Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Wiesława Stachowiak

Protokolant: Karolina Majchrzak

po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2024 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy H. B.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość emerytury policyjnej i policyjnej renty inwalidzkiej

na skutek apelacji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 5 grudnia 2022 r. sygn. akt IV U 764/22

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18.06.2017 r., nr ew. (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji od 01.10.2017 r. ponownie ustalił wysokość renty inwalidzkiej ubezpieczonego H. B. . Decyzję wydano na podstawie art. 22a w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (dalej zwanej ustawą zaopatrzeniową) oraz na podstawie otrzymanej z IPN-u informacji nr (...)

Wysokość świadczenia została ustalona w następujący sposób: podstawę wymiaru świadczenia stanowi kwota 7.736,71 zł. Renta inwalidzka z tytułu zaliczenia do grupy III stanowi 0 % podstawy wymiaru i wynosi 0 zł. Ustalona wysokość renty inwalidzkiej jest niższa od kwoty odpowiedniego świadczenia w najniższej wysokości, wobec tego podwyższa się ją do kwoty 750 zł. Nie wypłaca się renty inwalidzkiej z uwagi na posiadanie prawa do korzystniejszej emerytury policyjnej.

Decyzją z dnia 18.06.2017 r., nr (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji od 01.10.2017 r. ponownie ustalił wysokość emerytury ubezpieczonego. Decyzję wydano na podstawie art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy zaopatrzeniowej oraz na podstawie otrzymanej z IPN-u informacji nr (...)z dnia 03.04.2017 r. Od 01.10.2017 r. wysokość miesięcznego świadczenia wraz z przysługującymi wzrostami i dodatkami wyniosła 2069,02 zł.

Wartość świadczenia została ustalona w następujący sposób: podstawę wymiaru świadczenia stanowi kwota 7.673,36 zł. Łączna wysokość emerytury stanowi 73,23 % podstawy wymiaru i wynosi kwotę 5.619,20 zł. Ustalona wysokość emerytury jest wyższa od kwoty 2 069,02 zł, tj. przeciętnej emerytury ogłoszonej przez Prezesa ZUS-u, wobec tego wysokość emerytury ogranicza się o kwoty 2 069,02 zł.

W odwołaniach od tych decyzji wnioskodawca H. B. wniósł o uchylenie decyzji i przyznania świadczeń w dotychczasowej wysokości bez uwzględnienia zapisów znowelizowanej w/w ustawy.

Wyrokiem z 5 grudnia 2022 r., sygn. akt IV U 764/22, Sąd Okręgowy w Zielonej Górze:

I. zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 18.06.2017 r. nr (...) w ten sposób, że od dnia 01.10.2017 r. przyznał H. B. prawo do emerytury policyjnej w wysokości obliczonej na zasadach ustalonych przed tym dniem, to jest z pominięciem art. 15c ustawy z dnia 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, (...) Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, (...)Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin,

II. zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 18.06.2017 r. nr (...) w ten sposób, że od dnia 01.10.2017 r. przyznał H. B. prawo do policyjnej renty inwalidzkiej w wysokości obliczonej na zasadach ustalonych przed tym dniem, to jest z pominięciem art. 22a ustawy z dnia 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, (...) Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, (...)Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin.

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Decyzją z dnia 06.06.2001 r., nr (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji ustalił ubezpieczonemu prawo do policyjnej renty inwalidzkiej. Podstawę wymiaru stanowiła kwota 5.152,27 zł. Renta z tytułu ustalonego inwalidztwa wyniosła 40 % podstawy wymiaru tj. 2.060,91 zł. Świadczenie uległo zawieszeniu z uwagi na pobieranie korzystniejszego świadczenie emerytalnego.

Decyzją z dnia 06.06.2001 r., nr (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji ustalił ubezpieczonemu prawo do emerytury policyjnej (data zwolnienia ze służby: 30.04.2001 r.).

Podstawę wymiaru emerytury stanowiła kwota 5.152,27 zł. Emerytura z tytułu wysługi lat wg zestawienia wyniosła 75% podstawy wymiaru (nie więcej niż 75% podstawy wymiaru), tj. kwotę 3.864,20 zł. Wskazano, że emeryturę podwyższa się o 15 % podstawy wymiaru z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą tj. o kwotę 772,84 zł. Emerytura z tym podwyższeniem wynosi 4.121,81 zł (nie więcej niż 80 % podstawy wymiaru).

Świadczenia były następnie zmieniane lub waloryzowane kolejnymi decyzjami.

Decyzją z dnia 12.11.2009 r., Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji od 01.01.2010 r. ponownie ustalił wysokość emerytury policyjnej wnioskodawcy. Decyzję wydano na podstawie otrzymanej z IPN-u informacji z dnia 01.06.2009 r. nr (...). Stwierdzono, że od dnia 01.01.2010 r. miesięczna wysokość emerytury policyjnej wraz z dodatkami wynosi 5.247,73 zł – z uwagi na pełnienie służby w organach bezpieczeństwa państwa.

Informacja IPN obejmowała okres od 01.12.1981 r. do 21.11.1989 r.

Zgodnie z dodanym do ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji […] art. 15b, zastosowano zasadę, że emerytura wynosi 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990, co skutkowało obniżeniem emerytury wnioskodawcy.

Decyzją o waloryzacji policyjnej emerytury z dnia 27.02.2017 r. pozwany od 01.03.2017 r. ustalił ubezpieczonemu nową wysokość policyjnej emerytury wraz z przysługującymi dodatkami.

