Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 czerwca 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Ewa Stryczyńska (spr.)

Sędziowie: SA Renata Szelhaus

SA Marcin Graczyk

po rozpoznaniu w dniu 28 czerwca 2023 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy K. O.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno - Rentowego Ministerstwa

Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość emerytury policyjnej

na skutek apelacji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 17 maja 2021 r. sygn. akt XIII 1U 14343/18

oddala apelację

Renata Szelchaus Ewa Stryczyńska Marcin Graczyk

Sygn. akt III AUa 937/21

UZASADNIENIE

Decyzją z 20 listopada 2017 r. ( (...)) Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. dokonał ponownego ustalenia wysokości emerytury policyjnej K. O., określając ją od 1 października 2017 r. na kwotę 2.069,02 zł. Podstawą wydania decyzji był art. 15c w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 oraz art. 13 ust. 1 lit. 1c w zw. z art. 13b ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biuro Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2016 r. poz. 708 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy z 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2016 r. poz. 2270). W świetle powołanego przepisu, emerytura osoby, która w latach 1944-1990 pełniła służbę na rzecz państwa totalitarnego, i która pozostawała w służbie przed 2 stycznia 1999 r., wynosi 0% podstawy wymiaru - za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa i 2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą. Wysokość tak ustalonego świadczenia nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Kwota ta w momencie wydania zaskarżonej decyzji wynosiła 2.069,02 zł brutto.

K. O. odwołał się od w/w decyzji, wnosząc o ponowne ustalenie wysokości świadczenia w nieobniżonej wysokości, ustalonej przed 1 października 2017 r. Odwołujący się podniósł, że zaskarżona decyzja została wydana m.in. na podstawie przepisów prawa niezgodnych z art. 2, art. 10, art. 30, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 67 ust 1 w zw. z art. 31 ust. 3, art. 42 oraz art. 45 ust. 1, Konstytucji RP, a także sprzecznych z wiążącymi Polskę aktami prawa międzynarodowego.

Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu podniósł, że zaskarżona decyzja jest zgodna ze wskazanymi w odwołaniu przepisami prawa, a tym samym odwołanie pozbawione jest podstaw prawnych. Ponadto organ rentowy wskazał, że postępowanie w sprawie ponownego ustalenia wysokości świadczenia zostało wszczęte z urzędu w związku z wejściem w życie ustawy z 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2016 r. poz. 2270) oraz uzyskaniem z (...) informacji nr (...) z 24 października 2017 r. o przebiegu służby K. O. na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 1 września 1987 r. do 31 lipca 1990 r.

Wyrokiem z 17 maja 2021 r., w sprawie o sygn. akt XIII 1U 14343/18, Sąd Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sekcja ds. odwołań od decyzji zmniejszających wysokość emerytur i rent byłym funkcjonariuszom pełniącym służbę na rzecz totalitarnego państwa zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu się K. O. prawo do emerytury policyjnej w wysokości ustalonej przed dniem 1 października 2017 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że K. O. 1 września 1987 r. został przyjęty do służby w Milicji Obywatelskiej w (...) w P. i mianowany funkcjonariuszem na okres służby przygotowawczej na stanowisko młodszego inspektora na wolnym etacie starszego inspektora Wydziału (...) Służby Bezpieczeństwa z przydziałem do pracy w Wydziale (...) Służby Bezpieczeństwa. Następnie, od 16 stycznia 1988 r. pracował w (...) w P. jako młodszy inspektor na wolnym etacie starszego inspektora Wydziału (...) Służby Bezpieczeństwa. Od 1 września 1988 r. pracował w (...) w P. jako młodszy inspektor Wydziału (...) Służby Bezpieczeństwa. Od 1 listopada 1989 r. pracował w (...) w P. jako inspektor na wolnym etacie starszego inspektora Wydziału (...). W okresie od 2 października 1989 r. do 12 maja 1990 r. był skierowany do (...) w L., Wydział (...) i zaliczony w nieetatowy stan słuchaczy stacjonarnego studium oficerskiego. Z dniem 31 lipca 1990 r. został zwolniony ze służby w (...)oraz w (...) i od 1 sierpnia 1990 r. mianowany na stanowisko starszego asystenta w Wydziale Dochodzeniowo-Śledczym Komendy Rejonowej Policji w S..

