Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia, 16 stycznia 2024 r.

Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie III Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sebastian Otto

Protokolant: stażysta Daria Parol

po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2024r. w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

przeciwko Skarbowi Państwa-Prezydent Miasta S.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki 48 081,32 zł (czterdzieści osiem tysięcy osiemdziesiąt jeden złotych trzydzieści dwa grosze) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 lipca 2022 r. do dnia zapłaty;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 6 022 zł (sześć tysięcy dwadzieścia dwa złote) wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt III C 695/23

UZASADNIENIE

wyroku z 16.01.2024r.

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wniosła o zasądzenie od Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta S. kwoty 48 081,32 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 lipca 2022 r. i kosztami procesu według norm przepisanych tytułem nadpłaconej opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowej położonej w S. przy ul. (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw (...) za lata 2019 – 2022.

W uzasadnieniu żądania pozwu powódka podniosła, że opłata za użytkowanie wieczyste ww. nieruchomości za lata 2019 – 2022 została ustalona w kwocie 24 040,66 zł, według stawki 3% wartości nieruchomości i taką opłatę uiszczała. Zgodnie z treścią zaświadczenia z dnia 28 kwietnia 2017 r. przedmiotowa nieruchomość, na podstawie decyzji z dnia 15 listopada 2002 r. (L.dz. D 4200/31 i (...)) została wpisana do rejestru zabytków województwa (...). Fakt ten został ujawniony w prowadzonej dla nieruchomości księdze wieczystej. Zgodnie z przepisem art. 73 ust. 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami opłaty z tytułu użytkowania wieczystego ustalone zgodnie z art. 72 ust. 2 i 3 pkt 5, obniża się o 50%, jeżeli nieruchomość gruntowa została wpisana do rejestru zabytków. Opłata za użytkowanie wieczystej ww. działki winna być zatem obniżona o 50% i wynosić za lata 2019 – 2022 po 12 020,33 zł. Kwoty uiszczone przez powódkę ponad 12 020,33 zł za wskazane lata stanowią zatem podlegające zwrotowi nienależne świadczenie.

17 maja 2023 r. referendarz sądowy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, zgodnie z treścią żądania pozwu (ówczesna sygn. akt III Nc 3106/22).

Pozwany zaskarżył nakaz zapłaty sprzeciwem, w którym wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W ocenie strony pozwanej brak podstaw do zakwalifikowania dokonanych przez powódkę wpłat na poczet opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste opisanej w pozwie nieruchomości jako świadczenie nienależne, ponieważ podstawą ich pobierania było nie kwestionowane zawiadomienie z dnia 7 listopada 2007 r. o wypowiedzeniu obowiązującej wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego i oferta nowej jej wysokości. Nadto powodowa spółka miała świadomość, że przedmiotowa nieruchomość jest wpisana do rejestru zabytków oraz że należna opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego podlega obniżeniu o 50% . Przy umowie sprzedaży prawa użytkowania wieczystego spółka była reprezentowana przez radcę prawnego. Spółka nie informowała pozwanego o wpisie nieruchomości do rejestru zabytków ani nie wnosiła o dokonanie zmiany wysokości opłaty rocznej poprzez jej obniżenie o 50%. Nie dokonywała również wpłat z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu. Powyższe jednoznacznie świadczy o tym, że spółka świadomie dokonywała opłat w pełnej wysokości.

Na skutek prawidłowego wniesienia sprzeciwu nakaz zapłaty stracił moc i sprawa została skierowana do rozpoznania na rozprawie w postępowaniu zwykłym.

W piśmie z dnia 23 sierpnia 2023 r. powódka podtrzymała żądanie pozwu.

Pismem z dnia 11 września 2023 r. pozwany wniósł o zawieszenie postępowania w sprawie do czasu rozpoznania toczącej się między tymi samymi stronami postępowania III C 294/22, którego przedmiotem jest aktualizacja opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste za 2022 r., ponieważ dopiero w tym postępowaniu zostanie ustalona wysokość opłaty rocznej za ten rok. Nadto podniósł, że to użytkownik wieczysty obowiązany jest do ustalenia stanu prawnego nieruchomości i podejmować kroki w celu prawidłowego ustalenia, czy opłata ustalona jest w prawidłowy sposób. Okoliczności faktyczne sprawy jednoznacznie wskazują, że powód wiedział, że nie był zobowiązany do zapłaty.

