Sygn. akt III Ca 934/22
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 24 listopada 2021 r. wydanym w sprawie I C 83/21, Sąd Rejonowy w Łęczycy w sprawie z powództwa J. R. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Laweta R. Serwis (...). R. przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej w W. o zapłatę:
1. zasądził od Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz J. R. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Laweta R. Serwis K. R. kwotę:
a. 4.168,60 zł wraz z ustawowymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 4 października 2020 r. do dnia zapłaty,
b. 399,75 zł wraz z ustawowymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 4 października 2020 r. do dnia zapłaty,
2. zasądził od Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz J. R. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Laweta R. Serwis K. R. kwotę 1.917 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty,
3. ustalił i nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sadu Rejonowego w Łęczycy tytułem zwrotu tymczasowo poniesionych kosztów od Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 1.044,51 zł.
Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając rozstrzygnięcie w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu apelujący zarzucił:
1. naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.:
a. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niewszechstronną, wybiórczą i fragmentaryczną ocenę materiału dowodowego, co skutkowało dowolną oceną dowodów i pominięciem okoliczności mających istotne znaczenie lub nienadaniem im odpowiedniej wagi, w szczególności poprzez:
i. uznanie, że pozwany nie wykazał złożenia poszkodowanemu poprzez działającego w jego imieniu powoda oferty najmu pojazdu zastępczego, z której poszkodowany – należycie współpracujący z dłużnikiem w wykonaniu zobowiązania – winien był skorzystać i która to oferta winna wyznaczać stawkę dobową na podstawie której Sąd zasądzi odszkodowanie;
ii. pominięcie faktu, że poszkodowany mimo przedstawienia propozycji najmu w chwili zgłoszenia szkody pozwanemu nie zwrócił się do pozwanego o możliwość wynajęcia pojazdu od pozwanego ani nie poinformował pozwanej o przyczynach, dla których nie chce skorzystać z pojazdu zastępczego za stawkę znacznie niższą aniżeli oferuje powód, co uniemożliwiło prawidłową likwidację szkody i przyczyniło się do zwiększenia jej rozmiarów;
(...). pominięcie okoliczności, iż świadek zeznał, że miał możliwość po szkodzie zaparkowania pojazdu uszkodzonego na swojej posesji bez konieczności najmu miejsca parkingowego u powoda;
b. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez niewszechstronną, wybiórczą i fragmentaryczną ocenę materiału dowodowego, co skutkowało dowolną oceną dowodów, w tym dowodu z opinii biegłego sądowego i pominięciem okoliczności mających istotne znaczenie lub nienadaniem im odpowiedniej wagi, w szczególności poprzez:
i. pominięcie w ustaleniach faktycznych faktu, że z zeznań świadka P. A. złożonych na rozprawie w dniu 27 maja 2021 r. wynika, że uszkodzony pojazd został rzeczywiście naprawiony, a skoro Sąd uznał zeznania świadka za wiarygodne i dokonał na ich podstawie ustaleń faktycznych, to powinien był również dokonać ustaleń w tym zakresie i uznać, że naprawa mogła rozpocząć się niezwłocznie po określeniu zakresu naprawy, czyli po otrzymaniu kalkulacji naprawy w dniu 08 września 2020 r.,
ii. pominięcie w ustaleniach faktycznych faktu, że skoro poszkodowany był w stanie znaleźć wynajmującego pojazdy zastępcze w formie bezgotówkowej, to mógł również zlecić naprawę pojazdu w formie bezgotówkowej i zlecić ją jak najszybciej;
2. naruszenie przepisów prawa materialnego, a to:
a. art. 361 § 2 k.c., art. 805 k.c. oraz art. 824 1 § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię, a w konsekwencji zasądzenie odszkodowania przekraczającego wysokość poniesionej szkody, co w odniesieniu do całokształtu zebranego materiału dowodowego nie było uzasadnione i stanowi kwotę nieadekwatną do wysokości poniesionej szkody albowiem przyjęcie, że różnica czynszu najmu pojazdu zastępczego, z jakiego korzysta poszkodowany względem stawek czynszu zaoferowanych przez likwidującego szkodę ubezpieczyciela stanowi szkodę nie pozostającą w adekwatnym związku przyczynowym z kolizją, za skutki której odpowiedzialność ponosi pozwany;
b. art. 361 § 2 k.c., art. 805 k.c. oraz art. 824 1 § 1 k.c. w zw. z art. 5 k.c. poprzez błędną wykładnię, a w konsekwencji uznanie, że zachowania powoda oraz działającego na jego zlecenie powoda przyczyniające się do powiększenia szkody mieszczą się w zakresie normalnych następstw szkody i obciążają pozwanego,
c. art. 361 § 1 k.c. w zw. z art. 826 § 1 k.c. w zw. z art. 16 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych - poprzez błędną wykładnię i nieuwzględnienie przez Sąd I instancji, iż zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynika, a decyzja poszkodowanego o wynajęciu pojazdu za dobową stawkę najmu znacznie wyższą aniżeli zaoferowana przez pozwanego, przyczyniła się jedynie do zwiększenia szkody, i jako taka nie powinna obciążać pozwanego albowiem osoba uczestnicząca w zdarzeniu objętym ubezpieczeniem obowiązkowym (w tym również poszkodowany) obowiązana jest do zapobieżenia, w miarę możliwości, zwiększeniu się szkody.
