Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lipca 2024 r.

Sąd Rejonowy w Jędrzejowie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 4 lipca 2024 roku w Jędrzejowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Banku (...) Spółka Akcyjna w W.

przeciwko M. W.

o zapłatę

I.  oddala powództwo

II.  zasądza od strony powodowej Banku (...) Spółka Akcyjna w W. na rzecz pozwanej M. W. kwotę 1817 zł (jeden tysiąc osiemset siedemnaście złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

Sygn. akt I C 63/24

UZASADNIENIE

WYROKU z dnia 4 lipca 2024 roku

W dniu 19 lutego 2024 roku do tut. Sądu wpłynął pozew Banku (...) S.A. przeciwko M. W. o zapłatę kwoty 7.071,96 zł z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od kwoty 6.865,48 zł od dnia 13 października 2023 roku do dnia zapłaty i zwrot kosztów procesu. W uzasadnieniu swego żądania strona powodowa wskazała, że zobowiązanie pozwanej wynika z umowy kredytu konsolidacyjnego jaką zawarła w dniu 18 stycznia 2019 roku nr (...). Nadto strona powodowa wskazała, że na kwotę objętą żądaniem składają się kwota 6865,48 zł z tytułu należności głównej, kwota 81,39 zł tytułem odsetek umownych od dnia 28 lipca 2023 roku do dnia 1 października 2023 roku od należności głównej i kwota 125,09 zł tytułem odsetek przeterminowanych od należności głównej od 27 maja 2023 roku do dnia 12 października 2023 roku.

Roszczenie strony powodowej było przedmiotem rozpoznania przez Sąd Rejonowy w Lublinie w sprawie Nc – e (...), który postanowieniem z dnia 27 listopada 2023 roku umorzył postępowanie po złożeniu przez pozwaną sprzeciwu od wydanego nakazu zapłaty (k. 37 - 53).

W odpowiedzi na pozew z dnia 25 marca 2024 roku pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu, podnosząc brak legitymacji procesowej czynnej powoda, podnosząc nieważność umowy pożyczki z uwagi na powiązanie jej z umową ubezpieczenia, stosowanie w umowie klauzul niedozwolonych , nieprawidłowe naliczenie od kwoty prowizji i innych kosztów odsetek oraz złożyła oświadczenie o sankcji kredytu darmowego z uwagi na naruszenie przepisów art. 30 ust. 1 pkt 6,7 i 10 ustawy o kredycie konsumenckim oraz brak skutecznego wypowiedzenia umowy (k. 61 -72).

Sąd ustalił co następuje:

W dniu 18 stycznia 2019 roku pozwana zawarła z (...) Bankiem S.A. umowę o kredyt konsolidacyjny nr (...) na okres od 18 stycznia 2019 roku do dnia 26 stycznia 2024 roku. W umowie wskazano, że kwota kredytu wyniesie 42.902,76 zł, z czego kwota 26.994 zł miała być przeznaczona na spłatę innych zobowiązań pozwanej a kwota 7.000 zł miała być udostępniona pozwanej na cele konsumpcyjne, prowizję banku określono na 4067,18 zł, składkę ubezpieczeniową na życie na kwotę 4841,58 zł, a odsetku umowne na kwotę 11.249,05 zł a całkowitą kwotę do spłaty na 54.151,81 zł, (...) określono na 21,82 %, zaś oprocentowanie na 9,50 %.

W harmonogramie spłaty kredytu wskazano terminy spłaty kolejnych rat z rozbiciem na saldo, ratę kapitałową, odsetkową i ratę ogółem.

Pozwana spłaciła kwotę 45.909,14 zł z umowy kredytu.

W dniu 13 października 2023 roku został sporządzony wyciąg z ksiąg rachunkowych Banku (...) S.A., w którym wskazano, że w księgach rachunkowych banku widnieje zadłużenie pozwanej w kwocie 7071,96 zł z tytułu umowy kredytu konsolidacyjnego z dnia 18 stycznia 2019 roku nr (...), na którą składa się kwota 6865,48 zł z tytułu należności głównej, kwota 81,39 zł tytułem odsetek umownych od dnia 28 lipca 2023 roku do dnia 1 października 2023 roku od należności głównej i kwota 125,09 zł tytułem odsetek przeterminowanych od należności głównej od 27 maja 2023 roku do dnia 12 października 2023 roku.