Powód wniósł o oddalenie powyższego wniosku, podnosząc, że orzeczenie w sprawie III C 294/22 nie stanowi prejudykatu w niniejszej sprawie.

Ustalenia faktyczne.

Decyzją z 1 lutego 1993 r. Urząd Wojewódzki w S. stwierdził:

- w punkcie 1 nabycie przez (...) Pocztę (...) w S. z mocy prawa, z dniem 5 grudnia 1990 r., prawa użytkowania wieczystego gruntu składającego się z działki nr (...) o pow. 4 540 m ² , położonej w obrębie ewidencyjnym nr 47 S. – Ś. przy ul. (...);

- w punkcie 5 nabycie przez ww. podmiot odpłatnie prawa własności z dniem 5 grudnia 1990 r. z mocy prawa na działce nr (...), położonej w obrębie ewidencyjnym nr 47 S. – Ś. przy ul. (...) : budynku (kotłownia), budynku (przepompownia mazutu), budynku (garaże), budynku fermentacji , budynku (hala suszarek), budynku (portiernia), budynku (rozdzielnia główna).

Zgodnie z postanowieniem, pkt 3 decyzji wysokość opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste gruntu wynosi 3% ceny gruntu.

Dowód:

- decyzja z dnia 01.02.1993 r., znak: (...).n.11-7220p/99/93 k. 46 – 47.

Dla nieruchomości składającej się z działki nr (...) o pow. 4 540 m ² , położonej w obrębie ewidencyjnym nr 47 S. – Ś. przy ul. (...) prowadzona jest księga wieczysta Kw (...).

Na nieruchomości tej posadowione są budynki ujawnione w dziale I – 0 księgi wieczystej, stanowiące odrębny od gruntu przedmiot własności.

Prawo własności tej nieruchomości przysługuje Skarbowi Państwa.

Dowód:

- wydruk treści wyświetlony w trybie przeglądania księgi wieczystej Kw (...) k. 12 – 19.

Decyzją z dnia 15 listopada 2002 r. (...) Wojewódzki Konserwator Zabytków w S. w sprawie wpisania dobra kultury do rejestru zabytków orzekł:

wpisać do rejestru zabytków województwa (...) pod numerem rejestru A – 105 zespół zabudowy fabrycznej d. wytwórni spirytusu i drożdży wraz z otoczeniem przy ul. (...) w S. w granicach nieruchomości gruntowej oznaczonej jako działki nr (...), obręb S. – Ś. – 47, kw nr (...) i kw nr (...).

Nieruchomość ta została indywidualnie wpisana do rejestru zabytków.

Przedmiotowa decyzja została przekazana do wiadomości między innymi Biura Geodety Miejskiego (dla ewidencji gruntów).

Fakt wpisu do rejestru zabytków został ujawniony w dziale III Księgi wieczystej kw (...) 6 maja 2003 r.

Dowód:

- decyzja z dnia 15.11.2002 r. L. dz. Dz- (...) i (...) z załącznikami k. 22 – 26,

- pismo z dnia 21.07.2022 r. k. 51,

- wydruk treści wyświetlony w trybie przeglądania księgi wieczystej Kw (...) k. 12 – 19.

Pismem z dnia 7 listopada 2007 r. Prezydent Miasta S. skierował do (...) Spółki Akcyjnej zawiadomienie o wypowiedzeniu obowiązującej wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego i ofertę nowej jej wysokości, w treści którego oświadczył, że wypowiada, ze skutkiem na dzień 31 grudnia 2007 r., wysokość dotychczasowej opłaty rocznej za użytkowanie gruntu, składającego się działki nr (...) o pow. 4 540 m ², położonej w obrębie ewidencji gruntów 047 – Ś. przy ul. (...) i proponuje przyjęcie z dniem 1 stycznia 2008 r. nowej wysokości tej opłaty odpowiadającej 3% wartości gruntu, co stanowi kwotę 24 040,65 zł.

W piśmie wskazano, że nowa wartość została ustalona na podstawie operatu szacunkowego sporządzonego przez rzeczoznawcę majątkowego. Aktualna wartość gruntu będącego podstawą ustalenia wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego gruntu, stosownie do posiadanego udziału 1/1 wynosi 801 355,00 zł.