Nowa wysokość emerytury została obliczona przez podwyższenie dotychczasowej emerytury, tj. kwoty 6.111,80 zł, wskaźnikiem waloryzacji, tj. 100,44 %, nie mniej niż o kwotę 10 zł. Emerytura po waloryzacji od 01.03.2017 r. wyniosła 6.138,69 zł.

Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – wystawił informację o przebiegu służby nr (...) z dnia 03.04.2017 r., w której podał na podstawie posiadanych akt osobowych ubezpieczonego, że ubezpieczony w okresie od 01.12.1981r. do 31.01.1990 r. pełnił służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18.10.2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów.

Ustalona przez organ rentowy wysługa ubezpieczonego na dzień 01.10.2017 r. wyniosła: – służba: 24 lata 2 miesiące 25 dni, w tym:

- 23.10.1968 r. – 16.10.1970 r. – zasadnicza służba wojskowa 1 rok 11 miesięcy 25 dni

– 01.12.1970 r. – 30.11.1981 r. służba w Policji (MO) – 11 lat

- 01.02.1990 r. – 30.04.2001 r. służba w Policji (MO) – 11 lat 3 miesiące

składkowe (jak służba) po 2,6 % 3 lata 11 miesięcy 16 dni

- 01.09.1963 r. – 24.06.1966 r. – okres składkowy przed służbą

- 01.09.1967 r. – 22.10.1968 r. – okres składkowy przed służbą

- okresy określone w art. 13b ustawy liczone po 0,0%: od 01.12.1981 r. do 31.01.1990 r. (8 lat 2 miesiące).

W wyniku ponownej analizy akt osobowych wnioskodawcy, stanowiących podstawę dla wystawienia informacji o przebiegu służby nr (...), Instytut Pamięci Narodowej anulował uprzednią informację o przebiegu służby, obejmującą okres od 01.12.1981 r. do 31.01.1990 r. i wystawił nową informację obejmującą okres od dnia 01.12.1981 r. do 21.11.1989 r. z dnia 26.03.2018 r. nr (...).

W wyniku powyższego, decyzjami z dnia 16.04.2018 r. ponownie ustalono wysokość emerytury policyjnej oraz policyjnej renty inwalidzkiej ubezpieczonego, od dnia 01.05.2018 r. Wskazano na okresy określone w art. 13b ustawy liczone po 0,0%: od 01.12.1981 r. do 21.11.1989r. (7 lat 11 miesięcy 21 dni).

Przebieg służby ubezpieczonego był następujący:

- od 01.12.1970 r. – przyjęty do Milicji Obywatelskiej i mianowany funkcjonariuszem w służbie przygotowawczej na w/e inspektora z przydziałem do pracy w (...) w L.

- od 01.05.1971 r. – milicjant drużyny służbowej (...) w L.

- z dniem 01.12.1973 r. mianowany funkcjonariuszem w służbie stałej

- od 01.10.1975 r. milicjant na w/e Komendanta Posterunku MO w B.,

- od 01.04.1976 r. – milicjant na w/e/ referenta operacyjnego Referatu Operacyjnego – Dochodzeniowego Komisariatu MO w L.,

- od 01.07.1976 r. – milicjant P. Pieszych (...) w L.

- od 01.06.1977 r. – inspektor Grupy (...) Kryminalistycznej (...) w L.,

- od 01.03.1978 r. – inspektor Grupy (...) Kryminalistycznej (...) w L.

- od 01.12.1981 r. – zastępca kierownika ds. polityczno – wychowawczych (...) w L.

- od 01.08.1983 r. - zastępca szefa (...) ds. polityczno – wychowawczych

- od 01.08.1990 r. – Komendant Komisariatu Policji w L.

Z dniem 30.04.2001 r. został zwolniony ze służby.

W związku z przemianami ustrojowymi w 1990 r. ubezpieczony w lipcu 1990 r. wypełnił wniosek o przyjęcie do służby w Policji, w którym skreślił słowa funkcjonariusza „Służby Bezpieczeństwa” wpisując w to miejsce „pionu polityczno wychowawczego”

W wyniku weryfikacji został pozytywnie oceniony i zakwalifikowano go do pracy w Policji.

W dniu 27.05.1990 r. został wybrany na radnego Rady Gminy i Miasta L., w której pełnił funkcję przewodniczącego komisji ds. samorządu i przestrzegania prawa.

W okresie od 01.10.1991 r. do 01.12.1994 r. wnioskodawca odbył aplikację radcowską. W dniu 29.12.1994 r. został wpisany na listę radców prawnych.

Po zwolnieniu ze służby wnioskodawca był radcą prawnym Komendy Powiatowej w Ż..

Wnioskodawca przed okresem objętym informacją IPN pełnił służbę jako funkcjonariusz milicji w grupie patrolowej, konwojowej, był posterunkowym. Następnie służył jako funkcjonariusz milicji w sekcji dochodzeniowej, zajmując się typową pracą dochodzeniową w zakresie przestępstw wszelkiego rodzaju o podłożu kryminalnym i gospodarczym. W okresie późniejszym zajmował się pracą jako technik kryminalistyki.