K. O. wstąpił do służby w 1987 r., w wieku 22 lat. Był wówczas bezpośrednio po studiach na (...) w W.. Był wówczas obowiązek podjęcia nauki w Szkole Podchorążych, odwołujący nie odbywał służby wojskowej. W ramach studiów należało ukończyć studium wojskowe. Odwołujący się cały czas był w służbie przygotowawczej, która trwała trzy lata. Rozpoczął pracę w Wydziale (...) Służby Bezpieczeństwa, ale faktycznie pełnił służbę w Wydziale (...). Od 1 września 1989 r. rozpoczął naukę w stacjonarnym (...)w L.. Szkolenie trwało do maja 1990 r. Odwołujący się przed podjęciem nauki w (...) miał przepracowane dwa lata faktycznej służby. Wydział (...) zajmował się tzw. nadbudową, służbą zdrowia, organizacjami i stowarzyszeniami. To była praca operacyjna, polegająca na pracy ze źródłami informacji. Były prowadzone czynności rozpoznawcze w ramach teczek obiektowych, teczek operacyjnego sprawdzenia. K. O. nie zajmował się związkami wyznaniowymi. Związkami wyznaniowymi zajmował się Wydział (...). Odwołującemu się nie zdarzyło się operacyjnie rozpracowywać opozycji demokratycznej. Zajmował się środowiskiem sportowym, stowarzyszeniami (...) - pod kątem rozpoznania. Miał swoich informatorów, ale nie miał tajnych współpracowników, nie było to możliwe w ramach służby przygotowawczej. Miał kontakty operacyjne, służbowe. Nie działał przeciwko przedstawicielom demokratycznej opozycji. Działania i postępowanie odwołującego nie były wymierzone w podstawowe prawa i wolności człowieka. Nie był karany dyscyplinarnie i sądowo. Był weryfikowany i przeszedł pozytywnie weryfikację. Podjął pracę w Policji w Wydziale Kryminalnym - operacyjnym. Pracował tam do 2004 r. Do 5 czerwca 2017 r. pracował w Policji, kończąc służbę w stopniu podinspektora. Był wielokrotnie nagradzany za służbę w Policji i wielokrotnie awansowany (m.in. Brązowy Krzyż za zasługi). Występował do Ministra w trybie art. 8a ustawy zaopatrzeniowej, ale wydano decyzję odmowną i odwołujący się złożył skargę na do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Sprawa. Obecnie oczekuje na jej rozpoznanie. Odwołujący się nie był objęty pierwszą ustawą dezubekizacyjną. K. O. przepracował w Policji 27 lat i 75% świadczenia emerytalnego uzyskał w związku ze służbą w Policji.

Decyzją organu emerytalno-rentowego z 25 sierpnia 2017 r. po raz pierwszy przyznano odwołującemu się prawo do spornego świadczenia emerytalnego. Ustalona emerytura z tytułu wysługi lat wyniosła 75% podstawy wymiaru, tj. kwotę 4.744,37 zł.

W związku z wejściem w życie ustawy z 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2016 r. poz. 2270) organ rentowy otrzymał informację z (...) nr (...) z 24 października 2017 r. o przebiegu służby K. O. na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 1 września 1987 r. do 31 lipca 1990 r. i na jej podstawie dokonał ponownego ustalenia wysokości emerytury policyjnej, określając ją od 1 października 2017 r. na kwotę 2.069,02 zł. W uzasadnieniu organ wskazał, że wskaźnik podstawy wymiaru emerytury odwołującego się za okres służby na rzecz totalitarnego państwa obniżono do 0,0 % podstawy wymiaru za każdy rok we wskazanym okresie i 2,6% podstawy wymiaru – za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą. Organ ubezpieczeniowy powołując się na art. 15c ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej dodatkowo uznał, że wysokość ustalonego jak wyżej świadczenia nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, czyli 2.069,02 zł brutto. W związku z tym organ ustalił wysokość świadczenia odwołującego się na taką właśnie kwotę.

Przed wydaniem zaskarżonej decyzji wysokość emerytury ubezpieczonego określono w/w decyzją o ustaleniu prawa do emerytury z 25 sierpnia 2017 r.

Przywołany stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, w aktach osobowych odwołującego się nadesłanych przez (...), a także na podstawie zeznań odwołującego się – w zakresie, w jakim dotyczyły wykonywanych przez niego czynności służbowych. Zeznania te Sąd Okręgowy obdarzył walorem wiarygodności, ponieważ znalazły one odzwierciedlenie w treści akt osobowych i dowodach z dokumentów.

Sąd Okręgowy podkreślił, że w toku postępowania profesjonalny pełnomocnik organu rentowego, choć zgłaszał wniosek dowodowy w zakresie zwrócenia się do (...) o potwierdzenie prawidłowości wystawienia informacji o przebiegu służby strony odwołującej na okoliczność uznania służby odwołującego za pełnioną na rzecz państwa totalitarnego w rozumieniu art. 13b wspomnianej ustawy, to w istocie nie wywodził, aby funkcjonariusz dopuszczał się czynów związanych z naruszeniem podstawowych praw i wolności człowieka. Sąd Okręgowy pominął wniosek pozwanego w tym zakresie, bowiem przebieg służby K. O. można było odtworzyć i ustalić na podstawie jego akt osobowych udostępnionych przez (...).

Sąd Okręgowy wskazał następnie, że kwestią sporną w niniejszej sprawie była ocena zakwalifikowania służby odwołującego się w okresie wskazanym w informacji sporządzonej przez (...), jako służby na rzecz państwa totalitarnego, a tym samym ocena zasadności obniżenia ubezpieczonemu wysokości świadczenia emerytalnego w 2017 r.

Sąd Okręgowy zważył, że na mocy ustawy nowelizującej z 16 grudnia 2016 r., w szczególności jej art. 1, ustawodawca wprowadził do porządku prawnego drugą już (po ustawie z 23 stycznia 2009 r.) regulację sprowadzającą się do obniżenia rent i emerytur osobom, które pełniły służbę w organach bezpieczeństwa PRL. Ustawa nowelizująca, definiując w dodanym do ustawy nowelizowanej art. 13b nowe pojęcie „służby na rzecz państwa totalitarnego”, obniżyła świadczenia emerytalne, przyjmując w nowym art. 15c, że w przypadku osoby, która pełniła „służbę na rzecz totalitarnego państwa” i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi: 0% podstawy wymiaru - za każdy rok „służby na rzecz totalitarnego państwa” oraz 2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, la oraz 2-4 ustawy nowelizowanej. Przepisy art. 14 i art. 15 ust. 1-3a, 5 i 6 stosuje się odpowiednio (art. 15c ust. 2).

Ustawa wprowadziła dodatkowo pewne wyjątki, pozwalające na wyłączenie jej zastosowania, jeżeli osoba, o której mowa w tych przepisach udowodni, że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjęła współpracę i czynnie wspierała osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego (art. 15c ust. 5).