Dowód:

- pismo z dnia 07.11.2007 r. k. 49.

Na podstawie umowy z dnia 26 sierpnia 2008 r. powódka nabyła prawo użytkowania wieczystego gruntu składającego się działki nr (...) o pow. 4 540 m ², położonej w obrębie ewidencji gruntów 047 – Ś. przy ul. (...) wraz z prawem własności posadowionych na tym gruncie budynków.

W par. 1 umowy odnotowano, że w dziale III księgi wieczystej kw (...) widniej wpis, iż nieruchomość wpisana jest do rejestru zabytków województwa (...) pod numerem rejestru A – 105.

Przy zawarciu umowy powódka reprezentowana była przez pełnomocnika w osobie D. N..

Dowód:

- umowa sprzedaży k. 54 – 59,

- wydruk treści wyświetlony w trybie przeglądania księgi wieczystej Kw (...) k. 12 – 19,

- zeznania wiceprezes zarządu powódki I. Z. za stronę powodową k. 93.

W styczniu 2010 r. (...) Urzędu Miejskiego w S. poinformował powódkę – na jej wniosek, że opłata roczna za użytkowanie wieczyste gruntu składającego się działki nr (...) o pow. 4 540 m ², położonej w obrębie ewidencji gruntów 047 – Ś. przy ul. (...) za 2010 r. wynosi 24 040,66 zł, czyli 3% wartości gruntu.

Dowód:

- informacja o opłacie rocznej z tytułu wieczystego użytkowania gruntu za 2010 r. k. 99,

- zeznania wice prezes zarządu powódki I. Z. za stronę powodową k. 93.

Powódka skarżyła decyzje o aktualizacji opłat rocznej za użytkowanie wieczyste gruntu. Podnosiła między innymi, że operat szacunkowy nie uwzględnia faktu, że nieruchomość jest wpisana do rejestru budynków. Odwołanie były uwzględniane.

Dowód:

- zeznania wiceprezes zarządu powódki I. Z. za stronę powodową k. 93.

28 kwietnia 2017 r. Urząd Miasta S. Biuro Miejskiego Konserwatora zabytków wystawił dokument zatytułowany Zaświadczenie, w którym zaświadczono, że budynek wskazany we wniosku powódki, położony w S. przy ul. (...) zlokalizowany na działce nr (...), obr. (...) S. – Ś., która jest wpisana do rejestru zabytków województwa (...) pod numerem A – 105 decyzją (...) z dnia 15 listopada 2002 r. i podlega ochronie z mocy ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

Dowód:

- pismo z dnia 28.04.2017 r. k. 22.

W latach 2019 - 2022 powódka uiszczała opłatę roczną za użytkowanie wieczyste gruntu kwotę po 24 040,66 zł.

Niesporne, a nadto dowód:

- historia operacji na rachunku bankowym k. 20,

- potwierdzenie wpłaty k. 21.

Orzeczeniem z dnia 4 kwietnia 2022 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. oddaliło wniosek powódki o ustalenie, że aktualizacja z dniem 1 stycznia 2022 r. opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowej składającej się działki nr (...) o pow. 4 540 m ², położonej w obrębie ewidencji gruntów 047 – Ś. przy ul. (...) jest nieuzasadniona w wysokości zaproponowanej w wypowiedzeniu Prezydenta Miasta S. z dnia 27 września 2021 r. , znak: (...). (...).5.2021.DC.

Powódka wniosła sprzeciw od powyższej decyzji do Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie. Sprawa prowadzona jest pod sygn. III C 294/22.

Z treści tego orzeczenia powodowa spółka dowiedziała się o tym, że oplata roczna z tytułu użytkowania wieczystego gruntu winna być ustalona z uwzględnieniem 50/% bonifikaty z powodu wpisania nieruchomości do rejestru budynków.

Niesporne, a nadto dowód:

- orzeczenie SKO w S. z dnia 04.04.2021 r. k. 70 – 72,

- zeznania wiceprezes zarządu powódki I. Z. za stronę powodową k. 93.