W okresie od 01.12.1981r. pełniąc funkcję zastępcy kierownika d/s polityczno – wychowawczych, a później za-cy szefa, zajmował się szkoleniami zawodowymi. Dbał o dyscyplinę funkcjonariuszy milicji, podejmował działania zapobiegające nadużywaniu przez nich alkoholu. Jego działania ograniczały się do spaw funkcjonariuszy milicji i ich rodzin. Oprócz tego nadzorował służbę funkcjonariuszy milicji. Z uwagi na to, że był jednocześnie technikiem kryminalistyki, ponieważ były braki osobowe, wykonywał niejednokrotnie pracę technika kryminalistyki. Jego dzień pracy wyglądał w ten sposób, że spotykał się rano z szefem, który zapoznawał go z pocztą przekazaną przez dyżurnego. W tygodniu miał spotkania z załogą z poszczególnych pionów - dzielnicowymi, drużyną patrolowo-konwojową, pionem dochodzeniowym, przynajmniej jedno w tygodniu z każdym pionem. Zajmował się też posterunkami milicji w B., J. i w T., które odwiedzał co około 10 dni. Na tych spotkaniach omawiał z ich komendantami sytuację w komisariatach.

Podczas całej służby w okresie objętym sporną informacją IPN, skarżący nie wykonywał żadnych działań przeciwko kościołowi, związkom zawodowym lub wyznaniowym, ruchom niepodległościowym. Nie wykonywał żadnych czynności mających na celu łamanie praw obywateli ani naruszania wolności człowieka.

W oparciu o wyżej ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy wskazał, że odwołania zasługują na uwzględnienie.

Przedmiotem sporu było ustalenie, czy zaskarżonymi decyzjami prawidłowo ustalono od 01.10.2017 r. wysokość policyjnej renty inwalidzkiej wnioskodawcy i policyjnej emerytury, obniżając świadczenia do kwot wskazanych w zaskarżonych decyzjach.

Obniżenia dokonano w oparciu o informację IPN-u nr (...) z 03.04.2017 r., zgodnie z którą w okresie od 01.12.1981 r. do 31.01.1990r. wnioskodawca pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa. Informacja ta zmieniona został informacją IPN z 26.03.2018 r. nr (...), zgodnie z którą określono, że służbę na rzecz totalitarnego państwa wnioskodawca pełnił od 01.12.1981 r. do 21.11.1989 r.

Zdaniem Sądu Okręgowego zaskarżone decyzje okazały się błędne dlatego, że wnioskodawca nie wykonywał przez cały okres służby żadnych czynności naruszających podstawowe prawa i wolności człowieka ani czynności przeciwko osobom lub organizacjom działającym na rzecz niepodległości Państwa Polskiego.

Sąd Okręgowy przytoczył następnie treść art. 13b ustawy z dnia 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Agencji Wywiadu. Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r., poz. 723 ze zm.), zgodnie z którym za służbę na rzecz państwa totalitarnego uznaje się służbę od dnia 22 lipca 1944 roku do dnia 31 lipca 1990 roku w cywilnych i wojskowych instytucjach oraz formacjach wymienionych w ust. 1 tej regulacji.

Przepisy art. 13b enumeratywnie określają katalog jednostek, w których służba była pełniona na rzecz totalitarnego państwa.

Za służbę na rzecz totalitarnego państwa ustawodawca uznał również służbę na etatach określonych w art. 13b ust. 2 pkt 1 ustawy oraz okresy, o których mowa odpowiednio w art. 13b ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy.

W myśl § 14 ust. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18.10.2004 r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 1148 z późn. zm.), środkiem dowodowym potwierdzającym datę i podstawę zwolnienia ze służby oraz okres służby jest zaświadczenie o przebiegu służby, sporządzone na podstawie akt osobowych funkcjonariusza, wystawione przez właściwe organy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu lub Państwowej Straży Pożarnej.

Sąd Okręgowy przytoczył następnie tezy wyrażone w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16.09.2020 r., sygn. akt III UZP 1/20. Tezy Sądu Najwyższego wyrażone w tej uchwale, których puenta sprowadza się do wniosku, że kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa”, określone w wykładanym przepisie, powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka, Sąd Okręgowy w pełni podzielił.

Dokonując następnie subsumpcji ustaleń faktycznych przy ocenie prawnej charakteru służby, należy wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, w tym także indywidualne czyny ubezpieczonego oraz zweryfikować je pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu (art. 13b ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy z 18.02.1994 r.).

Sąd Okręgowy nie mógł oprzeć się bezkrytycznie na treści informacji nr (...) (później (...)), wystawionej przez IPN, lecz miał obowiązek oceny, czy wnioskodawca pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, w rozumieniu art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, z zastosowaniem wszelkich zasad postępowania dowodowego w procesie cywilnym, w tym zasady swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i kontradyktoryjności procesu (art. 232 k.p.c.).

Okoliczności sprawy ustalono więc na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w tym dokumentacji osobowej wnioskodawcy oraz jego zeznań. Żaden z tych dowodów nie został zakwestionowany przez którąkolwiek ze stron. Wnioskodawca nie kwestionował przebiegu służby wynikającego z dokumentacji, zwłaszcza w zakresie dat granicznych poszczególnych okresów oraz nazw i rodzajów komórek, w których odbywał służbę. Z kolei jego zeznania nie zostały zakwestionowane przez stronę pozwaną, nie zgłoszono też żadnych dalszych wniosków dowodowych na podważenie twierdzeń wnioskodawcy. Opierając się na analizie wszystkich zgromadzonych dokumentów i zeznań strony, ustalono dokładny przebieg służby wnioskodawcy oraz rodzaj i charakter wykonywanych przez niego czynności służbowych.

W uzasadnieniu powołanej uchwały Sądu Najwyższego stwierdzono, że brak związania sądu powszechnego treścią informacji o przebiegu służby nie zamyka procesu wykładni, lecz obliguje do wyjaśnienia pozostałych kwestii spornych, przede wszystkim znaczenia zwrotu „służby na rzecz totalitarnego państwa”.