Inną możliwość wyłączenia zastosowania przepisów o obniżeniu świadczenia przewidział przepis 8a ustawy, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, potwierdzonych wydaną przez Ministra właściwego do spraw wewnętrznych stosowną decyzją, z uwagi na krótkotrwałą służbę funkcjonariusza przed dniem 31 lipca 1990 r. oraz rzetelne wykonywanie zadań i obowiązków po dniu 12 września 1989 r., w szczególności z narażeniem zdrowia i życia. Ubezpieczony zwrócił się z tego rodzaju wnioskiem do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji (pismo k. 36). Została jednak wydana decyzja odmowna, a strona odwołująca się złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Postępowanie sądowo-administracyjne do chwili obecnej nie zostało zakończone.

Za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się służbę od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. w wymienionych z art. 13b ust. 1 cywilnych i wojskowych instytucjach i formacjach. Odwołujący się pełnił służbę w wymienionych w pkt. 5 lit. c) formacjach, czyli jednostkach wypełniających zadania Służby Bezpieczeństwa, tj. w Departamencie Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa, w Departamencie III oraz w Departamencie V. Odwołujący się pełnił także służbę w wymienionej w pkt. 5 lit. e) formacji, odpowiedzialnej za szkolnictwo, dyscyplinę, kadry i ideowo-wychowawcze aspekty pracy w Służbie Bezpieczeństwa, tj. w Akademii Spraw Wewnętrznych, w której był słuchaczem.

Z kolei art. 13a ust. 1 wspomnianej ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym stanowi, że na wniosek organu rentowego (...) na podstawie posiadanych akt osobowych sporządza, w terminie 4 miesięcy od dnia otrzymania wniosku, i przekazuje organowi rentowemu informację o przebiegu służby wskazanych funkcjonariuszy na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b i taką też informację organ otrzymał odnoście osoby odwołującej się. Zgodnie z art. 13a ust. 5, informacja powyższa jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy służb, o których mowa w art. 12.

Sąd Okręgowy zauważył przy tym, że w uchwale Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z 16 września 2020 r. (III UZP 1/20) wskazano, że stwierdzenie pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. nie może być dokonane wyłącznie na podstawie informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (kryterium formalnej przynależności do służb), lecz na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu (art. 13b ust. 1 w zw. z art. 13a ust. 1 ustawy z 18 lutego 1994 r.).

Wobec powyższego samo określenie miejsca pracy i okres pełnienia służby jest niewystarczającym powodem obniżenia funkcjonariuszowi świadczenia, szczególnie gdy osoby te przeszły pozytywną weryfikację i służyły w wolnej Polsce, co miało miejsce w przypadku ubezpieczonego.

W konsekwencji w każdym przypadku koniecznym jest zbadanie wszystkich okoliczności sprawy – a ustalenie czy dana osoba podlega ustawie zgodnie z art. 13b powinno opierać się nie na mechanicznym i formalnym oparciu się na informacji o przebiegu służby z IPN, ale na wszechstronnym zbadaniu wszystkich okoliczności sprawy, a przede wszystkim indywidualnych czynów osoby oraz ich weryfikacji pod kątem godzenia w prawa i wolności człowieka.

Jak wskazał Sąd Okręgowy, nie ulega przy tym wątpliwości, że ubezpieczony ubiegający się o świadczenie z ubezpieczenia społecznego może w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych wszelkimi dowodami wykazywać okoliczności, od których zależą jego uprawnienia z tytułu ubezpieczenia – także wówczas, gdy z dokumentu wynika co innego (np. z informacji o przebiegu służby) (art. 473 k.p.c.).

W rezultacie powyższego Sąd Okręgowy uznał, że informacja IPN o przebiegu służby stanowi jedynie punkt wyjściowy do przyszłych rozważań i ocen, wyznacza ramy czasowe. Konieczne jest natomiast zbadanie jakie konkretne czynności wykonywał funkcjonariusz i czy mają one znamiona działalności na rzecz państwa totalitarnego.

Sąd Okręgowy wskazał, że postępowanie dowodowe, które zostało przeprowadzone przez pryzmat uchwały Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego, nie wykazało, aby odwołujący się faktycznie pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa. Sąd pierwszej instancji zauważył, że odwołujący się wstępując do służby bezpośrednio po ukończeniu studiów pozostawał tylko w służbie przygotowawczej oraz odbywał naukę w (...). Brak było natomiast dowodów na to, aby odwołujący się zajmował się zwalczaniem opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamał podstawowe prawa i wolności człowieka. Sąd Okręgowy zaznaczył, że odwołujący się został pozytywnie zweryfikowany i przyjęty do służby w demokratycznym państwie, którą pełnił sumiennie przez blisko 30 lat. Podkreślił, że służba w czasie ustroju totalitarnego była w przypadku K. O. jedynie niewielkim epizodem w jego 30-letniej karierze zawodowej. Odwołujący się rozpoczął służbę 1 września 1987 r., czyli w okresie bezpośrednio poprzedzającym okres przemian polityczno-ustrojowych w Polsce. Już 1 września 1989 r. odwołujący się podjął naukę w (...) w L., a więc okres jego faktycznej służby w okresie PRL-u trwał 2 lata, lub jeśli przyjąć, iż zmiana ustrojowa została dokonana w Polsce z dniem 4 czerwca 1989 r. – niecałe 2 lata. Przez cały okres służby przed rokiem 90-tym służba odwołującego się miała charakter służby przygotowawczej. Podczas tej służby odwołujący się nie prowadził postępowań przygotowawczych, nie podejmował władczych decyzji (z uwagi na fakt pozostawania w służbie przygotowawczej) co do czynności operacyjnych, w tym zakresie podlegał rozkazom przełożonych. Sąd Okręgowy odnotował, że odwołujący się w Policji w wolnej Polsce przepracował aż 27 lat, pełniąc służbę na rzecz państwa i obywateli w sposób wzorowy, czego dowodem są liczne odznaczenia i awanse. Pracę w Policji zakończył w wysokim stopniu oficerskim – podinspektora, co świadczy tylko o dużym zaangażowaniu i sumienności odwołującego się w wykonywaniu przez niego obowiązków służbowych. Zdaniem Sądu Okręgowego, nawet mając wątpliwości co do charakteru służby odwołującego się przed rokiem 90-tym nie można tracić z pola widzenia jego nienagannej wieloletniej służby w okresie wolnej Polski, która to całkowicie ,,rehabilituje” odwołującego się w odczuciu społecznym oraz niejako ,,wymazuje” niechlubną kartę w zawodowej biografii odwołującego się.