Pismem z dnia 6 lipca 2022 r. powódka wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 48 081,32 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, tytułem zwrotu nadpłaconej opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste gruntu za lata 2019 – 2022 , w terminie 7 dni od dnia doręczenia pisma,

Wezwanie do zapłaty doręczono w dniu 8 lipca 2022 r.

Niesporne, a nadto dowód:

- wezwanie do zapłaty k. 27 – 28,

- wyciąg z książki nadawczej k. 29,

- wydruk ze strony internetowej operatora pocztowego k. 30.

Pozwany poinformował, że opłata roczna za użytkowanie wieczyste gruntu w wysokości 24 040,66 zł, zostaje obniżona o 50%, począwszy od 1 stycznia 2023 r. i będzie wynosić 12 020,33 zł do czasu jej aktualizacji.

Nie odniesiono się do żądania zapłaty.

Dowód:

- pismo z dnia 15.07.2022 r. k. 31, k. 47 v.,

- pismo z dnia 05.08.2022 r. k. 32, k. 52,

- ostateczne wezwanie do zapłaty z dnia 24.08.2022 r. k. 33,

- pismo z dnia 01.09.2022 r. k. 34, k. 53.

Powyższy stan faktyczny sprawy Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów złożonych przez obydwie strony, co do prawdziwości i wiarygodności których nie było zastrzeżeń oraz na podstawie zeznań wiceprezes zarządu powódki I. Z. za stronę powodową, które były wiarygodne.

Rozważania prawne.

Powództwo okazało się uzasadnione.

Żądanie pozwu znajduje podstawę prawną w treści przepisu art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 i 2 k.c. Przepis art. 405 k.c. stanowi, że kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Stosownie natomiast do treści przepisu art. 410 § 1 k.c. przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego, a świadczenie jest nienależne, stosownie do treści § 2 tego przepisu, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Na wstępie wskazać należy, że nienależne świadczenie jest szczególnym przypadkiem bezpodstawnego wzbogacenia. Świadczenie to odróżnia się od pozostałych przypadków bezpodstawnego wzbogacenia źródłem powstania, bowiem do zaistnienia tego zobowiązania dochodzi w wyniku spełnienia świadczenia przez zubożonego, a nie poprzez jakiekolwiek inne przesunięcia majątkowe, niebędące świadczeniem. Jednocześnie zachodzi brak podstawy prawnej tego świadczenia. Już sam fakt spełnienia nienależnego świadczenia uzasadnia roszczenie o jego zwrot. W takim przypadku nie zachodzi potrzeba badania, czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło osobę, na rzecz której zostało spełnione oraz czy majątek spełniającego świadczenie uległ zmniejszeniu. Uzyskanie nienależnego świadczenia wypełnia bowiem przesłankę powstania wzbogacenia, a spełnienie tego świadczenia przesłankę zubożenia. Z chwilą spełnienia świadczenia nienależnego powstaje roszczenie kondykcyjne, którego treścią jest obowiązek dokonania czynności faktycznej lub prawnej stanowiącej świadczenie przeciwne do spełnionego. ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 4 listopada 2015 roku, I ACa 510/15).

Dla uwzględnienia żądania pozwu w tym zakresie konieczne jest zatem łączne wykazanie obydwu przesłanek, tj. faktu spełnienia świadczenia i faktu braku obowiązku w tym zakresie, a ciężar dowodu co do tych okoliczności, spoczywa, na stronie powodowej.

Strona powodowa wykazała istnienie przesłanek uzasadniających żądanie pozwu.

O nienależnym świadczeniu w rozumieniu przepisu art. 410 § 2 k.c. może być mowa wówczas, gdy zostało ono spełnione pomimo braku podstawy prawnej ku temu, tj. gdy obowiązek jego spełnienia nie wynikał ani z umowy, ani z ustawy, ani też z innego zdarzenia prawnego.

Przepis art. 238 k.c. stanowi, że wieczysty użytkownik uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatę roczną. Zgodnie natomiast z art. 71 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2023 r., poz. 344) za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste pobiera się pierwszą opłatę i opłaty roczne. Zgodnie z ust. 4 tego przepisu opłaty roczne wnosi się przez cały okres użytkowania wieczystego, w terminie do dnia 31 marca każdego roku, z góry za dany rok.