W niniejszej sprawie nie ma w zasadzie sporu co do przydziału wnioskodawcy do określonych formacji w konkretnych okresach. W okresie, którego dotyczy informacja IPN (01.12.1981 r. do 21.11.1989 r.) wnioskodawca był zastępcą kierownika ds. polityczno – wychowawczych (...) w L., od 01.08.1983 r. zastępca szefa (...) ds. polityczno – wychowawczych.

Kluczowe w niniejszej sprawie jest rozumienie drugiego członu: „na rzecz totalitarnego państwa”. Podkreślenia bowiem wymaga, że określenie pełnienia służby „na rzecz” państwa totalitarnego nie jest równoznaczne z pełnieniem jej „w okresie” państwa totalitarnego.

Sąd Najwyższy wskazał, że służba „na rzecz państwa totalitarnego” nie musi być tożsama ze służbą pełnioną w okresie istnienia tego państwa i w ramach istniejących w tym państwie organów i instytucji. Nie każde bowiem nawiązanie stosunku prawnego w ramach służby państwowej wiąże się automatycznie z zindywidualizowanym zaangażowaniem bezpośrednio ukierunkowanym na realizowanie charakterystycznych dla ustroju tego państwa jego zadań i funkcji. Charakteru służby „na rzecz” państwa o określonym profilu ustrojowym nie przejawia ani taka aktywność, która ogranicza się do zwykłych, standardowych działań podejmowanych w służbie publicznej, to jest służbie na rzecz państwa jako takiego, bez bezpośredniego zaangażowania w realizację specyficznych – z punktu widzenia podstaw ustrojowych – zadań i funkcji tego państwa, ani tym bardziej taka aktywność, która pozostaje w bezpośredniej opozycji do zadań i funkcji państwa totalitarnego (zob. wyroki: z dnia 12.12.2019 r., I OSK (...), I OSK (...), z dnia 13.12.2019 r., I OSK (...) i I OSK (...)).

Sąd Okręgowy akceptuje powyższe twierdzenia i argumentację przedstawioną w uchwale na ich poparcie, stwierdzając, że mają one bezpośrednie przełożenie na realia niniejszej sprawy.

Sąd Okręgowy stwierdził, że podczas całej służby w okresie objętym sporną informacją IPN, skarżący nie wykonywał żadnych czynności przeciwko kościołowi, związkom zawodowym lub wyznaniowym, ruchom wolnościowym. Nie wykonywał czynności mających na celu łamanie praw obywateli ani naruszania wolności człowieka. Pełniąc funkcję zastępcy kierownika d/s polityczno – wychowawczych, a później zastępcy szefa (...) ds. polityczno - wychowawczych zajmował się szkoleniami zawodowymi funkcjonariuszy milicji, dbał o dyscyplinę funkcjonariuszy milicji, nadzorował ich służbę. Oprócz tego, w związku z brakami kadrowymi, wykonywał normalne czynności dochodzeniowe jako technik kryminalistyki. W tygodniu miał spotkania z załogą z poszczególnych pionów: dzielnicowymi, drużyną patrolowo-konwojową, pionem dochodzeniowym, przynajmniej jedno w tygodniu z każdym z nich. Zajmował się też posterunkami milicji w B., J. i w T., które odwiedzał co około 10 dni, a na spotkaniach omawiał z ich komendantami sytuację w komisariatach. Czynności, które wykonywał w ramach swoich obowiązków były i są czynnościami wykonywanymi w każdym państwie, niezależnie od jego ustroju, takie czynności wykonywane są również obecnie.

Całokształt ustaleń dokonanych w sprawie prowadzi do wniosku, że wnioskodawca nie świadczył „służby na rzecz totalitarnego państwa”. Żadne jego czyny nie prowadziły do naruszenia praw i wolności obywateli.

Zgromadzone dowody przemawiają więc wyraźnie na korzyść odwołującego się. Strona pozwana natomiast nie przedstawiła żadnych twierdzeń ani dowodów, mogących prowadzić do wniosku, że ubezpieczony jakimikolwiek czynami wykonywał jednak „służbę na rzecz totalitarnego państwa”. Nie podjęto w tym kierunku jakiejkolwiek aktywności procesowej w toku całego postępowania.

Sąd Okręgowy zwrócił się do IPN-u o wskazanie, czy Instytut dysponuje dokumentami świadczącymi o tym, że odwołujący się w spornym okresie naruszał prawa i wolności człowieka. IPN (Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej) wyraził w odpowiedzi swoje stanowisko. Podobnie jak pozwany – Instytut nie był w stanie przedstawić żadnych dowodów na łamanie przez ubezpieczonego praw i wolności człowieka. Pozwany w zasadzie przyznał, że takich konkretnych informacji nie ma. Stwierdzono jedynie, że IPN nie jest zobowiązany do poszukiwania i oceny dokumentów mogących potwierdzić popełnienie przez wnioskodawcę czynów określonych w zadanym pytaniu. Dodano, że IPN, sporządzając informację o przebiegu służby opiera się jedynie na dokumentach znajdujących się w zasobach archiwalnych IPN-u, jednocześnie nie dokonuje analizy ani nie ocenia, jaki był zakres wykonywanych przez funkcjonariusza czynności i zadań służbowych. Na podstawie posiadanej dokumentacji IPN ustala jedynie, czy jednostka organizacyjna, w której funkcjonariusz pełnił służbę, została wymieniona w art. 13b cytowanej wyżej ustawy.