Pismem z dnia 28 maja 2023 roku strona powodowa wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 2755,63 zł w terminie 14 dni pod rygorem wypowiedzenia umowy i powiadomiła o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia.

Pismem z dnia 8 sierpnia 2023 roku strona powodowa wypowiedziała pozwanej umowę i wezwała do zapłaty kwoty 8080,63 zł w terminie 30 dni. Pozwana odebrała wskazane pismo w dniu 14 sierpnia 2023 roku.

(...) Bank S.A. w wyniku fuzji operacyjnej z 2019 roku zaprzestał działalności i wszystkie jego wierzytelności i produkty finansowe zostały przeniesione do (...) Banku S.A.

Dowód: umowa (k. 3 -9 ), umowa cesji praw z umowy ubezpieczenia (k. 9v), polisa (k. 10 ), wniosek (k. 11), harmonogram spłaty (k. 12-13), wyciąg z ksiąg rachunkowych (k. 14), pisma z dowodami śledzenia przesyłki (k. 15 – 18), KRS (k. 27 – 35), zestawienie transakcji (k. 22 – 25), oświadczenie (k. 65v, 75)

Sąd zważył co następuje:

W ocenie Sądu powództwo jest niezasadne.

W ocenie Sądu niesłuszny był także argument pozwanej o braku prawidłowej cesji praw (...) Banku S.A. jak wierzyciela z umowy kredytu z dnia 18 stycznia 2019 roku na rzecz strony powodowej. Jak wynika z odpisu z (...) Banku (...) S.A., powodowy bank przejął w wyniku fuzji operacyjnej wszelkie prawa i obowiązki (...) Banku S.A. i nastąpiło to na podstawie przepisu art. 492 § 1 pkt 1 ksh. P. to zostało zbadane przez Sąd Rejestrowy i było poprzedzane obligatoryjną procedurą m.in. przed Komisją Nadzoru Finansowego, a także zostało ostatecznie ujęte w KRS, który jest publicznym rejestrem, zatem brak było podstaw do kwestionowania legitymacji procesowej strony powodowej.

W ocenie Sądu strona powodowa miała prawo tylko i wyłącznie na podstawie zestawienia wpłat na konto i zestawienia wysokości należności ujętych w harmonogramie wypowiedzieć pozwanej umowę kredytu i zrobiła to prawidłowo (odmienną kwestią było ustalenie faktycznej wysokości zobowiązania pozwanej w ramach niniejszego postępowania).

Powodowy bank dołączył dwa pisma a mianowicie z dnia 28 maja 2023 roku, które doręczono pozwanej w dniu 1 czerwca 2023 roku z wezwaniem do zapłaty, powiadomieniem jej o skutkach braku spłaty i informacją o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację oraz z dnia 8 sierpnia 2023 roku z wypowiedzeniem umowy, które zostało doręczone pozwanej w dniu 14 sierpnia 2023 roku.

W ocenie Sądu wypowiedzenie umowy zostało dokonane prawidłowo z uwzględnieniem m.in. przepisu art. 75 c prawa bankowego.

W ocenie Sądu strona powodowa miała prawo wypowiedzieć umowę, albowiem od października 2022 roku pozwana zaprzestała regularnych spłat, co wynika z zestawienia transakcji.

Z uwagi na podniesione przez pozwaną argumenty Sąd dokonał oceny umowy z dnia 18 stycznia 2019 roku pod kątem stosowania klauzul niedozwolonych. Należy dodać, że ocena umowy kredytu pod kątem stosowania klauzul niedozwolonych jest możliwa nie tylko na zarzut pozwanej, ale także przez Sąd z urzędu (wyrok ETS z dnia 27 czerwca 2000 r., C-240-244/98, wyrok ETS dnia 26 października 2006 r., C-168/05, wyrok z dnia 4 czerwca 2009 r., C-243/08) oraz uchwałę SN z dnia 15 września 2020 roku III CZP 87/19 legalis 2468020).

