Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 20 czerwca 2022 roku, Sąd Rejonowy w Pabianicach, zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) Spółce Akcyjnej w W. na rzecz powoda T. B. kwotę 3.737,24 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5 października 2021 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 1.117 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w całości wywiódł pozwany.

Skarżący zarzucił wyrokowi:

1)  naruszenie prawa procesowego, mające znaczenie dla rozstrzygnięcia, w szczególności:

a)  art. 233 § 1 k.p.c.:

- w wyniku dokonania niewszechstronnej i dowolnej oceny materiału dowodowego w sprawie, w szczególności poprzez nienadanie odpowiedniej rangi faktowi, że ubezpieczyciel informował poszkodowanego o możliwości wynajęcia pojazdu zastępczego z wypożyczalni współpracującej z pozwaną, a także o akceptowanej przez nią dobowej stawce najmu w przypadku wynajęcia przez poszkodowanego pojazdu zastępczego od podmiotu zewnętrznego za wyższą stawkę niż 70 zł/doba brutto;

- w wyniku dokonania niewszechstronnej i dowolnej oceny materiału dowodowego w sprawie, w szczególności poprzez pominięcie faktu, że w przedmiotowej sprawie miała miejsce szkoda całkowita, tym samym bezpodstawne byłoby wykazywanie przez pozwaną zasadnego czasu naprawy uszkodzonego pojazdu, w sytuacji, gdy naprawa była ekonomicznie nieuzasadniona, a szkoda rozliczona jako całkowita;

b) art. 232 k.p.c. poprzez przyjęcie, że w zakresie wykazania zasadności okresu najmu pojazdu zastępczego ciężar dowodu spoczywał na pozwanej, podczas, gdy w przedmiotowej sprawie miała miejsce szkoda całkowita, tym samym bezpodstawne byłoby wykazywanie przez pozwaną zasadnego czasu naprawy uszkodzonego pojazdu w sytuacji, gdy naprawa była ekonomicznie nieuzasadniona, a szkoda rozliczona jako całkowita, natomiast pozwana wskazała na zasadny czas wynajmu pojazdu zastępczego od dnia 2 września 2020 roku do 25 września 2020 roku, tj. okres od powstania szkody do dnia wypłaty odszkodowania;

2) naruszenie przepisów prawa materialnego, a w szczególności:

a) art. 361 k.c.:

- poprzez błędną wykładnię i uznanie, że w granicach normalnego następstwa szkody mieści się najem pojazdu zastępczego w wygórowanej stawce dobowej najmu 150 złotych brutto, w sytuacji, gdy pozwana informowała poszkodowanego o możliwości wynajęcia pojazdu zastępczego w wypożyczalniach współpracujących z pozwaną w stawce 70 zł/doba brutto;

- poprzez błędną wykładnię i uznanie, że w granicach normalnego następstwa szkody mieści się 34 – dniowy okres najmu pojazdu zastępczego, w sytuacji, gdy uzasadnionym okresem najmu jest 23 dni;

b) art. 354 § 2 k.p.c. w związku z art. 16 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze ubezpieczycieli Komunikacyjnych, poprzez jego błędną wykładnię skutkującą uznaniem, że poszkodowany nie naruszył obowiązku minimalizacji szkody i obowiązku współpracy wierzyciela z dłużnikiem przy wykonaniu zobowiązania, co następnie skutkowało uznaniem przez Sąd I instancji zasadności najmu pojazdu zastępczego w stawce 150 złotych brutto, podczas, gdy poszkodowany był informowany o możliwości zorganizowania samochodu zastępczego z wypożyczalni współpracującej z ubezpieczycielem, o prawie weryfikacji dobowej stawki najmu do 70 zł brutto/doba w przypadku wypożyczenia pojazdu z zewnętrznej wypożyczalni;

c) art. 481 k.c. w związku z art. 817 § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię skutkującą nieprawidłowym uznaniem, że pozwany pozostawał w opóźnieniu już od 5 października 2021 roku, podczas, gdy dochodzone kwoty miały charakter sporny do chwili wyrokowania;

Przy tak sformułowanych zarzutach skarżący wniósł o:

1)  zmianę rozstrzygnięcia poprzez oddalenie powództwa w całości;

2)  rozstrzygnięcie o kosztach procesu w zakresie postępowania w I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, stosownie do wyniku postępowania i zasady odpowiedzialności za wynik sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna i jako taka podlega oddaleniu, zaś zaskarżone orzeczenie pomimo częściowo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu.

Na wstępie zaznaczyć należy, że przedmiotowa sprawa podlegała rozpoznaniu w trybie uproszczonym.

W konsekwencji Sąd Okręgowy na podstawie art. 510 ¹⁰ § 1 k.p.c. orzekł w składzie jednego sędziego. Wobec zaś faktu, że ani w apelacji ani w odpowiedzi na apelację strony nie złożyły wniosku o przeprowadzenie rozprawy, Sąd Okręgowy uznając, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, rozpoznał apelację na posiedzeniu niejawnym (art. 374 k.p.c.).