W związku z tak podniesionymi zarzutami apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Ponadto pozwany wniósł o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty na podstawie art. 98 § 1 1 k.p.c..
W odpowiedzi na apelację, powód wniósł o jej oddalenie w całości jako bezzasadnej, a także o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania przed Sądem II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja pozwanego jest bezzasadna i jako taka podlega oddaleniu.
Zdaniem Sądu Okręgowego, wyrok Sądu Rejonowego jest prawidłowy. Podniesione przez apelującego zarzuty nie zasługują na uwzględnienie. Sąd Okręgowy podziela zarówno ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji i przyjmuje je jako własne, jak i dokonaną ocenę prawną.
Przede wszystkim podniesiony przez skarżącego zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie mógł zostać uznany za skuteczny. Należy wskazać, że zarzut naruszenia przepisu art. 233 k.p.c. może być uznany za zasadny jedynie w wypadku wykazania, że ocena materiału dowodowego jest rażąco wadliwa, czy w sposób oczywisty błędna, dokonana z przekroczeniem granic swobodnego przekonania sędziowskiego, wyznaczonych w tym przepisie. Sąd drugiej instancji ocenia bowiem legalność oceny dokonanej przez Sąd I instancji, czyli bada czy zostały zachowane kryteria określone w art. 233 § 1 k.p.c. Należy zatem mieć na uwadze, że – co do zasady – Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, dokonując wyboru określonych środków dowodowych. Jeżeli z danego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona tylko wtedy, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych (por. przykładowo postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2001 r., I CKN 1072/99, Prok. i Pr. 2001 r., Nr 5, poz. 33, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2000 r., I CKN 1114/99, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2000r., I CKN 1169/99, OSNC 2000 r., nr 7-8, poz. 139).
Jak wskazał Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach (np. wyrok z dnia 16 grudnia 2005 r., sygn. akt III CK 314/05, wyrok z dnia 21 października 2005r., sygn. akt III CK 73/05, wyrok z dnia 13 października 2004 r. sygn. akt III CK 245/04, LEX nr 174185), skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem może być jedynie przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej, niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie, niż ocena sądu. Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 czerwca 2008 r., I ACa 180/08, LEX nr 468598).
Takiego działania skarżącego zabrakło w rozpoznawanej sprawie, niezasadne są zarzuty naruszenia zarówno art. 233 § 1 k.p.c.. Apelujący wywodzi szereg skutków prawnych z udzielonej poszkodowanemu informacji odnośnie wypożyczalni współpracujących z pozwanym ubezpieczycielem oraz akceptowanych przez niego dobowych stawkach najmu pojazdu zastępczego. W żadnym wypadku nie można uznać, że tego typu informacja od ubezpieczyciela o możliwości najmu pojazdu zastępczego stanowiła ofertę oraz była wiążąca dla poszkodowanego. Lakoniczna informacja w piśmie z dnia 31 sierpnia 2020 r. o możliwości zorganizowania najmu pojazdu zastępczego ani nie stanowi realnego przedstawienia propozycji najmu poszkodowanemu, ani też nie obliguje do zwrócenia się do pozwanego o możliwość wynajęcia pojazdu, czy też informowania o przyczynach, dla których nie chce skorzystać z pojazdu zastępczego za stawkę znacznie niższą aniżeli oferuje powód. Skarżący ubezpieczyciel nie wskazał również, czy miałby to być najem bezgotówkowy i poszkodowany nie ponosiłby żadnych związanych z nim kosztów. Reasumując, należało uznać, że tak lakonicznie przedstawione przez pozwanego informacje nie mogą być uznane za ofertę złożoną poszkodowanemu, a tym bardziej nie mogą zostać uznane za wiążące.