Dodatkowo Sąd Okręgowy podniósł, że literalne brzmienie art. 13b ust. 1 pkt 5 ustawy wskazuje na to, że aby przypisać ubezpieczonemu służbę na rzecz totalitarnego państwa, konieczny jest nie tylko fakt służby w wymienionej w tym przepisie jednostce, ale także wykonywanie skonkretyzowanych czynności w ramach tej służby. Aby zatem przypisać odwołującemu się służbę na rzecz totalitarnego państwa w okresie jego pracy w (...) konieczne jest wykazanie wykonywania przez niego wskazanych ww. przepisie czynności, czego nie można jednak przypisać ubezpieczonemu. Podobnie, w przypadku nauki w (...), gdzie K. O. był słuchaczem.

Wreszcie Sąd Okręgowy zauważył, że ingerencja w prawo odwołującego się była znaczna, bowiem świadczenie emerytalne obniżono z kwoty 4.744,37 zł do kwoty 2.069,02 zł, a więc o ponad 50%, co jest obniżeniem jaskrawo nieproporcjonalnym w stosunku do okresu służby na rzecz totalitarnego państwa, a w odniesieniu do ogólnej wysługi emerytalnej. Odwołujący się znaczną większość wysługi emerytalnej wypracował nie będąc funkcjonariuszem totalitarnego państwa w rozumieniu wskazanej ustawy. Jego wysługa emerytalna w związku z pracą w Policji wyniosła 26 lat, 10 miesięcy i 5 dni, a w organach totalitarnego państwa 2 lata i 11 miesięcy, ogółem na dzień 1 października 2017 r., całkowita wysługa emerytalna wyniosła 33 lata, 5 miesięcy i 29 dni.

Wobec powyższego Sąd pierwszej instancji, powołując się na treść uchwały Sądu Najwyższego, wydanej w sprawie o sygn. III UZP 1/20 i przeprowadzając przez jej pryzmat postępowanie dowodowe, doszedł do wniosku, że brak jest dowodów na to, aby ubezpieczony faktycznie pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa i dopuścił się przed rokiem 1990 działań wymierzonych przeciwko opozycji demokratycznej, związkom zawodowym, stowarzyszeniom, kościołom lub łamania praw i wolności człowieka.

W przypadku odwołującego się nie zachodziły zatem przesłanki do redukcji wysokości świadczenia K. O..

Jednocześnie Sąd Okręgowy wskazał, że postanowieniem z 24 stycznia 2018 r. wydanym w sprawie o sygn. akt XIII 1 U 326/18 zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym dotyczącym zgodności z Konstytucją RP analogicznych przepisów ustawy, zastosowanych przez organ rentowy w decyzji zaskarżonej odwołaniem innego uprawnionego do emerytury na podstawie przepisów ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym (tj. art. 15c, art. 22a, art. 13 ust. 1 lit. 1c w zw. z art. 13b) oraz innych przepisów ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ww. ustawy (art. 1 i art. 2). Na skutek tego pytania prawnego zainicjowane zostało przed Trybunałem Konstytucyjnym postępowanie sygn. P 4/18, które jednak nie zostało zakończone. Dalsze oczekiwanie na wyrok Trybunału Konstytucyjnego byłoby, w ocenie Sądu Okręgowego, nie do pogodzenia z konstytucyjnymi uprawnieniami strony odwołującej do rozpoznania jej sprawy bez zbędnej zwłoki [art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, jak również z uprawnieniem wynikającym z art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284)], dlatego też rozstrzygnięcie w sprawie Sąd pierwszej instancji oparł na kanwie uchwały Składu Siedmiu Sądu Najwyższego, którą podzielił.

Sąd Okręgowy dodał ubocznie, w związku z podnoszonymi przez stronę odwołującą się zarzutami, sprowadzającymi się de facto do powoływania się na sprzeczność przepisów ustawy zaopatrzeniowej z przepisami Konstytucji RP, że sąd powszechny nie może być adresatem tych zarzutów. Ocena zgodności przepisów ustawy zaopatrzeniowej z ustawą zasadniczą należy do Trybunału Konstytucyjnego. Dopóki przepis aktu normatywnego nie zostanie oceniony jako niezgodny z Konstytucją i wyeliminowany z obrotu prawnego, korzysta z domniemania zgodności z Konstytucją i winien być stosowany. Zatem przepisy ustawy zaopatrzeniowej mogły stanowić podstawę wydania zaskarżonej decyzji.