Zgodnie z przepisem art. 385 ¹ § kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne), przy czym nie dotyczy to postanowień określających świadczenia główne stron, w tym ceny i wynagrodzenia, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Wskazany przepis ma zastosowane do umów obligacyjnych zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami a konsumentami z użyciem wzorca umowy lub też do umów zawieranych bez użycia takiego wzorca (wyrok SN z dnia 7 grudnia 2006 roku III CSK 266/06 lex 238949).

Niewątpliwym jest, że wskazany przepis może mieć zastosowanie w niniejszej sprawie, albowiem umowa kredytu została zawarta pomiędzy przedsiębiorcą, czyli (...) S.A. a konsumentem, czyli pozwaną.

Klauzula generalna wskazana w cytowanym przepisie zawiera dwa kryteria oceny umowy,
a mianowicie dobre obyczaje oraz interesy konsumenta. Uznanie konkretnej klauzuli umownej za niedozwolone postanowienie umowy wymaga stwierdzenia łącznego wystąpienia obu przesłanek, a więc sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz rażącego naruszenia interesów konsumenta (wyrok SN z dnia 29 sierpnia 2013 roku I CSK 660/12 lex 1408133).

Dobre obyczaje to w zasadzie pojęcie równoważne dla zasad współżycia społecznego, czyli pozaprawnych reguł postępowania niesprzecznych z etyką, moralnością i aprobowanych społecznie. W szczególności sprzeczne są wszelkie postanowienia umowy, które naruszają uczciwość, zaufanie do kontrahenta, zmierzają do wykorzystania przymusowego położenia drugiej strony umowy, a tym samym naruszają równorzędność stron stosunku prawnego (Adam Olejniczak - komentarz do art. 385 ¹ kc lex; wyrok SN z dnia 3 lutego 2006 roku I CK 297/05 Wokanda 2006 nr 7-8).

Interesy konsumenta to pojęcie szerokie i należy przez nie rozumieć nie tylko interesy ekonomiczne. Z rażącym naruszeniem interesów konsumenta mamy do czynienia
w przypadku, gdy postanowienia umowy znacząco odbiegają od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron, gdy dochodzi do jaskrawej, nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków stron umowy (wyrok SN z dnia 13 lipca 2005 roku I CK 832/04).

Do naruszenia tej równowagi stron odnosi się także art. 3 ust. 2 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. U. UE l 2011.304.64), zawierający definicję nieuczciwych warunków umowy zawieranej z konsumentem.

Należy wskazać, że nie każde postanowienie umowy podlega ocenie pod kątem uznania go za niedozwoloną klauzulę. Z badania tego wyłączone są postanowienia umowy uzgodnione indywidualnie z konsumentem oraz postanowienia określające jednoznacznie główne świadczenia stron.

Zgodnie z art. 720 § 1 kc przez umowę pożyczki (kredytu) dający pożyczkę (kredyt) zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę (kredyt) określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy.

Z definicji umowy kredytu nie wynika zatem, aby wysokość opłat prowizyjnych, czy też składek na ubezpieczenie należały do głównych świadczeń stron umowy, albowiem do świadczeń tych należą jedynie udostępnienie kwoty kredytu oraz zwrot kwoty udostępnionego faktycznie kredytu (wyrok Sądu Antymonopolowego z dnia 30 września 2002 roku XVII Amc 47/01 Dz. Urz. UOKiK 2003/1/244; wyrok SN z dnia 6 kwietnia 2004 roku I CK 472/03 Pr. Bank. (...)).

Tym samym postanowienia w zakresie ustalenia wysokości prowizji i ubezpieczenia podlegają ocenie przy uwzględnieniu art. 385 ¹ kc i mogą być uznane za niedozwolone klauzule umowne.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 3 kc nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, w szczególności odnosi się do to wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Przy ocenie postanowień umowy pod kątem ich indywidualnego uzgodnienia należy także kierować się art. 3 ust. 2 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku
w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. U. UE l 2011.304.64), zgodnie z którym warunki umowy zostaną zawsze uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał wypływu na ich treść, zwłaszcza jeżeli zostały przedstawione konsumentowi w formie sformułowanej uprzednio umowy standardowej (wyrok SN z dnia 3 lutego 2006 roku I CK 297/05 Wokanda 2006 nr 7-8).