Zdaniem Sadu Okręgowego taka praktyka jest rażąco sprzeczna z dyrektywami dotyczącymi oceny, czy osoba zainteresowana wykonywała „służbę na rzecz totalitarnego państwa”, przedstawionymi w omówionej wyżej uchwale. IPN ogranicza się jedynie do przyporządkowania funkcjonariusza w danej jednostce, wymienionej w ustawie, nie ustalając w ogóle, czym w rzeczywistości taki funkcjonariusz się zajmował.

Skoro więc „ustalanie indywidualnych przewinień funkcjonariuszy na podstawie dokumentów znajdujących się w archiwum IPN-u jest niemożliwe i niecelowe”, a IPN i pozwany nie przedstawili w niniejszej sprawie żadnych innych dowodów na konkretną działalność, świadczącą o „służbie na rzecz totalitarnego państwa”, to Sąd Okręgowy uznał za udowodnione przez wnioskodawcę, że takiej działalności w ogóle nie wykonywał.

Należy też mieć na względzie ustawę nowelizującą z 2009 r. Ten akt prawny stanowił likwidację przywilejów emerytalnych funkcjonariuszy służby bezpieczeństwa. W założeniu ustawy nowelizującej z 2009 r. wprowadzony mechanizm weryfikacyjny przewidywał ponowne obliczenie wysokości emerytury osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa wymienionych w art. 2 ustawy z 18.10.2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1994-1990 (t.j. Dz.U. z 2020r., poz. 306).

Ten etap dezubekizacji dotyczył również ubezpieczonego. Na podstawie informacji IPN-u z dnia 01.06.2009 r. nr (...), zgodnie z którą ubezpieczony pełnił służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z 18.10.2006 r., Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał decyzję z dnia 12.11.2009 r. Zgodnie z dodanym do ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji […] art. 15b, zastosowano zasadę, że emerytura wynosi 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990, co skutkowało obniżeniem emerytury wnioskodawcy.

Obecnie IPN określił analogiczny okres w informacji będącej podstawą wydania zaskarżonej decyzji.

W niniejszej sprawie fakt, że zaskarżona decyzja obejmuje po raz drugi tożsamy okres, który został już rozliczony w trakcie poprzedniej dezubekizacji (z 2009 r.), z pewnością nakazuje szczególną ostrożność przy rozpatrywaniu sytuacji ubezpieczonego.

Zdaniem Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie ponowne zredukowanie przelicznika za okresy służby jest nieuprawnione w świetle omówionych już ustaleń. Ubezpieczony żadnym swoim działaniem nie naruszył ani nie dążył do naruszenia praw i wolności obywateli, a zatem emerytura nie została w tym zakresie uzyskana niegodziwie. Wymiar sankcji określonych przez obecną ustawę dezubekizacyjną z pewnością jawi się jako rażąco niedostosowany do pracy wykonywanej przez odwołującego się w spornym okresie.

Ostatnim istotnym aspektem sprawy jest przebieg służby wnioskodawcy po 1990 r. W uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego przedstawiono okoliczności faktyczne i prawne procesu weryfikacji funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej, którzy do 31.07.1989 r. byli funkcjonariuszami Służby Bezpieczeństwa. Odwołujący przeszedł pozytywnie weryfikację, został przyjęty do pracy w Policji, co oznacza, że nie miano do niego, w zakresie dotychczasowej służby, żadnych zastrzeżeń.

Przy tym, co podkreślał odwołujący i co znajduje potwierdzenie w jego wniosku z lipca 1990r. wynika, że wypełniając wniosek o przyjęcie do służby w Policji, skreślił w nim słowa funkcjonariusza „Służby Bezpieczeństwa” wpisując w to miejsce „pionu polityczno -wychowawczego”, gdyż uznawał, że nigdy nie był funkcjonariuszem SB. Po 21.11.1989 r. wnioskodawca przez ponad 10 lat służył jako funkcjonariusz milicji, pełniąc odpowiedzialną służbę jako Komendant Komisariatu Policji w L.. Przez kolejnych ponad 10 lat, wnioskodawca wzorowo pełnił służbę chroniąc bezpieczeństwo, zdrowie i życie oraz interesy majątkowe obywateli Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto w dniu 27.05.1990 r. został wybrany na radnego Rady Gminy i Miasta L., w której pełnił funkcję przewodniczącego komisji ds. samorządu i przestrzegania prawa. Świadczyło to o tym, że obywatele na terenie, na którym dokonywano wyboru członków rady, którzy będą ich reprezentować, mieli do niego pełne zaufanie. Z kolei w następnych latach, po zdaniu egzaminu zawodowego, był radcą prawnym Komendy Powiatowej w Ż..

Rozpatrując służbę wnioskodawcy całościowo, analizując cały okres jego pracy i służby od 01.12.1970 r. do 30.04.2001 r. można dostrzec, że nie tylko brak w niej elementów działań przeciwko prawom i wolnościom człowieka przed 1990 r., ale też, że po rozpoczęciu pracy w Policji wnioskodawca wypracował emeryturę wykonując długotrwałą służbę na rzecz bezpieczeństwa obywateli Rzeczpospolitej Polskiej.

Służba ta miała negatywny wpływ na zdrowie ubezpieczonego. Jak wynika z orzeczenia Komisji Lekarskiej stwierdzone u niego schorzenia, powodujące niezdolności do pracy, mają związek ze służbą w Policji. Ponadto jego emerytura podlegała już obniżeniu na etapie poprzedniej dezubekizacji.