Przepis art. 72 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami stanowi, że opłaty z tytułu użytkowania wieczystego ustala się według stawki procentowej od ceny nieruchomości gruntowej określonej zgodnie z art. 67. Zgodnie z ust. 3 tego przepisu: wysokość stawek procentowych opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego jest uzależniona od określonego w umowie celu, na jaki nieruchomość gruntowa została oddana, i wynosi:

1) za nieruchomości gruntowe oddane na cele obronności i bezpieczeństwa państwa, w tym ochrony przeciwpożarowej - 0,3% ceny;

2) za nieruchomości gruntowe pod budowę obiektów sakralnych wraz z budynkami towarzyszącymi, plebanii w parafiach diecezjalnych i zakonnych, archiwów i muzeów diecezjalnych, seminariów duchownych, domów zakonnych oraz siedzib naczelnych władz kościołów i związków wyznaniowych - 0,3% ceny;

3) za nieruchomości gruntowe na działalność charytatywną oraz na niezarobkową działalność: opiekuńczą, kulturalną, leczniczą, oświatową, wychowawczą, naukową lub badawczo-rozwojową - 0,3% ceny;

3a) za nieruchomości gruntowe oddane na cele rolne - 1% ceny;

3b) za nieruchomości gruntowe, na których położone są garaże lub stanowiska postojowe niewykorzystywane do prowadzenia działalności gospodarczej albo nieruchomości przeznaczone na te cele - 1% ceny;

4) za nieruchomości gruntowe oddane na cele mieszkaniowe, na realizację urządzeń infrastruktury technicznej i innych celów publicznych oraz działalność sportową - 1% ceny;

4a) za nieruchomości gruntowe na działalność turystyczną - 2% ceny;

5) za pozostałe nieruchomości gruntowe - 3% ceny.

Zgodnie z przepisem art. 73 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami
ustalone, zgodnie z art. 72 ust. 2 i 3 pkt 5, opłaty z tytułu użytkowania wieczystego obniża się o 50%, jeżeli nieruchomość gruntowa została wpisana do rejestru zabytków. Właściwy organ może, za zgodą odpowiednio wojewody albo rady lub sejmiku, podwyższyć lub obniżyć tę bonifikatę.

Niesporne jest, że za lata 2019 - 2022, wysokość opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste gruntu wynosiła 3% wartości gruntu, tj. 24 040,66 zł. Pozwany przyznał również, że wysokość naliczonej opłaty rocznej nie została obniżona o bonifikatę w wysokości 50% z tytułu wpisania nieruchomości do rejestru zabytków.

W okolicznościach faktycznych sprawy, w świetle cytowanych przepisów, nie ulega wątpliwości, że wysokość opłaty z tytułu użytkowania wieczystego gruntu, od wydania decyzji w przedmiocie wpisu nieruchomości do rejestru zabytków województwa (...), winna być obniżona o 50%. Wskazać przy tym należy, że obowiązek ustalenia opłaty rocznej z uwzględnieniem przewidzianej przepisem art. 73 ust. 4 bonifikaty, spoczywał na pozwany Skarbie Państwa. Skarb Państwa miał przy tym obowiązek uwzględnienia tej bonifikaty z urzędu, bez wniosku użytkownika wieczystego. Nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem strony pozwanej wyrażonym przez jej pełnomocnika w uzasadnieniu sprzeciwu, że ustalając wysokość opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste pozwany nie miał obowiązku zapoznania się ze stanem prawnym nieruchomości, w tym z dokumentami zgromadzonymi w ewidencji gruntów i lokali oraz z wpisami w księdze wieczystej. Decyzja o wpisaniu nieruchomości do rejestru zabytków województwa (...) została wydana 15 listopada 2002 r. i przekazana do wiadomości między innymi Biura Geodety Miejskiego – dla ewidencji gruntów. Wpis o wydaniu tej decyzji został natomiast ujawniony w księdze wieczystej w dniu 6 maja 2003 r. (data wpisu). Skarb Państwa miał zatem obowiązek – z urzędu – bez oczekiwania na wniosek użytkownika wieczystego, ustalenia wysokości opłaty rocznej z uwzględnieniem bonifikaty najpóźniej od dnia 1 stycznia 2008 r. na podstawie zawiadomienia o wypowiedzeniu obowiązującej wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego i oferty nowej jej wysokości z dnia 7 listopada 2007 r.