W ocenie Sądu umowa kredytu z dnia 18 stycznia 2019 roku w części dotyczącej ustalenia wysokości opłaty prowizji i składki na ubezpieczenie w łącznej kwocie 8908,75 zł stanowiących łącznie 26 % wysokości kwoty kredytu faktycznie udostępnionej pozwanej, czyli 33.994 zł, nie zostały uzgodnione z pozwaną indywidualnie. Należy także dodać, że strona powodowa przy uwzględnieniu art. 385 ¹ § 4 kc nie udowodniła, że te zapisy umowy zostały uzgodnione indywidualnie z pozwaną.

W ocenie Sądu postanowienia umowy w zakresie ustalenia wysokości opłaty prowizji i ubezpieczenia były niedozwolonymi postanowieniami umowy i zmierzały do obejścia przepisów dotyczących wysokości odsetek, rażąco naruszały prawa pozwanej jako konsumenta.

Niewątpliwym jest, że bankom należy się wynagrodzenie za udzielenie kredytu w postaci np. prowizji. Zdaniem Sądu koszty te jednak nie mogą być wygórowane i muszą mieć swoje uzasadnienie zarówno w odniesieniu do wysokości samej kwoty kredytu, jaki i okresu jego spłaty oraz faktycznych czynności banku podjętych przy udzieleniu i obsłudze kredytu, a wyliczenie ich wysokości musi być jasne i zrozumiałe.

Ustalenie wysokości opłat wskazanych wyżej na poziomie 26 % kwoty jaką pozwana faktycznie uzyskała w ramach umowy było nieuzasadnione i rażąco wygórowane, a nadto zmierzało do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych i nie znajdowało uzasadnienia w czynnościach dokonanych przez bank.

Bank w umowie nie przedstawił wyliczenia kwot opłat w łącznej wysokości (...).75 zł. Niewątpliwym jest dla Sądu, że postanowienia umowy w zakresie ustalenia wysokości tej kwoty były rażąco krzywdzące dla pozwanej, tej kwoty albowiem faktycznie do swej dyspozycji otrzymała kwotę 33.994 zł, a zgodnie z umową była zobowiązana do zapłaty kwoty blisko dwukrotnie wyższej (54.151,81 zł). Nadto pozwana na ustalenie wysokości tej dodatkowej kwoty w wysokości 8908,75 zł nie miała żadnego wpływu, kwota ta jej została przez Bank narzucona. W ocenie Sądu sam fakt zawarcia postanowienia o wysokości dodatkowych opłat w umowie nie oznaczał jeszcze, że pozwana zgodziła się na tą kwotę i że była ona z nią ustaloną indywidulanie.

Należy też dodać, że strona powodowa nie wykazała, że bez umowy ubezpieczenia, pozwanej udzielono by kredytu na warunkach wskazanych w umowie z dnia 18 stycznia 2019 roku. Co istotne od razu w dniu zawarcia umowy kredytu pozwana z bankiem zawarła umowę cesji praw z umowy ubezpieczenia, co zdaniem Sądu nie było dla niej korzystne, albowiem była zobowiązana była do zapłaty wysokiej składki na ubezpieczenie, bez faktycznego prawa do uzyskania świadczenia z takiej umowy, gdyby nastąpiło zdarzenie objęte odpowiedzialnością określoną w tej umowie.

Z tych też względów Sąd uznał postanowienia umowy kredytu w zakresie ustalenia wysokości opłaty prowizji i składki na ubezpieczenie w łącznej kwocie 8908,75 zł za niedozwolone postanowienia umowy i przez to za niewiążące pozwanej. Tym samym uznano, że pozwana nie była zobowiązana do uiszczenia tej kwoty.