Od powyższego wyroku apelację wniósł Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, zaskarżając go w całości oraz zarzucając Sądowi Okręgowemu:

naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

art. 15c ust. 1-3 ustawy zaopatrzeniowej przez ich niezastosowanie i nieuprawnione przyjęcie, że odwołujący się nie powinien podlegać rygorom przewidzianym w tych przepisach, pomimo że spełnia przesłanki w tych przepisach określone;

art. 15c ust. 5 ustawy zaopatrzeniowej przejawiające się w nieuzasadnionym pominięciu zasad zawartych w tych przepisach, tj. pominięciu zasady, że przepisów ust. 1-3 art. 15c nie stosuje się, jeżeli osoba, o której mowa w tych przepisach, udowodni, że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjęła współpracę i czynnie wspierała osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego; odwołujący się nie wykazał żadnej z tych okoliczności, zatem nie było podstaw do niezastosowania art. 15c ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej;

art. 13a ust. 5 ustawy zaopatrzeniowej przez zupełne pominięcie dowodu jakim jest informacja o przebiegu służby, podczas gdy zgodnie z naruszonymi przepisami informacja o przebiegu służby jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych funkcjonariusza przez właściwe organy;

art. 13a ust. 5, art. 15c ustawy zaopatrzeniowej oraz § 14 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 października 2004 r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (Dz. U z 2015 r. poz. 1 148 ze zm.) przez ich niezastosowanie;

art. 2 ustawy z 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin przez jego niezastosowanie;

art. 13b ust. 1 pkt 5 lit. c i d ustawy zaopatrzeniowej przez błędną wykładnię i niezastosowanie i błędne uznanie, że odwołujący się nie pełnił służby na rzecz totalitarnego państwa w formacjach i instytucjach wskazanych w tych przepisach;

sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą w szczególności na przyjęciu, że okres wskazany w Informacji (...) nie jest okresem służby na rzecz totalitarnego państwa, podczas gdy z treści dokumentów wynika, że jednostki w których pełnił służę odwołujący się zostały wymienione w katalogu zawartym w art. 13b ustawy emerytalnej;

naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

art. 252 k.p.c. polegające na zakwestionowaniu przez Sąd pierwszej instancji oświadczenia (...), pomimo braku udowodnienia przez odwołującego się okoliczności przeciwnych;

art. 232 k.p.c. przez zarzucenie pozwanemu braku odpowiedniej inicjatywy dowodowej, w sytuacji gdy przedstawił on informację o przebiegu służby, potwierdzającą służbę odwołującego się na rzecz totalitarnego państwa.

W oparciu o te zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA z 20 listopada 2017 r. o ponownym ustaleniu wysokości emerytury oraz zasądzenie od odwołującego się zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje, ewentualnie uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi decyzję w zakresie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za pierwszą instancję.

W odpowiedzi na apelację odwołujący się wniósł o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie od organu rentowego kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu jako bezzasadna.

Postępowanie apelacyjne jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, zachowuje jednak charakter postępowania rozpoznawczego. W myśl art. 382 k.p.c. sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz postępowaniu apelacyjnym. W systemie apelacji pełnej sąd drugiej instancji ponownie rozpoznaje sprawę merytorycznie w granicach zaskarżenia. Dokonuje własnych ustaleń faktycznych prowadząc lub ponawiając dowody albo poprzestając na zaaprobowanym materiale zebranym w pierwszej instancji, kontroluje prawidłowość postępowania przed sądem pierwszej instancji. Sąd drugiej instancji może przyjąć za własne lub zmienić ustalenia faktyczne stanowiące podstawę wydania wyroku sądu pierwszej instancji, nawet bez przeprowadzenia postępowania dowodowego uzasadniającego odmienne ustalenia, chyba że szczególne okoliczności wymagają ponowienia lub uzupełnienia tego postępowania (postanowienie Sądu Najwyższego z 15 maja 2020 r., sygn. I CSK 637/19). Analiza zebranych w sprawie dowodów w konfrontacji z treścią ustaleń faktycznych, poczynionych w toku postępowania daje, w ocenie Sądu Apelacyjnego, uzasadnioną podstawę do stwierdzenia, że Sąd Okręgowy nie uchybił przepisom postępowania dowodowego w zakresie wniosków sformułowanych na podstawie zebranych w sprawie dowodów. Wnioski te znajdują oparcie w zasadach logicznego wnioskowania z ustalonych, a niespornych faktów.

Nie ulega wątpliwości, że z akt osobowych K. O. (dokument zatytułowany „przebieg służby” oraz dokumenty sporządzone w toku służby) wynika, że od czasu przyjęcia do służby, co miało miejsce 1 września 1987 r., aż do czasu zwolnienia z niej 31 lipca 1990 r., odwołujący się pozostawał wyłącznie funkcjonariuszem w okresie służby przygotowawczej. Brak jest bowiem w aktach osobowych K. O. dowodu na to, aby został on w tym czasie mianowany funkcjonariuszem stałym. Z opinii służbowej obejmującej końcowy okres służby od 1 września 1989 r. do 12 maja 1990 r. (k. 166v-167) wynika, że odwołujący się pozostawał nadal w tym czasie w okresie szkolenia wstępnego i nie podjął czynności właściwych dla funkcjonowania jednostki, do której został skierowany.

Wskazać w tym miejscu należy, że istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do rozstrzygnięcia, czy organ rentowy miał uzasadnione podstawy do ponownego ustalenia wysokości świadczenia (emerytury) odwołującego się przez jego obniżenie od 1 października 2017 r. do kwoty 2.069,02 zł, z uwagi na służbę na rzecz totalitarnego państwa, pełnioną w ww. okresie.