Nie ulega zatem wątpliwości, że wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego gruntu za lata 2019 – 2022 winna być ustalona z uwzględnieniem bonifikaty w wysokości 50% i wynosić 12 020,33 zł (24 040,66 zł x 50%). Opłaty zapłacone ponad kwotę 12 020,33 zł stanowią świadczenie nienależne w rozumieniu przepisu art. 410 par. 2 k.c. , ponieważ użytkownik wieczysty nie miał obowiązku świadczenia z tytułu opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste gruntu ponad tą kwotę.

Przepis art. 410 par. 2 k.c. stanowi, że świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Pozwany nie wykazał natomiast aby zaistniały podstawy do odmowy uwzględnienia żądania pozwu na podstawie przepisu art. 411 pkt 1 k.c. Zgodnie z jego treścią nie można żądać zwrotu świadczenia jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej.

Celem przepisu art. 411 pkt 1 k.c. jest przekreślenie roszczenia restytucyjnego w tych wypadkach, gdy spełniający świadczenie ma pełną, nienaruszoną przez jakiekolwiek wątpliwości świadomość, że może bez ujemnych dla siebie konsekwencji prawnych go nie wykonać, a mimo to je spełnia. (...) w rozumieniu art. 411 pkt 1 k.c. jest to całkowita świadomość tego, iż świadczenie się nie należy i że spełniający je może bez ujemnych dla siebie konsekwencji prawnych go nie wykonać, a mimo to je spełnia. Świadomość spełniającego świadczenie zachodzi wtedy, gdy zarówno znany jest mu stan faktyczny, jak i stan prawny uzasadniający brak obowiązku świadczenia. Istotne znaczenie dla oceny stanu wiedzy ma przy tym data spełnienia świadczenia ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 23 czerwca 2017 roku, I ACa 69/17; wyroki Sądu Apelacyjnego w Warszawie: z dnia 21 października 2016 roku, I ACa 1760/15 oraz z dnia 15 stycznia 2015 roku, I ACa 1035/14; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 21 maja 2014 roku, I ACa 246/14, lex). Jednocześnie wskazać należy, że wątpliwości co do obowiązku spełnienia świadczenia nie mogą być utożsamiane z wymaganą przez przepis art. 411 pkt 1 k.c. pozytywną wiedzą dłużnika o braku powinności spełnienia świadczenia ( por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 12 grudnia 1997 roku, III CKN 236/97, z dnia 10 czerwca 2003 roku, I CKN 390/01, lex). W konsekwencji z wiedzą w rozumieniu art. 411 pkt 1 k.c. nie może być też zrównana sytuacja, w której świadczący wprawdzie nie wie o nieistnieniu zobowiązania, ale jest ona wynikiem niedochowania należytej staranności albo jest w inny sposób zawiniona (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 2023 r., I CSK 3033/22, lex).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy wskazać należy, że fakt, iż osoby odpowiedzialne w powodowej spółce za przygotowanie umowy nabycia prawa użytkowania wieczystego oraz za realizację świadczenia z tytułu opłaty za użytkowanie wieczyste gruntu wiedziały o tym, że nieruchomość wpisana jest do rejestru zabytków, nie przesądza o tym, że można im przypisać wiedzę o tym, że z faktem tym wiąże się obowiązek ustalenia wysokości opłaty rocznej z uwzględnieniem bonifikaty ani o tym, że Skarb Państwa opłatę tą ustalił bez uwzględnienia tej bonifikaty, czyli niezgodnie z obowiązującymi przepisami. Przesłuchana za stronę powodową wiceprezes zarządu I. Z. zeznała że, informację o tym, że z wpisem nieruchomości do rejestru zabytków wiąże się obowiązek ustalenia wysokości opłaty rocznej za użytkowania wieczyste po raz pierwszy została przekazana powódce w uzasadnieniu decyzji SKO w S. z dnia 4 kwietnia 2022 r. Jak już wyżej wskazano, „wiedza” o tym, że świadczenie nie przysługuje wymaga świadomości nie tylko stanu faktycznego ale również i stanu prawnego. Nie wykazano, aby osoby upoważnione do składania oświadczeń woli w imieniu powódki lub jej pracownicy wiedzieli o tym, że fakt wpisu do rejestru zabytków wiąże się z bonifikatą. Fakt zaś, że osoby świadczące pomoc prawną na rzecz powódki nie miały świadomości stanu prawnego, chociaż z powody wykształcenia i wykonywanego zawody powinny go mieć, może świadczyć jedynie o niedochowaniu należytej staranności w świadczeniu usług prawnych. Nie może natomiast stanowić podstawy do przekreślenia roszczenia restytucyjnego. Zwłaszcza w sytuacji, gdy Skarb Państwa, dysponując dokumentami wskazującymi na obligatoryjne zastosowanie bonifikaty, przez okres prawie 20 lat, bonifikaty tej nie stosował. Nie zostało przy tym wyjaśnione przez stronę pozwaną z jakich przyczyn prawnicy zatrudnieniu w jednostce urzędu miasta odpowiedzialnej za ustalanie wysokości opłaty rocznej nie uwzględniali faktu wpisu do rejestru zabytków i wynikającego stąd obowiązku obniżenia opłaty rocznej. Urząd Miasta był przecież w posiadaniu umowy sprzedaży, w treści której odnotowano fakt ujawnienia w księdze wieczystej wpisu o spisaniu nieruchomości do rejestru zabytków. Posiadał zatem dokładnie taką samą wiedzę o stanie prawnym nieruchomości jak reprezentujący powódkę przy zawarciu umowy mecenas D. N.. Stąd też i podnoszone przez pełnomocnika pozwanego niedbalstwo w ustaleniu stanu prawnego nieruchomości mającego wpływ na ustalenia wysokości opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste gruntu można byłoby przypisać również i stronie pozwanej.