Wszystkie te argumenty świadczą o tym, że ponowne obniżenie świadczeń na podstawie aktualnie obowiązującej wersji ustawy zaopatrzeniowej jest w przypadku ubezpieczonego niezasadne.

Konkludując, zdaniem Sądu Okręgowego zaskarżone decyzje należy więc uznać za błędne już w świetle aktualnie obowiązujących przepisów ustawy zaopatrzeniowej. Tym samym nie ma potrzeby odwoływania się do kategorii zgodności i niezgodności tej ustawy z normami wyższego rzędu, w tym Konstytucji.

Mając to wszystko na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzekł jak w punkcie I i II sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku, w całości, złożył pozwany, wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I i II poprzez oddalenie odwołań od zaskarżonych decyzji oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za I instancję, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi decyzję w zakresie zasądzenia na rzecz pozwanego kosztów postępowania.

W odpowiedzi na apelację odwołujący wniósł o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe, a zebrany materiał poddał wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów, przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. Na tej podstawie Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które tutejszy Sąd w pełni podziela i przyjmuje za własne.

Istota sporu sprowadzała się do oceny zasadności zastosowania wobec ubezpieczonego H. B. przepisów art. 15 c i art. 22 a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, znowelizowanego w 2016 r. i w konsekwencji obniżenia wysokości przyznanych mu świadczeń emerytalno – rentowych.

W świetle przepisu art. 15 c ust. 1 ustawy w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi:

- 0% podstawy wymiaru - za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b;

- 2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, la oraz 2-4.

Ponadto, jak wynika z treści ust. 3, wysokość emerytury ustalonej zgodnie z ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Natomiast zgodnie z treścią art. 22 a ust. 1 powołanej ustawy w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, rentę inwalidzka ustaloną zgodnie z art. 22 zmniejsza się o 10% podstawy wymiaru za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b. Wysokość renty inwalidzkiej, ustalonej zgodnie z ust. 1, nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej renty z tytułu niezdolności do pracy wypłaconej przez ZUS.

Istotą sporu było zatem ustalenie, czy odwołujący w okresie wskazanym w informacji IPN, tj. od 01.12.1981r. do 21.11.1989r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 roku, poz. 708 ze zmianami).

W tym miejscu przypomnieć należy, iż w przywołanej przez Sąd Okręgowy uchwale z dnia 16 września 2020 r. III UZP 1/20 Sąd Najwyższy stwierdził, że kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13 b ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.

Zasadniczy zarzut apelującego sprowadzał się do argumentacji, że skoro z informacji IPN wynika, że odwołujący w ww. okresie pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z 18 lutego 1994 roku, to automatycznie spełnione zostały warunki do ponownego przeliczenia jej świadczenia. Zdaniem pozwanego istotnym kryterium jest fakt pełnienia służby w okresie od dnia 22.07.1944 r. do dnia 31.07.1990r. w wymienionych w tym przepisie jednostkach organizacyjnych.

W ocenie Sądu Apelacyjnego argumentacja apelującego nie jest uzasadniona.

W orzecznictwie sądów powszechnych, sądów administracyjnych oraz Sądu Najwyższego ukształtował się jednolity pogląd, zgodnie z którym okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego. Przeciwko informacji o przebiegu służby mogą być przeprowadzane przeciwdowody. Sąd Najwyższy (por. wyroki z 09.04.2009 r., I UK 316/08, z 06.09.1995 r., II URN 23/95, OSNAPiUS 1996 nr 5, poz. 77, z 08.04.1999 r., II UKN 619/98, OSNAPiUS 2000 nr 11, poz. 439, z 04.10.2007 r. I UK 111/07, z 02.02.1996 r., II URN 3/95, OSNAPiUS 1996 nr 16, poz. 239 oraz z 25.07.1997 r., II UKN 186/97, OSNAPiUS 1998 nr 11, poz. 342) na gruncie art. 473 k.p.c. wielokrotnie wypowiadał się, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych i prawa pracy w postępowaniu przed sądem nie obowiązują ograniczenia dowodowe. W postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe prowadzenie dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron nie podlega żadnym ograniczeniom. Nie może zatem ulegać wątpliwości, że pracownik czy ubezpieczony ubiegający się o świadczenie z ubezpieczenia społecznego może w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych wszelkimi dowodami wykazywać okoliczności, od których zależą jego uprawnienia z tytułu ubezpieczenia - także wówczas, gdy z dokumentu np. zaświadczenia o zatrudnieniu, wynika co innego.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z 09.12.2011 r. sygn. akt II UZP 10/11 (OSNP 2012/23-24/298) przyjął, że sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA w W., w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Ww. postanowienie Sądu Najwyższego zapadło na tle obniżenia emerytury policyjnej w związku z pierwszą ingerencją ustawodawcy w świadczenia emerytalne funkcjonariuszy reżimu komunistycznego, kiedy to do ustawy z 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, wprowadzono dodatkowy art. 15b przewidujący, że obniża się emeryturę osobie, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18.10.2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów i która pozostawała w służbie przed dniem 02.01.1999 r.