Oceniając wysokość wskazanych dodatkowo opłat zastrzeżonych w umowie kredytu Sąd nie mógł pominąć rozwiązań przyjętych w ustawie z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim, która uregulowała wysokość maksymalnych tzw. pozaodsetkowych kosztów, a także wskazała w przepisie art. 36a wzór na ich obliczenie. W ocenie Sądu uregulowanie zawarte we wskazanej ustawie o kredycie konsumenckim znajdzie zastosowanie dopiero wtedy, gdy zostanie ustalone w sposób nie budzący wątpliwości, że postanowienia umowy pożyczki w zakresie tzw. pozaodsetkowych kosztów, w tym właśnie opłat administracyjnych i przygotowawczych, zostały ustalone z konsumentem indywidualnie. W przypadku, gdy wysokość tych opłat nie została ustalona indywidualnie, to takie postanowienie umowy jest nieważne i bez znaczenia jest to, że wysokość tych dodatkowych należności mieści się w wyliczeniu zawartym w umowie o kredycie konsumenckim.

W ocenie Sądu zgodnie z umową pozwana zobowiązana była do zapłaty jedynie kwoty 33.994 zł, czyli kwoty wypłaconej i kwoty przeznaczonej na spłatę innych zobowiązań, a także odsetek umownych do dnia wypowiedzenia umowy, czyli 11.180 zł zgodnie z harmonogramem, co łącznie dało 45.174,45 zł.

Jak wynika z zestawienia spłat, pozwana spłaciła aż 45.909.14 zł, a zatem kwotę większa niż kwota jakiej bank mogłaby się domagać, a zatem na datę wniesienia powództwa zobowiązanie pozwanej już nie istniało przy uwzględnieniu powyższych rozważań o stosowaniu w umowie klauzul niedozwolonych.

Z tych też względów oświadczenie pozwanej o sankcji kredytu darmowego nie było przedmiotem rozważań, albowiem pozwana podniosła jedynie ten zarzut celem wykazania niezasadności powództwa bez powództwa wzajemnego (tylko w takim wypadku Sąd badałby skuteczność tego oświadczenia ustalając, czy bank winien zwrócić jakąś kwotę pozwanej).

Nadto zdaniem Sądu umowa kredytu była ważna, a sam jej cel został osiągnięty, pozwana uzyskała określoną kwotę na cele konsumpcyjne oraz na spłatę innych zobowiązań, a następnie kwotę uzyskana oraz należne odsetki spłaciła, a z uwagi na rozważania dotyczące klauzul niedozwolonych w umowie, ustalono, że jej zobowiązania względem powodowego banku nie istnieje.

Na marginesie należy dodać że w ocenie Sądu sam wyciąg z ksiąg rachunkowych banku nie mógł być także dowodem potwierdzający wysokość aktualnej wierzytelności przeciwko pozwanej z umowy kredytu z dnia 18 stycznia 2019 roku. Należy zważyć, że sam wyciąg z ksiąg rachunkowych banku nie korzysta z waloru dokumentu urzędowego, a jedynie jest dokumentem prywatnym potwierdzającym określony zapis w księgach rachunkowych banku (wyrok TK z dnia 11.07.2011 roku P 1/11 (...) Seria (...) 2011 nr 6 poz. 53; wyrok Sadu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 25 lipca 2015 roku I ACa 824/14 legalis 1213577).

Nadto wyciąg z ksiąg rachunkowych nie zawiera jasnego i czytelnego wyliczenia odsetek, wskazania skąd wynikają poszczególne kwoty wskazane w tym wyciągu.

Z uwagi na powyższe orzeczono jak w pkt I wyroku.

W pkt II orzeczono na podstawie przepisu art. 98 § 1, §1 ¹ kpc i art. 108 kpc,

Pozwana wygrała niniejszy proces zatem należy się jej zwrot kosztów procesu w kwocie 1817 zł.

Na wskazaną kwotę złożyły się:

- opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł

- wynagrodzenie fachowego pełnomocnika w kwocie 1800 zł ustalone na podstawie § 1 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w spawie opłat za czynności radców prawnych.