Idąc dalej wskazać trzeba, że w myśl art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, to uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Wreszcie zaznaczyć trzeba, że apelacja w postępowaniu uproszczonym ma charakter ograniczony, a celem postępowania apelacyjnego nie jest tu ponowne rozpoznanie sprawy, ale wyłącznie kontrola wyroku wydanego przez sąd I instancji w ramach zarzutów podniesionych przez skarżącego. Innymi słowy mówiąc, apelacja ograniczona wiąże sąd odwoławczy, a zakres jego kompetencji kontrolnych jest zredukowany do tego, co zarzuci w apelacji skarżący. Wprowadzając apelację ograniczoną, ustawodawca jednocześnie określa zarzuty, jakimi może posługiwać się jej autor i zakazuje przytaczania dalszych zarzutów po upływie terminu do wniesienia apelacji – co w polskim porządku prawnym wynika z art. 505 ⁹ § 1 ¹ i 2 k.p.c. (tak w uzasadnieniu uchwały składu 7 sędziów SN z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC Nr 6 z 2008 r., poz. 55). Tym samym w ramach niniejszego uzasadnienia poprzestać należy jedynie na odniesieniu się do zarzutów apelacji, bez dokonywania analizy zgodności zaskarżonego rozstrzygnięcia z prawem w pozostałym zakresie.

Przechodząc do oceny wywiedzionej w sprawie apelacji, należy wskazać, że Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy, co pozwala Sądowi odwoławczemu na uznanie tej podstawy faktycznej rozstrzygnięcia za własną.

O niezasadności zarzutu naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. przesądza sam sposób jego sformułowania przez skarżącego. Sąd Rejonowy nie pominął w swych ustaleniach faktu złożenia poszkodowanemu oferty najmu pojazdu zastępczego za kwotę 70 złotych/dobę jak również ustalił, że w sprawie doszło do szkody całkowitej.

Kwestia natomiast oceny jaki wpływ powyższe okoliczności mają na zakres odpowiedzialności pozwanego nie należy do sfery ustaleń faktycznych. Ocena taka stanowi proces subsumpcji, czyli zastosowania prawa materialnego do ustalonych w sprawie okoliczności faktycznych, nie stanowi zaś elementu ustaleń faktycznych i związanych z tymi ustaleniami domniemań bądź oceny mocy i wiarygodności dowodów. W związku z tym ocena taka może być kwestionowana jedynie poprzez postawienie zarzutów naruszenia prawa materialnego, nie zaś zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c..

Czyni to stawiany w apelacji zarzut naruszenia prawa procesowego w postaci art. 233 § 1 k.p.c. niezasadnym.

Całkowicie chybionym jest zarzut naruszenia art. 232 k.p.c., zgodnie z którym strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd może dopuścić dowód niewskazany przez stronę.

Podkreślenia wymaga to, że wskazywany w apelacji pozwanego jako przedmiot naruszenia przepis 232 k.p.c. nigdy przez sąd naruszony być nie może w sposób wskazany w apelacji. Przepis ten nie nakłada na sąd żadnego obowiązku, ale stanowi o powinnościach stron i uczestników postępowania, tj. o obowiązku wskazywania dowodów przez strony. Nie sposób sobie nawet abstrakcyjnie wyobrazić, w jaki sposób sąd mógłby temu obowiązkowi uchybić.

Dla wyjaśnienia należy również wskazać, że co do możliwości przeprowadzenia dowodu z urzędu przez Sąd, w ramach wykładni art. 232 k.p.c. nie budzi wątpliwości pogląd, iż ocena, czy dowód z urzędu ma zostać przeprowadzony, czy nie, należy do dyskrecjonalnej władzy Sądu. Z uwagi na to nie może być przedmiotem skutecznego zarzutu, ani to, że sąd taki dowód z urzędu przeprowadził, ani też sytuacja, gdy mógł taki dowód przeprowadzić, a tego nie zrobił.

Przy prawidłowo ustalonym stanie faktycznym nie naruszył również Sąd Rejonowy przepisów prawa materialnego, w sposób trafny określając uzasadniony czas najmu pojazdu zastępczego, jak i stawkę najmu.

Podzielić należy pogląd, że oceny czy poniesienie określonych kosztów, związanych z najmem pojazdu zastępczego, mieści się w ramach szkody i normalnego związku przyczynowego, należy dokonywać zawsze na podstawie konkretnych okoliczności sprawy (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2002 r., V CKN 1273/00, LEX nr 55515, a także uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 r., III CZP 5/11, OSNC 2012, nr 3, poz. 28).

W zakresie kwestii uzasadnionego czasu najmu pojazdu za ugruntowane w doktrynie i orzecznictwie, uznać należy stanowisko, według którego w przypadku tzw. szkody całkowitej odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego w okresie niezbędnym do nabycia innego pojazdu mechanicznego, (vide uchwała SN z 22 listopada 2013 r., III CZP 76/13; uchwała 7 sędziów SN z dnia 17 listopada 2011 r., III CZP 05/11, wyrok SN z dnia 8 września 2004 r., IV CK 672/03).