Podstawą wydania tej decyzji był art. 15c ust. 1 w związku z art. 13b ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biuro Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2023 r. poz. 1280 ze zm., zwanej „ustawą zaopatrzeniową”) w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy z 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2016 r. poz. 2270). W świetle powołanego przepisu, emerytura osoby, która w latach 1944 -1990 pełniła służbę na rzecz państwa totalitarnego, i która pozostawała w służbie przed 2 stycznia 1999 r., wynosi 0% podstawy wymiaru - za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa i 2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą. Wysokość tak ustalonego świadczenia nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Kwota ta w dacie wydania ww. decyzji wynosiła 2.069,02 zł brutto.

Organ rentowy ustalił wysokość świadczenia emerytalnego odwołującego się na podstawie informacji uzyskanej z (...), z której wynikało, że w okresie od 1 września 1987 r. do 31 lipca 1990 r. K. O. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej.

Odnosząc się do zawartego w apelacji stanowiska pozwanego, dotyczącego związania uzyskaną z (...) informacją o przebiegu służby odwołującego się należy wskazać, jak trafnie stwierdza Sąd Najwyższy w wielu orzeczeniach, w tym m.in. w uzasadnieniu postanowienia z 12 grudnia 2011 r. (sygn. II UZP 10/11), że sąd powszechny rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez (...) zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Związanie to obejmuje jedynie organ emerytalny, który przy wydawaniu decyzji ma obowiązek kierować się danymi zawartymi w informacji o przebiegu służby. Ustalenia faktyczne i interpretacje prawne (...) nie mogą natomiast wiązać sądu powszechnego, do którego wyłącznej kompetencji (kognicji) należy ustalenie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia w przedmiocie prawa do emerytury policyjnej i jej wysokości oraz odpowiednia kwalifikacja prawna (subsumcja) ustalonych faktów.

Powyższe stanowisko koresponduje z ugruntowanym od lat poglądem sądów powszechnych, sądów administracyjnych oraz Sądu Najwyższego, zgodnie z którym ograniczenia dowodowe, odnoszące się do dopuszczalnych na etapie postępowania administracyjnego środków dowodowych, nie wiążą sądu ubezpieczeń społecznych, który rozpoznaje sprawy wszczęte na skutek odwołań od decyzji organów rentowych według procedury cywilnej w postępowaniu odrębnym, jako sprawy cywilne w znaczeniu formalnym. Ubezpieczony ubiegający się o świadczenia z ubezpieczenia społecznego w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych może wszelkimi dowodami wykazywać okoliczności, od których zależą jego uprawnienia z tytułu ubezpieczenia. Okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego. Przeciwko informacji o przebiegu służby mogą być przeprowadzane przeciwdowody. Sąd Najwyższy na gruncie art. 473 k.p.c. wielokrotnie wypowiadał się, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych w postępowaniu przed sądem nie obowiązują ograniczenia dowodowe. W postępowaniu przed sądem w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe prowadzenie dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron nie podlega żadnym ograniczeniom. Nie może zatem ulegać wątpliwości, że ubezpieczony ubiegający się o świadczenie z ubezpieczenia społecznego może w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych wszelkimi dowodami wykazywać okoliczności, od których zależą jego uprawnienia do świadczeń z tytułu ubezpieczenia – także wówczas, gdy z dokumentu np. zaświadczenia o zatrudnieniu, wynika co innego (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego: z 9 kwietnia 2009 r., sygn. I UK 316/08; z 6 września 1995 r., sygn. II URN 23/95; z 8 kwietnia 1999 r., sygn. II UKN 619/98; z 4 października 2007 r., sygn. I UK 111/07; z 2 lutego 1996 r., sygn. II URN 3/95, czy z 25 lipca 1997 r., sygn. II UKN 186/97). Każdy istotny fakt może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (postanowienie Sądu Najwyższego z 28 marca 2019 r., sygn. I UK 133/18).

Sąd Najwyższy również w uzasadnieniu cytowanej przez Sąd Okręgowy uchwały Składu Siedmiu Sędziów z 16 września 2020 r. (sygn. III UZP 1/20) potwierdził, że sądu powszechnego nie wiąże informacja o przebiegu służby wydana przez IPN w trybie art. 13a ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy. W konsekwencji, w razie stosownego zarzutu przeciwko osnowie informacji, sąd jest zobowiązany do rekonstrukcji przebiegu służby w konkretnym przypadku, na podstawie wszystkich okoliczności sprawy. W szczególności na podstawie długości okresu pełnienia służby, jej historycznego umiejscowienia w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r., miejsca pełnienia służby, zajmowanego stanowiska, charakteru wykonywanych czynności. W tym zakresie Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na potrzebę sięgania do opinii służbowych funkcjonariuszy, uwzględniania ogólnych reguł dowodzenia: rozkładu ciężaru dowodu, dowodu prima facie, domniemań faktycznych, wynikających z informacji o przebiegu służby. Wskazano, że przy ocenie zasadności objęcia konkretnej osoby zakresem ustawy okolicznością, której nie można pominąć jest także sam fakt weryfikacji w 1990 r. oraz służba pełniona już w wolnym państwie. Na powyższe stanowisko powołał się również Sąd Najwyższy w postanowieniu z 14 września 2021 r. (sygn. USK 259/21).