Podniesione przez pozwanego zarzuty dotyczą przede wszystkim kwestii tego, że w ocenie skarżącego poszkodowany powinien niemalże natychmiast przystąpić do bezgotówkowej naprawy uszkodzonego pojazdu A. (...) o nr rej. (...), co miałoby prowadzić do skrócenia okresu najmu pojazdu zastępczego. Skarżący argumentował, że skoro poszkodowany wynajął pojazd zastępczy bezgotówkowo, to tak samo mogła zostać rozliczona naprawa pojazdu uszkodzonego. Z powyższą argumentacją nie sposób się zgodzić, skarżący całkowicie zapomina, że naprawa uszkodzonego pojazdu nie mogła w okolicznościach przedmiotowej sprawy zostać natychmiast rozpoczęta, albowiem przed przystąpieniem do naprawy konieczne jest dokonanie oględzin uszkodzonego pojazdu, serwis naprawczy sporządza kosztorys naprawczy, który następnie jest weryfikowany przez ubezpieczyciela i musi być przez niego zaakceptowany. Dopiero wówczas przystąpienie do naprawy jest możliwe. W tym miejscu wymaga podkreślania, że okres najmu pojazdu zastępczego podlegający refundacji odpowiada okresowi koniecznemu i niezbędnemu do naprawy pojazdu. Powyższe nie może być utożsamiane z okresem, jaki zajęłaby naprawa pojazdu, gdyby rozpoczęła się bez uwzględnienia czasu niezbędnego na procedury związane z likwidacją szkody z ubezpieczenia OC, w tym m.in. bez czekania na decyzję ubezpieczyciela. Wreszcie należy podkreślić, że trudno oczekiwać, by poszkodowany, nie mając pewności co do możliwości i terminu uzyskania odszkodowania za powstałą szkodę, podjął decyzję o rozpoczęciu naprawy pojazdu.
Mając powyższe okoliczności na uwadze za niezasadne również należało uznać podniesione zarzuty naruszenia prawa materialnego, w szczególności zarzutu naruszenia art. 361 k.c.. W orzecznictwie nie ulega wątpliwości, że koszty poniesione przez poszkodowanego z tytułu wynajmu pojazdu zastępczego są normalnym następstwem w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. z uwagi na niemożność korzystania z samochodu przez poszkodowanego w sytuacji jego uszkodzenia lub zniszczenia. Jeżeli więc poniesione zostały koszty związane z wynajmem pojazdu zastępczego, to mieszczą się one w granicach skutków szkodowych podlegających wyrównaniu. Postulat pełnego odszkodowania przemawia bowiem za przyjęciem stanowiska o potrzebie zwrotu przez ubezpieczyciela tzw. wydatków koniecznych potrzebnych na czasowe używanie zastępczego środka komunikacji w związku z niemożliwością korzystania z niego wskutek uszkodzenia lub zniszczenia. Termin wydatków koniecznych oznacza przy tym wydatek niezbędny dla korzystania z innego pojazdu w takim samym zakresie, w jakim poszkodowany korzystałby ze swego środka lokomocji, gdyby mu szkody nie wyrządzono (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1997 r. III CZP 14/97 OSNC 1997/8/103). W orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadacza pojazdów mechanicznych za uszkodzenie albo zniszczenie pojazdu mechanicznego (...) obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego i nie jest uzależniona od niemożności korzystania przez poszkodowanego z komunikacji zbiorowej (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17.11.2011 t., III CZP 5/11, OSNC 2012/3/28 ). Wskazać także należy, że jeżeli uszkodzony pojazd nadaje się do naprawy w postaci wmontowania do niego nowej części zamiennej, to koszty najmu przez poszkodowanego tzw. samochodu zastępczego obejmują okres konieczny i niezbędny do naprawy pojazdu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 2004 r., II CK 494/03, Biul.SN 2005/3/11). Należy podkreślić, że uprawnienie do wynajmu pojazdu zastępczego przysługuje poszkodowanemu, co do zasady przez czas rzeczywistej naprawy pojazdu, który nie ogranicza się do czasu niezbędnego do dokonania samej technologicznej naprawy. Jak zostało wskazane powyżej, Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 listopada 2011 r. (sygn. akt III CZP 05/11) podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie okresu najmu przy szkodzie częściowej w pojeździe, w którym ponoszone wydatki są celowe i ekonomicznie uzasadnione oraz podlegają naprawieniu przez sprawcę szkody lub jego ubezpieczyciela. W wyroku z dnia 26 listopada 2011 r. (sygn. akt V CKN 1397/00) Sąd Najwyższy wskazał, że „skoro samochód mógł zostać naprawiony, to poszkodowany może w zasadzie żądać od zakładu ubezpieczeń zwrotu kosztów wynajmu pojazdu zastępczego poniesionych jedynie w okresie naprawy samochodu”. Dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego uzasadnia wniosek, że celowymi i ekonomicznie uzasadnionymi wydatkami na najem pojazdu zastępczego są koszty najmu ponoszone w okresie koniecznym do przeprowadzenia naprawy uszkodzonego pojazdu z tym, że należy podkreślić, iż okres ten nigdy nie jest równy temu, ile wynosi sam technologiczny czas naprawy pojazdu, albowiem podczas szacowania rzeczywistego czasu naprawy pojazdu należałoby uwzględnić takie czynniki jak: zgłoszenie szkody do zakładu ubezpieczeń, przyjęcie pojazdu do naprawy przez warsztat naprawczy, oględziny przednaprawcze ubezpieczyciela, korespondencja pomiędzy ubezpieczycielem, a serwisem naprawczym dotycząca kwalifikacji uszkodzeń, czas oczekiwania na części, dostarczenie do serwisu naprawczego kalkulacji naprawy ubezpieczyciela, akceptacja kosztów naprawy pojazdu w przypadku kosztorysu warsztatu naprawczego, aż wreszcie decyzja ubezpieczyciela.