Pozwany winien zatem zwrócić powódce tytułem nienależnego świadczenia kwotę po 12 020,33 zł za lata 2019 – 2022 , czyli 48 081,32 zł (4 x po 12 020,33 zł).

Mając powyższe na uwadze, Sąd uwzględnił powództwo i zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 48 081,32 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 lipca 2022 r. do dnia zapłaty.

Roszczenie o odsetki ustawowe za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego znajduje oparcie w treści art. art. 359 § 1 k.c., art. 481 § 1 i 2 k.c. Zgodnie z treścią przepisu art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Dłużnik popada w opóźnienie jeśli nie spełnia świadczenia pieniężnego w terminie, w którym stało się ono wymagalne także wtedy, gdy kwestionuje istnienie lub wysokość świadczenia ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2003 r., sygn. II CK 146/02). Z brzmienia art. 410 k.c. nie wynika termin, w jakim nastąpić ma wykonanie obowiązku zwrotu spełnionego świadczenia, co nakazuje odwołać się w tym zakresie do reguł ogólnych art. 455 k.c., który stanowi, że jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie winno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 22 września 2015 roku, I ACa 651/15, Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 22 lipca 2015 roku, I ACa 9/15). Skutkiem wezwania dłużnika do spełnienia świadczenia jest to, że świadczenie staje się wymagalne. Z chwilą wezwania do zapłaty zobowiązanie bezterminowe przekształca się z mocy ustawy w zobowiązanie terminowe, a na dłużniku spoczywa obowiązek niezwłocznego spełnienia świadczenia. Pojęcie „niezwłocznego spełnienia świadczenia” oznacza spełnienie świadczenia w takim terminie, w jakim działający prawidłowo dłużnik mógłby je spełnić w normalnym toku prowadzenia swoich spraw.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy wskazać należy, że powódka wezwała pozwanego do zapłaty żądanej pozwem kwoty pismem z dnia 6 lipca 2022 r., w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania do zapłaty. Pismo to zostało doręczone pozwanemu 8 lipca 2022 r., a zatem pozwany winien spełnić świadczenie do dnia 15 lipca 2022 r. Skoro tego nie uczynił popadł w opóźnienie, uzasadniające żądanie zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 16 lipca 2022 r.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Przepis art. 98 § 1 k.p.c. stanowi, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na koszty te, zgodnie z treścią art. 98 § 3 k.p.c. składa się uiszczona przez powoda opłata od pozwu w kwocie 2 405 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w osobie adwokata w kwocie 3 600 zł oraz opłata skarbowa od złożonego dokumentu pełnomocnictwa procesowego w kwocie 17 zł.