Sąd Apelacyjny przypomina także treść powołanej wyżej uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 16 września 2020r. III UZP 1/20. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu powołanej uchwały dotyczącej kwestii obniżania emerytur policyjnych na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów potwierdził, że sądu powszechnego nie wiąże informacja o przebiegu służby wydana przez IPN w trybie art. 13a ust. 1 ustawy z 1994 r. Sąd Najwyższy zaakcentował, iż pojęcie „służby na rzecz totalitarnego państwa" należy odkodować jako punkt wyjścia do analizy sytuacji prawnej indywidualnych świadczeniobiorców. Tym samym nie można zgodzić się z założeniem, że sam fakt stwierdzenia pełnienia służby od dnia 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. w wymienionych instytucjach i formacjach jest wystarczający do uzyskania celu ustawy z 2016 r., w tym także aby wykluczone zostało prawo do dowodzenia, iż służba pełniona w tym czasie nie była służbą na rzecz totalitarnego państwa. Sąd Najwyższy podkreślił także, że nie można ograniczyć się do bezrefleksyjnej wykładni językowej art. 13b ustawy z 1994 r., bowiem zakodowane w nim pojęcie stanowi kryterium wyjściowe, a więc przybiera postać domniemania możliwego do obalenia w procesie cywilnym.

Na powyższe stanowisko powołał się również Sąd Najwyższy w postanowieniu z 14.09.2021 r. sygn. akt USK 259/21 (w zakresie rozpoznania skargi kasacyjnej), wskazując, że sądu powszechnego nie wiąże informacja o przebiegu służby wydana przez IPN i w razie stosownego zarzutu przeciwko osnowie tej informacji, sąd będzie zobowiązany do rekonstrukcji jej przebiegu w konkretnym wypadku.

Sąd Najwyższy uznaje zatem, że informacja IPN stanowi dowód, który nie jest jednak dowodem wyłącznym albo dowodem niepodważalnym, którym sąd byłby związany, bez możliwości jego oceny w ramach przysługującego sądowi prawa do swobodnej i wszechstronnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.). Inne rozumienie stanowiska Sądu Najwyższego dawałoby IPN przymioty organu rozstrzygającego arbitralnie kwestie wysokości świadczeń emerytalno-rentowych, bez potrzeby odwoływania się do sądu, a z sądu organ firmujący jedynie ustalenia zawarte w informacji IPN.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego - mając na uwadze wykładnię celowościową ustawy uznać należy, że istotne znaczenie dla interpretacji definicji „służby na rzecz totalitarnego państwa” ma rodzaj i zakres czynności wykonywanych w trakcie służby.

Ustawa z 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...) nie zawiera definicji „służby na rzecz totalitarnego państwa”. Celem odkodowania znaczenia tego sformułowania, odnieść się wypada do definicji zawartej w ustawie z 18.10.2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz o treści tych dokumentów (Dz.U. 2006 Nr 218, poz. 1592). Zgodnie z preambułą ww. ustawy służbą tego rodzaju jest „praca albo służba w organach bezpieczeństwa państwa komunistycznego lub pomoc udzielana tym organom przez osobowe źródło informacji, polegające na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli, była trwale związana z łamaniem praw człowieka i obywatela na rzecz komunistycznego ustroju totalitarnego”.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, do zastosowania omawianych rygorów nie wystarczy zatem samo formalne pełnienie służby w jednostkach wymienionych w art. 13b ustawy w okresie od 22.07.1944r. do 31.07.1990r., ale pełnienie służby polegające na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli, łamaniu praw człowieka i obywatela.

Inna wykładnia przepisu art. 13b naruszałaby zasady sprawiedliwości społecznej, bowiem dotyczyłaby także osób, których pełniona funkcja czy charakter pracy nie miały charakteru operacyjnego, lecz charakter pomocniczy, techniczny, biurowy, porządkowy, niezwiązany z głównymi funkcjami organów bezpieczeństwa. Poza tym należy mieć na względzie, że wykonywanie „służby na rzecz państwa totalitarnego” było zindywidualizowane, mogło różnić się osobistym zaangażowaniem danej osoby i determinacją na realizowanie określonych zadań i funkcji. Działalność funkcjonariusza mogła być w różnym stopniu ukierunkowana na potrzeby, korzyści totalitarnego państwa. W związku z tym nie każde nawiązanie stosunku prawnego w ramach jednostek organizacyjnych, wskazanych w ustawie, musiało wiązać się ze służbą na rzecz totalitarnego państwa.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, nie można przyjąć a priori, że sam fakt stwierdzenia pełnienia służby w okresie od 22.07.1944 r. do 31.07.1990 r. w wymienionych w ustawie jednostkach organizacyjnych jest wystarczający do uznania, że dana osoba „pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa”. Służba (praca) takiej osoby powinna być oceniana na podstawie indywidualnych czynów, w oparciu o wszystkie okoliczności pełnionej służby. Nie można stosować mechanizmu odpowiedzialności zbiorowej, gdyż stosowanie takiego mechanizmu przybliżyłoby ten mechanizm do mechanizmów stosowanych w czasach państwa totalitarnego.

Prezentowany przez Sąd Apelacyjny pogląd jest zatem w pełni zgodny z przywołaną uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 16.09.2020 r. sygn. akt III UZP 1/20 dotyczącą kwestii obniżania emerytur policyjnych.

Tym samym nie można zgodzić się z zarzutem apelującego, że sam fakt stwierdzenia pełnienia służby od dnia 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. w wymienionych instytucjach i formacjach jest wystarczający do przesądzenia, że służba pełniona w tym czasie była służbą na rzecz totalitarnego państwa, zwłaszcza wykluczenia prawa do przeprowadzenia przeciwdowodu.