W sytuacji zaś, gdy uszkodzenia powstałe w pojeździe poszkodowanego nie uniemożliwiały poruszania się po drodze publicznej, należy uznać że poszkodowany był uprawniony do wynajmu pojazdu zastępczego przez okres 26 dni. Poszkodowany nie musi dysponować środkami finansowymi na przeprowadzenie naprawy samochodu i ma prawo oczekiwać na decyzję pozwanego ubezpieczyciela w przedmiocie wypłaty odszkodowania z tytułu naprawy pojazdu, co według stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy nastąpiło dopiero 22 września 2022 r. i do tego też dnia trwał najem pojazdu zastępczego. Przez cały ten czas auto poszkodowanego znajdowało się na wynajętym parkingu i nie było użytkowane, stąd też prawidłowo Sąd I instancji za zasadne uznał wydatki poniesione przez poszkodowanego z tytułu wynajęcia miejsca parkingowego.
Niezasadnymi jawią się pozostałe podniesione zarzuty naruszenia prawa materialnego tj. art. 822 § 1 k.c. w zw. (...) § 1 k.c. oraz art. 354 § 2 k.c. w zw. z art. 16 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Stosownie do treści art. 822 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Jeżeli nie umówiono się inaczej, suma ubezpieczenia ustalona w umowie stanowi górną granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela (art. 824 § 1 k.c.). Wysokość odszkodowania powinna jednocześnie odpowiadać rzeczywistym, uzasadnionym skutkom zdarzenia, z którego wyniknęła szkoda. Zgodnie bowiem z art. 824 1 § 1 k.c., o ile nie umówiono się inaczej, suma pieniężna wypłacona przez ubezpieczyciela z tytułu ubezpieczenia nie może być wyższa od poniesionej szkody.
Jak to zostało pokreślone w dotychczasowej części uzasadnienia, uszkodzony pojazd marki A. (...) o nr rej. (...) wymagał naprawy w postaci zamontowania nowych części zamiennych, co za tym idzie, koszty najmu przez poszkodowanego samochodu zastępczego oraz wynajęcia miejsca parkingowego obejmują okres konieczny i niezbędny do naprawy pojazdu, który w okolicznościach przedmiotowej sprawy wynosił 26 dni. Na końcu należy jeszcze raz podkreślić, że poszkodowany wbrew argumentacji zawartej we wniesionej apelacji nie miał żadnego obowiązku skorzystać z oferty najmu pojazdu zastępczego od pozwanego ubezpieczyciela. Zwłaszcza, że pozwany nie zaoferował sądowi żadnych dowodów, celem wykazania szczegółów swojej oferty w tym zakresie, w szczególności, czy oferta była adekwatna, m. in. czy klasa samochodu była zbliżona do uszkodzonego pojazdu marki A. (...).
Na podstawie art. 357 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy w punkcie 1., z urzędu dokonał sprostowania oczywistej omyłki w sentencji wyroku Sądu Rejonowego poprzez wpisanie prawidłowej nazwy powoda „J. R. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Laweta R. Serwis (...). R.” w miejsce błędnego „J. R. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Laweta R. Serwis K. R.”.
Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.
O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy rozstrzygnął w oparciu o art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 3 oraz § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.) zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 450 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.