Uzasadniony oznacza w tym przypadku okres pozostający w związku przyczynowym pomiędzy niemożnością korzystania z uszkodzonego lub zniszczonego pojazdu, a odpłatnym korzystaniem z wynajętego pojazdu zastępczego. Dopiero bowiem po uzyskaniu odszkodowania poszkodowany dysponuje środkami, dzięki którym może bez zbędnej zwłoki nabyć inny pojazd. Otrzymanie przez poszkodowanego środków pieniężnych z tytułu odszkodowania za szkodę wynikającą ze zniszczenia pojazdu (szkoda całkowita) nie pozbawia go uprawnienia do wynajęcia samochodu zastępczego. Poszukiwanie innego możliwego do zakupienia pojazdu, sprzedaż wraku, a także przeprowadzenie stosownych negocjacji dotyczących ustalenia możliwie najkorzystniejszych warunków obydwu tych transakcji, jak również zgromadzenie dodatkowych (brakujących) środków pieniężnych, wymagają bowiem pewnego czasu, którego długość zależy od okoliczności występujących w danym przypadku. Z reguły okres ten nie jest krótszy niż tydzień i nie powinien znacząco przekraczać okresu 2 tygodni, chyba że szczególne uwarunkowania danego przypadku obiektywnie zweryfikowane, uzasadniają przyjęcie okresu dłuższego.

Należy mieć na uwadze fakt, iż poszkodowany dopiero dysponując konkretną kwotą pieniędzy, może w sposób zorganizowany i świadomy, poszukiwać innego pojazdu w zamian za uszkodzony. Jak wyżej wyjaśniono, w orzecznictwie Sądu Najwyższego, za taki okres niezbędny do nabycia nowego pojazdu przyjmuje się okres nie krótszy niż 7 dni. Ad casum poszkodowany zakończył najem pojazdu zastępczego krótko po uzyskaniu odszkodowania. Okres najmu pojazdu zastępczego nie był nadmierny.

W przedmiocie spornej zaś stawki najmu pojazdu zastępczego pozwany nie zdołał wykazać aby nie miała ona charakteru rynkowego.

Wobec powyższego należy wskazać, iż stawka za jaką wynajął pojazd zastępczy poszkodowany, tj. 150 zł jest stawką rynkową i nie ma podstaw do przyjęcia, iż jest stawką zawyżoną, nieuzasadnioną.

Co zaś się tyczy propozycji pozwanego organizacji najmu pojazdu zastępczego za kwotę 70 złotych za dobę, to pozostaje ona bez wpływu na rozstrzygnięcie przedmiotowej sprawy.

Nie sposób bowiem przyjąć aby poszkodowany miał obowiązek oczekiwać przez dwa tygodnie na pisemne złożenie takiej oferty, a po jej otrzymaniu rozwiązywać umowę zawartą bezpośrednio po zdarzeniu szkodzącym (co zresztą wiązałoby się z karami umownymi) i podejmować dalsze czynności związane ze zmianą podmiotu wynajmującego. Nie może więc być mowy o naruszeniu przepisów art. 354 § 2 k.p.c. w związku z art. 16 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze ubezpieczycieli Komunikacyjnych.

Bezzasadnym jest wreszcie zarzut naruszenia art. 481 k.c. w związku z art. 817 § 1 k.c.. Fakt czy dana wierzytelność ma charakter sporny pozostaje bez znaczenia dla oceny czy pozwany pozostawał w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia. Przyjęcie tezy lansowanej prowadziłoby do kuriozalnego wniosku, że w żadnej sprawie w której strony prowadzą spór sądowy nie można by zasądzić odsetek za okres poprzedzający datę wyrokowania.

Nadto należy zauważyć, że art. 817 § 1 k.c. w ogóle nie znajduje w sprawie zastosowania. Termin w jakim pozwany winien spełnić swoje świadczenie wynika z art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Obowiązkowi zaś postawienia zarzutu naruszenia tego przepisu pełnomocnik skarżącego nie sprostał.

Z przedstawionych powyżej powodów Sąd Okręgowy uznał, iż apelacja nie zawiera uzasadnionych zarzutów mogących podważyć stanowisko Sądu Rejonowego, a tym samym jako bezzasadna podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c..

Z tych wszystkich przyczyn Sąd Okręgowy oddalił apelację działając na podstawie art. 385 k.c..

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c., kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika powódki została ustalona na podstawie § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r. poz. 265 ze zmianami).

Biorąc pod uwagę stopień zawiłości sprawy oraz nakład pracy pełnomocnika powoda i jego wkład pracy w przyczynienie się do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy, w szczególności fakt, iż w toku postępowania apelacyjnego nie było prowadzone postępowanie dowodowe, zaś apelacja została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym, brak było podstaw do ustalenia wysokości wynagrodzenia pełnomocnika powoda w wysokości innej niż minimalna, przewidziana przepisami wyżej wskazanego rozporządzenia.