Sąd Okręgowy trafnie zatem uznał, że nie był związany treścią informacji (...) o przebiegu służby K. O. zakwalifikowanej przez organ rentowy u podstaw decyzji, jako pełnionej „na rzecz totalitarnego państwa”. Dotyczący tej kwestii i w istocie wiodący zarzut apelacji, należało zatem uznać za bezzasadny.

Przechodząc natomiast do oceny, czy odwołujący się faktycznie pełnił służbę „na rzecz totalitarnego państwa” należy zwrócić uwagę, że postępowanie dowodowe w niniejszej sprawie nie wykazało, aby odwołujący się K. O. pełnił w spornym okresie służbę na rzecz totalitarnego państwa w wyżej wskazanym jej rozumieniu tzn. służby właściwej, polegającej na samodzielnej realizacji zadań przypisanych jednostce, będącej miejscem służbowym funkcjonariusza. Wniosek tak sformułowany należy uznać w istocie za niesporny, bo wynikający wprost z analizy akt osobowych odwołującego się i treści dokumentów w nich zawartych.

Z materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy nie wynika, aby prócz formalnego mianowania funkcjonariuszem w okresie służby przygotowawczej na stanowisko młodszego inspektora na wolnym etacie starszego inspektora Wydziału (...) w P. (później Wydziału (...) w P.), a następnie inspektora na wolnym etacie starszego inspektora Wydziału (...) w P., odwołujący się wykonywał jakiekolwiek czynności właściwe Służbie Bezpieczeństwa i typowe dla jej funkcjonowania. Brak jest jakichkolwiek dowodów opisujących przebieg jego służby w spornym okresie – w szczególności brak jest opinii służbowych czy też wniosków personalnych, bądź awansowych, które potwierdzałyby, że K. O. faktycznie wykonywał zadania, czynności właściwe dla jednostki, do której został skierowany, jaki był ich charakter, i wreszcie z jakim nastawianiem do nich podchodził, czy angażował się w wykonywanie zadań, był zdyscyplinowany, czy utożsamiał się z ówczesnym komunistycznym porządkiem ustrojowym.

Podkreślić należy, że dla stwierdzenia, że funkcjonariusz pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa nie wystarczy samo jej przypisanie do wymienionych w art. 13b cywilnych czy wojskowych instytucji i formacji, ale konieczne jest ustalenie czym dany funkcjonariusz zajmował się w spornym okresie, jakie zadania i czynności wykonywał, a w przypadku pełnienia służby w jednostkach organizacyjnych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (lub ich poprzednikach czy odpowiednikach terenowych) konieczne jest ustalenie, że zajmował się wykonywaniem określonych w ustawie zadań, właściwych dla danej jednostki.

W przypadku służby w Departamencie III/ Departamencie V MSW (art. 13b ust. 1 pkt 5 lit. c tiret czwarte/szóste ustawy zaopatrzeniowej), jak wynika z brzmienia samego przepisu ustawy, konieczne jest stwierdzenie, że funkcjonariusz wykonywał obowiązki, które można określić jako „wypełniające zadania Służby Bezpieczeństwa”. Wydziały, w których pełniona była służba przez odwołującego się były odpowiednikami terenowymi tych departamentów. W rozpoznawanej sprawie brak jest dowodów, które mogłyby stanowić podstawę do takiej kwalifikacji służby odwołującego się.

Bez dokumentacji obrazującej szczegółowy przebieg służby, dokonanie takiej oceny w sposób jednoznaczny i stanowczy jest niemożliwe. Pozwany nie przejawiał zaś w tym zakresie żadnej inicjatywy dowodowej, co więcej nie kwestionował treści dokumentów załączonych do akt, w tym zawartości akt personalnych z okresu służby odwołującego się, zatem treści w nich zawarte należy uznać za niesporne.

Sąd Apelacyjny nie neguje konieczności rozliczenia funkcjonariuszy, którzy w sposób nieprzymuszony, często dla specjalnych gratyfikacji i uzyskania przywilejów podejmowali służbę w organach policji politycznej państwa komunistycznego, która ze swej istoty naruszała podstawowe prawa i wolności współobywateli, w szczególności tych, którzy nie godzili się na panowanie ustroju totalitarnego i podporządkowanie państwa obcemu mocarstwu, ale w przeciwieństwie do wówczas panujących reguł i metod, winno się to odbyć z należytym poszanowaniem demokratycznego porządku prawnego i wynikających z niego praw obywatelskich.

Nie bez znaczenia dla całokształtu oceny charakteru służby odwołującego się jest fakt, że czas wskazany w informacji (...) odnoszącej się do służby K. O. jako służby kwalifikowanej jako pełnionej na rzecz państwa totalitarnego, to okres schyłkowy reżimu komunistycznego. Skoro punktem krytycznym, według ustawodawcy, jest 31 lipca 1990 r. (czy nawet 12 września 1989 r. tj. powołanie pierwszego demokratycznego rządu – art. 13c pkt 1 ustawy zaopatrzeniowej), to im bliżej tej daty, tym mniej było w funkcjonowaniu państwa i jego służb elementów totalitarnych, a ustrój polityczny podlegał fundamentalnej transformacji. Skoro więc charakterystyka etapu kształtowania się ustroju politycznego państwa, na którym odbywana była służba, powinna być także brana pod uwagę – to należy zauważyć, że w sprawie odwołującego się, świadczy ona na jego korzyść.

Mając powyższe na uwadze, zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji prawidłowo uchwycił, choć inaczej uzasadnił, istotę sprawy i przy uwzględnieniu wyników postępowania dowodowego trafnie ocenił, że praca odwołującego się w okresie wskazanym w treści informacji (...) nie stanowiła „służby na rzecz totalitarnego państwa” w rozumieniu wynikającym z ustawy zaopatrzeniowej.