Dlatego nie można ograniczyć się jedynie do wykładni językowej art. 13b ustawy z 1994 r., bowiem zakodowane w nim pojęcie stanowi kryterium wyjściowe, a więc przybiera postać domniemania możliwego do obalenia w procesie cywilnym. Pokreślenia wymaga, że taka wykładnia jest zgodna z jednolitym i utrwalonym orzecznictwem sądów administracyjnych, w szczególności Naczelnego Sądu Administracyjnego (zob. na przykład wyroki: z dnia 11 grudnia 2019 r., I OSK (...); I OSK (...), a także z dnia 4 czerwca 2019 r., (...)).

Słuszne jest także stanowisko Sądu Okręgowego, że sądy powszechne nie są związane treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Związanie to obejmuje jedynie organ emerytalny.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dał podstaw by przyjąć, że w okresie od 16.09.1985r. do 31.07.1989r. odwołująca pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa.

Jak trafnie ustalił Sąd Okręgowy w powyższym okresie, którego dotyczy informacja IPN, skarżący nie wykonywał żadnych czynności przeciwko kościołowi, związkom zawodowym lub wyznaniowym, ruchom wolnościowym. Nie wykonywał czynności mających na celu łamanie praw obywateli ani naruszania wolności człowieka. Pełniąc funkcję zastępcy kierownika ds. polityczno – wychowawczych, a później zastępcy szefa (...) ds. polityczno - wychowawczych zajmował się szkoleniami zawodowymi funkcjonariuszy milicji, dbał o dyscyplinę funkcjonariuszy milicji, nadzorował ich służbę. Oprócz tego wykonywał czynności dochodzeniowe jako technik kryminalistyki. Zajmował się też posterunkami milicji w B., J. i w T., które odwiedzał omawiając z ich komendantami sytuację w komisariatach.

Sąd Apelacyjny podzielił zatem ustalenie Sądu I instancji, że całokształt ustaleń dokonanych w sprawie prowadzi do wniosku, że wnioskodawca nie świadczył „służby na rzecz totalitarnego państwa”. Żadne jego czyny nie prowadziły do naruszenia praw i wolności obywateli. Ponadto ubezpieczony przeszedł pozytywnie weryfikację, został przyjęty do pracy w Policji, co oznacza, że nie miano do niego, w zakresie dotychczasowej służby, żadnych zastrzeżeń. Po 21.11.1989 r. wnioskodawca przez ponad 10 lat służył jako funkcjonariusz Policji, pełniąc odpowiedzialną służbę jako Komendant Komisariatu Policji w L.. Ponadto w dniu 27.05.1990 r. został wybrany na radnego Rady Gminy i Miasta L., a w następnych latach był radcą prawnym Komendy Powiatowej w Ż.. Rozpatrując służbę wnioskodawcy całościowo, analizując cały okres jego pracy i służby od 01.12.1970 r. do 30.04.2001 r. można dostrzec, że nie tylko brak w niej elementów działań przeciwko prawom i wolnościom człowieka przed 1990 r., ale też, że po rozpoczęciu pracy w Policji wnioskodawca wypracował emeryturę wykonując długotrwałą służbę na rzecz bezpieczeństwa obywateli Rzeczpospolitej Polskiej.

Niezależnie od powyższego - nie wykazano, aby odwołujący w wykonywanych czynnościach w okresie wskazanym w informacji IPN stosował jakiekolwiek niegodziwe praktyki w pełnionej służbie, a tym samym, aby jego działania naruszały podstawowe prawa i wolności człowieka bądź wypełniały znamiona czynów niedozwolonych.

W realiach sprawy w postępowaniu sądowym dokonano zatem indywidualnej oceny charakteru zatrudnienia odwołującej i faktycznie wykonywanej przez nią pracy, mając na uwadze, że kryterium miejsca i czasu pełnienia służby nie powinno stanowić jedynego kryterium do oceny, czy odwołująca pełniła „służbę na rzecz totalitarnego państwa”, w rozumieniu art. 13b ust. 1 ustawy z 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy. Kryteriami niezbędnymi do oceny czy pełniła ona „służbę na rzecz totalitarnego państwa” powinny być przede wszystkim: rodzaj wykonywanych czynności, sposób ich wykonywania, a w szczególności czy w okresie pełnienia służby (pracy) dopuszczała się naruszeń podstawowych praw i wolności człowieka.

Sąd Apelacyjny podobnie jak Sąd Okręgowy w całości oparł się zatem na uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16.09.2020r. III UZP 1/20 oraz podzielił w pełni stanowiska innych sądów powszechnych rozpoznających analogiczne sprawy. W tych orzeczeniach sądów powszechnych podniesiono m.in., że system emerytalny i kształtowane w jego ramach uprawnienia emerytalne nie mogą być elementem prowadzenia polityki represyjnej państwa, zwłaszcza że uprawnienia emerytalne nie są szczególnymi korzyściami, nawet w stosunku do służb mundurowych. W realiach sprawy wydanie decyzji obniżających odwołującej świadczenia emerytalno – rentowe nastąpiło bez uwzględnienia indywidualnego charakteru pracy.

Z tych względów Sąd Apelacyjny uznał wszystkie zarzuty pozwanego za bezzasadne.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny podzielając ustalenia faktyczne i prawne Sądu I instancji, nie znalazł podstaw do wzruszenia kwestionowanego wyroku w kierunku postulowanym w apelacji. Zarzuty apelacji nie podważyły powyższych ustaleń, zaś apelacja stanowiła jedynie nieskuteczną polemikę z prawidłowymi ustaleniami i rozważaniami Sądu Okręgowego.

Konkludując, Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. apelację oddalił, nie znajdując podstaw do jej uwzględnienia.

Wiesława Stachowiak