poprzez jego „rozdawnictwo” i dostêpnoœæ „od rêki”.

K.œæ wdra¿ania idei odpowiedzialnego kredytowania do praktyki rynkowej i jej egzekwowania wynika zatem z nadmiernego zad ³u¿ania siê konsumentów przez anga¿owanie siê w zobowi ¹zania kredytowe, których nie s ¹ w stanie terminowo sp ³aciæ. Koncepcja odpowiedzialnego udzielania kredytu ma przeciwdzia ³aæ temu zjawisku. Jest ona równie¿ przejawem realizacji zyskuj ¹cej coraz bardziej na aktualnoœci, koncepcji spo ³ecznej odpowiedzialnoœci biznesu. (...) niej przedsiêbiorcy dzia ³aj ¹cy w zgodzie z zasadami spo ³ecznej odpowiedzialnoœci biznesu koncentruj ¹ siê nie tylko na zyskach, ale powinni równie¿ uwzglêdniaæ spo ³eczne i moralne konsekwencje swojej dzia ³alnoœci, w tym tak¿e interesy konsumenta. N. oznacza to rezygnacji z osi ¹gania zysku, co jest celem dzia ³alnoœci gospodarczej, w tym równie¿ na rynku kredytów konsumenckich, jednak sens swojego istnienia kredytodawcy powinni postrzegaæ szerzej, z uwzglêdnieniem ³adu korporacyjnego, etyki i moralnoœci oraz relacji z konsumentami – kredytobiorcami (dr hab. E. T. (...): 10. (...).18.041). Idea odpowiedzialnego kredytowania rozumiana jako odpowiedzialne udzielanie kredytów przez kredytodawców wobec zjawiska nadmiernego zad ³u¿ania siê konsumentów, przesta ³a byæ jedynie postulatem i sta ³a siê przedmiotem zainteresowania ustawodawcy, tak unijnego, jak i w konsekwencji krajowego (dr hab. E. T. (...): 10. (...).18.041), czego ucieleœnieniem s ¹ wskazane wy¿ej regulacje prawne (por. wyrok SR w Brzesku z 9.04.2019 r., I C 673/18, LEX nr 2972987).

Z.œæ kredytow ¹ jak (...) N.¿szy w wyroku z dnia 18.06.1997r. (sygn. akt II CKN 207/97) „ma ka¿dy podmiot, którego stan maj ¹tkowy oraz bie¿ ¹ca i przewidywana w przysz ³oœci efektywnoœæ gospodarowania zapewnia wyp ³acalnoœæ, gwarantuj ¹c ¹ zwrot kredytu wraz z nale¿nymi odsetkami w ustalonym w umowie terminie".

Jak wyjaœnia siê w literaturze badanie zdolnoœci kredytowej polega na ustaleniu, ile dany podmiot jest w stanie przeznaczyæ na sp ³atê comiesiêcznej raty kredytu odliczaj ¹c od dochodu netto kredytobiorcy koszty utrzymania jego i rodziny oraz inne sta ³e obci ¹¿enia bud¿etu tj. wysokoœæ innych sp ³acanych kredytów, po¿yczek, alimenty, sk ³adki ubezpieczeniowe, op ³aty mieszkaniowe itp. (Autor: B. A., „Informacja gospodarcza. Informacja kredytowa”, LEX 2014, monografia, dr hab. E. T. (...): 10. (...).18.041).

(...) na uwadze powy¿sze, trudno przyj ¹æ w przedmiotowej sprawie, ¿e kredytodawca sprosta ³ obowi ¹zkowi badania zdolnoœci kredytowej pozwanej, który przez osoby trzecie nak ³oniony zosta ³ do zawarcia umowy po¿yczki, której rzeczywiœcie nie zamierza ³ zawrzeæ, której nie potrzebowa ³ i z której nie by ³ w stanie siê wywi ¹zaæ. Niebagatelny udzia ³ w zawarciu umowy po¿yczki mia ³y osoby poœrednicz ¹ce zawarciu umowy, a dzia ³aj ¹ce z umocowania banku. Przecie¿ M. B. poœwiadczy ³a, ¿e podpisy pozwanego oraz pe ³nomocnika banku (...)¿one zosta ³y w jej obecnoœci. Zasady uczciwego obrotu oraz rzetelnoœci kupieckiej sprzeciwia ³y siê nak ³anianiu osoby uzale¿nionej od alkoholu i niezdolnej do wywi ¹zania siê z umowy do zawarcia umowy. Przede wszystkim powodowy bank winien zadbaæ, aby umowy po¿yczki udzielane by ³y wy ³¹cznie osobom, które rzeczywiœcie potrzebuj ¹ takich produktów (zjawisko misselingu) i takim, które s ¹ w stanie wywi ¹zaæ siê z takiego zobowi ¹zania. W analizowanym przypadku oczywiste by ³o, ¿e pozwany nie by ³ w stanie zaspokoiæ swoich potrzeb mieszkaniowych (by ³ osob ¹ bezdomn ¹), a tym bardziej sp ³acaæ kredytu na niebagateln ¹ kwotê 27.000 z ³. Ewidentnie wykorzystano jego ³atwowiernoœæ, aby podpisa ³ umowê kredytu. Pozwany nie odniós ³ zreszt ¹ jakiejkolwiek korzyœci w zwi ¹zku z rzeczon ¹ umow ¹. Beneficjentem tej czynnoœci by ³ przynajmniej poœrednik kredytowy, któremu wyp ³acono kwotê 6.750,00 z ³ w zwi ¹zku z poœrednictwem, przy czym nie jest jasne czy osoba ta bra ³a bezpoœredni udzia ³ w opisanych przez pozwanego czynnoœciach, ale z pewnoœci ¹ takie czynnoœci umo¿liwi ³a. Celem umowy kredytu jest spe ³nienie potrzeb konsumenta, nie zaœ innych osób, czerpi ¹cych zyski z zawartej umowy. Oczywistym jest, ¿e dzia ³anie marketingowe maj ¹ szerokie spektrum, jednak nie maj ¹ charakteru nieograniczonego. Przede wszystkim taki zakres przekracza namawianie przypadkowo napotkanych osób na zawarcie umowy kredytowej. Celem dzia ³añ instytucji bankowej w tym zakresie powinno byæ poinformowanie konsumenta o oferowanym produkcie, nie zaœ d ¹¿enie do zawarcia umowy w sposób natarczywy, a wiêc taki narzuca siê innym w sposób ³ami ¹cy akceptowalne normy spo ³eczne i nie daj ¹cy im spokoju, a w szczególnoœci pod pozorem udzielenia pomocy.

W tych konkretnych okolicznoœciach faktycznych uznaæ nale¿a ³o, ¿e dzia ³anie powoda nie stanowi wykonywania prawa, ale jego nadu¿ycie i z tego powodu nie mo¿e korzystaæ z ochrony. Dlatego dodatkow ¹ podstawê oddalenia powództwa stanowi ³ art. 5 k.c. wyra¿aj ¹cy ideê sprawiedliwoœci spo ³ecznej.

(...) na uwadze powy¿ (...) w punkcie 1. wyroku na podstawie art. art. 69 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 29 sierpnia 1997 roku prawa bankowego oraz art. 5 k.c. oddali ³ powództwo.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie 2. na podstawie art. 98 k.p.c., obci ¹¿aj ¹c przegrywaj ¹cego powoda ca ³oœci ¹ kosztów procesu przy pozostawieniu szczegó ³owego wyliczenia referendarzowi s ¹dowemu stosownie do art. 108 § 1 k.p.c.