Prawidłowa wykładnia przepisów ustawy dokonana przez Sąd Okręgowy w szczególności zasadnicza kwestia wykładni art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej w świetle poczynionych ustaleń stanu faktycznego i ich oceny prowadzą do wniosku, że przepis ten nie ma zastosowania wobec odwołującego się. W konsekwencji należy uznać za bezzasadne pozostałe zarzuty naruszenia prawa materialnego podniesione w apelacji organu rentowego.

Rozpoznając niniejszą sprawę Sąd odwoławczy miał na uwadze także dyspozycję art. 8a ustawy zaopatrzeniowej, który stanowi podstawę do wyłączenia stosowania przepisów ograniczających świadczenia dla osób pełniących służbę na rzecz totalitarnego państwa. Zgodnie z tym przepisem Minister właściwy do spraw wewnętrznych, w drodze decyzji, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, może wyłączyć stosowanie art. 15c, art. 22a i art. 24a ustawy zaopatrzeniowej w stosunku do osób pełniących służbę, o której mowa w art. 13b, ze względu na jej krótkotrwałość (przed 31 lipca 1990 r.) oraz rzetelne wykonywanie zadań i obowiązków po 12 września 1989 r., w szczególności z narażeniem zdrowia i życia. Ustawodawca wyposażył zatem organ władzy wykonawczej jakim jest Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji w kompetencję wyłączenia skutków zastosowania przepisów obniżających wysokość świadczeń emerytalnych i rentowych. Jednocześnie, zapewniając świadczeniobiorcom prawo odwołania się od decyzji organu rentowego obniżającego świadczenia, do sądu powszechnego, ustawodawca nie sformułował żadnych kryteriów oceny zasadności decyzji w postępowaniu sądowym, do którego zastosowanie mają przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. W ocenie Sądu odwoławczego należy zatem przyjąć, przy założeniu racjonalności stanowienia prawa, że w cywilnym postępowaniu sądowym zainicjowanym odwołaniem od decyzji obniżającej wysokość świadczeń, należy także uwzględnić powyższe przesłanki, jako uzasadniające wyłączenie ww. przepisów skutkujących obniżeniem świadczeń. Skoro bowiem ustawodawca w kompetencję taką wyposażył organ władzy wykonawczej, to należy przyjąć, że tym bardziej właściwym do uwzględnienia okoliczności wyłączających skutki obniżenia świadczeń, jest sąd powszechny.

W rozpoznawanej sprawie nie ulega wątpliwości, o czym była mowa już wyżej, że odwołujący się, pozostając w służbie przygotowawczej (w latach 1987-1990), nie prowadził samodzielnie żadnych postępowań i nie podejmował władczych decyzji w zakresie czynności operacyjnych realizowanych przez jednostki, do których został skierowany. Jednocześnie należy zważyć, że od 1990 r. odwołujący się w wolnej już Polsce, pełnił nienagannie służbę w Policji przez 27 lat, czego potwierdzeniem są liczne odznaczenia, awanse i nagrody, które uzyskał w tym okresie. K. O. pełnił służbę w Policji w latach 1990 – 2017 rzetelnie, z dużym zaangażowaniem w sumienne wykonywanie obowiązków służbowych, nierzadko z narażeniem zdrowia i życia. Podstawą nabycia przez niego przywilejów właściwych świadczeniom z zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, jest zatem okres służby w wolnej Polsce, po 1990 r., co także ma istotne znaczenie dla oceny trafności zaskarżonego wyroku.

Biorąc zatem pod uwagę wszystkie wyżej naświetlone kwestie, Sąd Apelacyjny uznał, że materiał dowodowy zebrany w rozpoznawanej sprawie dał uzasadnione podstawy do stwierdzenia, że służba pełniona przez odwołującego się w okresie od 1 września 1987 r. do 31 lipca 1990 r. nie podlega zakwalifikowaniu jako „służba na rzecz totalitarnego państwa”, a zatem brak było uzasadnionych podstaw do obniżenia należnej odwołującemu się emerytury do kwoty przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych tj. 2.069,02 zł brutto z obowiązującej przed tym obniżeniem kwoty 4744 zł.

Zarzuty apelacji choć, obszerne, okazały się chybione i nie doprowadziły do podważenia ustaleń faktycznych poczynionych w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, zaś co do uzasadnienia prawnego, z wyżej przedstawionych względów okazały się także nietrafne, mimo, że w tej kwestii Sąd odwoławczy posłużył się odmienną od zastosowanej przez Sąd Okręgowy, wykładnią. Zatem ostatecznie apelacja okazała się jedynie bezzasadną polemiką z prawidłowymi ustaleniami co do faktów i rozstrzygnięciem, dla którego sąd odwoławczy zastosował jedynie nieco odmienną od Sądu Okręgowego interpretację przepisów prawa materialnego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny uznał apelację organu rentowego za bezzasadną, wobec czego na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił ją w całości, o czym orzekł w sentencji wyroku.

Sąd Apelacyjny rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym. Żadna ze stron nie złożyła wiążącego wniosku o przeprowadzenie rozprawy zgodnie z art. 374 k.p.c., a jednocześnie – w ocenie Sądu Apelacyjnego – w sprawie nie ujawniły się żadne okoliczności, które przemawiałyby za koniecznością jej wyznaczenia.

Renata Szelhaus Ewa Stryczyńska Marcin Graczyk